| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / វិភង្គ-អនុដីកា • Vibhaṅga-anuṭīkā |
១៧. ខុទ្ទកវត្ថុវិភង្គោ
17. Khuddakavatthuvibhaṅgo
១. ឯកកនិទ្ទេសវណ្ណនា
1. Ekakaniddesavaṇṇanā
៨៤៣-៤. អត្ថិបដិច្ចំ នាមាតិ អត្ថិតា បដិច្ចត្ថោ នាម, អសតិបិ សហជាតបុរេជាតាទិភាវេ យស្មិំ សតិ យំ ហោតិ, សោ តស្ស បច្ចយោតិ កត្វា យថា តថា អត្ថិតាមត្តំ ឥធ បដិច្ចត្ថោតិ អត្ថោ។ តំ បន បដិច្ចត្ថំ ព្យតិរេកមុខេន បាកដតរំ កាតុំ ‘‘យថា’’តិអាទិមាហ។ តត្ថ និស្សយាទិបច្ចយភាវេន បដិច្ចាតិ វុត្តន្តិ និស្សយាទិបច្ចយភាវតោ បច្ចយភូតំ ចក្ខាទិ ‘‘បដិច្ចា’’តិ វុត្តំ។ ឯកិស្សា សេណិយាតិ អដ្ឋារសសុ សេណីសុ មយំ អមុកាយ សេណិយា ជាតាម្ហ, ន អញ្ញេ វិយ អប្បញ្ញាតាតិ ឯវមេត្ថ អត្ថំ វទន្តិ។
843-4. Atthipaṭiccaṃnāmāti atthitā paṭiccattho nāma, asatipi sahajātapurejātādibhāve yasmiṃ sati yaṃ hoti, so tassa paccayoti katvā yathā tathā atthitāmattaṃ idha paṭiccatthoti attho. Taṃ pana paṭiccatthaṃ byatirekamukhena pākaṭataraṃ kātuṃ ‘‘yathā’’tiādimāha. Tattha nissayādipaccayabhāvena paṭiccāti vuttanti nissayādipaccayabhāvato paccayabhūtaṃ cakkhādi ‘‘paṭiccā’’ti vuttaṃ. Ekissā seṇiyāti aṭṭhārasasu seṇīsu mayaṃ amukāya seṇiyā jātāmha, na aññe viya appaññātāti evamettha atthaṃ vadanti.
បុរតោ ករណំ បមុខភាវករណំ។ និធានរាសីតិ និទហិត្វា ឋបិតធននិចយោ។ យសោតិ ឥស្សរិយំ។ តំ បន យេសុ វត្តតិ, តេសុ បដ្ឋាបកអាណាករណេហិ បាកដោ ហោតីតិ ‘‘បដ្ឋាបកមទោ, អាណាករណមទោ’’តិ ច វុត្តំ។
Purato karaṇaṃ pamukhabhāvakaraṇaṃ. Nidhānarāsīti nidahitvā ṭhapitadhananicayo. Yasoti issariyaṃ. Taṃ pana yesu vattati, tesu paṭṭhāpakaāṇākaraṇehi pākaṭo hotīti ‘‘paṭṭhāpakamado, āṇākaraṇamado’’ti ca vuttaṃ.
៨៤៥. វត្ថុនាតិ ជាតិអាទិបវត្តិហេតុនា។
845. Vatthunāti jātiādipavattihetunā.
៨៤៦. បតិដ្ឋាភាវោតិ កុសលកម្មេសុ បតិដ្ឋានាភាវោ, សោ បន យស្មា កុសលកិរិយាយ ឋានំ ន ហោតិ, តស្មា ‘‘កុសលករណេ អដ្ឋាន’’ន្តិ អាហ។ បមាទសង្ខាតស្ស អត្ថស្ស ឯវមាទិកោ បរិយាយោតិ យោជនា។ អាទិ-សទ្ទេន ‘‘វចីទុច្ចរិតេ, មនោទុច្ចរិតេ ចិត្តស្ស វោស្សគ្គោ, មក្ខោ, បឡាសោ’’តិ ច ឯវមាទិកស្ស សង្គហោ ទដ្ឋព្ពោ។ ‘‘បមាទោ បមជ្ជនាទី’’តិអាទិកោ តទត្ថប្បកាសកោ, ‘‘ចិត្តស្ស វោស្សគ្គោ វោស្សគ្គានុប្បាទន’’ន្តិអាទិកោ តប្បរិយាយប្បកាសកោ ព្យញ្ជនបរិយាយោ ច អបរិយន្តោតិ សម្ពន្ធោ។ ‘‘ចត្តារោ ខន្ធេ ទស្សេតី’’តិ ឥមិនា សតិវោស្សគ្គាការប្បវត្តា ចត្តារោ អកុសលក្ខន្ធា បមាទោតិ វទតិ។
846. Patiṭṭhābhāvoti kusalakammesu patiṭṭhānābhāvo, so pana yasmā kusalakiriyāya ṭhānaṃ na hoti, tasmā ‘‘kusalakaraṇe aṭṭhāna’’nti āha. Pamādasaṅkhātassa atthassa evamādiko pariyāyoti yojanā. Ādi-saddena ‘‘vacīduccarite, manoduccarite cittassa vossaggo, makkho, paḷāso’’ti ca evamādikassa saṅgaho daṭṭhabbo. ‘‘Pamādo pamajjanādī’’tiādiko tadatthappakāsako, ‘‘cittassa vossaggo vossaggānuppādana’’ntiādiko tappariyāyappakāsako byañjanapariyāyo ca apariyantoti sambandho. ‘‘Cattāro khandhe dassetī’’ti iminā sativossaggākārappavattā cattāro akusalakkhandhā pamādoti vadati.
៨៤៧. អនិវាតវុត្តិតាយ ហេតុភូតោ ចិត្តសម្បគ្គហោ មានវិសេសោ។
847. Anivātavuttitāya hetubhūto cittasampaggaho mānaviseso.
៨៤៨. ឧត្តរភាវោ ឧត្តរិយំ, ករណេន ឧត្តរិយំ ករណុត្តរិយំ, សារម្ភេន បរស្ស កិរិយតោ ឧត្តរិកិរិយា។
848. Uttarabhāvo uttariyaṃ, karaṇena uttariyaṃ karaṇuttariyaṃ, sārambhena parassa kiriyato uttarikiriyā.
៨៤៩. នេរុត្តិកវិធានេនាតិ ឥ-ការច្ច-ការានញ្ច រ-ការតាបាទនេន។
849. Neruttikavidhānenāti i-kāracca-kārānañca ra-kāratāpādanena.
អត្តហិតំ អត្តាតិ ឧត្តរបទលោបេន និទ្ទេសមាហ យថា ‘‘រូបភវោ រូបំ, ភីមសេនោ ភីមោ’’តិ ច។ អាទិន្នោ, បត្តោ វា អត្ថោ អត្តាតិ និរុត្តិនយេន បទសិទ្ធិ វេទិតព្ពា។
Attahitaṃ attāti uttarapadalopena niddesamāha yathā ‘‘rūpabhavo rūpaṃ, bhīmaseno bhīmo’’ti ca. Ādinno, patto vā attho attāti niruttinayena padasiddhi veditabbā.
មុទ្ទិតស្សាតិ អង្កិតស្ស។
Mudditassāti aṅkitassa.
៨៥០. ជានន្តស្សេវ មហាជនស្ស។ ឧបាទានាទិបច្ចយេតិ ឥន្ធនុទកចីវរាទិកេ បារិបូរិហេតុកេ។
850. Jānantasseva mahājanassa. Upādānādipaccayeti indhanudakacīvarādike pāripūrihetuke.
៨៥១. គណ្ឋិកា សយំ គណ្ឋិករណតោ។ បតិរូបវចនតោ, អញ្ញេសំ គណ្ឋិភេទតោ ច គណ្ឋិភូតា។
851. Gaṇṭhikā sayaṃ gaṇṭhikaraṇato. Patirūpavacanato, aññesaṃ gaṇṭhibhedato ca gaṇṭhibhūtā.
៨៥២. អភេជ្ជន្តរតាយ សមាសេវិតតាយ សុដ្ឋុ អាសេវិតតាយ។
852. Abhejjantaratāya samāsevitatāya suṭṭhu āsevitatāya.
៨៥៣. ចិរកាលបរិភាវិតត្តេន តេមនករណំ អល្លភាវករណំ, លោភវសេន អវស្សវនន្តិ អត្ថោ។
853. Cirakālaparibhāvitattena temanakaraṇaṃ allabhāvakaraṇaṃ, lobhavasena avassavananti attho.
ឯវំ សន្តេ កថំ ខីយនន្តិ និទ្ទេសោតិ អាហ ‘‘ខីយនន្តិ ចា’’តិអាទិ។
Evaṃ sante kathaṃ khīyananti niddesoti āha ‘‘khīyananti cā’’tiādi.
៨៥៤. ចីវរមណ្ឌនាទីនន្តិ ចីវរមណ្ឌនា បត្តមណ្ឌនា សេនាសនមណ្ឌនាតិ ឥមេសំ។ ឥទានិ តំ វិសេសនភាវំ យោជេត្វា ទស្សេតុំ ‘‘ចីវរេន ហី’’តិអាទិ វុត្តំ។
854. Cīvaramaṇḍanādīnanti cīvaramaṇḍanā pattamaṇḍanā senāsanamaṇḍanāti imesaṃ. Idāni taṃ visesanabhāvaṃ yojetvā dassetuṃ ‘‘cīvarena hī’’tiādi vuttaṃ.
៨៥៥. សភាគរហិតោ, សភាគបដិបក្ខោ វា អសភាគោ, អននុកូលានំ បដិក្កូលតា វា។ តេនាហ ‘‘មានថទ្ធតា, វិរោធោ វា’’តិ។
855. Sabhāgarahito, sabhāgapaṭipakkho vā asabhāgo, ananukūlānaṃ paṭikkūlatā vā. Tenāha ‘‘mānathaddhatā, virodho vā’’ti.
៨៥៦. សង្កម្បនា ឧក្កណ្ឋនាវសេន អនវដ្ឋានំ, អនវធានំ វា។ តស្ស តស្ស អារម្មណស្ស តណ្ហាយនា។
856. Saṅkampanā ukkaṇṭhanāvasena anavaṭṭhānaṃ, anavadhānaṃ vā. Tassa tassa ārammaṇassa taṇhāyanā.
៨៥៧. កាយស្សាតិ នាមកាយស្ស។ តស្មិញ្ហិ អវិប្ផារិកេ រូបកាយោបិ អវិប្ផារិកោ ហោតិ។
857. Kāyassāti nāmakāyassa. Tasmiñhi avipphārike rūpakāyopi avipphāriko hoti.
៨៦០. រាគាទីនន្តិ រាគមោហអហិរិកានោត្តប្បវិចិកិច្ឆាទីនំ។
860. Rāgādīnanti rāgamohaahirikānottappavicikicchādīnaṃ.
៨៦១. តិវិធម្បិ កុហនវត្ថុំ ទស្សេតុន្តិ សម្ពន្ធោ។ តត្ថាតិ មហានិទ្ទេសេ។ ‘‘តត្ថ កតមា កុហនា លាភសក្ការសិលោកសន្និស្សិតស្សា’’តិអាទិនា (វិភ. ៨៦១) ឥធ ខុទ្ទកវិភង្គេ អាគតំ ទេសនានយំ និស្សាយ មហានិទ្ទេសទេសនា បវត្តាតិ អាហ ‘‘និស្សយភូតាយ ឥមាយ បាឡិយា’’តិ។
861. Tividhampi kuhanavatthuṃ dassetunti sambandho. Tatthāti mahāniddese. ‘‘Tattha katamā kuhanā lābhasakkārasilokasannissitassā’’tiādinā (vibha. 861) idha khuddakavibhaṅge āgataṃ desanānayaṃ nissāya mahāniddesadesanā pavattāti āha ‘‘nissayabhūtāya imāya pāḷiyā’’ti.
អន្តរហិតានីតិ អន្តវិកលានិ ឆិន្ទន្តានិ។
Antarahitānīti antavikalāni chindantāni.
លាភសក្ការសិលោកហេតុ សម្ភាវនាធិប្បាយេន សំយតាការទស្សនំ កោហញ្ញន្តិ អាហ ‘‘បាបិច្ឆតាយ និរត្ថកកាយវចីវិប្ផន្ទនិគ្គហណំ កោរជ’’ន្តិ។ យោ សំវេគពហុលោ កុក្កុច្ចកោ បុព្ពេនាបរំ អត្តនោបិ កិរិយំ បរិសង្កន្តោ បច្ចវេក្ខមានោ តិដ្ឋតិ, តាទិសំ វិយ អត្តានំ ទស្សេន្តោ ‘‘អតិបរិសង្កិតោ’’តិ វុត្តោ។
Lābhasakkārasilokahetu sambhāvanādhippāyena saṃyatākāradassanaṃ kohaññanti āha ‘‘pāpicchatāya niratthakakāyavacīvipphandaniggahaṇaṃ koraja’’nti. Yo saṃvegabahulo kukkuccako pubbenāparaṃ attanopi kiriyaṃ parisaṅkanto paccavekkhamāno tiṭṭhati, tādisaṃ viya attānaṃ dassento ‘‘atiparisaṅkito’’ti vutto.
៨៦៤. បសំសាមុខេន និន្ទនន្តិ បសំសាវត្ថុតោ ខិបនំ ពហិ ឆឌ្ឌនំ យថា ‘‘អទាយកំ អហោ ទានបតី’’តិ។
864. Pasaṃsāmukhena nindananti pasaṃsāvatthuto khipanaṃ bahi chaḍḍanaṃ yathā ‘‘adāyakaṃ aho dānapatī’’ti.
៨៦៥. គវេសនកម្មន្តិ អប្បកេន លាភេន មហន្តស្ស បរិយេសនកព្យាបារោ។
865. Gavesanakammanti appakena lābhena mahantassa pariyesanakabyāpāro.
៨៦៦. បោក្ខរំ វុច្ចតិ សុន្ទរំ, វណ្ណស្ស សុន្ទរភាវោ វណ្ណបារិបូរី ហោតីតិ អាហ ‘‘វណ្ណបារិបូរី វា វណ្ណបោក្ខរតា’’តិ។
866. Pokkharaṃ vuccati sundaraṃ, vaṇṇassa sundarabhāvo vaṇṇapāripūrī hotīti āha ‘‘vaṇṇapāripūrī vā vaṇṇapokkharatā’’ti.
៨៧៩. សេយ្យមានាទិនិទ្ទេសេសូតិ ‘‘តត្ថ កតមោ សេយ្យស្ស ‘សេយ្យោហមស្មី’តិ មានោ’’តិអាទិនា (វិភ. ៨៦៩) និទ្ទិដ្ឋេសុ នវសុ មាននិទ្ទេសេសុ។ ‘‘សេយ្យាទិបុគ្គលោ’’តិ ឥទំ តត្ថ បាឡិយំ សេយ្យាទីនំ នវន្នំ បុគ្គលានំ អាមដ្ឋត្តា វុត្តំ។ ឥធ បន បុគ្គលាមសនេ សតិ សេយ្យបុគ្គលោ ច អាមសិតព្ពោ សិយា។ តេនេវាហ ‘‘សេយ្យមានភាវេបី’’តិ។ សេយ្យមានភាវេបីតិ បិ-សទ្ទោ អាកឌ្ឍកោ អសេយ្យមាននិទ្ទេសេបិ បុគ្គលាមសនស្ស កតត្តា។ យស្ស កស្សចីតិ សេយ្យាទីសុ យស្ស កស្សចិ បុគ្គលស្ស។
879. Seyyamānādiniddesesūti ‘‘tattha katamo seyyassa ‘seyyohamasmī’ti māno’’tiādinā (vibha. 869) niddiṭṭhesu navasu mānaniddesesu. ‘‘Seyyādipuggalo’’ti idaṃ tattha pāḷiyaṃ seyyādīnaṃ navannaṃ puggalānaṃ āmaṭṭhattā vuttaṃ. Idha pana puggalāmasane sati seyyapuggalo ca āmasitabbo siyā. Tenevāha ‘‘seyyamānabhāvepī’’ti. Seyyamānabhāvepīti pi-saddo ākaḍḍhako aseyyamānaniddesepi puggalāmasanassa katattā. Yassa kassacīti seyyādīsu yassa kassaci puggalassa.
៨៨០. បុរិមមានស្សាតិ បុព្ពេ បវត្តស្ស សទិសមានស្ស, ហីនមានស្ស វា, សទិសមានវសេនេវ បន បាឡិ អាគតា។
880. Purimamānassāti pubbe pavattassa sadisamānassa, hīnamānassa vā, sadisamānavaseneva pana pāḷi āgatā.
៨៨១. ‘‘មិគានំ កោត្ថុកោ អន្តោ, បក្ខីនំ បន វាយសោ’’តិ (ជា. ១.៣.១៣៥) វចនតោ អាហ ‘‘បក្ខិជាតីសុ វាយសោ អន្តោ លាមកោ’’តិ។
881. ‘‘Migānaṃ kotthuko anto, pakkhīnaṃ pana vāyaso’’ti (jā. 1.3.135) vacanato āha ‘‘pakkhijātīsu vāyaso anto lāmako’’ti.
៨៨២. វិរាគន្តិ អរហត្តំ។
882. Virāganti arahattaṃ.
៨៨៣. មានសម្បយុត្តច្ឆន្ទោ តណ្ហាឆន្ទោ។ មានសភាវំ អនុគតោ សេយ្យាទិតោ សម្បគ្គណ្ហនវសេន បវត្តោ មានសម្បយុត្តកត្តុកម្យតាឆន្ទោ វា មានច្ឆន្ទោ។
883. Mānasampayuttacchando taṇhāchando. Mānasabhāvaṃ anugato seyyādito sampaggaṇhanavasena pavatto mānasampayuttakattukamyatāchando vā mānacchando.
៨៨៤. តត្ថាតិ តស្មិំ វិលម្ពនេ និប្ផាទេតព្ពេ។ យុត្តំ អនុច្ឆវិកំ។ មុត្តំ វិស្សដ្ឋំ។ សិលិដ្ឋំ សហិតំ, អត្ថទ្វយវិភាវកំ វា។
884. Tatthāti tasmiṃ vilambane nipphādetabbe. Yuttaṃ anucchavikaṃ. Muttaṃ vissaṭṭhaṃ. Siliṭṭhaṃ sahitaṃ, atthadvayavibhāvakaṃ vā.
៨៨៨. អនុទ្ទយស្សេវាតិ មេត្តាយន្តស្ស វិយ អនុកម្បន្តស្ស វិយ វិកប្បនាតិ អាហ ‘‘សហនន្ទិតាទិកស្សា’’តិ, មេត្តាទិបតិរូបេន បវត្តគេហសិតសិនេហស្សាតិ អត្ថោ។ តេនាហ ‘‘តាទិសោ រាគោ’’តិ។ អត្ថោ យុជ្ជតីតិ ឯវម្បិ ‘‘តត្ថា’’តិ បាឡិបទស្ស អត្ថោ យុជ្ជតិ។ បរានុទ្ទយតាហេតុកោ ហិ បរានុទ្ទយតាសហិតោ សោ វិតក្កោតិ។
888. Anuddayassevāti mettāyantassa viya anukampantassa viya vikappanāti āha ‘‘sahananditādikassā’’ti, mettādipatirūpena pavattagehasitasinehassāti attho. Tenāha ‘‘tādisorāgo’’ti. Attho yujjatīti evampi ‘‘tatthā’’ti pāḷipadassa attho yujjati. Parānuddayatāhetuko hi parānuddayatāsahito so vitakkoti.
៨៩០. កាមគុណបារិបូរិយា យេភុយ្យេន លោកោ សម្ភាវេតីតិ អាហ ‘‘អនវញ្ញត្តត្ថមេវ កាមគុណេ ច បត្ថេតី’’តិ។
890. Kāmaguṇapāripūriyā yebhuyyena loko sambhāvetīti āha ‘‘anavaññattatthameva kāmaguṇe ca patthetī’’ti.
ឯកកនិទ្ទេសវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Ekakaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
២. ទុកនិទ្ទេសវណ្ណនា
2. Dukaniddesavaṇṇanā
៨៩១. ពន្ធតីតិ កុជ្ឈនាការំ ពន្ធតិ ឃដេតិ។ ឧបនាហោ ហិ អាឃាតវត្ថុនា ចិត្តំ ពន្ធន្តោ វិយ ហោតិ, យតោ អញ្ញថា បវត្តិត្វាបិ អវិទិតេ ឧបនាហេ អាឃាតវត្ថុសន្និស្សិតោវ ហោតិ។
891. Bandhatīti kujjhanākāraṃ bandhati ghaṭeti. Upanāho hi āghātavatthunā cittaṃ bandhanto viya hoti, yato aññathā pavattitvāpi avidite upanāhe āghātavatthusannissitova hoti.
៨៩២. ទន្តេហិ ឆិន្ទិត្វាតិ ទន្តេហិ ឆិន្ទិត្វា វិយ ឯកទេសំ អបនេត្វា ឯកទេសំ គហេត្វាតិ អធិប្បាយោ។
892. Dantehichinditvāti dantehi chinditvā viya ekadesaṃ apanetvā ekadesaṃ gahetvāti adhippāyo.
៨៩៤. អច្ចយំ កត្វាតិ វីតិក្កមំ កត្វា។ បដិច្ឆាទនេតិ អត្តនា កតស្ស អច្ចយស្ស បដិច្ឆាទនេ។ វោច្ឆិន្ទនំ វីតិក្កមកិរិយាយ អប្បដិជានវសេន ឧបច្ឆិន្ទនំ, វោច្ឆិន្ទនេន ឆាទនា វោច្ឆិន្ទនឆាទនា។
894. Accayaṃ katvāti vītikkamaṃ katvā. Paṭicchādaneti attanā katassa accayassa paṭicchādane. Vocchindanaṃ vītikkamakiriyāya appaṭijānavasena upacchindanaṃ, vocchindanena chādanā vocchindanachādanā.
អសម្មាភាសនេ សឋ-សទ្ទោ លោកេ និរុឡ្ហោតិ អាហ ‘‘យោ ន សម្មា ភាសតិ, សោ សឋោ’’តិ។ សឋស្ស យក្ខសូករសទិសតំ ទស្សេន្តោ ‘‘កុច្ឆិ វា បិឋិ វា ជានិតុំ ន សក្កា’’តិ អាហ, ឥន្ទជាលសទិសោ វា ឯសោ ទដ្ឋព្ពោ។
Asammābhāsane saṭha-saddo loke niruḷhoti āha ‘‘yo na sammā bhāsati, so saṭho’’ti. Saṭhassa yakkhasūkarasadisataṃ dassento ‘‘kucchi vā piṭhi vā jānituṃ na sakkā’’ti āha, indajālasadiso vā eso daṭṭhabbo.
យោ សព្ពថា វិបន្នជ្ឈាសយោបិ សមានោ កាយវចីភេទមត្តេន អត្តានំ សម្បន្នំ វិយ ទស្សេត្វា លោកំ វញ្ចេន្តោ អញ្ញថា សន្តំ អញ្ញថា បវេទេតិ។ តេនាហ ‘‘តេនេតំ សាឋេយ្យំ មាយាតោ ពលវតរា វញ្ចនាតិ ទដ្ឋព្ព’’ន្តិ។ សន្តទោសបដិច្ឆាទនមេវ ហិ មាយា។ តេនេវាតិ ពលវតរវញ្ចនាភាវេនេវ។ ទឡ្ហកេរាដិយញ្ហិ ‘‘បរិក្ខតតា’’តិ វុត្តំ។
Yo sabbathā vipannajjhāsayopi samāno kāyavacībhedamattena attānaṃ sampannaṃ viya dassetvā lokaṃ vañcento aññathā santaṃ aññathā pavedeti. Tenāha ‘‘tenetaṃ sāṭheyyaṃ māyāto balavatarā vañcanāti daṭṭhabba’’nti. Santadosapaṭicchādanameva hi māyā. Tenevāti balavataravañcanābhāveneva. Daḷhakerāṭiyañhi ‘‘parikkhatatā’’ti vuttaṃ.
៩០៨. អភាវេបីតិ បិ-សទ្ទេន ‘‘កោ បន វាទោ ភាវេ’’តិ ទស្សេតិ។ យទិបិ ហិ បុថុជ្ជនានំ, ឯកច្ចានញ្ច សេក្ខានំ យថារហំ អត្តាភិនិវេសាទីហិ កតូបការំ រូបរាគាទិសំយោជនកិច្ចំ សាធេតិ, ឯកច្ចានំ បន វិនា ឯវ តេហីតិ កស្សចិបិ កិលេសស្ស អវិក្ខម្ភិតត្តា កថញ្ចិបិ អវិមុត្តោ កាមភវោ អជ្ឈត្តគ្គហណស្ស វិសេសបច្ចយោតិ ‘‘អជ្ឈត្ត’’ន្តិ វុច្ចតិ, តទភាវតោ ‘‘ពហិទ្ធា’’តិ លទ្ធវោហារេ រូបារូបភវេ កេវលម្បិ សំយោជនកិច្ចំ សាធេន្តំ បវត្តតីតិ, តតោ ឯវ រូបារូបាវចរសត្តានំ ពហិទ្ធាសំយោជនភាវហេតជាតន្តិ ច ‘‘ពហិទ្ធាសំយោជន’’ន្តិ វុច្ចតីតិ ឥមមត្ថមាហ ‘‘សក្កាយទិដ្ឋាទីនំ…បេ.… យោជនំ នាមា’’តិ។
908. Abhāvepīti pi-saddena ‘‘ko pana vādo bhāve’’ti dasseti. Yadipi hi puthujjanānaṃ, ekaccānañca sekkhānaṃ yathārahaṃ attābhinivesādīhi katūpakāraṃ rūparāgādisaṃyojanakiccaṃ sādheti, ekaccānaṃ pana vinā eva tehīti kassacipi kilesassa avikkhambhitattā kathañcipi avimutto kāmabhavo ajjhattaggahaṇassa visesapaccayoti ‘‘ajjhatta’’nti vuccati, tadabhāvato ‘‘bahiddhā’’ti laddhavohāre rūpārūpabhave kevalampi saṃyojanakiccaṃ sādhentaṃ pavattatīti, tato eva rūpārūpāvacarasattānaṃ bahiddhāsaṃyojanabhāvahetajātanti ca ‘‘bahiddhāsaṃyojana’’nti vuccatīti imamatthamāha ‘‘sakkāyadiṭṭhādīnaṃ…pe… yojanaṃ nāmā’’ti.
ទុកនិទ្ទេសវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Dukaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
៣. តិកនិទ្ទេសវណ្ណនា
3. Tikaniddesavaṇṇanā
៩០៩. អវិជ្ជាភវតណ្ហាហិ វិយ ឥស្សាមច្ឆរិយទោមនស្សាទិសហាយភូតេន ទោសេនបិ ភវាភិសង្ខរណំ ហោតីតិ ‘‘អកុសលមូលានេវ វដ្ដមូលានី’’តិ។ តេនាហ ‘‘តីហិ…បេ.… កថិតោ’’តិ។
909. Avijjābhavataṇhāhi viya issāmacchariyadomanassādisahāyabhūtena dosenapi bhavābhisaṅkharaṇaṃ hotīti ‘‘akusalamūlāneva vaṭṭamūlānī’’ti. Tenāha ‘‘tīhi…pe… kathito’’ti.
៩១៩. រូបារូបាវចរវិបាកានំ សន្តបណីតភាវេន ឧឡារតមត្តា តត្ថ សាតិសយោ ភវរាគោ វុត្តោ។
919. Rūpārūpāvacaravipākānaṃ santapaṇītabhāvena uḷāratamattā tattha sātisayo bhavarāgo vutto.
៩២០. មានេន ឋបនាតិ មានេន សេយ្យាទិវសេន អត្តនោ ឋបនា។ ឋបនាតិ ច ទហនា, បគ្គណ្ហនា វា។
920. Mānena ṭhapanāti mānena seyyādivasena attano ṭhapanā. Ṭhapanāti ca dahanā, paggaṇhanā vā.
៩២១. តំសម្បយុត្តាតិ ទោសសម្បយុត្តា។
921. Taṃsampayuttāti dosasampayuttā.
៩២២. តេសំ វណ្ណភេទន្តិ តេសំ ជីវានំ វណ្ណវិសេសំ, តេសំ វា តថា កថេន្តានំ សុត្វា។ ព្យាបីតិ សកលលោកព្យាបី, សកលសរីរព្យាបី វា។ បរិមណ្ឌលោតិ បរមាណុប្បមាណោ ហុត្វា បរិមណ្ឌលោ។ អាទិ-សទ្ទេន អង្គុដ្ឋប្បមាណោ វយប្បមាណោតិអាទិកំ សង្គណ្ហាតិ។
922. Tesaṃ vaṇṇabhedanti tesaṃ jīvānaṃ vaṇṇavisesaṃ, tesaṃ vā tathā kathentānaṃ sutvā. Byāpīti sakalalokabyāpī, sakalasarīrabyāpī vā. Parimaṇḍaloti paramāṇuppamāṇo hutvā parimaṇḍalo. Ādi-saddena aṅguṭṭhappamāṇo vayappamāṇotiādikaṃ saṅgaṇhāti.
៩២៣. ឧតុវិបរិណាមជោ សីតាទិឧតុវិបរិវត្តជាតោ។ ឱបក្កមិកោ អត្តនោ, បរស្ស វា តាទិសឧបក្កមនិព្ពត្តោ។ វិសមបរិហារជោ ចិរាសនចិរដ្ឋានាទិនា កាយស្ស វិសមបរិហរណតោ ជាតោ។ សន្និបាតជោ សញ្ចយតោ បដ្ឋាយ បច្ចេកំ វិសមាការតោ ទោសត្តយសមោធានតោ ជាតោ។ កម្មសមុដ្ឋានោ ឧតុវិបរិណាមាទីហិ វិនា កម្មតោ សមុដ្ឋិតោ។ បិត្តសេម្ហវាតសមុដ្ឋានា បន បិត្តាទីនំ អធិកភាវេនេវ វុត្តា។ សព្ពស្សាបិ ហិ រោគស្ស ទោសត្តយំ អាសន្នការណំ ទោសប្បកោបេន វិនា អភាវតោ។ កម្មំ បធានការណំ កតោកាសេ ឯវ តស្មិំ ឧប្បជ្ជនតោ, ឥតរំ បន តស្ស សហការិការណំ ទដ្ឋព្ពំ។ តយិទំ បុព្ពេកតហេតុវាទិនោ បដិក្ខិបន្តិ។ ឧបបជ្ជវេទនីយផលម្បិ បុព្ពេកតហេតុកបក្ខិកមេវ អតីតទ្ធិកត្តា កម្មស្សាតិ អរុចិសូចនត្ថំ កិរ-សទ្ទគ្គហណំ ករោតិ ‘‘ឧបបជ្ជវេទនីយញ្ច កិរ បដិក្ខិបន្តី’’តិ។
923. Utuvipariṇāmajo sītādiutuviparivattajāto. Opakkamiko attano, parassa vā tādisaupakkamanibbatto. Visamaparihārajo cirāsanaciraṭṭhānādinā kāyassa visamapariharaṇato jāto. Sannipātajo sañcayato paṭṭhāya paccekaṃ visamākārato dosattayasamodhānato jāto. Kammasamuṭṭhāno utuvipariṇāmādīhi vinā kammato samuṭṭhito. Pittasemhavātasamuṭṭhānā pana pittādīnaṃ adhikabhāveneva vuttā. Sabbassāpi hi rogassa dosattayaṃ āsannakāraṇaṃ dosappakopena vinā abhāvato. Kammaṃ padhānakāraṇaṃ katokāse eva tasmiṃ uppajjanato, itaraṃ pana tassa sahakārikāraṇaṃ daṭṭhabbaṃ. Tayidaṃ pubbekatahetuvādino paṭikkhipanti. Upapajjavedanīyaphalampi pubbekatahetukapakkhikameva atītaddhikattā kammassāti arucisūcanatthaṃ kira-saddaggahaṇaṃ karoti ‘‘upapajjavedanīyañca kira paṭikkhipantī’’ti.
៩២៤. ទាហការណតាយាតិ រាគាទិទសវិធគ្គិទាហស្ស, នរកគ្គិទាហស្ស ច ការណតាយ។
924. Dāhakāraṇatāyāti rāgādidasavidhaggidāhassa, narakaggidāhassa ca kāraṇatāya.
៩២៦. បុថុនិមិត្តសភាវេសូតិ បុថុ នានាកិលេសាទីនំ ការណសភាវេសុ។
926. Puthunimittasabhāvesūti puthu nānākilesādīnaṃ kāraṇasabhāvesu.
៩៣១. អទ្ទនំ អទ្ទា មទ្ទវោ, អនេកត្ថត្តា ធាតូនំ តប្បដិក្ខេបេន អនទ្ទាតិ អាហ ‘‘អមុទុតា វា អនទ្ទា’’តិ។
931. Addanaṃ addā maddavo, anekatthattā dhātūnaṃ tappaṭikkhepena anaddāti āha ‘‘amudutā vā anaddā’’ti.
៩៣៦. អយោនិសោមនសិការហេតុកត្តា អាវជ្ជនាយ អកុសលានុកូលកិច្ចតា ទដ្ឋព្ពា។
936. Ayonisomanasikārahetukattā āvajjanāya akusalānukūlakiccatā daṭṭhabbā.
តិកនិទ្ទេសវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Tikaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
៤. ចតុក្កនិទ្ទេសវណ្ណនា
4. Catukkaniddesavaṇṇanā
៩៣៩. ឯវំ-សទ្ទេនាតិ និទស្សនត្ថេន ឯវំ-សទ្ទេនាតិ អធិប្បាយោ។ ភវោ ឯវ អភិវុទ្ធោ អភវោ យថា ‘‘អសេក្ខា ធម្មា’’តិ (ធ. ស. តិកមាតិកា ១១)។ ទុតិយស្មិំ បក្ខេ ភវាភវសទ្ទេន សម្បត្តិវិបត្តិយោ, វុទ្ធិហានិយោ វា វុត្តាតិ វេទិតព្ពា។
939. Evaṃ-saddenāti nidassanatthena evaṃ-saddenāti adhippāyo. Bhavo eva abhivuddho abhavo yathā ‘‘asekkhā dhammā’’ti (dha. sa. tikamātikā 11). Dutiyasmiṃ pakkhe bhavābhavasaddena sampattivipattiyo, vuddhihāniyo vā vuttāti veditabbā.
អគតិយាតិ អយុត្តគតិយា, អប្បតិរូបកិរិយាយាតិ អត្ថោ។
Agatiyāti ayuttagatiyā, appatirūpakiriyāyāti attho.
កោធូបាយាស…បេ.… មាតុគាមា វា ឩមិអាទិភយន្តិ យោជនា។ បញ្ចកាមគុណមាតុគាមគ្គហណេតិ បញ្ចកាមគុណគ្គហណេ, មាតុគាមគ្គហណេ ច។
Kodhūpāyāsa…pe… mātugāmā vā ūmiādibhayanti yojanā. Pañcakāmaguṇamātugāmaggahaṇeti pañcakāmaguṇaggahaṇe, mātugāmaggahaṇe ca.
‘‘សយំកតំ សុខទុក្ខ’’ន្តិអាទិកា ទិដ្ឋិ យទិបិ អញ្ញេសម្បិ ទិដ្ឋិគតិកានំ អត្ថេវ, តិម្ពរុកោ បន តថាទិដ្ឋិកោ ភគវន្តំ ឧបសង្កមិត្វា បុច្ឆីតិ សា ទិដ្ឋិ ‘‘តិម្ពរុកទិដ្ឋី’’តិ (សំ. និ. ២.១៨) វុត្តា។ តេនាហ ‘‘តិម្ពរុកោ…បេ.… អាគតត្តា’’តិ។
‘‘Sayaṃkataṃ sukhadukkha’’ntiādikā diṭṭhi yadipi aññesampi diṭṭhigatikānaṃ attheva, timbaruko pana tathādiṭṭhiko bhagavantaṃ upasaṅkamitvā pucchīti sā diṭṭhi ‘‘timbarukadiṭṭhī’’ti (saṃ. ni. 2.18) vuttā. Tenāha ‘‘timbaruko…pe… āgatattā’’ti.
ចតុក្កនិទ្ទេសវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Catukkaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
៥. បញ្ចកនិទ្ទេសវណ្ណនា
5. Pañcakaniddesavaṇṇanā
៩៤០. អាគមនស្ស បដិសន្ធិគ្គហណវសេនាតិ អធិប្បាយោ។
940. Āgamanassa paṭisandhiggahaṇavasenāti adhippāyo.
៩៤១. ឧបចយនតោតិ វឌ្ឍនតោ។ អញ្ញថាតិ លាភតោ តក្កនតោ ច អញ្ញប្បការោ គហិតោតិ តំ ទស្សេន្តោ ‘‘សទ្ធារុចិអាទីហី’’តិ អាហ។ អនុស្សវតោ ហិ សទ្ទហនំ, រុច្ចនំ បន ជាតិស្សរញាណតោបិ ហោតិ។ អាទិ-សទ្ទេន ខន្តិអាទីនំ សង្គហោ។
941. Upacayanatoti vaḍḍhanato. Aññathāti lābhato takkanato ca aññappakāro gahitoti taṃ dassento ‘‘saddhāruciādīhī’’ti āha. Anussavato hi saddahanaṃ, ruccanaṃ pana jātissarañāṇatopi hoti. Ādi-saddena khantiādīnaṃ saṅgaho.
៩៤២. អក្ខន្តិ មូលំ ឯតេសន្តិ អក្ខន្តិមូលកា។ ទុក្កដទុព្ភាសិតតាទិទោសា តាទិសានិ កាយវចីមនោទុច្ចរិតានិ។
942. Akkhanti mūlaṃ etesanti akkhantimūlakā. Dukkaṭadubbhāsitatādidosā tādisāni kāyavacīmanoduccaritāni.
៩៤៣. ឧទគ្គតាសង្ខាតោ អវូបសមោ ន ឧទ្ធច្ចសង្ខាតោតិ បីតិយា ឯវ សវិប្ផារិកតាសង្ខាតំ អសន្តសភាវំ អាហ។ អវូបសមហេតុភូតោតិ វិក្ខេបហេតុភូតោ។ បីតិយា អាការោតិ បីតិយា បវត្តិអាការោ។
943. Udaggatāsaṅkhāto avūpasamo na uddhaccasaṅkhātoti pītiyā eva savipphārikatāsaṅkhātaṃ asantasabhāvaṃ āha. Avūpasamahetubhūtoti vikkhepahetubhūto. Pītiyā ākāroti pītiyā pavattiākāro.
បញ្ចកនិទ្ទេសវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Pañcakaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
៦. ឆក្កនិទ្ទេសវណ្ណនា
6. Chakkaniddesavaṇṇanā
៩៤៤. តេនាតិ កោធាទីនំយេវ វិវាទមូលត្តា។
944. Tenāti kodhādīnaṃyeva vivādamūlattā.
៩៤៥. កុសលានុយោគេ សាតច្ចំ កុសលានុយោគសាតច្ចំ។
945. Kusalānuyoge sātaccaṃ kusalānuyogasātaccaṃ.
គណេន សត្តសមូហេន សង្គណិ សន្និបតនំ យេន សទ្ធិំ, តេន សង្គតិ គណសង្គណិកា។ កស្សចិ ឃាសច្ឆាទនាទិកស្ស។
Gaṇena sattasamūhena saṅgaṇi sannipatanaṃ yena saddhiṃ, tena saṅgati gaṇasaṅgaṇikā. Kassaci ghāsacchādanādikassa.
៩៤៦. ឧបវិតក្កេតីតិ អារម្មណំ ឧបេច្ច តក្កេតិ។
946. Upavitakketīti ārammaṇaṃ upecca takketi.
៩៤៨. អធិច្ចសមុប្បន្និកោតិ ‘‘អធិច្ចសមុប្បន្នោ អត្តា ច លោកោ ចា’’តិ ឯវំវាទី។
948. Adhiccasamuppannikoti ‘‘adhiccasamuppanno attā ca loko cā’’ti evaṃvādī.
ឆក្កនិទ្ទេសវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Chakkaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
៨. អដ្ឋកនិទ្ទេសវណ្ណនា
8. Aṭṭhakaniddesavaṇṇanā
៩៥២. ឱសីទនាការេនាតិ កត្តព្ពកម្មេ អនុស្សហនាការេន។
952. Osīdanākārenāti kattabbakamme anussahanākārena.
៩៥៨. តេ អភិនិវេសា អសញ្ញីវាទា វទន្តិ ឯតេហីតិ។
958. Te abhinivesā asaññīvādā vadanti etehīti.
អដ្ឋកនិទ្ទេសវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Aṭṭhakaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
៩. នវកនិទ្ទេសវណ្ណនា
9. Navakaniddesavaṇṇanā
៩៦០-៩៦៣. ទសមស្សាតិ អដ្ឋានឃាតស្ស។
960-963. Dasamassāti aṭṭhānaghātassa.
អជ្ឈត្តន្តិ គោចរជ្ឈត្តំ អធិប្បេតំ។ ឯតស្ស គាថាវចនស្ស។ និដ្ឋបេត្វាតិ អភិនិវិស្ស។
Ajjhattanti gocarajjhattaṃ adhippetaṃ. Etassa gāthāvacanassa. Niṭṭhapetvāti abhinivissa.
៩៦៤. អញ្ញេសំ ផស្សាទីនំ សង្ខតភាវេ យថាសកំបច្ចយេហិ។ យេនាការេន មានស្ស សាតិសយា បវត្តិ, តំ ទស្សេតុំ ‘‘អហន្តិ, អស្មីតិ ចា’’តិ វុត្តំ។ អត្តនោតិ ទិដ្ឋិគតបរិកប្បិតស្ស អត្តនោ។ យថា មានស្ស សម្បគ្គហវសេន, ឯវំ តណ្ហាយ មមត្តវសេន, ទិដ្ឋិយា និច្ចាទិវសេន បវត្តិ វិសេសវតី សមានេបិ អនាគតកាលាមសនេតិ អាហ ‘‘ភវិស្សន្តី…បេ.… វុត្តោ’’តិ។ ‘‘អហមស្មី’’តិ បន បវត្តមានស្សេវ ភវតីតិ សព្ពបទសាធារណស្ស មានស្សេវ វសេន ឥញ្ជិតាទិតា អដ្ឋកថាយំ វុត្តា។
964. Aññesaṃ phassādīnaṃ saṅkhatabhāve yathāsakaṃpaccayehi. Yenākārena mānassa sātisayā pavatti, taṃ dassetuṃ ‘‘ahanti, asmīti cā’’ti vuttaṃ. Attanoti diṭṭhigataparikappitassa attano. Yathā mānassa sampaggahavasena, evaṃ taṇhāya mamattavasena, diṭṭhiyā niccādivasena pavatti visesavatī samānepi anāgatakālāmasaneti āha ‘‘bhavissantī…pe… vutto’’ti. ‘‘Ahamasmī’’ti pana pavattamānasseva bhavatīti sabbapadasādhāraṇassa mānasseva vasena iñjitāditā aṭṭhakathāyaṃ vuttā.
នវកនិទ្ទេសវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Navakaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
១០. ទសកនិទ្ទេសវណ្ណនា
10. Dasakaniddesavaṇṇanā
៩៧០. សង្កប្បនន្តិ ‘‘កុសលតា’’តិ វុត្តបទស្ស អត្ថវចនំ។ តស្សា ឧបាយចិន្តាយ។ មិច្ឆាភាវោ សាវជ្ជភាវោ។ តទាការោ មោហោតិ យថាវុត្តាការេន បវត្តេ ចិត្តុប្បាទេ មោហោ។ តស្សាបិ យថាវុត្តបច្ចវេក្ខណាយបិ យថាកតបាបេបិ។ អធិមានសម្បយុត្តំ សញ្ជាននំ បកតិបុរិសន្តរទស្សនាទិវសេន បវត្តំ ទិដ្ឋិសម្បយុត្តចិត្តំ ផលំ វិយ វិមុត្តន្តិ គហិតំ ទដ្ឋព្ពំ។
970. Saṅkappananti ‘‘kusalatā’’ti vuttapadassa atthavacanaṃ. Tassā upāyacintāya. Micchābhāvo sāvajjabhāvo. Tadākāro mohoti yathāvuttākārena pavatte cittuppāde moho. Tassāpi yathāvuttapaccavekkhaṇāyapi yathākatapāpepi. Adhimānasampayuttaṃ sañjānanaṃ pakatipurisantaradassanādivasena pavattaṃ diṭṭhisampayuttacittaṃ phalaṃ viya vimuttanti gahitaṃ daṭṭhabbaṃ.
ទសកនិទ្ទេសវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Dasakaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
តណ្ហាវិចរិតនិទ្ទេសវណ្ណនា
Taṇhāvicaritaniddesavaṇṇanā
៩៧៣. វិសេសំ អកត្វាតិ អនុបនិធានំ, សមតោ ច អសមតោ ច ឧបនិធានន្តិ ឥមំ វិភាគំ អកត្វា, យោ ‘‘ឥត្ថំ, ឯវំ, អញ្ញថា’’តិ បទេហិ បកាសិតោ។
973. Visesaṃakatvāti anupanidhānaṃ, samato ca asamato ca upanidhānanti imaṃ vibhāgaṃ akatvā, yo ‘‘itthaṃ, evaṃ, aññathā’’ti padehi pakāsito.
វិសេសស្សាតិ ‘‘ឥត្ថំ, ឯវំ, អញ្ញថា’’តិ យថាវុត្តស្សេវ វិសេសស្ស។ ទិដ្ឋិយាតិ ទិដ្ឋិយា គហិតាយ តទវិនាភាវិនី តណ្ហា ទស្សិតា។ សីសសីសមូលកេហីតិ ចតូហិ សីសេហិ, ទ្វាទសហិ ច សីសមូលកេហិ។ សយមេវ ច តណ្ហា ទស្សិតាតិ យោជនា។ យទិ ទិដ្ឋិមានគាហោបិ ឥធាធិប្បេតោ, យតោ ‘‘តណ្ហាមានទិដ្ឋិវសេន សមូហគាហតោ’’តិ (វិភ. អដ្ឋ. ៩៧៣) អដ្ឋកថាយំ វុត្តំ, កថំ ‘‘តណ្ហាវិចរិតានី’’តិ វចនន្តិ អាហ ‘‘ទិដ្ឋិមានេសូ’’តិអាទិ។ តំមូលកត្តាតិ តណ្ហាមូលកត្តា។
Visesassāti ‘‘itthaṃ, evaṃ, aññathā’’ti yathāvuttasseva visesassa. Diṭṭhiyāti diṭṭhiyā gahitāya tadavinābhāvinī taṇhā dassitā. Sīsasīsamūlakehīti catūhi sīsehi, dvādasahi ca sīsamūlakehi. Sayameva ca taṇhā dassitāti yojanā. Yadi diṭṭhimānagāhopi idhādhippeto, yato ‘‘taṇhāmānadiṭṭhivasena samūhagāhato’’ti (vibha. aṭṭha. 973) aṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ, kathaṃ ‘‘taṇhāvicaritānī’’ti vacananti āha ‘‘diṭṭhimānesū’’tiādi. Taṃmūlakattāti taṇhāmūlakattā.
៩៧៤. ន អវក្ករីយតីតិ អនវការី, តំ អនវការិំ កត្វា, តំ បទន្តរេន វិភាវេន្តោ ‘‘អនវក្ករិ, តំ កត្វា’’តិ អាហ។ វិក្ខេបនំ អវយវតោ វិភាគោ។ អត្តតោ អវិនិព្ភុជិត្វាតិ យ្វាយំ ទិដ្ឋិគតិកបរិកប្បិតោ អត្តា, តតោ អវិសុំ កត្វា។
974. Na avakkarīyatīti anavakārī, taṃ anavakāriṃ katvā, taṃ padantarena vibhāvento ‘‘anavakkari, taṃ katvā’’ti āha. Vikkhepanaṃ avayavato vibhāgo. Attato avinibbhujitvāti yvāyaṃ diṭṭhigatikaparikappito attā, tato avisuṃ katvā.
៩៧៦. ពហិកតានិ រូបាទីនិ ឧបគន្ត្វា បវត្តា តណ្ហា ឧបាទាយាតិ វុត្តាតិ យោជនា។
976. Bahikatāni rūpādīni upagantvā pavattā taṇhā upādāyāti vuttāti yojanā.
ឯកច្ចស្ស បុគ្គលស្ស ឯកស្មិំ អត្តភាវេ កស្សចិ តណ្ហាវិចរិតស្ស អសម្ភវោ, កស្សចិទេវ សម្ភវោតិ អាហ ‘‘កស្សចិ សម្ភវទស្សនត្ថំ វុត្ត’’ន្តិ។
Ekaccassa puggalassa ekasmiṃ attabhāve kassaci taṇhāvicaritassa asambhavo, kassacideva sambhavoti āha ‘‘kassaci sambhavadassanatthaṃ vutta’’nti.
តណ្ហាវិចរិតនិទ្ទេសវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Taṇhāvicaritaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
ខុទ្ទកវត្ថុវិភង្គវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Khuddakavatthuvibhaṅgavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / អភិធម្មបិដក • Abhidhammapiṭaka / វិភង្គបាឡិ • Vibhaṅgapāḷi / ១៧. ខុទ្ទកវត្ថុវិភង្គោ • 17. Khuddakavatthuvibhaṅgo
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / អភិធម្មបិដក (អដ្ឋកថា) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / សម្មោហវិនោទនី-អដ្ឋកថា • Sammohavinodanī-aṭṭhakathā
១. ឯកកមាតិកាទិវណ្ណនា • 1. Ekakamātikādivaṇṇanā
(២.) ទុកនិទ្ទេសវណ្ណនា • (2.) Dukaniddesavaṇṇanā
(៣.) តិកនិទ្ទេសវណ្ណនា • (3.) Tikaniddesavaṇṇanā
(៤.) ចតុក្កនិទ្ទេសវណ្ណនា • (4.) Catukkaniddesavaṇṇanā
(៥.) បញ្ចកនិទ្ទេសវណ្ណនា • (5.) Pañcakaniddesavaṇṇanā
(៦.) ឆក្កនិទ្ទេសវណ្ណនា • (6.) Chakkaniddesavaṇṇanā
(៨.) អដ្ឋកនិទ្ទេសវណ្ណនា • (8.) Aṭṭhakaniddesavaṇṇanā
(៩.) នវកនិទ្ទេសវណ្ណនា • (9.) Navakaniddesavaṇṇanā
(១០.) ទសកនិទ្ទេសវណ្ណនា • (10.) Dasakaniddesavaṇṇanā
ដីកា • Tīkā / អភិធម្មបិដក (ដីកា) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / វិភង្គ-មូលដីកា • Vibhaṅga-mūlaṭīkā / ១៧. ខុទ្ទកវត្ថុវិភង្គោ • 17. Khuddakavatthuvibhaṅgo
