Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / സാരത്ഥദീപനീ-ടീകാ • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
൫. ഖുദ്ദകവത്ഥുക്ഖന്ധകം
5. Khuddakavatthukkhandhakaṃ
ഖുദ്ദകവത്ഥുകഥാവണ്ണനാ
Khuddakavatthukathāvaṇṇanā
൨൪൩. ഖുദ്ദകവത്ഥുക്ഖന്ധകേ അട്ഠപദാകാരേനാതി അട്ഠപദഫലകാകാരേന, ജൂതഫലകസദിസന്തി വുത്തം ഹോതി. മല്ലകമൂലസണ്ഠാനേനാതി ഖേളമല്ലകമൂലസണ്ഠാനേന.
243. Khuddakavatthukkhandhake aṭṭhapadākārenāti aṭṭhapadaphalakākārena, jūtaphalakasadisanti vuttaṃ hoti. Mallakamūlasaṇṭhānenāti kheḷamallakamūlasaṇṭhānena.
൨൪൫. മുത്തോലമ്ബകാദീനന്തി ആദി-സദ്ദേന കുണ്ഡലാദിം സങ്ഗണ്ഹാതി. പലമ്ബകസുത്തന്തി യഞ്ഞോപചിതാകാരേന ഓലമ്ബകസുത്തം.
245.Muttolambakādīnanti ādi-saddena kuṇḍalādiṃ saṅgaṇhāti. Palambakasuttanti yaññopacitākārena olambakasuttaṃ.
൨൪൬. ചിക്കലേനാതി സിലേസേന.
246.Cikkalenāti silesena.
൨൪൮. സാധുഗീതന്തി അനിച്ചതാദിപടിസംയുത്തഗീതം.
248.Sādhugītanti aniccatādipaṭisaṃyuttagītaṃ.
൨൪൯. ചതുരസ്സേന വത്തേനാതി പരിപുണ്ണേന ഉച്ചാരണവത്തേന. തരങ്ഗവത്താദീനം ഉച്ചാരണവിധാനാനി നട്ഠപ്പയോഗാനി. ബാഹിരലോമിന്തി ഭാവനപുംസകനിദ്ദേസോ, യഥാ തസ്സ ഉണ്ണപാവാരസ്സ ബഹിദ്ധാ ലോമാനി ദിസ്സന്തി, തഥാ ധാരേന്തസ്സ ദുക്കടന്തി വുത്തം ഹോതി.
249.Caturassena vattenāti paripuṇṇena uccāraṇavattena. Taraṅgavattādīnaṃ uccāraṇavidhānāni naṭṭhappayogāni. Bāhiralominti bhāvanapuṃsakaniddeso, yathā tassa uṇṇapāvārassa bahiddhā lomāni dissanti, tathā dhārentassa dukkaṭanti vuttaṃ hoti.
൨൫൧. ഇമാനി ചത്താരി അഹിരാജകുലാനീതി (അ॰ നി॰ അട്ഠ॰ ൨.൪.൬൭) ഇദം ദട്ഠവിസേ സന്ധായ വുത്തം. യേ ഹി കേചി ദട്ഠവിസാ, സബ്ബേ തേ ഇമേസം ചതുന്നം അഹിരാജകുലാനം അബ്ഭന്തരഗതാവ ഹോന്തി. അത്തഗുത്തിയാതി അത്തനോ ഗുത്തത്ഥായ. അത്തരക്ഖായാതി അത്തനോ രക്ഖണത്ഥായ. അത്തപരിത്തംകാതുന്തി അത്തനോ പരിത്താണത്ഥായ അത്തപരിത്തം നാമ കാതും അനുജാനാമീതി അത്ഥോ.
251.Imāni cattāri ahirājakulānīti (a. ni. aṭṭha. 2.4.67) idaṃ daṭṭhavise sandhāya vuttaṃ. Ye hi keci daṭṭhavisā, sabbe te imesaṃ catunnaṃ ahirājakulānaṃ abbhantaragatāva honti. Attaguttiyāti attano guttatthāya. Attarakkhāyāti attano rakkhaṇatthāya. Attaparittaṃkātunti attano parittāṇatthāya attaparittaṃ nāma kātuṃ anujānāmīti attho.
ഇദാനി യഥാ തം പരിത്തം കാതബ്ബം, തം ദസ്സേതും ‘‘ഏവഞ്ച പന ഭിക്ഖവേ’’തിആദിമാഹ. തത്ഥ (ജാ॰ അട്ഠ॰ ൨.൨.൧൦൫) വിരൂപക്ഖേഹീതി വിരൂപക്ഖനാഗകുലേഹി. സേസേസുപി ഏസേവ നയോ. സഹയോഗേ ചേതം കരണവചനം, ഏതേഹി സഹ മയ്ഹം മിത്തഭാവോതി വുത്തം ഹോതി അപാദകേഹീതി അപാദകസത്തേഹി. സേസേസുപി ഏസേവ നയോ. സബ്ബേ സത്താതി ഇതോ പുബ്ബേ ഏത്തകേന ഠാനേന ഓദിസ്സകമേത്തം കഥേത്വാ ഇദാനി അനോദിസ്സകമേത്തം കഥേതും ഇദമാരദ്ധം. തത്ഥ സത്താ പാണാ ഭൂതാതി സബ്ബാനേതാനി പുഗ്ഗലവേവചനാനേവ. ഭദ്രാനി പസ്സന്തൂതി ഭദ്രാനി ആരമ്മണാനി പസ്സന്തു. മാ കഞ്ചി പാപമാഗമാതി കഞ്ചി സത്തം പാപകം ലാമകം മാ ആഗച്ഛതു.
Idāni yathā taṃ parittaṃ kātabbaṃ, taṃ dassetuṃ ‘‘evañca pana bhikkhave’’tiādimāha. Tattha (jā. aṭṭha. 2.2.105) virūpakkhehīti virūpakkhanāgakulehi. Sesesupi eseva nayo. Sahayoge cetaṃ karaṇavacanaṃ, etehi saha mayhaṃ mittabhāvoti vuttaṃ hoti apādakehīti apādakasattehi. Sesesupi eseva nayo. Sabbe sattāti ito pubbe ettakena ṭhānena odissakamettaṃ kathetvā idāni anodissakamettaṃ kathetuṃ idamāraddhaṃ. Tattha sattā pāṇā bhūtāti sabbānetāni puggalavevacanāneva. Bhadrāni passantūti bhadrāni ārammaṇāni passantu. Mā kañci pāpamāgamāti kañci sattaṃ pāpakaṃ lāmakaṃ mā āgacchatu.
അപ്പമാണോ ബുദ്ധോതി ഏത്ഥ ബുദ്ധോതി ബുദ്ധഗുണാ വേദിതബ്ബാ, തേ ഹി അപ്പമാണാ നാമ. സേസദ്വയേസുപി ഏസേവ നയോ, പമാണവന്താനീതി ഗുണപ്പമാണേന യുത്താനി. ഉണ്ണനാഭീതി ലോമസനാഭികോ മക്കടകോ. സരബൂതി ഘരഗോളികാ. കതാ മേ രക്ഖാ കതം മേ പരിത്തന്തി മയാ ഏത്തകസ്സ ജനസ്സ രക്ഖാ ച പരിത്താണഞ്ച കതം. പടിക്കമന്തു ഭൂതാനീതി സബ്ബേപി മേ കതപരിത്താണാ സത്താ അപഗച്ഛന്തു, മാ മം വിഹേഠയിംസൂതി അത്ഥോ. സോഹന്തി യസ്സ മമ ഏതേഹി സബ്ബേഹിപി മേത്തം, സോ അഹം ഭഗവതോ നമോ കരോമി, വിപസ്സീആദീനഞ്ച സത്തന്നം സമ്മാസമ്ബുദ്ധാനം നമോ കരോമീതി സമ്ബന്ധോ.
Appamāṇo buddhoti ettha buddhoti buddhaguṇā veditabbā, te hi appamāṇā nāma. Sesadvayesupi eseva nayo, pamāṇavantānīti guṇappamāṇena yuttāni. Uṇṇanābhīti lomasanābhiko makkaṭako. Sarabūti gharagoḷikā. Katā me rakkhā kataṃ me parittanti mayā ettakassa janassa rakkhā ca parittāṇañca kataṃ. Paṭikkamantu bhūtānīti sabbepi me kataparittāṇā sattā apagacchantu, mā maṃ viheṭhayiṃsūti attho. Sohanti yassa mama etehi sabbehipi mettaṃ, so ahaṃ bhagavato namo karomi, vipassīādīnañca sattannaṃ sammāsambuddhānaṃ namo karomīti sambandho.
അഞ്ഞമ്ഹി ഛേതബ്ബമ്ഹീതി രാഗാനുസയം സന്ധായ വദതി. താദിസം വാ ദുക്ഖന്തി മുട്ഠിആദീഹി ദുക്ഖം ഉപ്പാദേന്തസ്സ.
Aññamhi chetabbamhīti rāgānusayaṃ sandhāya vadati. Tādisaṃ vā dukkhanti muṭṭhiādīhi dukkhaṃ uppādentassa.
൨൫൨. ജാലാനി പരിക്ഖിപാപേത്വാതി പരിസ്സയമോചനത്ഥഞ്ചേവ പമാദേന ഗളിതാനം ആഭരണാദീനം രക്ഖണത്ഥഞ്ച ജാലാനി കരണ്ഡകാകാരേന പരിക്ഖിപാപേത്വാ. ചന്ദനഗണ്ഠി ആഗന്ത്വാ ജാലേ ലഗ്ഗാതി ഏകോ കിര രത്തചന്ദനരുക്ഖോ ഗങ്ഗായ ഉപരിതീരേ ജാതോ ഗങ്ഗോദകേന ധോതമൂലോ പതിത്വാ തത്ഥ തത്ഥ പാസാണേസു സമ്ഭിജ്ജമാനോ വിപ്പകിരി. തതോ ഏകാ ഘടപ്പമാണാ ഘടികാ പാസാണേസു ഘംസിയമാനാ ഉദകഊമീഹി പോഥിയമാനാ മട്ഠാ ഹുത്വാ അനുപുബ്ബേന വുയ്ഹമാനാ സേവാലപരിയോനദ്ധാ ആഗന്ത്വാ തസ്മിം ജാലേ ലഗ്ഗി. തം സന്ധായേതം വുത്തം. ലേഖന്തി ലിഖിതഗഹിതം ചുണ്ണം. ഉഡ്ഡിത്വാതി വേളുപരമ്പരായ ഉദ്ധം പാപേത്വാ, ഉട്ഠാപേത്വാതി വുത്തം ഹോതി. ഓഹരതൂതി ഇദ്ധിയാ ഓതാരേത്വാ ഗണ്ഹതു.
252.Jālāni parikkhipāpetvāti parissayamocanatthañceva pamādena gaḷitānaṃ ābharaṇādīnaṃ rakkhaṇatthañca jālāni karaṇḍakākārena parikkhipāpetvā. Candanagaṇṭhi āgantvā jāle laggāti eko kira rattacandanarukkho gaṅgāya uparitīre jāto gaṅgodakena dhotamūlo patitvā tattha tattha pāsāṇesu sambhijjamāno vippakiri. Tato ekā ghaṭappamāṇā ghaṭikā pāsāṇesu ghaṃsiyamānā udakaūmīhi pothiyamānā maṭṭhā hutvā anupubbena vuyhamānā sevālapariyonaddhā āgantvā tasmiṃ jāle laggi. Taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ. Lekhanti likhitagahitaṃ cuṇṇaṃ. Uḍḍitvāti veḷuparamparāya uddhaṃ pāpetvā, uṭṭhāpetvāti vuttaṃ hoti. Oharatūti iddhiyā otāretvā gaṇhatu.
പൂരണകസ്സപാദയോ ഛ സത്ഥാരോ. തത്ഥ (ദീ॰ നി॰ അട്ഠ॰ ൧.൧൫൧-൧൫൨; മ॰ നി॰ അട്ഠ॰ ൧.൩൧൨) പൂരണോതി തസ്സ സത്ഥുപടിഞ്ഞസ്സ നാമം. കസ്സപോതി ഗോത്തം. സോ കിര അഞ്ഞതരസ്സ കുലസ്സ ഏകൂനദാസസതം പൂരയമാനോ ജാതോ. തേനസ്സ ‘‘പൂരണോ’’തി നാമം അകംസു. മങ്ഗലദാസത്താ ചസ്സ കതം ‘‘ദുക്കട’’ന്തി വത്താ നത്ഥി, അകതം വാ ‘‘ന കത’’ന്തി . സോ ‘‘കിമഹം ഏത്ഥ വസാമീ’’തി പലായി. അഥസ്സ ചോരാ വത്ഥാനി അച്ഛിന്ദിംസു. സോ പണ്ണേന വാ തിണേന വാ പടിച്ഛാദേതുമ്പി അജാനന്തോ ജാതരൂപേനേവ ഏകം ഗാമം പാവിസി. മനുസ്സാ തം ദിസ്വാ ‘‘അയം സമണോ അരഹാ അപ്പിച്ഛോ, നത്ഥി ഇമിനാ സദിസോ’’തി പൂവഭത്താദീനി ഗഹേത്വാ ഉപസങ്കമന്തി. സോ ‘‘മയ്ഹം സാടകം അനിവത്ഥഭാവേന ഇദം ഉപ്പന്ന’’ന്തി തതോ പട്ഠായ സാടകം ലഭിത്വാപി ന നിവാസേസി, തദേവ പബ്ബജ്ജം അഗ്ഗഹേസി. തസ്സ സന്തികേ അഞ്ഞേപി അഞ്ഞേപീതി പഞ്ചസതാ മനുസ്സാ പബ്ബജിംസു. ഏവമയം ഗണാചരിയോ ഹുത്വാ ‘‘സത്ഥാ’’തി ലോകേ പാകടോ അഹോസി.
Pūraṇakassapādayo cha satthāro. Tattha (dī. ni. aṭṭha. 1.151-152; ma. ni. aṭṭha. 1.312) pūraṇoti tassa satthupaṭiññassa nāmaṃ. Kassapoti gottaṃ. So kira aññatarassa kulassa ekūnadāsasataṃ pūrayamāno jāto. Tenassa ‘‘pūraṇo’’ti nāmaṃ akaṃsu. Maṅgaladāsattā cassa kataṃ ‘‘dukkaṭa’’nti vattā natthi, akataṃ vā ‘‘na kata’’nti . So ‘‘kimahaṃ ettha vasāmī’’ti palāyi. Athassa corā vatthāni acchindiṃsu. So paṇṇena vā tiṇena vā paṭicchādetumpi ajānanto jātarūpeneva ekaṃ gāmaṃ pāvisi. Manussā taṃ disvā ‘‘ayaṃ samaṇo arahā appiccho, natthi iminā sadiso’’ti pūvabhattādīni gahetvā upasaṅkamanti. So ‘‘mayhaṃ sāṭakaṃ anivatthabhāvena idaṃ uppanna’’nti tato paṭṭhāya sāṭakaṃ labhitvāpi na nivāsesi, tadeva pabbajjaṃ aggahesi. Tassa santike aññepi aññepīti pañcasatā manussā pabbajiṃsu. Evamayaṃ gaṇācariyo hutvā ‘‘satthā’’ti loke pākaṭo ahosi.
മക്ഖലീതി തസ്സ നാമം. ഗോസാലായ ജാതത്താ ഗോസാലോതി ദുതിയനാമം. തം കിര സകദ്ദമായ ഭൂമിയാ തേലഘടം ഗഹേത്വാ ഗച്ഛന്തം ‘‘താത മാ ഖലീ’’തി സാമികോ ആഹ. സോ പമാദേന ഖലിത്വാ പതിത്വാ സാമികസ്സ ഭയേന പലായിതും ആരദ്ധോ. സാമികോ ഉപധാവിത്വാ സാടകകണ്ണേ അഗ്ഗഹേസി, സോ സാടകം ഛഡ്ഡേത്വാ അചേലകോ ഹുത്വാ പലായി. സേസം പൂരണസദിസമേവ.
Makkhalīti tassa nāmaṃ. Gosālāya jātattā gosāloti dutiyanāmaṃ. Taṃ kira sakaddamāya bhūmiyā telaghaṭaṃ gahetvā gacchantaṃ ‘‘tāta mā khalī’’ti sāmiko āha. So pamādena khalitvā patitvā sāmikassa bhayena palāyituṃ āraddho. Sāmiko upadhāvitvā sāṭakakaṇṇe aggahesi, so sāṭakaṃ chaḍḍetvā acelako hutvā palāyi. Sesaṃ pūraṇasadisameva.
അജിതോതി തസ്സ നാമം. കേസകമ്ബലം ധാരേതീതി കേസകമ്ബലോ. ഇതി നാമദ്വയം സംസന്ദിത്വാ ‘‘അജിതോ കേസകമ്ബലോ’’തി വുച്ചതി. തത്ഥ കേസകമ്ബലോ നാമ മനുസ്സാനം കേസേഹി കതകമ്ബലോ. തതോ പടികിട്ഠതരം വത്ഥം നാമ നത്ഥി. യഥാഹ ‘‘സേയ്യഥാപി, ഭിക്ഖവേ, യാനി കാനിചി തന്താവുതാനം വത്ഥാനം, കേസകമ്ബലോ തേസം പടികിട്ഠോ അക്ഖായതി. കേസകമ്ബലോ, ഭിക്ഖവേ, സീതേ സീതോ ഉണ്ഹേ ഉണ്ഹോ ദുബ്ബണ്ണോ ദുഗ്ഗന്ധോ ദുക്ഖസമ്ഫസ്സോ’’തി (അ॰ നി॰ ൩.൧൩൮).
Ajitoti tassa nāmaṃ. Kesakambalaṃ dhāretīti kesakambalo. Iti nāmadvayaṃ saṃsanditvā ‘‘ajito kesakambalo’’ti vuccati. Tattha kesakambalo nāma manussānaṃ kesehi katakambalo. Tato paṭikiṭṭhataraṃ vatthaṃ nāma natthi. Yathāha ‘‘seyyathāpi, bhikkhave, yāni kānici tantāvutānaṃ vatthānaṃ, kesakambalo tesaṃ paṭikiṭṭho akkhāyati. Kesakambalo, bhikkhave, sīte sīto uṇhe uṇho dubbaṇṇo duggandho dukkhasamphasso’’ti (a. ni. 3.138).
പകുധോതി തസ്സ നാമം. കച്ചായനോതി ഗോത്തം. ഇതി നാമഗോത്തം സംസന്ദിത്വാ ‘‘പകുധോ കച്ചായനോ’’തി വുച്ചതി. സീതൂദകപടിക്ഖിത്തകോ ഏസ, വച്ചം കത്വാപി ഉദകകിച്ചം ന കരോതി, ഉണ്ഹോദകം വാ കഞ്ജിയം വാ ലഭിത്വാ കരോതി, നദിം വാ മഗ്ഗോദകം വാ അതിക്കമ്മ ‘‘സീലം മേ ഭിന്ന’’ന്തി വാലികഥൂപം കത്വാ സീലം അധിട്ഠായ ഗച്ഛതി. ഏവരൂപനിസ്സിരികലദ്ധികോ ഏസ.
Pakudhoti tassa nāmaṃ. Kaccāyanoti gottaṃ. Iti nāmagottaṃ saṃsanditvā ‘‘pakudho kaccāyano’’ti vuccati. Sītūdakapaṭikkhittako esa, vaccaṃ katvāpi udakakiccaṃ na karoti, uṇhodakaṃ vā kañjiyaṃ vā labhitvā karoti, nadiṃ vā maggodakaṃ vā atikkamma ‘‘sīlaṃ me bhinna’’nti vālikathūpaṃ katvā sīlaṃ adhiṭṭhāya gacchati. Evarūpanissirikaladdhiko esa.
സഞ്ചയോതി തസ്സ നാമം. ബേലട്ഠസ്സ പുത്തോ ബേലട്ഠപുത്തോ. ‘‘അമ്ഹാകം ഗണ്ഠനകിലേസോ പലിബുന്ധനകിലേസോ നത്ഥി, കിലേസഗണ്ഠിരഹിതാ മയ’’ന്തി ഏവംവാദിതായ ലദ്ധനാമവസേന നിഗണ്ഠോ. നാടസ്സ പുത്തോതി നാടപുത്തോ.
Sañcayoti tassa nāmaṃ. Belaṭṭhassa putto belaṭṭhaputto. ‘‘Amhākaṃ gaṇṭhanakileso palibundhanakileso natthi, kilesagaṇṭhirahitā maya’’nti evaṃvāditāya laddhanāmavasena nigaṇṭho. Nāṭassa puttoti nāṭaputto.
പിണ്ഡോലഭാരദ്വാജോതി (ഉദാ॰ അട്ഠ॰ ൩൬) പിണ്ഡം ഉലമാനോ പരിയേസമാനോ പബ്ബജിതോതി പിണ്ഡോലോ. സോ കിര പരിജിണ്ണഭോഗോ ബ്രാഹ്മണോ ഹുത്വാ മഹന്തം ഭിക്ഖുസങ്ഘസ്സ ലാഭസക്കാരം ദിസ്വാ പിണ്ഡത്ഥായ നിക്ഖമിത്വാ പബ്ബജിതോ. സോ മഹന്തം കപല്ലപത്തം ‘‘പത്ത’’ന്തി ഗഹേത്വാ ചരതി, കപല്ലപൂരം യാഗും പിവതി, ഭത്തം ഭുഞ്ജതി, പൂവഖജ്ജകഞ്ച ഖാദതി. അഥസ്സ മഹഗ്ഘസഭാവം സത്ഥു ആരോചയിംസു. സത്ഥാ തസ്സ പത്തത്ഥവികം നാനുജാനി. ഥേരോ ഹേട്ഠാമഞ്ചേ പത്തം നികുജ്ജിത്വാ ഠപേതി. സോ ഠപേന്തോപി ഘംസേന്തോവ പണാമേത്വാ ഠപേതി, ഗണ്ഹന്തോപി ഘംസേന്തോവ ആകഡ്ഢിത്വാ ഗണ്ഹാതി. തം ഗച്ഛന്തേ ഗച്ഛന്തേ കാലേ ഘംസനേന പരിക്ഖീണം നാളികോദനമത്തസ്സേവ ഗണ്ഹനകം ജാതം. തതോ സത്ഥു ആരോചേസും. അഥസ്സ സത്ഥാ പത്തത്ഥവികം അനുജാനി. ഥേരോ അപരേന സമയേന ഇന്ദ്രിയഭാവനം ഭാവേന്തോ അഗ്ഗഫലേ അരഹത്തേ പതിട്ഠാസി. ഇതി സോ പുബ്ബേ സവിസേസം പിണ്ഡത്ഥായ ഉലതീതി പിണ്ഡോലോ. ഗോത്തേന പന ഭാരദ്വാജോതി ഉഭയം ഏകതോ കത്വാ ‘‘പിണ്ഡോലഭാരദ്വാജോ’’തി വുച്ചതി.
Piṇḍolabhāradvājoti (udā. aṭṭha. 36) piṇḍaṃ ulamāno pariyesamāno pabbajitoti piṇḍolo. So kira parijiṇṇabhogo brāhmaṇo hutvā mahantaṃ bhikkhusaṅghassa lābhasakkāraṃ disvā piṇḍatthāya nikkhamitvā pabbajito. So mahantaṃ kapallapattaṃ ‘‘patta’’nti gahetvā carati, kapallapūraṃ yāguṃ pivati, bhattaṃ bhuñjati, pūvakhajjakañca khādati. Athassa mahagghasabhāvaṃ satthu ārocayiṃsu. Satthā tassa pattatthavikaṃ nānujāni. Thero heṭṭhāmañce pattaṃ nikujjitvā ṭhapeti. So ṭhapentopi ghaṃsentova paṇāmetvā ṭhapeti, gaṇhantopi ghaṃsentova ākaḍḍhitvā gaṇhāti. Taṃ gacchante gacchante kāle ghaṃsanena parikkhīṇaṃ nāḷikodanamattasseva gaṇhanakaṃ jātaṃ. Tato satthu ārocesuṃ. Athassa satthā pattatthavikaṃ anujāni. Thero aparena samayena indriyabhāvanaṃ bhāvento aggaphale arahatte patiṭṭhāsi. Iti so pubbe savisesaṃ piṇḍatthāya ulatīti piṇḍolo. Gottena pana bhāradvājoti ubhayaṃ ekato katvā ‘‘piṇḍolabhāradvājo’’ti vuccati.
‘‘അഥ ഖോ ആയസ്മാ പിണ്ഡോലഭാരദ്വാജോ…പേ॰… ഏതദവോചാ’’തി കസ്മാ ഏവമാഹംസു? സോ കിര (ധ॰ പ॰ അട്ഠ॰ ൨.൧൮൦ ദേവോരോഹണവത്ഥു) സേട്ഠി നേവ സമ്മാദിട്ഠി, ന മിച്ഛാദിട്ഠി, മജ്ഝത്തധാതുകോ. സോ ചിന്തേസി ‘‘മയ്ഹം ഗേഹേ ചന്ദനം ബഹു, കിം നു ഖോ ഇമിനാ കരിസ്സാമീ’’തി. അഥസ്സ ഏതദഹോസി ‘‘ഇമസ്മിം ലോകേ ‘മയം അരഹന്തോ, മയം അരഹന്തോ’തി വത്താരോ ബഹൂ, അഹം ഏകം അരഹന്തമ്പി ന ജാനാമി, ഗേഹേ ഭമം യോജേത്വാ പത്തം ലിഖാപേത്വാ സിക്കായ ഠപേത്വാ വേളുപരമ്പരായ സട്ഠിഹത്ഥമത്തേ ആകാസേ ഓലമ്ബാപേത്വാ ‘സചേ അരഹാ അത്ഥി, ആകാസേനാഗന്ത്വാ ഗണ്ഹാതൂ’തി വക്ഖാമി. യോ തം ഗഹേസ്സതി, തസ്സ സപുത്തദാരോ സരണം ഗമിസ്സാമീ’’തി. സോ ചിന്തിതനിയാമേനേവ പത്തം ലിഖാപേത്വാ വേളുപരമ്പരായ ഉസ്സാപേത്വാ ‘‘യോ ഇമസ്മിം ലോകേ അരഹാ, സോ ആകാസേന ആഗന്ത്വാ ഇമം പത്തം ഗണ്ഹാതൂ’’തി ആഹ.
‘‘Atha kho āyasmā piṇḍolabhāradvājo…pe… etadavocā’’ti kasmā evamāhaṃsu? So kira (dha. pa. aṭṭha. 2.180 devorohaṇavatthu) seṭṭhi neva sammādiṭṭhi, na micchādiṭṭhi, majjhattadhātuko. So cintesi ‘‘mayhaṃ gehe candanaṃ bahu, kiṃ nu kho iminā karissāmī’’ti. Athassa etadahosi ‘‘imasmiṃ loke ‘mayaṃ arahanto, mayaṃ arahanto’ti vattāro bahū, ahaṃ ekaṃ arahantampi na jānāmi, gehe bhamaṃ yojetvā pattaṃ likhāpetvā sikkāya ṭhapetvā veḷuparamparāya saṭṭhihatthamatte ākāse olambāpetvā ‘sace arahā atthi, ākāsenāgantvā gaṇhātū’ti vakkhāmi. Yo taṃ gahessati, tassa saputtadāro saraṇaṃ gamissāmī’’ti. So cintitaniyāmeneva pattaṃ likhāpetvā veḷuparamparāya ussāpetvā ‘‘yo imasmiṃ loke arahā, so ākāsena āgantvā imaṃ pattaṃ gaṇhātū’’ti āha.
തദാ ഛ സത്ഥാരോ ‘‘അമ്ഹാകം ഏസ അനുച്ഛവികോ, അമ്ഹാകമേവ നം ദേഹീ’’തി വദിംസു. സോ ‘‘ആകാസേനാഗന്ത്വാ ഗണ്ഹഥാ’’തി ആഹ. ഛട്ഠേ ദിവസേ നിഗണ്ഠോ നാടപുത്തോ അന്തേവാസികേ പേസേസി ‘‘ഗച്ഛഥ സേട്ഠിം ഏവം വദേഥ ‘അമ്ഹാകം ആചരിയസ്സേവ അനുച്ഛവികോ, മാ അപ്പമത്തകസ്സ കാരണാ ആകാസേന ആഗമനം കരി, ദേഹി കിര തേ പത്ത’ന്തി’’. തേ ഗന്ത്വാ സേട്ഠിം തഥാ വദിംസു. സേട്ഠി ‘‘ആകാസേനാഗന്ത്വാ ഗണ്ഹിതും സമത്ഥോവ ഗണ്ഹാതൂ’’തി ആഹ. നാടപുത്തോ സയം ഗന്തുകാമോ ഹുത്വാ അന്തേവാസികാനം സഞ്ഞം അദാസി ‘‘അഹം ഏകം ഹത്ഥഞ്ച പാദഞ്ച ഉക്ഖിപിത്വാ ഉപ്പതിതുകാമോ വിയ ഭവിസ്സാമി, തുമ്ഹേ മം ‘ആചരിയ കിം കരോഥ, ദാരുമയപത്തസ്സ കാരണാ പടിച്ഛന്നം അരഹത്തഗുണം മഹാജനസ്സ മാ ദസ്സയിത്ഥാ’തി വത്വാ മം ഹത്ഥേസു ച പാദേസു ച ഗഹേത്വാ ആകഡ്ഢന്താ ഭൂമിയം പാതേയ്യാഥാ’’തി. സോ തത്ഥ ഗന്ത്വാ സേട്ഠിം ആഹ ‘‘മഹാസേട്ഠി അയം പത്തോ അഞ്ഞേസം നാനുച്ഛവികോ, മാ തേ അപ്പമത്തകസ്സ കാരണാ മമ ആകാസേ ഉപ്പതനം രുച്ചി, ദേഹി മേ പത്ത’’ന്തി. ഭന്തേ, ആകാസേന ഉപ്പതിത്വാവ ഗണ്ഹഥാതി. തതോ നാടപുത്തോ ‘‘തേന ഹി അപേഥ അപേഥാ’’തി അന്തേവാസികേ അപനേത്വാ ‘‘ആകാസേ ഉപ്പതിസ്സാമീ’’തി ഏകം ഹത്ഥഞ്ച പാദഞ്ച ഉക്ഖിപി. അഥ നം അന്തേവാസികാ ‘‘ആചരിയ, കിം നാമേതം കരോഥ, ഛവസ്സ ദാരുമയപത്തസ്സ കാരണാ പടിച്ഛന്നഗുണേന തുമ്ഹേഹി മഹാജനസ്സ ദസ്സിതേന കോ അത്ഥോ’’തി തം ഹത്ഥപാദേസു ഗഹേത്വാ ആകഡ്ഢിത്വാ ഭൂമിയം പാതേസും. സോ സേട്ഠിം ആഹ ‘‘മഹാസേട്ഠി, ഇമേ മേ ഉപ്പതിതും ന ദേന്തി, ദേഹി മേ പത്ത’’ന്തി. ഉപ്പതിത്വാവ ഗണ്ഹഥ ഭന്തേതി. ഏവം തിത്ഥിയാ ഛ ദിവസാനി വായമിത്വാപി പത്തം ന ലഭിംസുയേവ.
Tadā cha satthāro ‘‘amhākaṃ esa anucchaviko, amhākameva naṃ dehī’’ti vadiṃsu. So ‘‘ākāsenāgantvā gaṇhathā’’ti āha. Chaṭṭhe divase nigaṇṭho nāṭaputto antevāsike pesesi ‘‘gacchatha seṭṭhiṃ evaṃ vadetha ‘amhākaṃ ācariyasseva anucchaviko, mā appamattakassa kāraṇā ākāsena āgamanaṃ kari, dehi kira te patta’nti’’. Te gantvā seṭṭhiṃ tathā vadiṃsu. Seṭṭhi ‘‘ākāsenāgantvā gaṇhituṃ samatthova gaṇhātū’’ti āha. Nāṭaputto sayaṃ gantukāmo hutvā antevāsikānaṃ saññaṃ adāsi ‘‘ahaṃ ekaṃ hatthañca pādañca ukkhipitvā uppatitukāmo viya bhavissāmi, tumhe maṃ ‘ācariya kiṃ karotha, dārumayapattassa kāraṇā paṭicchannaṃ arahattaguṇaṃ mahājanassa mā dassayitthā’ti vatvā maṃ hatthesu ca pādesu ca gahetvā ākaḍḍhantā bhūmiyaṃ pāteyyāthā’’ti. So tattha gantvā seṭṭhiṃ āha ‘‘mahāseṭṭhi ayaṃ patto aññesaṃ nānucchaviko, mā te appamattakassa kāraṇā mama ākāse uppatanaṃ rucci, dehi me patta’’nti. Bhante, ākāsena uppatitvāva gaṇhathāti. Tato nāṭaputto ‘‘tena hi apetha apethā’’ti antevāsike apanetvā ‘‘ākāse uppatissāmī’’ti ekaṃ hatthañca pādañca ukkhipi. Atha naṃ antevāsikā ‘‘ācariya, kiṃ nāmetaṃ karotha, chavassa dārumayapattassa kāraṇā paṭicchannaguṇena tumhehi mahājanassa dassitena ko attho’’ti taṃ hatthapādesu gahetvā ākaḍḍhitvā bhūmiyaṃ pātesuṃ. So seṭṭhiṃ āha ‘‘mahāseṭṭhi, ime me uppatituṃ na denti, dehi me patta’’nti. Uppatitvāva gaṇhatha bhanteti. Evaṃ titthiyā cha divasāni vāyamitvāpi pattaṃ na labhiṃsuyeva.
അഥ സത്തമേ ദിവസേ ആയസ്മതോ ച മോഗ്ഗല്ലാനസ്സ ആയസ്മതോ ച പിണ്ഡോലഭാരദ്വാജസ്സ ‘‘രാജഗഹേ പിണ്ഡായ ചരിസ്സാമാ’’തി ഗന്ത്വാ ഏകസ്മിം പിട്ഠിപാസാണേ ഠത്വാ ചീവരം പാരുപനകാലേ ധുത്തകാ കഥം സമുട്ഠാപേസും ‘‘ഹമ്ഭോ പുബ്ബേ ഛ സത്ഥാരോ ‘മയം അരഹന്താമ്ഹാ’തി വിചരിംസു, രാജഗഹസേട്ഠിനോ പന അജ്ജ സത്തമോ ദിവസോ പത്തം ഉസ്സാപേത്വാ ഠപയതോ ‘സചേ അരഹാ അത്ഥി, ആകാസേനാഗന്ത്വാ ഗണ്ഹാതൂ’തി വദന്തസ്സ, ഏകോപി ‘അഹം അരഹാ’തി ആകാസേ ഉപ്പതന്തോ നത്ഥി, അജ്ജ നോ ലോകേ അരഹന്താനം നത്ഥിഭാവോ ഞാതോ’’തി. തം കഥം സുത്വാ ആയസ്മാ മഹാമോഗ്ഗല്ലാനോ ആയസ്മന്തം പിണ്ഡോലഭാരദ്വാജം ആഹ ‘‘സുതം തേ, ആവുസോ ഭാരദ്വാജ, ഇമേസം വചനം, ഇമേ ബുദ്ധസാസനം പരിഗ്ഗണ്ഹന്താ വിയ വദന്തി, ത്വഞ്ച മഹിദ്ധികോ മഹാനുഭാവോ, ഗച്ഛേതം പത്തം ആകാസേന ഗന്ത്വാ ഗണ്ഹാഹീ’’തി. ‘‘ആവുസോ മോഗ്ഗല്ലാന, ത്വം ‘ഇദ്ധിമന്താനം അഗ്ഗോ’തി പാകടോ, ത്വം ഏതം ഗണ്ഹ, തയി പന അഗ്ഗണ്ഹന്തേ അഹം ഗണ്ഹിസ്സാമീ’’തി ആഹ. അഥ ആയസ്മാ മഹാമോഗ്ഗല്ലാനോ ‘‘ഗണ്ഹാവുസോ’’തി ആഹ. ഇതി തേ ലോകസ്സ അരഹന്തേഹി അസുഞ്ഞഭാവദസ്സനത്ഥം ഏവമാഹംസു.
Atha sattame divase āyasmato ca moggallānassa āyasmato ca piṇḍolabhāradvājassa ‘‘rājagahe piṇḍāya carissāmā’’ti gantvā ekasmiṃ piṭṭhipāsāṇe ṭhatvā cīvaraṃ pārupanakāle dhuttakā kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ ‘‘hambho pubbe cha satthāro ‘mayaṃ arahantāmhā’ti vicariṃsu, rājagahaseṭṭhino pana ajja sattamo divaso pattaṃ ussāpetvā ṭhapayato ‘sace arahā atthi, ākāsenāgantvā gaṇhātū’ti vadantassa, ekopi ‘ahaṃ arahā’ti ākāse uppatanto natthi, ajja no loke arahantānaṃ natthibhāvo ñāto’’ti. Taṃ kathaṃ sutvā āyasmā mahāmoggallāno āyasmantaṃ piṇḍolabhāradvājaṃ āha ‘‘sutaṃ te, āvuso bhāradvāja, imesaṃ vacanaṃ, ime buddhasāsanaṃ pariggaṇhantā viya vadanti, tvañca mahiddhiko mahānubhāvo, gacchetaṃ pattaṃ ākāsena gantvā gaṇhāhī’’ti. ‘‘Āvuso moggallāna, tvaṃ ‘iddhimantānaṃ aggo’ti pākaṭo, tvaṃ etaṃ gaṇha, tayi pana aggaṇhante ahaṃ gaṇhissāmī’’ti āha. Atha āyasmā mahāmoggallāno ‘‘gaṇhāvuso’’ti āha. Iti te lokassa arahantehi asuññabhāvadassanatthaṃ evamāhaṃsu.
തിക്ഖത്തും രാജഗഹം അനുപരിയായീതി തിക്ഖത്തും രാജഗഹം അനുഗന്ത്വാ പരിബ്ഭമി. ‘‘സത്തക്ഖത്തു’’ന്തിപി വദന്തി. ഥേരോ കിര അഭിഞ്ഞാപാദകം ഝാനം സമാപജ്ജിത്വാ ഉട്ഠായ തിഗാവുതം പിട്ഠിപാസാണം അന്തന്തേന പരിച്ഛിന്ദന്തോ തൂലപിചു വിയ ആകാസേ ഉട്ഠാപേത്വാ രാജഗഹനഗരസ്സ ഉപരി സത്തക്ഖത്തും അനുപരിയായി. സോ തിഗാവുതപ്പമാണസ്സ നഗരസ്സ അപിധാനം വിയ പഞ്ഞായി. നഗരവാസിനോ ‘‘പാസാണോ നോ അവത്ഥരിത്വാ ഗണ്ഹാതീ’’തി ഭീതാ സുപ്പാദീനി മത്ഥകേ കത്വാ തത്ഥ തത്ഥ നിലീയിംസു. സത്തമേ വാരേ ഥേരോ പിട്ഠിപാസാണം ഭിന്ദിത്വാ അത്താനം ദസ്സേതി. മഹാജനോ ഥേരം ദിസ്വാ ‘‘ഭന്തേ പിണ്ഡോലഭാരദ്വാജ, തവ പാസാണം ഗാള്ഹം കത്വാ ഗണ്ഹ, മാ നോ സബ്ബേ നാസയീ’’തി ആഹ. ഥേരോ പാസാണം പാദന്തേന ഖിപിത്വാ വിസ്സജ്ജേസി. സോ ഗന്ത്വാ യഥാഠാനേയേവ പതിട്ഠാസി. ഥേരോ സേട്ഠിസ്സ ഗേഹമത്ഥകേ അട്ഠാസി. തം ദിസ്വാ സേട്ഠി ഉരേന നിപജ്ജിത്വാ ‘‘ഓതര സാമീ’’തി വത്വാ ആകാസതോ ഓതിണ്ണം ഥേരം നിസീദാപേത്വാ പത്തം ഗഹേത്വാ ചതുമധുരപുണ്ണം കത്വാ ഥേരസ്സ അദാസി. ഥേരോ പത്തം ഗഹേത്വാ വിഹാരാഭിമുഖോ പായാസി. അഥസ്സ യേ അരഞ്ഞഗതാ പാടിഹാരിയം നാദ്ദസംസു, തേ സന്നിപതിത്വാ ‘‘ഭന്തേ, അമ്ഹാകമ്പി പാടിഹാരിയം ദസ്സേഹീ’’തി ഥേരം അനുബന്ധിംസു. സോ തേസം തേസം പാടിഹാരിയം ദസ്സേന്തോ വിഹാരം അഗമാസി. സത്ഥാ തം അനുബന്ധിത്വാ ഉന്നാദേന്തസ്സ മഹാജനസ്സ സദ്ദം സുത്വാ ‘‘ആനന്ദ, കസ്സേസോ സദ്ദോ’’തി പുച്ഛി. തേന വുത്തം ‘‘അസ്സോസി ഖോ ഭഗവാ…പേ॰… കിം നു ഖോ സോ, ആനന്ദ, ഉച്ചാസദ്ദോ മഹാസദ്ദോ’’തി.
Tikkhattuṃ rājagahaṃ anupariyāyīti tikkhattuṃ rājagahaṃ anugantvā paribbhami. ‘‘Sattakkhattu’’ntipi vadanti. Thero kira abhiññāpādakaṃ jhānaṃ samāpajjitvā uṭṭhāya tigāvutaṃ piṭṭhipāsāṇaṃ antantena paricchindanto tūlapicu viya ākāse uṭṭhāpetvā rājagahanagarassa upari sattakkhattuṃ anupariyāyi. So tigāvutappamāṇassa nagarassa apidhānaṃ viya paññāyi. Nagaravāsino ‘‘pāsāṇo no avattharitvā gaṇhātī’’ti bhītā suppādīni matthake katvā tattha tattha nilīyiṃsu. Sattame vāre thero piṭṭhipāsāṇaṃ bhinditvā attānaṃ dasseti. Mahājano theraṃ disvā ‘‘bhante piṇḍolabhāradvāja, tava pāsāṇaṃ gāḷhaṃ katvā gaṇha, mā no sabbe nāsayī’’ti āha. Thero pāsāṇaṃ pādantena khipitvā vissajjesi. So gantvā yathāṭhāneyeva patiṭṭhāsi. Thero seṭṭhissa gehamatthake aṭṭhāsi. Taṃ disvā seṭṭhi urena nipajjitvā ‘‘otara sāmī’’ti vatvā ākāsato otiṇṇaṃ theraṃ nisīdāpetvā pattaṃ gahetvā catumadhurapuṇṇaṃ katvā therassa adāsi. Thero pattaṃ gahetvā vihārābhimukho pāyāsi. Athassa ye araññagatā pāṭihāriyaṃ nāddasaṃsu, te sannipatitvā ‘‘bhante, amhākampi pāṭihāriyaṃ dassehī’’ti theraṃ anubandhiṃsu. So tesaṃ tesaṃ pāṭihāriyaṃ dassento vihāraṃ agamāsi. Satthā taṃ anubandhitvā unnādentassa mahājanassa saddaṃ sutvā ‘‘ānanda, kasseso saddo’’ti pucchi. Tena vuttaṃ ‘‘assosi kho bhagavā…pe… kiṃ nu kho so, ānanda, uccāsaddo mahāsaddo’’ti.
വികുബ്ബനിദ്ധിയാ പാടിഹാരിയം പടിക്ഖിത്തന്തി ഏത്ഥ വികുബ്ബനിദ്ധി നാമ ‘‘സോ പകതിവണ്ണം വിജഹിത്വാ കുമാരകവണ്ണം വാ ദസ്സേതി നാഗവണ്ണം വാ, വിവിധമ്പി സേനാബ്യൂഹം ദസ്സേതീ’’തി (പടി॰ മ॰ ൩.൧൩) ഏവമാഗതാ പകതിവണ്ണവിജഹനവികാരവസേന പവത്താ ഇദ്ധി. അധിട്ഠാനിദ്ധി പന ‘‘പകതിയാ ഏകോ ബഹുകം ആവജ്ജതി സതം വാ സഹസ്സം വാ സതസഹസ്സം വാ, ആവജ്ജിത്വാ ഞാണേന അധിട്ഠാതി ‘ബഹുകോ ഹോമീ’’’തി (പടി॰ മ॰ ൩.൧൦ ദസഇദ്ധിനിദ്ദേസ) ഏവം വിഭജിത്വാ ദസ്സിതാ അധിട്ഠാനവസേന നിപ്ഫന്നാ ഇദ്ധി.
Vikubbaniddhiyā pāṭihāriyaṃ paṭikkhittanti ettha vikubbaniddhi nāma ‘‘so pakativaṇṇaṃ vijahitvā kumārakavaṇṇaṃ vā dasseti nāgavaṇṇaṃ vā, vividhampi senābyūhaṃ dassetī’’ti (paṭi. ma. 3.13) evamāgatā pakativaṇṇavijahanavikāravasena pavattā iddhi. Adhiṭṭhāniddhi pana ‘‘pakatiyā eko bahukaṃ āvajjati sataṃ vā sahassaṃ vā satasahassaṃ vā, āvajjitvā ñāṇena adhiṭṭhāti ‘bahuko homī’’’ti (paṭi. ma. 3.10 dasaiddhiniddesa) evaṃ vibhajitvā dassitā adhiṭṭhānavasena nipphannā iddhi.
൨൫൩-൨൫൪. ന അച്ഛുപിയന്തീതി ന സുഫസ്സിതാനി ഹോന്തി. രൂപകാകിണ്ണാനീതി ഇത്ഥിരൂപാദീഹി ആകിണ്ണാനി. ഭൂമിആധാരകേതി വലയാധാരകേ. ദാരുആധാരകദണ്ഡാധാരകേസൂതി ഏകദാരുനാ കതആധാരകേ ബഹൂഹി ദണ്ഡകേഹി കതആധാരകേ വാതി അത്ഥോ, തീഹി ദണ്ഡേഹി കതോ പന ന വട്ടതി. ഭൂമിയം പന നിക്കുജ്ജിത്വാ ഏകമേവ ഠപേതബ്ബന്തി ഏത്ഥ ദ്വേ ഠപേന്തേന ഉപരി ഠപിതപത്തം ഏകേന പസ്സേന ഭൂമിയം ഫുസാപേത്വാ ഠപേതും വട്ടതീതി വദന്തി. ആലിന്ദകമിഡ്ഢികാദീനന്തി പമുഖമിഡ്ഢികാനം. പരിവത്തിത്വാ തത്ഥേവ പതിട്ഠാതീതി ഏത്ഥ ‘‘പരിവത്തിത്വാ തതിയവാരേ തത്ഥേവ മിഡ്ഢിയാ പതിട്ഠാതീ’’തി ഗണ്ഠിപദേസു വുത്തം. പരിഭണ്ഡം നാമ ഗേഹസ്സ ബഹി കുട്ടപാദസ്സ ഥിരഭാവത്ഥം കതാ തനുകമിഡ്ഢികാ വുച്ചതി. തനുകമിഡ്ഢികായാതി ഖുദ്ദകമിഡ്ഢികായ. മിഡ്ഢന്തേപി ആധാരകേ ഠപേതും വട്ടതി. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ആധാരക’’ന്തി ഹി വചനതോ മിഡ്ഢാദീസു യത്ഥ കത്ഥചി ആധാരകം ഠപേത്വാ തത്ഥ പത്തം ഠപേതും വട്ടതി ആധാരകേ ഠപനോകാസസ്സ അനിയമിതത്താതി വദന്തി. ‘‘പത്തമാളോ നാമ വട്ടേത്വാ പത്താനം അഗമനത്ഥം വട്ടം വാ ചതുരസ്സം വാ ഇട്ഠകാദീഹി പരിക്ഖിപിത്വാ കതോ’’തി ഗണ്ഠിപദേസു വുത്തം.
253-254.Na acchupiyantīti na suphassitāni honti. Rūpakākiṇṇānīti itthirūpādīhi ākiṇṇāni. Bhūmiādhāraketi valayādhārake. Dāruādhārakadaṇḍādhārakesūti ekadārunā kataādhārake bahūhi daṇḍakehi kataādhārake vāti attho, tīhi daṇḍehi kato pana na vaṭṭati. Bhūmiyaṃ pana nikkujjitvā ekameva ṭhapetabbanti ettha dve ṭhapentena upari ṭhapitapattaṃ ekena passena bhūmiyaṃ phusāpetvā ṭhapetuṃ vaṭṭatīti vadanti. Ālindakamiḍḍhikādīnanti pamukhamiḍḍhikānaṃ. Parivattitvā tattheva patiṭṭhātīti ettha ‘‘parivattitvā tatiyavāre tattheva miḍḍhiyā patiṭṭhātī’’ti gaṇṭhipadesu vuttaṃ. Paribhaṇḍaṃ nāma gehassa bahi kuṭṭapādassa thirabhāvatthaṃ katā tanukamiḍḍhikā vuccati. Tanukamiḍḍhikāyāti khuddakamiḍḍhikāya. Miḍḍhantepi ādhārake ṭhapetuṃ vaṭṭati. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, ādhāraka’’nti hi vacanato miḍḍhādīsu yattha katthaci ādhārakaṃ ṭhapetvā tattha pattaṃ ṭhapetuṃ vaṭṭati ādhārake ṭhapanokāsassa aniyamitattāti vadanti. ‘‘Pattamāḷo nāma vaṭṭetvā pattānaṃ agamanatthaṃ vaṭṭaṃ vā caturassaṃ vā iṭṭhakādīhi parikkhipitvā kato’’ti gaṇṭhipadesu vuttaṃ.
൨൫൫. ഘടികന്തി ഉപരി യോജിതം അഗ്ഗളം. താവകാലികം പരിഭുഞ്ജിതും വട്ടതീതി സകിദേവ ഗഹേത്വാ തേന ആമിസം പരിഭുഞ്ജിത്വാ ഛഡ്ഡേതും വട്ടതീതി അധിപ്പായോ. ഘടികടാഹേതി ഭാജനകപാലേ. അഭും മേതി ഏത്ഥ ഭവതീതി ഭൂ, വഡ്ഢി. ന ഭൂതി അഭൂ, അവഡ്ഢി. ഭയവസേന പന സാ ഇത്ഥീ ‘‘അഭു’’ന്തി ആഹ, വിനാസോ മയ്ഹന്തി അത്ഥോ. ഛവസീസസ്സ പത്തന്തി ഛവസീസമയം പത്തം. പകതിവികാരസമ്ബന്ധേ ചേതം സാമിവചനം, അഭേദേപി വാ ഭേദൂപചാരേനായം വോഹാരോ ‘‘സിലാപുത്തകസ്സ സരീര’’ന്തിആദീസു വിയ.
255.Ghaṭikanti upari yojitaṃ aggaḷaṃ. Tāvakālikaṃ paribhuñjituṃ vaṭṭatīti sakideva gahetvā tena āmisaṃ paribhuñjitvā chaḍḍetuṃ vaṭṭatīti adhippāyo. Ghaṭikaṭāheti bhājanakapāle. Abhuṃ meti ettha bhavatīti bhū, vaḍḍhi. Na bhūti abhū, avaḍḍhi. Bhayavasena pana sā itthī ‘‘abhu’’nti āha, vināso mayhanti attho. Chavasīsassa pattanti chavasīsamayaṃ pattaṃ. Pakativikārasambandhe cetaṃ sāmivacanaṃ, abhedepi vā bhedūpacārenāyaṃ vohāro ‘‘silāputtakassa sarīra’’ntiādīsu viya.
ചബ്ബേത്വാതി ഖാദിത്വാ. ഏകം ഉദകഗണ്ഡുസം ഗഹേത്വാതി വാമഹത്ഥേനേവ പത്തം ഉക്ഖിപിത്വാ മുഖേന ഗണ്ഡുസം ഗഹേത്വാ. ഉച്ഛിട്ഠഹത്ഥേനാതി സാമിസേന ഹത്ഥേന. ഏത്താവതാതി ഏകഗണ്ഡുസഗഹണമത്തേന. ലുഞ്ചിത്വാതി തതോ മംസം ഉദ്ധരിത്വാ. ഏതേസു സബ്ബേസു പണ്ണത്തിം ജാനാതു വാ മാ വാ, ആപത്തിയേവ.
Cabbetvāti khāditvā. Ekaṃ udakagaṇḍusaṃ gahetvāti vāmahattheneva pattaṃ ukkhipitvā mukhena gaṇḍusaṃ gahetvā. Ucchiṭṭhahatthenāti sāmisena hatthena. Ettāvatāti ekagaṇḍusagahaṇamattena. Luñcitvāti tato maṃsaṃ uddharitvā. Etesu sabbesu paṇṇattiṃ jānātu vā mā vā, āpattiyeva.
൨൫൬. കിണ്ണചുണ്ണേനാതി സുരാകിണ്ണചുണ്ണേന. ‘‘അനുവാതം പരിഭണ്ഡന്തി കിലഞ്ജാദീസു കരോന്തീ’’തി ഗണ്ഠിപദേസു വുത്തം. ബിദലകന്തി ദുഗുണകരണസങ്ഖാതസ്സ കിരിയാവിസേസസ്സ അധിവചനം. കസ്സ ദുഗുണകരണം? യേന കിലഞ്ജാദിനാ മഹന്തം കഥിനം അത്ഥതം, തസ്സ. തഞ്ഹി ദണ്ഡകഥിനപ്പമാണേന പരിയന്തേ സംഹരിത്വാ ദുഗുണം കാതബ്ബം. പടിഗ്ഗഹന്തി അങ്ഗുലികഞ്ചുകം.
256.Kiṇṇacuṇṇenāti surākiṇṇacuṇṇena. ‘‘Anuvātaṃ paribhaṇḍanti kilañjādīsu karontī’’ti gaṇṭhipadesu vuttaṃ. Bidalakanti duguṇakaraṇasaṅkhātassa kiriyāvisesassa adhivacanaṃ. Kassa duguṇakaraṇaṃ? Yena kilañjādinā mahantaṃ kathinaṃ atthataṃ, tassa. Tañhi daṇḍakathinappamāṇena pariyante saṃharitvā duguṇaṃ kātabbaṃ. Paṭiggahanti aṅgulikañcukaṃ.
൨൫൭-൨൫൯. പാതി നാമ പടിഗ്ഗഹണസണ്ഠാനേന കതോ ഭാജനവിസേസോ. ന സമ്മതീതി നപ്പഹോതി.
257-259.Pāti nāma paṭiggahaṇasaṇṭhānena kato bhājanaviseso. Na sammatīti nappahoti.
൨൬൦-൨൬൨. നീചവത്ഥുകം ചിനിതുന്തി ബഹികുട്ടസ്സ സമന്തതോ നീചവത്ഥുകം കത്വാ ചിനിതും. അരഹടഘടിയന്തം നാമ സകടചക്കസണ്ഠാനം അരേ അരേ ഘടികാനി ബന്ധിത്വാ ഏകേന ദ്വീഹി വാ പരിബ്ഭമിയമാനം യന്തം.
260-262.Nīcavatthukaṃ cinitunti bahikuṭṭassa samantato nīcavatthukaṃ katvā cinituṃ. Arahaṭaghaṭiyantaṃ nāma sakaṭacakkasaṇṭhānaṃ are are ghaṭikāni bandhitvā ekena dvīhi vā paribbhamiyamānaṃ yantaṃ.
൨൬൩. ആവിദ്ധപക്ഖപാസകന്തി കണ്ണികമണ്ഡലസ്സ സമന്താ ഠപിതപക്ഖപാസകം. മണ്ഡലേതി കണ്ണികമണ്ഡലേ. പക്ഖപാസകേ ഠപേത്വാതി സമന്താ പക്ഖപാസകഫലകാനി ഠപേത്വാ.
263.Āviddhapakkhapāsakanti kaṇṇikamaṇḍalassa samantā ṭhapitapakkhapāsakaṃ. Maṇḍaleti kaṇṇikamaṇḍale. Pakkhapāsake ṭhapetvāti samantā pakkhapāsakaphalakāni ṭhapetvā.
൨൬൪. ‘‘നമതകം സന്ഥതസദിസ’’ന്തി ഗണ്ഠിപദേസു വുത്തം. ചമ്മഖണ്ഡപരിഹാരേന പരിഭുഞ്ജിതബ്ബന്തി അനധിട്ഠഹിത്വാ പരിഭുഞ്ജിതബ്ബം. ഏത്ഥേവ പവിട്ഠാനീതി മളോരികായ ഏവ അന്തോഗധാനി. പുബ്ബേ പത്തസങ്ഗോപനത്ഥം ആധാരകോ അനുഞ്ഞാതോ, ഇദാനി ഭുഞ്ജനത്ഥം.
264. ‘‘Namatakaṃ santhatasadisa’’nti gaṇṭhipadesu vuttaṃ. Cammakhaṇḍaparihārena paribhuñjitabbanti anadhiṭṭhahitvā paribhuñjitabbaṃ. Ettheva paviṭṭhānīti maḷorikāya eva antogadhāni. Pubbe pattasaṅgopanatthaṃ ādhārako anuññāto, idāni bhuñjanatthaṃ.
൨൬൫. നിക്കുജ്ജിതബ്ബോതി തേന ദിന്നസ്സ ദേയ്യധമ്മസ്സ അപ്പടിഗ്ഗഹണത്ഥം പത്തനിക്കുജ്ജനകമ്മവാചായ നിക്കുജ്ജിതബ്ബോ, ന അധോമുഖഠപനേന. തേനേവാഹ ‘‘ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, നിക്കുജ്ജിതബ്ബോ’’തിആദി. അലാഭായാതി ചതുന്നം പച്ചയാനം അലാഭത്ഥായ. അനത്ഥായാതി ഉപദ്ദവായ അവഡ്ഢിയാ.
265.Nikkujjitabboti tena dinnassa deyyadhammassa appaṭiggahaṇatthaṃ pattanikkujjanakammavācāya nikkujjitabbo, na adhomukhaṭhapanena. Tenevāha ‘‘evañca pana, bhikkhave, nikkujjitabbo’’tiādi. Alābhāyāti catunnaṃ paccayānaṃ alābhatthāya. Anatthāyāti upaddavāya avaḍḍhiyā.
൨൬൬. പസാദേസ്സാമാതി ആയാചിസ്സാമ. ഏതദവോചാതി ‘‘അപ്പതിരൂപം മയാ കതം, ഭഗവാ പന മഹന്തേപി അഗുണേ അചിന്തേത്വാ മയ്ഹം അച്ചയം പടിഗ്ഗണ്ഹിസ്സതീ’’തി മഞ്ഞമാനോ ഏതം ‘‘അച്ചയോ മം ഭന്തേ’’തിആദിവചനം അവോച . തത്ഥ ഞായപടിപത്തിം അതിച്ച ഏതി പവത്തതീതി അച്ചയോ, അപരാധോ. മം അച്ചഗമാതി മം അതിക്കമ്മ അഭിഭവിത്വാ പവത്തോ. പുരിസേന മദ്ദിത്വാ അഭിഭവിത്വാ പവത്തിതോപി ഹി അപരാധോ അത്ഥതോ പുരിസം അതിച്ച അഭിഭവിത്വാ പവത്തോ നാമ ഹോതി. പടിഗ്ഗണ്ഹാതൂതി ഖമതു. ആയതിം സംവരായാതി അനാഗതേ സംവരണത്ഥായ പുന ഏവരൂപസ്സ അപരാധസ്സ ദോസസ്സ ഖലിതസ്സ അകരണത്ഥായ. തഗ്ഘാതി ഏകംസേന. യഥാധമ്മം പടികരോസീതി യഥാ ധമ്മോ ഠിതോ, തഥേവ കരോസി, ഖമാപേസീതി വുത്തം ഹോതി. തം തേ മയം പടിഗ്ഗണ്ഹാമാതി തം തവ അപരാധം മയം ഖമാമ. വുഡ്ഢി ഹേസാ, ആവുസോ വഡ്ഢ, അരിയസ്സ വിനയേതി ഏസാ, ആവുസോ വഡ്ഢ, അരിയസ്സ വിനയേ ബുദ്ധസ്സ ഭഗവതോ സാസനേ വുഡ്ഢി നാമ. കതമാ? അച്ചയം അച്ചയതോ ദിസ്വാ യഥാധമ്മം പടികരിത്വാ ആയതിം സംവരാപജ്ജനാ. ദേസനം പന പുഗ്ഗലാധിട്ഠാനം കരോന്തോ ‘‘യോ അച്ചയം അച്ചയതോ ദിസ്വാ യഥാധമ്മം പടികരോതി, ആയതിം സംവരം ആപജ്ജതീ’’തി ആഹ.
266.Pasādessāmāti āyācissāma. Etadavocāti ‘‘appatirūpaṃ mayā kataṃ, bhagavā pana mahantepi aguṇe acintetvā mayhaṃ accayaṃ paṭiggaṇhissatī’’ti maññamāno etaṃ ‘‘accayo maṃ bhante’’tiādivacanaṃ avoca . Tattha ñāyapaṭipattiṃ aticca eti pavattatīti accayo, aparādho. Maṃ accagamāti maṃ atikkamma abhibhavitvā pavatto. Purisena madditvā abhibhavitvā pavattitopi hi aparādho atthato purisaṃ aticca abhibhavitvā pavatto nāma hoti. Paṭiggaṇhātūti khamatu. Āyatiṃ saṃvarāyāti anāgate saṃvaraṇatthāya puna evarūpassa aparādhassa dosassa khalitassa akaraṇatthāya. Tagghāti ekaṃsena. Yathādhammaṃ paṭikarosīti yathā dhammo ṭhito, tatheva karosi, khamāpesīti vuttaṃ hoti. Taṃ te mayaṃ paṭiggaṇhāmāti taṃ tava aparādhaṃ mayaṃ khamāma. Vuḍḍhi hesā, āvuso vaḍḍha, ariyassa vinayeti esā, āvuso vaḍḍha, ariyassa vinaye buddhassa bhagavato sāsane vuḍḍhi nāma. Katamā? Accayaṃ accayato disvā yathādhammaṃ paṭikaritvā āyatiṃ saṃvarāpajjanā. Desanaṃ pana puggalādhiṭṭhānaṃ karonto ‘‘yo accayaṃ accayato disvā yathādhammaṃ paṭikaroti, āyatiṃ saṃvaraṃ āpajjatī’’ti āha.
൨൬൮. ബോധിരാജകുമാരവത്ഥുമ്ഹി (മ॰ നി॰ അട്ഠ॰ ൨.൩൨൪ ആദയോ) കോകനദോതി കോകനദം വുച്ചതി പദുമം, സോ ച മങ്ഗലപാസാദോ ഓലോകനപദുമം ദസ്സേത്വാ കതോ, തസ്മാ ‘‘കോകനദോ’’തി സങ്ഖം ലഭി. യാവ പച്ഛിമസോപാനകളേവരാതി ഏത്ഥ പച്ഛിമസോപാനകളേവരന്തി പഠമസോപാനഫലകം വുത്തം തസ്സ സബ്ബപച്ഛാ ദുസ്സേന സന്ഥതത്താ. ഉപരിമസോപാനഫലകതോ പട്ഠായ ഹി സോപാനം സന്ഥതം. അദ്ദസാ ഖോതി ഓലോകനത്ഥംയേവ ദ്വാരകോട്ഠകേ ഠിതോ അദ്ദസ.
268. Bodhirājakumāravatthumhi (ma. ni. aṭṭha. 2.324 ādayo) kokanadoti kokanadaṃ vuccati padumaṃ, so ca maṅgalapāsādo olokanapadumaṃ dassetvā kato, tasmā ‘‘kokanado’’ti saṅkhaṃ labhi. Yāva pacchimasopānakaḷevarāti ettha pacchimasopānakaḷevaranti paṭhamasopānaphalakaṃ vuttaṃ tassa sabbapacchā dussena santhatattā. Uparimasopānaphalakato paṭṭhāya hi sopānaṃ santhataṃ. Addasā khoti olokanatthaṃyeva dvārakoṭṭhake ṭhito addasa.
ഭഗവാ തുണ്ഹീ അഹോസീതി ‘‘കിസ്സ നു ഖോ അത്ഥായ രാജകുമാരേന അയം മഹാസക്കാരോ കതോ’’തി ആവജ്ജേന്തോ പുത്തപത്ഥനായ കതഭാവം അഞ്ഞാസി. സോ ഹി രാജപുത്തോ അപുത്തകോ. സുതഞ്ചാനേന അഹോസി ‘‘ബുദ്ധാനം കിര അധികാരം കത്വാ മനസാ ഇച്ഛിതം ലഭന്തീ’’തി. സോ ‘‘സചാഹം പുത്തം ലഭിസ്സാമി, സമ്മാസമ്ബുദ്ധോ ഇമം ചേലപടികം അക്കമിസ്സതി. നോ ചേ ലഭിസ്സാമി, ന അക്കമിസ്സതീ’’തി പത്ഥനം കത്വാ സന്ഥരാപേസി. അഥ ഭഗവാ ‘‘നിബ്ബത്തിസ്സതി നു ഖോ ഏതസ്സ പുത്തോ’’തി ആവജ്ജേത്വാ ‘‘ന നിബ്ബത്തിസ്സതീ’’തി അദ്ദസ. പുബ്ബേ കിര സോ ഏകസ്മിം ദീപേ വസമാനോ സമാനച്ഛന്ദേന സകുണപോതകേ ഖാദി. സചസ്സ മാതുഗാമോ പുഞ്ഞവാ ഭവേയ്യ, പുത്തം ലഭേയ്യ. ഉഭോഹി പന സമാനച്ഛന്ദേഹി ഹുത്വാ പാപകമ്മം കതം, തേനസ്സ പുത്തോ ന നിബ്ബത്തിസ്സതീതി അഞ്ഞാസി. ദുസ്സേ പന അക്കന്തേ ‘‘ബുദ്ധാനം അധികാരം കത്വാ പത്ഥിതം ലഭന്തീതി ലോകേ അനുസ്സവോ, മയാ ച മഹാഅധികാരോ കതോ, ന ച പുത്തം ലഭാമി, തുച്ഛം ഇദം വചന’’ന്തി മിച്ഛാഗഹണം ഗണ്ഹേയ്യ. തിത്ഥിയാപി ‘‘നത്ഥി സമണാനം അകത്തബ്ബം നാമ, ചേലപടികം മദ്ദന്താ ആഹിണ്ഡന്തീ’’തി ഉജ്ഝായേയ്യും. ഏതരഹി ച അക്കമന്തേസു ബഹൂ ഭിക്ഖൂ പരചിത്തവിദുനോ, തേ ഭബ്ബതം ജാനിത്വാ അക്കമിസ്സന്തി, അഭബ്ബതം ജാനിത്വാ ന അക്കമിസ്സന്തി. അനാഗതേ പന ഉപനിസ്സയോ മന്ദോ ഭവിസ്സതി, അനാഗതം ന ജാനിസ്സന്തി, തേസു അക്കമന്തേസു സചേ പത്ഥിതം ഇജ്ഝിസ്സതി, ഇച്ചേതം കുസലം. നോ ചേ ഇജ്ഝിസ്സതി, ‘‘പുബ്ബേ ഭിക്ഖുസങ്ഘസ്സ അധികാരം കത്വാ ഇച്ഛിതിച്ഛിതം ലഭന്തി, ഇദാനി ന ലഭന്തി, തേയേവ മഞ്ഞേ ഭിക്ഖൂ പടിപത്തിപൂരകാ അഹേസും, ഇമേ പന പടിപത്തിം പൂരേതും ന സക്കോന്തീ’’തി മനുസ്സാ വിപ്പടിസാരിനോ ഭവിസ്സന്തീതി ഇമേഹി തീഹി കാരണേഹി ഭഗവാ അക്കമിതും അനിച്ഛന്തോ തുണ്ഹീ അഹോസി. പച്ഛിമം ജനതം തഥാഗതോ അനുകമ്പതീതി ഇദം പന ഥേരോ വുത്തേസു കാരണേസു തതിയം കാരണം സന്ധായാഹ. മങ്ഗലം ഇച്ഛന്തീതി മങ്ഗലികാ.
Bhagavā tuṇhī ahosīti ‘‘kissa nu kho atthāya rājakumārena ayaṃ mahāsakkāro kato’’ti āvajjento puttapatthanāya katabhāvaṃ aññāsi. So hi rājaputto aputtako. Sutañcānena ahosi ‘‘buddhānaṃ kira adhikāraṃ katvā manasā icchitaṃ labhantī’’ti. So ‘‘sacāhaṃ puttaṃ labhissāmi, sammāsambuddho imaṃ celapaṭikaṃ akkamissati. No ce labhissāmi, na akkamissatī’’ti patthanaṃ katvā santharāpesi. Atha bhagavā ‘‘nibbattissati nu kho etassa putto’’ti āvajjetvā ‘‘na nibbattissatī’’ti addasa. Pubbe kira so ekasmiṃ dīpe vasamāno samānacchandena sakuṇapotake khādi. Sacassa mātugāmo puññavā bhaveyya, puttaṃ labheyya. Ubhohi pana samānacchandehi hutvā pāpakammaṃ kataṃ, tenassa putto na nibbattissatīti aññāsi. Dusse pana akkante ‘‘buddhānaṃ adhikāraṃ katvā patthitaṃ labhantīti loke anussavo, mayā ca mahāadhikāro kato, na ca puttaṃ labhāmi, tucchaṃ idaṃ vacana’’nti micchāgahaṇaṃ gaṇheyya. Titthiyāpi ‘‘natthi samaṇānaṃ akattabbaṃ nāma, celapaṭikaṃ maddantā āhiṇḍantī’’ti ujjhāyeyyuṃ. Etarahi ca akkamantesu bahū bhikkhū paracittaviduno, te bhabbataṃ jānitvā akkamissanti, abhabbataṃ jānitvā na akkamissanti. Anāgate pana upanissayo mando bhavissati, anāgataṃ na jānissanti, tesu akkamantesu sace patthitaṃ ijjhissati, iccetaṃ kusalaṃ. No ce ijjhissati, ‘‘pubbe bhikkhusaṅghassa adhikāraṃ katvā icchiticchitaṃ labhanti, idāni na labhanti, teyeva maññe bhikkhū paṭipattipūrakā ahesuṃ, ime pana paṭipattiṃ pūretuṃ na sakkontī’’ti manussā vippaṭisārino bhavissantīti imehi tīhi kāraṇehi bhagavā akkamituṃ anicchanto tuṇhī ahosi. Pacchimaṃ janataṃ tathāgato anukampatīti idaṃ pana thero vuttesu kāraṇesu tatiyaṃ kāraṇaṃ sandhāyāha. Maṅgalaṃ icchantīti maṅgalikā.
൨൬൯. ബീജനിന്തി ചതുരസ്സബീജനിം. താലവണ്ടന്തി താലപത്താദീഹി കതം മണ്ഡലികബീജനിം.
269.Bījaninti caturassabījaniṃ. Tālavaṇṭanti tālapattādīhi kataṃ maṇḍalikabījaniṃ.
൨൭൦-൨൭൫. ‘‘ഏകപണ്ണച്ഛത്തം നാമ താലപത്ത’’ന്തി ഗണ്ഠിപദേസു വുത്തം. കമ്മസതേനാതി ഏത്ഥ സത-സദ്ദോ അനേകപരിയായോ, അനേകേന കമ്മേനാതി അത്ഥോ, മഹതാ ഉസ്സാഹേനാതി വുത്തം ഹോതി. രുധീതി ഖുദ്ദകവണം.
270-275.‘‘Ekapaṇṇacchattaṃ nāma tālapatta’’nti gaṇṭhipadesu vuttaṃ. Kammasatenāti ettha sata-saddo anekapariyāyo, anekena kammenāti attho, mahatā ussāhenāti vuttaṃ hoti. Rudhīti khuddakavaṇaṃ.
൨൭൮. ‘‘അകായബന്ധനേന സഞ്ചിച്ച അസഞ്ചിച്ച വാ ഗാമപ്പവേസനേ ആപത്തി. സരിതട്ഠാനതോ ബന്ധിത്വാ പവിസിതബ്ബം നിവത്തിതബ്ബം വാ’’തി ഗണ്ഠിപദേസു വുത്തം. മുരജവട്ടിസണ്ഠാനം വേഠേത്വാ കതന്തി ബഹൂ രജ്ജുകേ ഏകതോ കത്വാ നാനാവണ്ണേഹി സുത്തേഹി വേഠേത്വാ മുരജവട്ടിസദിസം കതം. തേനേവ ദുതിയപാരാജികവണ്ണനായം (പാരാ॰ അട്ഠ॰ ൧.൮൫ പാളിമുത്തകവിനിച്ഛയ) വുത്തം ‘‘ബഹൂ രജ്ജുകേ ഏകതോ കത്വാ ഏകേന നിരന്തരം വേഠേത്വാ കതം ബഹുരജ്ജുകന്തി ന വത്തബ്ബം, തം വട്ടതീ’’തി. തത്ഥ യം വത്തബ്ബം, തം ഹേട്ഠാ വുത്തമേവ. മുദ്ദികകായബന്ധനം നാമ ചതുരസ്സം അകത്വാ സജ്ജിതം. പാമങ്ഗദസാ ചതുരസ്സാ. മുദിങ്ഗസണ്ഠാനേനാതി വരകസീസാകാരേന. പാസന്തോതി ദസാമൂലം.
278. ‘‘Akāyabandhanena sañcicca asañcicca vā gāmappavesane āpatti. Saritaṭṭhānato bandhitvā pavisitabbaṃ nivattitabbaṃ vā’’ti gaṇṭhipadesu vuttaṃ. Murajavaṭṭisaṇṭhānaṃ veṭhetvā katanti bahū rajjuke ekato katvā nānāvaṇṇehi suttehi veṭhetvā murajavaṭṭisadisaṃ kataṃ. Teneva dutiyapārājikavaṇṇanāyaṃ (pārā. aṭṭha. 1.85 pāḷimuttakavinicchaya) vuttaṃ ‘‘bahū rajjuke ekato katvā ekena nirantaraṃ veṭhetvā kataṃ bahurajjukanti na vattabbaṃ, taṃ vaṭṭatī’’ti. Tattha yaṃ vattabbaṃ, taṃ heṭṭhā vuttameva. Muddikakāyabandhanaṃ nāma caturassaṃ akatvā sajjitaṃ. Pāmaṅgadasā caturassā. Mudiṅgasaṇṭhānenāti varakasīsākārena. Pāsantoti dasāmūlaṃ.
൨൮൦-൨൮൨. മുണ്ഡവട്ടീതി മല്ലകമ്മകരാദയോ. പമാണങ്ഗുലേനാതി വഡ്ഢകീഅങ്ഗുലം സന്ധായ വുത്തം. സേസമേത്ഥ പാളിതോ അട്ഠകഥാതോ ച സുവിഞ്ഞേയ്യമേവ.
280-282.Muṇḍavaṭṭīti mallakammakarādayo. Pamāṇaṅgulenāti vaḍḍhakīaṅgulaṃ sandhāya vuttaṃ. Sesamettha pāḷito aṭṭhakathāto ca suviññeyyameva.
ഖുദ്ദകവത്ഥുക്ഖന്ധകവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Khuddakavatthukkhandhakavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / വിനയപിടക • Vinayapiṭaka / ചൂളവഗ്ഗപാളി • Cūḷavaggapāḷi / ഖുദ്ദകവത്ഥൂനി • Khuddakavatthūni
അട്ഠകഥാ • Aṭṭhakathā / വിനയപിടക (അട്ഠകഥാ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ചൂളവഗ്ഗ-അട്ഠകഥാ • Cūḷavagga-aṭṭhakathā / ഖുദ്ദകവത്ഥുകഥാ • Khuddakavatthukathā
ടീകാ • Tīkā / വിനയപിടക (ടീകാ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / വജിരബുദ്ധി-ടീകാ • Vajirabuddhi-ṭīkā / ഖുദ്ദകവത്ഥുകഥാവണ്ണനാ • Khuddakavatthukathāvaṇṇanā
ടീകാ • Tīkā / വിനയപിടക (ടീകാ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / വിമതിവിനോദനീ-ടീകാ • Vimativinodanī-ṭīkā / ഖുദ്ദകവത്ഥുകഥാവണ്ണനാ • Khuddakavatthukathāvaṇṇanā
ടീകാ • Tīkā / വിനയപിടക (ടീകാ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / പാചിത്യാദിയോജനാപാളി • Pācityādiyojanāpāḷi / ഖുദ്ദകവത്ഥുകഥാ • Khuddakavatthukathā