| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / විමතිවිනොදනී-ටීකා • Vimativinodanī-ṭīkā |
5. ඛුද්‌දකවත්‌ථුක්‌ඛන්‌ධකො
5. Khuddakavatthukkhandhako
ඛුද්‌දකවත්‌ථුකථාවණ්‌ණනා
Khuddakavatthukathāvaṇṇanā
243. ඛුද්‌දකවත්‌ථුක්‌ඛන්‌ධකෙ අට්‌ඨපදාකාරෙනාති ජූතඵලකෙ අට්‌ඨගබ්‌භරාජිආකාරෙන. මල්‌ලකමූලසණ්‌ඨානෙනාති ඛෙළමල්‌ලකමූලසණ්‌ඨානෙන. ඉදඤ්‌ච වට්‌ටාධාරකං සන්‌ධාය වුත්‌තං, කණ්‌ටකෙ උට්‌ඨාපෙත්‌වා කතවට්‌ටකපාලස්‌සෙතං අධිවචනං.
243. Khuddakavatthukkhandhake aṭṭhapadākārenāti jūtaphalake aṭṭhagabbharājiākārena. Mallakamūlasaṇṭhānenāti kheḷamallakamūlasaṇṭhānena. Idañca vaṭṭādhārakaṃ sandhāya vuttaṃ, kaṇṭake uṭṭhāpetvā katavaṭṭakapālassetaṃ adhivacanaṃ.
244. පුථුපාණිකන්‌ති මුට්‌ඨිං අකත්‌වා විකසිතහත්‌ථතලෙහි පිට්‌ඨිපරිකම්‌මං වුච්‌චති. එතමෙව සන්‌ධාය ‘‘හත්‌ථපරිකම්‌ම’’න්‌ති වුත්‌තං.
244.Puthupāṇikanti muṭṭhiṃ akatvā vikasitahatthatalehi piṭṭhiparikammaṃ vuccati. Etameva sandhāya ‘‘hatthaparikamma’’nti vuttaṃ.
245. මුත්‌තොලම්‌බකාදීනන්‌ති ආදි-සද්‌දෙන කුණ්‌ඩලාදිං සඞ්‌ගණ්‌හාති. පලම්‌බකසුත්‌තන්‌ති බ්‍රාහ්‌මණානං යඤ්‌ඤොපචිතසුත්‌තාදිආකාරං වුච්‌චති. වලයන්‌ති හත්‌ථපාදවලයං.
245.Muttolambakādīnanti ādi-saddena kuṇḍalādiṃ saṅgaṇhāti. Palambakasuttanti brāhmaṇānaṃ yaññopacitasuttādiākāraṃ vuccati. Valayanti hatthapādavalayaṃ.
246. ද්‌වඞ්‌ගුලෙති උපයොගබහුවචනං, ද්‌වඞ්‌ගුලප්‌පමාණං අතික්‌කාමෙතුං න වට්‌ටතීති අත්‌ථො. එත්‌ථ ච දුමාසස්‌ස වා ද්‌වඞ්‌ගුලස්‌ස වා අතික්‌කන්‌තභාවං අජානන්‌තස්‌සාපි කෙසමස්‌සුගණනාය අචිත්‌තකාපත්‌තියො හොන්‌තීති වදන්‌ති.
246.Dvaṅguleti upayogabahuvacanaṃ, dvaṅgulappamāṇaṃ atikkāmetuṃ na vaṭṭatīti attho. Ettha ca dumāsassa vā dvaṅgulassa vā atikkantabhāvaṃ ajānantassāpi kesamassugaṇanāya acittakāpattiyo hontīti vadanti.
කොච්‌ඡෙනාති උසීරතිණාදීනි බන්‌ධිත්‌වා සමං ඡින්‌දිත්‌වා ගහිතකොච්‌ඡෙන. චික්‌කලෙනාති සිලෙසයුත්‌තතෙලෙන. උණ්‌හාභිතත්‌තරජසිරානම්‌පීති උණ්‌හාභිතත්‌තානං රජොකිණ්‌ණසිරානං. අද්‌දහත්‌ථෙනාති අල්‌ලහත්‌ථෙන.
Kocchenāti usīratiṇādīni bandhitvā samaṃ chinditvā gahitakocchena. Cikkalenāti silesayuttatelena. Uṇhābhitattarajasirānampīti uṇhābhitattānaṃ rajokiṇṇasirānaṃ. Addahatthenāti allahatthena.
248-9. සාධුගීතන්‌ති අනිච්‌චතාදිපටිසඤ්‌ඤුත්‌තං ගීතං. චතුරස්‌සෙන වත්‌තෙනාති පරිපුණ්‌ණෙන උච්‌චාරණවත්‌තෙන. තරඞ්‌ගවත්‌තාදීනං සබ්‌බෙසම්‌පි සාමඤ්‌ඤලක්‌ඛණං දස්‌සෙතුං ‘‘සබ්‌බෙසං…පෙ.… ලක්‌ඛණ’’න්‌ති වුත්‌තං. යත්‌තකාහි මත්‌තාහි අක්‌ඛරං පරිපුණ්‌ණං හොති, තතොපි අධිකමත්‌තායුත්‌තං කත්‌වා කථනං විකාරකථනං නාම, තථා අකත්‌වා කථනමෙව ලක්‌ඛණන්‌ති අත්‌ථො. බාහිරලොමින්‌ති භාවනපුංසකනිද්‌දෙසො, යථා බහිද්‌ධා ලොමානි දිස්‌සන්‌ති, එවං ධාරෙන්‌තස්‌ස දුක්‌කටන්‌ති අත්‌ථො.
248-9.Sādhugītanti aniccatādipaṭisaññuttaṃ gītaṃ. Caturassena vattenāti paripuṇṇena uccāraṇavattena. Taraṅgavattādīnaṃ sabbesampi sāmaññalakkhaṇaṃ dassetuṃ ‘‘sabbesaṃ…pe… lakkhaṇa’’nti vuttaṃ. Yattakāhi mattāhi akkharaṃ paripuṇṇaṃ hoti, tatopi adhikamattāyuttaṃ katvā kathanaṃ vikārakathanaṃ nāma, tathā akatvā kathanameva lakkhaṇanti attho. Bāhiralominti bhāvanapuṃsakaniddeso, yathā bahiddhā lomāni dissanti, evaṃ dhārentassa dukkaṭanti attho.
250. පාළියං තරුණඤ්‌ඤෙව අම්‌බන්‌ති තරුණං අසඤ්‌ජාතබීජං එව අම්‌බඵලං. පාතාපෙත්‌වාති ඡින්‌දාපෙත්‌වාව. ‘‘මත්‌තාවණ්‌ණිතා’’ති ඉදං ‘‘පරෙ නින්‌දන්‌තී’’ති සාසනහිතෙසිතාය වුත්‌තං. න පරියාපුණිංසූති නාසික්‌ඛිංසු.
250. Pāḷiyaṃ taruṇaññeva ambanti taruṇaṃ asañjātabījaṃ eva ambaphalaṃ. Pātāpetvāti chindāpetvāva. ‘‘Mattāvaṇṇitā’’ti idaṃ ‘‘pare nindantī’’ti sāsanahitesitāya vuttaṃ. Na pariyāpuṇiṃsūti nāsikkhiṃsu.
251. චත්‌තාරි අහිරාජකුලානීති සබ්‌බෙසං අහිභෙදානං චතූසු එව සඞ්‌ගහතො වුත්‌තං. අත්‌තපරිත්‌තං කාතුන්‌ති අත්‌තනො පරිත්‌තාණං කාතුං.
251.Cattāri ahirājakulānīti sabbesaṃ ahibhedānaṃ catūsu eva saṅgahato vuttaṃ. Attaparittaṃ kātunti attano parittāṇaṃ kātuṃ.
විරූපක්‌ඛෙහි මෙ මෙත්‌තන්‌ති විරූපක්‌ඛජාතිකෙහි නාගෙහි සහ මය්‌හං මිත්‌තභාවො හොතු, මෙත්‌තා හොතූති අත්‌ථො, තෙ සුඛිතා නිද්‌දුක්‌ඛා අවෙරා හොන්‌තූති අධිප්‌පායො. එවඤ්‌හි මෙත්‌තාඵරණං හොති. සෙසෙසුපි එසෙව නයො. අපාදකෙහීති අහිකුලෙහි සහ සබ්‌බසත්‌තෙසු ඔධිසො මෙත්‌තාඵරණදස්‌සනං. මා මං අපාදකො හිංසීති තාය මෙත්‌තාය අත්‌තරක්‌ඛාවිධානදස්‌සනං.
Virūpakkhehi me mettanti virūpakkhajātikehi nāgehi saha mayhaṃ mittabhāvo hotu, mettā hotūti attho, te sukhitā niddukkhā averā hontūti adhippāyo. Evañhi mettāpharaṇaṃ hoti. Sesesupi eseva nayo. Apādakehīti ahikulehi saha sabbasattesu odhiso mettāpharaṇadassanaṃ. Mā maṃ apādako hiṃsīti tāya mettāya attarakkhāvidhānadassanaṃ.
සබ්‌බෙ සත්‌තාතිආදි අත්‌තානං උපමං කත්‌වා සබ්‌බසත්‌තෙසු අනොධිසො මෙත්‌තාඵරණදස්‌සනං. තත්‌ථ මා කඤ්‌චි පාපමාගමාති කඤ්‌චි සත්‌තං ලාමකං දුක්‌ඛහෙතු, දුක්‌ඛඤ්‌ච මා ආගච්‌ඡතු.
Sabbe sattātiādi attānaṃ upamaṃ katvā sabbasattesu anodhiso mettāpharaṇadassanaṃ. Tattha mā kañci pāpamāgamāti kañci sattaṃ lāmakaṃ dukkhahetu, dukkhañca mā āgacchatu.
එවං මෙත්‌තාය අත්‌තගුත්‌තිං දස්‌සෙත්‌වා ඉදානි රතනත්‌තයානුස්‌සරණෙන දස්‌සෙතුං ‘‘අප්‌පමාණො’’තිආදි වුත්‌තං. තත්‌ථ පමාණකරධම්‌මා අකුසලා, තබ්‌බිපාකා ච පමාණා, තප්‌පටිපක්‌ඛා සීලාදයො ගුණා, තබ්‌බිපාකා ච ලොකියලොකුත්‌තරඵලානි අප්‌පමාණා, තෙ අස්‌ස අත්‌ථීති අප්‌පමාණො, අප්‌පමාණා වා අපරිමෙය්‍යගුණා අස්‌සාතිපි අප්‌පමාණො. පමාණවන්‌තානීති යථාවුත්‌තපමාණකරධම්‌මයුත්‌තානි. අහිවිච්‌ඡිකාති සරීසපානඤ්‌ඤෙව පභෙදදස්‌සනං. උණ්‌ණනාභීති ලොමසනාභිකො මක්‌කටො. සරබූති ඝරගොළිකා.
Evaṃ mettāya attaguttiṃ dassetvā idāni ratanattayānussaraṇena dassetuṃ ‘‘appamāṇo’’tiādi vuttaṃ. Tattha pamāṇakaradhammā akusalā, tabbipākā ca pamāṇā, tappaṭipakkhā sīlādayo guṇā, tabbipākā ca lokiyalokuttaraphalāni appamāṇā, te assa atthīti appamāṇo, appamāṇā vā aparimeyyaguṇā assātipi appamāṇo. Pamāṇavantānīti yathāvuttapamāṇakaradhammayuttāni. Ahivicchikāti sarīsapānaññeva pabhedadassanaṃ. Uṇṇanābhīti lomasanābhiko makkaṭo. Sarabūti gharagoḷikā.
පටික්‌කමන්‌තූති අපගච්‌ඡන්‌තු, මා මං විහෙසයිංසූති අත්‌ථො. සොහං නමොති එත්‌ථ ‘‘කරොමී’’ති පාඨසෙසො. යස්‌මා මයා මෙත්‌තාදීහි තුම්‌හාකඤ්‌ච මය්‌හඤ්‌ච රක්‌ඛා කතා, යස්‌මා ච සොහං භගවතො නමො කරොමි, විපස්‌සීආදීනං සත්‌තන්‌නම්‌පි නමො කරොමි, තස්‌මා පටික්‌කමන්‌තු භූතානීති යොජනා.
Paṭikkamantūti apagacchantu, mā maṃ vihesayiṃsūti attho. Sohaṃ namoti ettha ‘‘karomī’’ti pāṭhaseso. Yasmā mayā mettādīhi tumhākañca mayhañca rakkhā katā, yasmā ca sohaṃ bhagavato namo karomi, vipassīādīnaṃ sattannampi namo karomi, tasmā paṭikkamantu bhūtānīti yojanā.
අඤ්‌ඤම්‌හීති කාමරාගෙ අසුභමනසිකාරාදිනා ඡෙතබ්‌බෙති අත්‌ථො. අඞ්‌ගජාතන්‌ති බීජවිරහිතං පුරිසනිමිත්‌තං. බීජෙ හි ඡින්‌නෙ ඔපක්‌කමිකපණ්‌ඩකො නාම අභබ්‌බො හොතීති වදන්‌ති. එකෙ පන ‘‘බීජස්‌සාපි ඡෙදනක්‌ඛණෙ දුක්‌කටාපත්‌ති එව කමෙන පුරිසින්‌ද්‍රියාදිකෙ අන්‌තරහිතෙ පණ්‌ඩකො නාම අභබ්‌බො හොති, තදා ලිඞ්‌ගනාසනාය නාසෙතබ්‌බො’’ති වදන්‌ති. තාදිසං වා දුක්‌ඛං උප්‌පාදෙන්‌තස්‌සාති මුට්‌ඨිප්‌පහාරාදීහි අත්‌තනො දුක්‌ඛං උප්‌පාදෙන්‌තස්‌ස.
Aññamhīti kāmarāge asubhamanasikārādinā chetabbeti attho. Aṅgajātanti bījavirahitaṃ purisanimittaṃ. Bīje hi chinne opakkamikapaṇḍako nāma abhabbo hotīti vadanti. Eke pana ‘‘bījassāpi chedanakkhaṇe dukkaṭāpatti eva kamena purisindriyādike antarahite paṇḍako nāma abhabbo hoti, tadā liṅganāsanāya nāsetabbo’’ti vadanti. Tādisaṃ vā dukkhaṃ uppādentassāti muṭṭhippahārādīhi attano dukkhaṃ uppādentassa.
252. පාළියං තුය්‌හෙසො පත්‌තොති ‘‘යො ච අරහා චෙව ඉද්‌ධිමා ච, තස්‌ස දින්‌නමෙවා’’ති සෙට්‌ඨිනා වුත්‌තං, තං සන්‌ධාය වදති. තං පත්‌තං ගහෙත්‌වා තික්‌ඛත්‌තුං රාජගහං අනුපරියායීති එත්‌ථ වෙළුපරම්‌පරාය බද්‌ධපත්‌තස්‌ස උපරිභාගෙ ආකාසෙ නගරං තික්‌ඛත්‌තුං අනුපරියායිත්‌වා ඨිතභාවං සන්‌ධාය ‘‘පත්‌තං ගහෙත්‌වා’’ති වුත්‌තං, න පන ථෙරො හත්‌ථෙන පත්‌තං සයමෙව අග්‌ගහෙසි. කෙචි පන වදන්‌ති ‘‘ඉද්‌ධිබලෙන තං පත්‌තං වෙළුපරම්‌පරතො මුඤ්‌චිත්‌වා ථෙරං අනුබන්‌ධමානො අට්‌ඨාසි, සො ච අනෙන හත්‌ථෙන ගහිතො විය අහොසී’’ති. තථා ඨිතමෙව පන සන්‌ධාය ‘‘භාරද්‌වාජස්‌ස හත්‌ථතො පත්‌තං ගහෙත්‌වා’’ති වුත්‌තං. තෙ ච මනුස්‌සා…පෙ.… අනුබන්‌ධිංසූති යෙ ච මනුස්‌සා පඨමං පාටිහාරියං නාද්‌දසංසු, තෙ අම්‌හාකම්‌පි පාටිහාරියං දස්‌සෙහීති ථෙරමනුබන්‌ධිංසු. ථෙරො ච සීහබ්‍යග්‌ඝාදිරූපං ගහෙත්‌වා විකුබ්‌බනිද්‌ධිං දස්‌සෙති, තෙ ච අච්‌ඡරියබ්‌භුතජාතා උච්‌චාසද්‌දා මහාසද්‌දා අහෙසුං. තෙනාහ ‘‘කිං නු ඛො සො, ආනන්‌ද, උච්‌චාසද්‌දො මහාසද්‌දො’’ති. ඉද්‌ධිපාටිහාරියං න දස්‌සෙතබ්‌බන්‌ති එත්‌ථ ‘‘යො පකතිවණ්‌ණං විජහිත්‌වා කුමාරවණ්‌ණං වා දස්‌සෙති, නාගවණ්‌ණං වා…පෙ.… විවිධම්‌පි සෙනාබ්‍යූහං දස්‌සෙතී’’ති (පටි. ම. 3.13) එවමාගතා අත්‌තනො සරීරස්‌ස විකාරාපාදනවසප්‌පවත්‌තා විකුබ්‌බනිද්‌ධි අධිප්‌පෙතාති ආහ ‘‘අධිට්‌ඨානිද්‌ධි පන අප්‌පටික්‌ඛිත්‌තා’’ති. පකතියා එකො බහුකං ආවජ්‌ජති, සතං වා සහස්‌සං වා සතසහස්‌සං වා ආවජ්‌ජෙත්‌වා ඤාණෙන අධිට්‌ඨාති ‘‘බහුකො හොමී’’ති (පටි. ම. 3.10) එවං දස්‌සිතා අධිට්‌ඨානවසෙන නිප්‌ඵන්‌නා අධිට්‌ඨානිද්‌ධි නාම. ගිහිවිකටානීති ගිහිසන්‌තකානි.
252. Pāḷiyaṃ tuyheso pattoti ‘‘yo ca arahā ceva iddhimā ca, tassa dinnamevā’’ti seṭṭhinā vuttaṃ, taṃ sandhāya vadati. Taṃ pattaṃ gahetvā tikkhattuṃ rājagahaṃ anupariyāyīti ettha veḷuparamparāya baddhapattassa uparibhāge ākāse nagaraṃ tikkhattuṃ anupariyāyitvā ṭhitabhāvaṃ sandhāya ‘‘pattaṃ gahetvā’’ti vuttaṃ, na pana thero hatthena pattaṃ sayameva aggahesi. Keci pana vadanti ‘‘iddhibalena taṃ pattaṃ veḷuparamparato muñcitvā theraṃ anubandhamāno aṭṭhāsi, so ca anena hatthena gahito viya ahosī’’ti. Tathā ṭhitameva pana sandhāya ‘‘bhāradvājassa hatthato pattaṃ gahetvā’’ti vuttaṃ. Te ca manussā…pe… anubandhiṃsūti ye ca manussā paṭhamaṃ pāṭihāriyaṃ nāddasaṃsu, te amhākampi pāṭihāriyaṃ dassehīti theramanubandhiṃsu. Thero ca sīhabyagghādirūpaṃ gahetvā vikubbaniddhiṃ dasseti, te ca acchariyabbhutajātā uccāsaddā mahāsaddā ahesuṃ. Tenāha ‘‘kiṃ nu kho so, ānanda, uccāsaddo mahāsaddo’’ti. Iddhipāṭihāriyaṃ na dassetabbanti ettha ‘‘yo pakativaṇṇaṃ vijahitvā kumāravaṇṇaṃ vā dasseti, nāgavaṇṇaṃ vā…pe… vividhampi senābyūhaṃ dassetī’’ti (paṭi. ma. 3.13) evamāgatā attano sarīrassa vikārāpādanavasappavattā vikubbaniddhi adhippetāti āha ‘‘adhiṭṭhāniddhi pana appaṭikkhittā’’ti. Pakatiyā eko bahukaṃ āvajjati, sataṃ vā sahassaṃ vā satasahassaṃ vā āvajjetvā ñāṇena adhiṭṭhāti ‘‘bahuko homī’’ti (paṭi. ma. 3.10) evaṃ dassitā adhiṭṭhānavasena nipphannā adhiṭṭhāniddhi nāma. Gihivikaṭānīti gihisantakāni.
253. පාළියං න අච්‌ඡුපියන්‌තීති න ඵුසිතානි හොන්‌ති. රූපකාකිණ්‌ණානීති ඉත්‌ථිරූපාදීහි ආකිණ්‌ණානි.
253. Pāḷiyaṃ na acchupiyantīti na phusitāni honti. Rūpakākiṇṇānīti itthirūpādīhi ākiṇṇāni.
254. භූමිආධාරකෙති දන්‌තාදීහි කතෙ වලයාධාරකෙ. එතස්‌ස වලයාධාරකස්‌ස අනුච්‌චතාය ඨපිතා පත්‌තා න පරිපතන්‌තීති ‘‘තයො පත්‌තෙ ඨපෙතුං වට්‌ටතී’’ති වුත්‌තං. අනුච්‌චතඤ්‌හි සන්‌ධාය අයං ‘‘භූමිආධාරකො’’ති වුත්‌තො. දාරුආධාරකදණ්‌ඩාධාරකෙසූති එකදාරුනා කතආධාරකෙ, බහූහි දණ්‌ඩෙහි කතආධාරකෙ ච. එතෙ ච උච්‌චතරා හොන්‌ති පත්‌තෙහි සහ පතනසභාවා. තෙන ‘‘සුසජ්‌ජිතෙසූ’’ති වුත්‌තං. භමකොටිසදිසොති යත්‌ථ ධමකරණාදිං පවෙසෙත්‌වා ලිඛන්‌ති, තස්‌ස භමකස්‌ස කොටියා සදිසො. තාදිසස්‌ස දාරුආධාරකස්‌ස අවිත්‌ථිණ්‌ණතාය ඨපිතොපි පත්‌තො පතතීති ‘‘අනොකාසො’’ති වුත්‌තො.
254.Bhūmiādhāraketi dantādīhi kate valayādhārake. Etassa valayādhārakassa anuccatāya ṭhapitā pattā na paripatantīti ‘‘tayo patteṭhapetuṃ vaṭṭatī’’ti vuttaṃ. Anuccatañhi sandhāya ayaṃ ‘‘bhūmiādhārako’’ti vutto. Dāruādhārakadaṇḍādhārakesūti ekadārunā kataādhārake, bahūhi daṇḍehi kataādhārake ca. Ete ca uccatarā honti pattehi saha patanasabhāvā. Tena ‘‘susajjitesū’’ti vuttaṃ. Bhamakoṭisadisoti yattha dhamakaraṇādiṃ pavesetvā likhanti, tassa bhamakassa koṭiyā sadiso. Tādisassa dāruādhārakassa avitthiṇṇatāya ṭhapitopi patto patatīti ‘‘anokāso’’ti vutto.
ආලින්‌දකමිඩ්‌ඪිකාදීනන්‌ති පමුඛමිඩ්‌ඪිකාදීනං, උච්‌චවත්‌ථුකානන්‌ති අත්‌ථො. බාහිරපස්‌සෙති පාසාදාදීනං බහිකුට්‌ටෙ. තනුකමිඩ්‌ඪිකායාති වෙදිකාය. සබ්‌බත්‌ථ පන හත්‌ථප්‌පමාණතො අබ්‌භන්‌තරෙ ඨපෙතුං වට්‌ටති. ආධාරෙ පන තතො බහිපි වට්‌ටති.
Ālindakamiḍḍhikādīnanti pamukhamiḍḍhikādīnaṃ, uccavatthukānanti attho. Bāhirapasseti pāsādādīnaṃ bahikuṭṭe. Tanukamiḍḍhikāyāti vedikāya. Sabbattha pana hatthappamāṇato abbhantare ṭhapetuṃ vaṭṭati. Ādhāre pana tato bahipi vaṭṭati.
පාළියං ඔට්‌ඨොති මුඛවට්‌ටි. පත්‌තමාළකන්‌ති උපචිකානං අනුට්‌ඨහනත්‌ථාය භූමිතො උච්‌චතරං කතං වෙදිකාකාරමාළකං. මහාමුඛකුණ්‌ඩසණ්‌ඨානාති මහාමුඛචාටිසණ්‌ඨානා. ලග්‌ගෙන්‌තස්‌ස දුක්‌කටන්‌ති කෙවලං පත්‌තං ලග්‌ගෙන්‌තස්‌ස, න ථවිකාය ලග්‌ගෙන්‌තස්‌සාති වදන්‌ති. වීමංසිතබ්‌බං. අඤ්‌ඤෙන පන භණ්‌ඩකෙනාති අඤ්‌ඤෙන භාරබන්‌ධනෙන භණ්‌ඩකෙන. ‘‘බන්‌ධිත්‌වා ඔලම්‌බෙතු’’න්‌ති වුත්‌තත්‌තා පත්‌තත්‌ථවිකාය අංසබද්‌ධකො යථා ලග්‌ගිතට්‌ඨානතො න පරිගළති, තථා සබ්‌බථාපි බන්‌ධිත්‌වා ඨපෙතුං වට්‌ටති. බන්‌ධිත්‌වාපි උපරි ඨපෙතුං න වට්‌ටතීති උපරි නිසීදන්‌තා ඔත්‌ථරිත්‌වා භින්‌දන්‌තීති වුත්‌තං. තත්‌ථ ඨපෙතුං වට්‌ටතීති නිසීදනසඞ්‌කාභාවතො වුත්‌තං. බන්‌ධිත්‌වා වාති බන්‌ධිත්‌වා ඨපිතඡත්‌තෙ වා. යො කොචීති භත්‌තපූරොපි තුච්‌ඡපත්‌තොපි.
Pāḷiyaṃ oṭṭhoti mukhavaṭṭi. Pattamāḷakanti upacikānaṃ anuṭṭhahanatthāya bhūmito uccataraṃ kataṃ vedikākāramāḷakaṃ. Mahāmukhakuṇḍasaṇṭhānāti mahāmukhacāṭisaṇṭhānā. Laggentassa dukkaṭanti kevalaṃ pattaṃ laggentassa, na thavikāya laggentassāti vadanti. Vīmaṃsitabbaṃ. Aññena pana bhaṇḍakenāti aññena bhārabandhanena bhaṇḍakena. ‘‘Bandhitvā olambetu’’nti vuttattā pattatthavikāya aṃsabaddhako yathā laggitaṭṭhānato na parigaḷati, tathā sabbathāpi bandhitvā ṭhapetuṃ vaṭṭati. Bandhitvāpi upari ṭhapetuṃ na vaṭṭatīti upari nisīdantā ottharitvā bhindantīti vuttaṃ. Tattha ṭhapetuṃ vaṭṭatīti nisīdanasaṅkābhāvato vuttaṃ. Bandhitvā vāti bandhitvā ṭhapitachatte vā. Yo kocīti bhattapūropi tucchapattopi.
255. පරිහරිතුන්‌ති දිවසෙ දිවසෙ පිණ්‌ඩාය චරණත්‌ථාය ඨපෙතුං. පත්‌තං අලභන්‌තෙන පන එකදිවසං පිණ්‌ඩාය චරිත්‌වා භුඤ්‌ජිත්‌වා ඡඩ්‌ඩෙතුං වට්‌ටති. තෙනාහ ‘‘තාවකාලිකං පරිභුඤ්‌ජිතුං වට්‌ටතී’’ති. පණ්‌ණපුටාදීසුපි එසෙව නයො. අභුං මෙති අභූති මය්‌හං, විනාසො මය්‌හන්‌ති අත්‌ථො. පාළියං පිසාචො වතමන්‌ති පිසාචො වතායං, අයමෙව වා පාඨො. පිසාචිල්‌ලිකාති පිසාචදාරකා. ඡවසීසස්‌ස පත්‌තොති ඡවසීසමයො පත්‌තො. පකතිවිකාරසම්‌බන්‌ධෙ චෙතං සාමිවචනං.
255.Pariharitunti divase divase piṇḍāya caraṇatthāya ṭhapetuṃ. Pattaṃ alabhantena pana ekadivasaṃ piṇḍāya caritvā bhuñjitvā chaḍḍetuṃ vaṭṭati. Tenāha ‘‘tāvakālikaṃ paribhuñjituṃ vaṭṭatī’’ti. Paṇṇapuṭādīsupi eseva nayo. Abhuṃ meti abhūti mayhaṃ, vināso mayhanti attho. Pāḷiyaṃ pisāco vatamanti pisāco vatāyaṃ, ayameva vā pāṭho. Pisācillikāti pisācadārakā. Chavasīsassa pattoti chavasīsamayo patto. Pakativikārasambandhe cetaṃ sāmivacanaṃ.
චබ්‌බෙත්‌වාති නිට්‌ඨුභිත්‌වා. ‘‘පටිග්‌ගහං කත්‌වා’’ති වුත්‌තත්‌තා උච්‌ඡිට්‌ඨහත්‌ථෙන උදකං ගහෙත්‌වා පත්‌තං පරිප්‌ඵොසිත්‌වා ධොවනඝංසනවසෙන හත්‌ථං ධොවිතුං වට්‌ටති, එත්‌තකෙන පත්‌තං පටිග්‌ගහං කත්‌වා හත්‌ථො ධොවිතො නාම න හොති. එකං උදකගණ්‌ඩුසං ගහෙත්‌වාති පත්‌තං අඵුසිත්‌වා තත්‌ථ උදකමෙව උච්‌ඡිට්‌ඨහත්‌ථෙන උක්‌ඛිපිත්‌වා ගණ්‌ඩුසං කත්‌වා, වාමහත්‌ථෙනෙව වා පත්‌තං උක්‌ඛිපිත්‌වා මුඛෙන ගණ්‌ඩුසං ගහෙතුම්‌පි වට්‌ටති. බහි උදකෙන වික්‌ඛාලෙත්‌වාති ද්‌වීසු අඞ්‌ගුලීසු ආමිසමත්‌තං වික්‌ඛාලෙත්‌වා බහි ගහෙතුම්‌පි වට්‌ටති. පටිඛාදිතුකාමොති එත්‌ථ න සයං ඛාදිතුකාමොපි අඤ්‌ඤෙසං ඛාදනාරහං ඨපෙතුං ලභති . තත්‌ථෙව කත්‌වාති පත්‌තෙයෙව යථාඨපිතට්‌ඨානතො අනුද්‌ධරිත්‌වා. ලුඤ්‌චිත්‌වාති තතො මංසමෙව නිරවසෙසං උප්‌පට්‌ටෙත්‌වා.
Cabbetvāti niṭṭhubhitvā. ‘‘Paṭiggahaṃ katvā’’ti vuttattā ucchiṭṭhahatthena udakaṃ gahetvā pattaṃ paripphositvā dhovanaghaṃsanavasena hatthaṃ dhovituṃ vaṭṭati, ettakena pattaṃ paṭiggahaṃ katvā hattho dhovito nāma na hoti. Ekaṃ udakagaṇḍusaṃ gahetvāti pattaṃ aphusitvā tattha udakameva ucchiṭṭhahatthena ukkhipitvā gaṇḍusaṃ katvā, vāmahattheneva vā pattaṃ ukkhipitvā mukhena gaṇḍusaṃ gahetumpi vaṭṭati. Bahi udakena vikkhāletvāti dvīsu aṅgulīsu āmisamattaṃ vikkhāletvā bahi gahetumpi vaṭṭati. Paṭikhāditukāmoti ettha na sayaṃ khāditukāmopi aññesaṃ khādanārahaṃ ṭhapetuṃ labhati . Tattheva katvāti patteyeva yathāṭhapitaṭṭhānato anuddharitvā. Luñcitvāti tato maṃsameva niravasesaṃ uppaṭṭetvā.
256. කිණ්‌ණචුණ්‌ණෙනාති සුරාකිණ්‌ණචුණ්‌ණෙන. මක්‌ඛෙතුන්‌ති සූචිං මක්‌ඛෙතුං. නිස්‌සෙණිම්‌පීති චතූහි දණ්‌ඩෙහි චීවරප්‌පමාණෙන ආයතචතුරස්‌සං කත්‌වා බද්‌ධපටලම්‌පි. එත්‌ථ හි චීවරකොටියො සමකං බන්‌ධිත්‌වා චීවරං යථාසුඛං සිබ්‌බන්‌ති. තත්‌ථ අත්‌ථරිතබ්‌බන්‌ති තස්‌සා නිස්‌සෙණියා උපරි චීවරස්‌ස උපත්‌ථම්‌භනත්‌ථාය අත්‌ථරිතබ්‌බං. කථිනසඞ්‌ඛාතාය නිස්‌සෙණියා චීවරස්‌ස බන්‌ධනකරජ්‌ජු කථිනරජ්‌ජූති මජ්‌ඣිමපදලොපීසමාසොති ආහ ‘‘යායා’’තිආදි. තත්‌ථ යස්‌මා ද්‌වින්‌නං පටලානං එකස්‌මිං අධිකෙ ජාතෙ තත්‌ථ වලියො හොන්‌ති, තස්‌මා දුපට්‌ටචීවරස්‌ස පටලද්‌වයම්‌පි සමකං කත්‌වා බන්‌ධනකරජ්‌ජු කථිනරජ්‌ජූති වෙදිතබ්‌බං.
256.Kiṇṇacuṇṇenāti surākiṇṇacuṇṇena. Makkhetunti sūciṃ makkhetuṃ. Nisseṇimpīti catūhi daṇḍehi cīvarappamāṇena āyatacaturassaṃ katvā baddhapaṭalampi. Ettha hi cīvarakoṭiyo samakaṃ bandhitvā cīvaraṃ yathāsukhaṃ sibbanti. Tattha attharitabbanti tassā nisseṇiyā upari cīvarassa upatthambhanatthāya attharitabbaṃ. Kathinasaṅkhātāya nisseṇiyā cīvarassa bandhanakarajju kathinarajjūti majjhimapadalopīsamāsoti āha ‘‘yāyā’’tiādi. Tattha yasmā dvinnaṃ paṭalānaṃ ekasmiṃ adhike jāte tattha valiyo honti, tasmā dupaṭṭacīvarassa paṭaladvayampi samakaṃ katvā bandhanakarajju kathinarajjūti veditabbaṃ.
පාළියං කථිනස්‌ස අන්‌තො ජීරතීති කථිනෙ බද්‌ධස්‌ස චීවරස්‌ස පරියන්‌තො ජීරති. කථිනනිස්‌සිතඤ්‌හි චීවරං ඉධ නිස්‌සයවොහාරෙන ‘‘කථින’’න්‌ති වුත්‌තං ‘‘මඤ්‌චා ඝොසන්‌තී’’තිආදීසු විය. අනුවාතං පරිභණ්‌ඩන්‌ති කථිනෙ බන්‌ධනරජ්‌ජූහි චීවරස්‌ස සමන්‌තා පරියන්‌තස්‌ස අජීරණත්‌ථං යෙහි කෙහිචි චොළකෙහි දීඝතො අනුවාතං, තිරියතො පරිභණ්‌ඩඤ්‌ච සිබ්‌බිත්‌වා කාතුං යත්‌ථ රජ්‌ජුකෙ පවෙසෙත්‌වා දණ්‌ඩෙසු පලිවෙඨෙත්‌වා චීවරසමකං ආකඩ්‌ඪිතුං සක්‌කා, තාදිසන්‌ති අත්‌ථො. කෙචි පන ‘‘කථිනසඞ්‌ඛාතෙසු කිලඤ්‌ජාදීසු එව අජීරණත්‌ථාය අනුවාතපරිභණ්‌ඩකරණං අනුඤ්‌ඤාත’’න්‌ති වදන්‌ති. තස්‌ස මජ්‌ඣෙති පුරාණකථිනස්‌සෙව අන්‌තො. භික්‌ඛුනො පමාණෙනාති භික්‌ඛුනො චීවරස්‌ස පමාණෙන. අඤ්‌ඤං නිස්‌සෙණින්‌ති දීඝතො ච තිරියතො ච අඤ්‌ඤං දණ්‌ඩං ඨපෙත්‌වා බන්‌ධිතුං.
Pāḷiyaṃ kathinassa anto jīratīti kathine baddhassa cīvarassa pariyanto jīrati. Kathinanissitañhi cīvaraṃ idha nissayavohārena ‘‘kathina’’nti vuttaṃ ‘‘mañcā ghosantī’’tiādīsu viya. Anuvātaṃ paribhaṇḍanti kathine bandhanarajjūhi cīvarassa samantā pariyantassa ajīraṇatthaṃ yehi kehici coḷakehi dīghato anuvātaṃ, tiriyato paribhaṇḍañca sibbitvā kātuṃ yattha rajjuke pavesetvā daṇḍesu paliveṭhetvā cīvarasamakaṃ ākaḍḍhituṃ sakkā, tādisanti attho. Keci pana ‘‘kathinasaṅkhātesu kilañjādīsu eva ajīraṇatthāya anuvātaparibhaṇḍakaraṇaṃ anuññāta’’nti vadanti. Tassa majjheti purāṇakathinasseva anto. Bhikkhuno pamāṇenāti bhikkhuno cīvarassa pamāṇena. Aññaṃ nisseṇinti dīghato ca tiriyato ca aññaṃ daṇḍaṃ ṭhapetvā bandhituṃ.
බිදලකන්‌ති දිගුණකරණසඞ්‌ඛාතකිරියාවිසෙසස්‌ස අධිවචනං. තෙනාහ ‘‘දුගුණකරණ’’න්‌ති. පවෙසනසලාකන්‌ති වලීනං අග්‌ගහණත්‌ථාය පවෙසනකවෙළුසලාකාදි. පාළියං පටිග්‌ගහන්‌ති අඞ්‌ගුලිකඤ්‌චුකං.
Bidalakanti diguṇakaraṇasaṅkhātakiriyāvisesassa adhivacanaṃ. Tenāha ‘‘duguṇakaraṇa’’nti. Pavesanasalākanti valīnaṃ aggahaṇatthāya pavesanakaveḷusalākādi. Pāḷiyaṃ paṭiggahanti aṅgulikañcukaṃ.
257. පාති නාම භණ්‌ඩට්‌ඨපනකො භාජනවිසෙසො. පාළියං පටිග්‌ගහථවිකන්‌ති පාතිආදිභාජනත්‌ථවිකං. චිනිතුන්‌ති උච්‌චවත්‌ථුපරියන්‌තස්‌ස අපතනත්‌ථාය ඉට්‌ඨකාදීහි චිනිතුං. ආලම්‌බනබාහන්‌ති ආලම්‌බනරජ්‌ජුදණ්‌ඩාදි. පරිභිජ්‌ජතීති කටසාරාදිකං කථිනමජ්‌ඣෙ භඞ්‌ගං හොති. උස්‌සාපෙත්‌වාති දණ්‌ඩකථිනං සන්‌ධාය වුත්‌තං.
257.Pāti nāma bhaṇḍaṭṭhapanako bhājanaviseso. Pāḷiyaṃ paṭiggahathavikanti pātiādibhājanatthavikaṃ. Cinitunti uccavatthupariyantassa apatanatthāya iṭṭhakādīhi cinituṃ. Ālambanabāhanti ālambanarajjudaṇḍādi. Paribhijjatīti kaṭasārādikaṃ kathinamajjhe bhaṅgaṃ hoti. Ussāpetvāti daṇḍakathinaṃ sandhāya vuttaṃ.
258-9. උදකං අකප්‌පියන්‌ති සප්‌පාණකං. උපනන්‌ධීති වෙරං බන්‌ධි. අද්‌ධානමග්‌ගො පටිපජ්‌ජිතබ්‌බොති එත්‌ථ අද්‌ධයොජනං අද්‌ධානමග්‌ගො නාම, තං පටිපජ්‌ජිතුකාමස්‌ස සඤ්‌චිච්‌ච විහාරූපචාරාතික්‌කමනෙ ආපත්‌ති. අසඤ්‌චිච්‌ච ගතස්‌ස පන යත්‌ථ සරති, තත්‌ථ ඨත්‌වා සඞ්‌ඝාටිකණ්‌ණාදිං අනධිට්‌ඨහිත්‌වා ගමනෙ පදවාරෙන ආපත්‌තීති වෙදිතබ්‌බං. න සම්‌මතීති න පහොති.
258-9.Udakaṃakappiyanti sappāṇakaṃ. Upanandhīti veraṃ bandhi. Addhānamaggo paṭipajjitabboti ettha addhayojanaṃ addhānamaggo nāma, taṃ paṭipajjitukāmassa sañcicca vihārūpacārātikkamane āpatti. Asañcicca gatassa pana yattha sarati, tattha ṭhatvā saṅghāṭikaṇṇādiṃ anadhiṭṭhahitvā gamane padavārena āpattīti veditabbaṃ. Na sammatīti na pahoti.
260. අභිසන්‌නකායාති සෙම්‌හාදිදොසසන්‌නිචිතකායා. තත්‌ථ මජ්‌ඣෙති අග්‌ගළපාසකස්‌ස මජ්‌ඣෙ. උපරීති අග්‌ගළපාසකස්‌ස උපරිභාගෙ. උදකට්‌ඨපනට්‌ඨානන්‌ති උදකට්‌ඨපනත්‌ථාය පරිච්‌ඡින්‌දිත්‌වා කතට්‌ඨානං.
260.Abhisannakāyāti semhādidosasannicitakāyā. Tattha majjheti aggaḷapāsakassa majjhe. Uparīti aggaḷapāsakassa uparibhāge. Udakaṭṭhapanaṭṭhānanti udakaṭṭhapanatthāya paricchinditvā kataṭṭhānaṃ.
261. පාළියං උදපානන්‌ති කූපං. නීචවත්‌ථුකොති කූපස්‌ස සමන්‌තා කූලට්‌ඨානං, භූමිසමං තිට්‌ඨතීති අත්‌ථො. උදකෙන ඔත්‌ථරිය්‍යතීති සමන්‌තා වස්‌සොදකං ආගන්‌ත්‌වා කූපෙ පතතීති අත්‌ථො.
261. Pāḷiyaṃ udapānanti kūpaṃ. Nīcavatthukoti kūpassa samantā kūlaṭṭhānaṃ, bhūmisamaṃ tiṭṭhatīti attho. Udakena otthariyyatīti samantā vassodakaṃ āgantvā kūpe patatīti attho.
262. වාහෙන්‌තීති උස්‌සිඤ්‌චන්‌ති. අරහටඝටියන්‌තං නාම චක්‌කසණ්‌ඨානං අනෙකාරං අරෙ අරෙ ඝටිකානි බන්‌ධිත්‌වා එකෙන, ද්‌වීහි වා පරිබ්‌භමියමානයන්‌තං.
262.Vāhentīti ussiñcanti. Arahaṭaghaṭiyantaṃ nāma cakkasaṇṭhānaṃ anekāraṃ are are ghaṭikāni bandhitvā ekena, dvīhi vā paribbhamiyamānayantaṃ.
263. ආවිද්‌ධපක්‌ඛපාසකන්‌ති කණ්‌ණිකමණ්‌ඩලස්‌ස සමන්‌තා ඨපිතපක්‌ඛපාසකං. මණ්‌ඩලෙති කණ්‌ණිකමණ්‌ඩලෙ. පක්‌ඛපාසකෙ ඨපෙත්‌වාති සමන්‌තා චතුරස්‌සාකාරෙන ඵලකාදීනි ඨපෙත්‌වා.
263.Āviddhapakkhapāsakanti kaṇṇikamaṇḍalassa samantā ṭhapitapakkhapāsakaṃ. Maṇḍaleti kaṇṇikamaṇḍale. Pakkhapāsake ṭhapetvāti samantā caturassākārena phalakādīni ṭhapetvā.
264. නමතකං නාම සන්‌ථතසදිසන්‌ති කෙචි වදන්‌ති. කෙචි පන ‘‘රුක්‌ඛතචමය’’න්‌ති. චම්‌මඛණ්‌ඩපරිහාරෙනාති අනධිට්‌ඨහිත්‌වා සයනාසනවිධිනාති අත්‌ථො. පෙළායාති අට්‌ඨංසසොළසංසාදිආකාරෙන කතාය භාජනාකාරාය පෙළාය. යත්‌ථ උණ්‌හපායාසාදිං පක්‌ඛිපිත්‌වා උපරි භොජනපාතිං ඨපෙන්‌ති භත්‌තස්‌ස උණ්‌හභාවාවිගමනත්‌ථං, තාදිසස්‌ස භාජනාකාරස්‌ස ආධාරස්‌සෙතං අධිවචනං. තෙනෙව පාළියං ‘‘ආසිත්‌තකූපධාන’’න්‌ති වුත්‌තං. තස්‌ස ච පායාසාදීහි ආසිත්‌තකාධාරොති අත්‌ථො. ඉදඤ්‌ච ආසිත්‌තකූපධානං පච්‌චන්‌තෙසු න ජානන්‌ති කාතුං, මජ්‌ඣිමදෙසෙයෙව කරොන්‌ති. කෙචි පන ‘‘ගිහිපරිභොගො අයොමයාදි සබ්‌බොපි ආධාරො ආසිත්‌තකූපධානමෙව අනුලොමෙතී’’ති වදන්‌ති, එකෙ පන ‘‘කප්‌පියලොහමයො ආධාරො මළොරිකමෙව අනුලොමෙතී’’ති. වීමංසිත්‌වා ගහෙතබ්‌බං. පුබ්‌බෙ පත්‌තගුත්‌තියා ආධාරො අනුඤ්‌ඤාතො. ඉදානි භුඤ්‌ජිතුං මළොරිකා අනුඤ්‌ඤාතා. ඡිද්‌දන්‌ති ඡිද්‌දයුත්‌තං. විද්‌ධන්‌ති අන්‌තොවිනිවිද්‌ධඡිද්‌දං. ආවිද්‌ධන්‌ති සමන්‌තතො ඡිද්‌දං.
264.Namatakaṃ nāma santhatasadisanti keci vadanti. Keci pana ‘‘rukkhatacamaya’’nti. Cammakhaṇḍaparihārenāti anadhiṭṭhahitvā sayanāsanavidhināti attho. Peḷāyāti aṭṭhaṃsasoḷasaṃsādiākārena katāya bhājanākārāya peḷāya. Yattha uṇhapāyāsādiṃ pakkhipitvā upari bhojanapātiṃ ṭhapenti bhattassa uṇhabhāvāvigamanatthaṃ, tādisassa bhājanākārassa ādhārassetaṃ adhivacanaṃ. Teneva pāḷiyaṃ ‘‘āsittakūpadhāna’’nti vuttaṃ. Tassa ca pāyāsādīhi āsittakādhāroti attho. Idañca āsittakūpadhānaṃ paccantesu na jānanti kātuṃ, majjhimadeseyeva karonti. Keci pana ‘‘gihiparibhogo ayomayādi sabbopi ādhāro āsittakūpadhānameva anulometī’’ti vadanti, eke pana ‘‘kappiyalohamayo ādhāro maḷorikameva anulometī’’ti. Vīmaṃsitvā gahetabbaṃ. Pubbe pattaguttiyā ādhāro anuññāto. Idāni bhuñjituṃ maḷorikā anuññātā. Chiddanti chiddayuttaṃ. Viddhanti antovinividdhachiddaṃ. Āviddhanti samantato chiddaṃ.
265. පත්‌තං නික්‌කුජ්‌ජිතුන්‌ති එත්‌ථ කම්‌මවාචාය අසම්‌භොගකරණවසෙනෙව නික්‌කුජ්‌ජනං, න පත්‌තානං අධොමුඛට්‌ඨපනෙන. තෙනාහ ‘‘අසම්‌භොගං සඞ්‌ඝෙන කරොතූ’’තිආදි, තං වඩ්‌ඪං කම්‌මවාචාය සඞ්‌ඝෙන සද්‌ධිං අසම්‌භොගං සඞ්‌ඝො කරොතූති අත්‌ථො.
265.Pattaṃ nikkujjitunti ettha kammavācāya asambhogakaraṇavaseneva nikkujjanaṃ, na pattānaṃ adhomukhaṭṭhapanena. Tenāha ‘‘asambhogaṃ saṅghena karotū’’tiādi, taṃ vaḍḍhaṃ kammavācāya saṅghena saddhiṃ asambhogaṃ saṅgho karotūti attho.
පත්‌තං නික්‌කුජ්‌ජෙය්‍යාති වඩ්‌ඪස්‌ස පත්‌තනික්‌කුජ්‌ජනදණ්‌ඩකම්‌මං කරෙය්‍ය. අසම්‌භොගං සඞ්‌ඝෙන කරණන්‌ති සඞ්‌ඝෙන වඩ්‌ඪස්‌ස අසම්‌භොගකරණං. යථා අසම්‌භොගො හොති, තථා කරණන්‌ති අත්‌ථො. නික්‌කුජ්‌ජිතො…පෙ.… අසම්‌භොගං සඞ්‌ඝෙනාති එත්‌ථ සඞ්‌ඝෙන අසම්‌භොගො හොතීති අත්‌ථො දට්‌ඨබ්‌බො. එවං භගවතා අසම්‌භොගකරණස්‌ස ආණත්‌තත්‌තා, කම්‌මවාචාය ච සාවිතත්‌තා, අට්‌ඨකථායඤ්‌ච ‘‘කොචි දෙය්‍යධම්‌මො න ගහෙතබ්‌බො’’ති වුත්‌තත්‌තා පත්‌තෙ නික්‌කුජ්‌ජිතෙ තස්‌ස සන්‌තකං ඤත්‌වා ගණ්‌හන්‌තස්‌ස දුක්‌කටමෙවාති ගහෙතබ්‌බං.
Pattaṃ nikkujjeyyāti vaḍḍhassa pattanikkujjanadaṇḍakammaṃ kareyya. Asambhogaṃ saṅghena karaṇanti saṅghena vaḍḍhassa asambhogakaraṇaṃ. Yathā asambhogo hoti, tathā karaṇanti attho. Nikkujjito…pe… asambhogaṃ saṅghenāti ettha saṅghena asambhogo hotīti attho daṭṭhabbo. Evaṃ bhagavatā asambhogakaraṇassa āṇattattā, kammavācāya ca sāvitattā, aṭṭhakathāyañca ‘‘koci deyyadhammo na gahetabbo’’ti vuttattā patte nikkujjite tassa santakaṃ ñatvā gaṇhantassa dukkaṭamevāti gahetabbaṃ.
අච්‌චයොති ඤායප්‌පටිපත්‌තිං අතික්‌කමිත්‌වා පවත්‌ති, අපරාධොති අත්‌ථො. මං අච්‌චගමාති මං අතික්‌කම්‌ම පවත්‌තො. තං තෙ මයං පටිග්‌ගණ්‌හාමාති තං තෙ අපරාධං මයං ඛමාම. භික්‌ඛූනං අලාභාය පරිසක්‌කතීතිආදීසු අලාභාය පරිසක්‌කනාදිතො විරතොති එවමත්‌ථො ගහෙතබ්‌බො. අසම්‌භොගං භික්‌ඛුසඞ්‌ඝෙනාති එත්‌ථ ‘‘කතො’’ති පාඨසෙසො.
Accayoti ñāyappaṭipattiṃ atikkamitvā pavatti, aparādhoti attho. Maṃ accagamāti maṃ atikkamma pavatto. Taṃ te mayaṃ paṭiggaṇhāmāti taṃ te aparādhaṃ mayaṃ khamāma. Bhikkhūnaṃ alābhāya parisakkatītiādīsu alābhāya parisakkanādito viratoti evamattho gahetabbo. Asambhogaṃ bhikkhusaṅghenāti ettha ‘‘kato’’ti pāṭhaseso.
268. යාව පච්‌ඡිමා සොපානකළෙවරාති පඨමසොපානඵලකං සන්‌ධාය වුත්‌තං. තඤ්‌හි පච්‌ඡා දුස්‌සෙන සන්‌ථතත්‌තා එව වුත්‌තං. ‘‘පච්‌ඡිමං ජනතං තථාගතො අනුකම්‌පතී’’ති ඉදං ථෙරො අනාගතෙ භික්‌ඛූනං චෙලපටිකස්‌ස අක්‌කමනපච්‌චයා අපවාදං සික්‌ඛාපදපඤ්‌ඤත්‌තියා නිවාරණෙන භගවතො අනුකම්‌පං සන්‌ධායාහ. අපගතගබ්‌භාති විජාතපුත්‌තා. තෙනාහ ‘‘මඞ්‌ගලත්‌ථායා’’ති.
268.Yāva pacchimā sopānakaḷevarāti paṭhamasopānaphalakaṃ sandhāya vuttaṃ. Tañhi pacchā dussena santhatattā eva vuttaṃ. ‘‘Pacchimaṃ janataṃ tathāgato anukampatī’’ti idaṃ thero anāgate bhikkhūnaṃ celapaṭikassa akkamanapaccayā apavādaṃ sikkhāpadapaññattiyā nivāraṇena bhagavato anukampaṃ sandhāyāha. Apagatagabbhāti vijātaputtā. Tenāha ‘‘maṅgalatthāyā’’ti.
269-270. බීජනින්‌ති චතුරස්‌සබීජනිං. එකපණ්‌ණච්‌ඡත්‌තන්‌ති තාලපණ්‌ණාදිනා එකෙන පත්‌තෙන කතඡත්‌තං.
269-270.Bījaninti caturassabījaniṃ. Ekapaṇṇacchattanti tālapaṇṇādinā ekena pattena katachattaṃ.
274-5. අනුරක්‌ඛණත්‌ථන්‌ති පරිග්‌ගහෙත්‌වා ගොපනත්‌ථං. දීඝං කාරෙන්‌තීති කෙසෙහි සද්‌ධිං අච්‌ඡින්‌දිත්‌වා ඨපාපෙන්‌ති. චතුකොණන්‌ති යථා උපරි නලාටන්‌තෙසු ද්‌වෙ, හෙට්‌ඨා හනුකපස්‌සෙ ද්‌වෙති චත්‌තාරො කොණා පඤ්‌ඤායන්‌ති, එවං චතුරස්‌සං කත්‌වා කප්‌පාපනං. පාළියං දාඨිකං ඨපාපෙන්‌තීති උත්‌තරොට්‌ඨෙ මස්‌සුං අච්‌ඡින්‌දිත්‌වා ඨපාපෙන්‌ති. රුධීති ඛුද්‌දකවණං.
274-5.Anurakkhaṇatthanti pariggahetvā gopanatthaṃ. Dīghaṃ kārentīti kesehi saddhiṃ acchinditvā ṭhapāpenti. Catukoṇanti yathā upari nalāṭantesu dve, heṭṭhā hanukapasse dveti cattāro koṇā paññāyanti, evaṃ caturassaṃ katvā kappāpanaṃ. Pāḷiyaṃ dāṭhikaṃ ṭhapāpentīti uttaroṭṭhe massuṃ acchinditvā ṭhapāpenti. Rudhīti khuddakavaṇaṃ.
277. පාළියං ලොහභණ්‌ඩකංසභණ්‌ඩසන්‌නිචයොති ලොහභණ්‌ඩස්‌ස, කංසභණ්‌ඩස්‌ස ච සන්‌නිචයොති අත්‌ථො. බන්‌ධනමත්‌තන්‌ති වාසිදණ්‌ඩාදීනං කොටීසු අපාතනත්‌ථං ලොහෙහි බන්‌ධනං. තන්‌තකන්‌ති ආයොගවායනත්‌ථං තදාකාරෙන පසාරිතතන්‌තං.
277. Pāḷiyaṃ lohabhaṇḍakaṃsabhaṇḍasannicayoti lohabhaṇḍassa, kaṃsabhaṇḍassa ca sannicayoti attho. Bandhanamattanti vāsidaṇḍādīnaṃ koṭīsu apātanatthaṃ lohehi bandhanaṃ. Tantakanti āyogavāyanatthaṃ tadākārena pasāritatantaṃ.
278. ‘‘යත්‌ථ සරති, තත්‌ථ බන්‌ධිතබ්‌බ’’න්‌ති එතෙන අසඤ්‌චිච්‌ච කායබන්‌ධනං අබන්‌ධිත්‌වා පවිට්‌ඨස්‌ස අනාපත්‌තීති දස්‌සෙති. මුරජවට්‌ටිසණ්‌ඨානං වෙඨෙත්‌වා කතන්‌ති එවං බහුරජ්‌ජුකෙ එකතො කත්‌වා නානාවණ්‌ණෙහි සුත්‌තෙහි කතන්‌ති කෙචි වදන්‌ති. එකවණ්‌ණසුත්‌තෙනාපි වලයඝටකාදිවිකාරං දස්‌සෙත්‌වා වෙඨිතම්‌පි මුරජමෙව. විකාරං පන අදස්‌සෙත්‌වා මට්‌ඨං කත්‌වා නිරන්‌තරං වෙඨිතං වට්‌ටති. තෙනෙව දුතියපාරාජිකසංවණ්‌ණනායං වුත්‌තං ‘‘බහුරජ්‌ජුකෙ එකතො කත්‌වා එකෙන නිරන්‌තරං වෙඨෙත්‌වා කතං ‘බහුරජ්‌ජුක’න්‌ති න වත්‌තබ්‌බං, වට්‌ටතී’’ති. මුද්‌දිකකායබන්‌ධනං නාම චතුරස්‌සං අකත්‌වා සජ්‌ජිතං. පාමඞ්‌ගදසා චතුරස්‌සා. මුදිඞ්‌ගසණ්‌ඨානෙනාති වරකසීසාකාරෙන. පාසන්‌තොති දසාපරියොසානං.
278.‘‘Yattha sarati, tattha bandhitabba’’nti etena asañcicca kāyabandhanaṃ abandhitvā paviṭṭhassa anāpattīti dasseti. Murajavaṭṭisaṇṭhānaṃ veṭhetvā katanti evaṃ bahurajjuke ekato katvā nānāvaṇṇehi suttehi katanti keci vadanti. Ekavaṇṇasuttenāpi valayaghaṭakādivikāraṃ dassetvā veṭhitampi murajameva. Vikāraṃ pana adassetvā maṭṭhaṃ katvā nirantaraṃ veṭhitaṃ vaṭṭati. Teneva dutiyapārājikasaṃvaṇṇanāyaṃ vuttaṃ ‘‘bahurajjuke ekato katvā ekena nirantaraṃ veṭhetvā kataṃ ‘bahurajjuka’nti na vattabbaṃ, vaṭṭatī’’ti. Muddikakāyabandhanaṃ nāma caturassaṃ akatvā sajjitaṃ. Pāmaṅgadasā caturassā. Mudiṅgasaṇṭhānenāti varakasīsākārena. Pāsantoti dasāpariyosānaṃ.
279. පාළියං ගණ්‌ඨිකඵලකං පාසකඵලකන්‌ති එත්‌ථ දාරුදන්‌තාදිමයෙසු ඵලකෙසු ගණ්‌ඨිකපාසකානි අප්‌පෙත්‌වා චීවරෙ ඨපෙතුං අනුඤ්‌ඤාතං. කොට්‌ටො විවරියතීති අනුවාතො විවරියති.
279. Pāḷiyaṃ gaṇṭhikaphalakaṃ pāsakaphalakanti ettha dārudantādimayesu phalakesu gaṇṭhikapāsakāni appetvā cīvare ṭhapetuṃ anuññātaṃ. Koṭṭo vivariyatīti anuvāto vivariyati.
280-1. පාළිකාරකොති භික්‌ඛූනං යථාවුඩ්‌ඪං පාළියා පතිට්‌ඨාපකො. තස්‌සාපි තථා පාරුපිතුං න වට්‌ටති. පාළියං මුණ්‌ඩවට්‌ටීති මල්‌ලාදයො.
280-1.Pāḷikārakoti bhikkhūnaṃ yathāvuḍḍhaṃ pāḷiyā patiṭṭhāpako. Tassāpi tathā pārupituṃ na vaṭṭati. Pāḷiyaṃ muṇḍavaṭṭīti mallādayo.
282. පමාණඞ්‌ගුලෙනාති වඩ්‌ඪකීඅඞ්‌ගුලෙන. කෙචි පන ‘‘පකතිඅඞ්‌ගුලෙනා’’ති වදන්‌ති, තං චතුරඞ්‌ගුලපච්‌ඡිමකවචනෙන න සමෙති. න හි පකතඞ්‌ගුලෙන චතුරඞ්‌ගුලප්‌පමාණං දන්‌තකට්‌ඨං කණ්‌ඨෙ අවිලග්‌ගං ඛාදිතුං සකාති.
282.Pamāṇaṅgulenāti vaḍḍhakīaṅgulena. Keci pana ‘‘pakatiaṅgulenā’’ti vadanti, taṃ caturaṅgulapacchimakavacanena na sameti. Na hi pakataṅgulena caturaṅgulappamāṇaṃ dantakaṭṭhaṃ kaṇṭhe avilaggaṃ khādituṃ sakāti.
285. පාළියං සකාය නිරුත්‌තියා බුද්‌ධවචනං දූසෙන්‌තීති මාගධභාසාය සබ්‌බෙසං වත්‌තුං සුකරතාය හීනජච්‌චාපි උග්‌ගණ්‌හන්‌තා දූසෙන්‌තීති අත්‌ථො.
285. Pāḷiyaṃ sakāya niruttiyā buddhavacanaṃ dūsentīti māgadhabhāsāya sabbesaṃ vattuṃ sukaratāya hīnajaccāpi uggaṇhantā dūsentīti attho.
289. මා භික්‌ඛූ බ්‍යාබාධයිංසූති ලසුණගන්‌ධෙන භික්‌ඛූ මා බාධයිංසු.
289.Mā bhikkhū byābādhayiṃsūti lasuṇagandhena bhikkhū mā bādhayiṃsu.
291. අවලෙඛනපීඨරොති අවලෙඛනකට්‌ඨානං ඨපනභාජනවිසෙසො. අපිධානන්‌ති පිධානඵලකාදි.
291.Avalekhanapīṭharoti avalekhanakaṭṭhānaṃ ṭhapanabhājanaviseso. Apidhānanti pidhānaphalakādi.
ඛුද්‌දකවත්‌ථුකථාවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Khuddakavatthukathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
ඛුද්‌දකවත්‌ථුක්‌ඛන්‌ධකවණ්‌ණනානයො නිට්‌ඨිතො.
Khuddakavatthukkhandhakavaṇṇanānayo niṭṭhito.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / විනයපිටක • Vinayapiṭaka / චූළවග්‌ගපාළි • Cūḷavaggapāḷi / ඛුද්‌දකවත්‌ථූනි • Khuddakavatthūni
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / විනයපිටක (අට්‌ඨකථා) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / චූළවග්‌ග-අට්‌ඨකථා • Cūḷavagga-aṭṭhakathā / ඛුද්‌දකවත්‌ථුකථා • Khuddakavatthukathā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / සාරත්‌ථදීපනී-ටීකා • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ඛුද්‌දකවත්‌ථුකථාවණ්‌ණනා • Khuddakavatthukathāvaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / වජිරබුද්‌ධි-ටීකා • Vajirabuddhi-ṭīkā / ඛුද්‌දකවත්‌ථුකථාවණ්‌ණනා • Khuddakavatthukathāvaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / පාචිත්‍යාදියොජනාපාළි • Pācityādiyojanāpāḷi / ඛුද්‌දකවත්‌ථුකථා • Khuddakavatthukathā
