Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ဝိဘင္ဂ-မူလဋီကာ • Vibhaṅga-mūlaṭīkā |
၁၇. ခုဒ္ဒကဝတ္ထုဝိဘင္ဂော
17. Khuddakavatthuvibhaṅgo
၁. ဧကကမာတိကာဒိဝဏ္ဏနာ
1. Ekakamātikādivaṇṇanā
၈၃၂. ‘‘တေတ္တိံသတိ တိကာ’’တိ ဝုတ္တံ, တေ ပန ပဉ္စတိံသ။ တထာ ‘‘ပုရိသမလာဒယော အဋ္ဌ နဝကာ’’တိ ဝုတ္တံ, တေ ပန အာဃာတဝတ္ထုအာဒယော နဝ။ ယေ ‘‘ဒ္ဝေ အဋ္ဌာရသကာ’’တိအာဒိမ္ဟိ ဝုတ္တာ, တေ ဧဝ ‘‘ဣတိ အတီတာနိ ဆတ္တိံသာ’’တိအာဒိနာ တယော ဆတ္တိံသကာ ကတာတိ အာဟ ‘‘ဆ အဋ္ဌာရသကာ’’တိ, ဒ္ဝာသဋ္ဌိ ပန ဒိဋ္ဌိဂတာနိ အညတ္ထ ဝုတ္တဘာဝေနေဝ ဣဓ နိက္ခိတ္တာနီတိ န ဂဟိတာနီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာနိ။
832. ‘‘Tettiṃsati tikā’’ti vuttaṃ, te pana pañcatiṃsa. Tathā ‘‘purisamalādayo aṭṭha navakā’’ti vuttaṃ, te pana āghātavatthuādayo nava. Ye ‘‘dve aṭṭhārasakā’’tiādimhi vuttā, te eva ‘‘iti atītāni chattiṃsā’’tiādinā tayo chattiṃsakā katāti āha ‘‘cha aṭṭhārasakā’’ti, dvāsaṭṭhi pana diṭṭhigatāni aññattha vuttabhāveneva idha nikkhittānīti na gahitānīti daṭṭhabbāni.
ဧကကမာတိကာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Ekakamātikādivaṇṇanā niṭṭhitā.
(၁.) ဧကကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ
(1.) Ekakaniddesavaṇṇanā
၈၄၃-၈၄၄. အတ္ထိ ပဋိစ္စံ နာမာတိ ယထာ ‘‘စက္ခုဉ္စ ပဋိစ္စာ’’တိအာဒီသု နိသ္သယာဒိပစ္စယဘာဝေန ပဋိစ္စာတိ ဝုတ္တံ, န တထာ ဣဓ ခတ္တိယာဒိဇာတီနံ ပရမတ္ထတော အဝိဇ္ဇမာနာနံ နိသ္သယာဒိပစ္စယတ္တသ္သ အဘာဝာ။ ယေသု ပန ခန္ဓေသု သန္တေသု ခတ္တိယာဒိသမ္မုတိ ဟောတိ, တေသံ အဗ္ဗောစ္ဆိန္နတာဝ ခတ္တိယာဒိဇာတိယာ အတ္ထိတာ, သာ ဣဓ ပဋိစ္စ-သဒ္ဒေန ဝိဘာဝိတာတိ အတ္ထော။ ဧကိသ္သာ သေဏိယာတိ အသမ္ဘိန္နာယာတိ အတ္ထော။
843-844. Atthi paṭiccaṃ nāmāti yathā ‘‘cakkhuñca paṭiccā’’tiādīsu nissayādipaccayabhāvena paṭiccāti vuttaṃ, na tathā idha khattiyādijātīnaṃ paramatthato avijjamānānaṃ nissayādipaccayattassa abhāvā. Yesu pana khandhesu santesu khattiyādisammuti hoti, tesaṃ abbocchinnatāva khattiyādijātiyā atthitā, sā idha paṭicca-saddena vibhāvitāti attho. Ekissā seṇiyāti asambhinnāyāti attho.
ပဉ္ဟဝိသ္သဇ္ဇနာဒိကိရိယာသု ပုရတော ကရဏံ ပုရေက္ခာရော။ နိက္ခေပရာသီတိ နိဓာနရာသိ။ ပတ္ထဋာကိတ္တိနောတိ ဝိတ္ထိဏ္ဏာကိတ္တိနော။ ရတ္တညုမဒောတိ ပုရာဏညုတာမဒောတိ ဝဒန္တိ။ စိရရတ္တိဇာတေန, စိရရတ္တိပဗ္ဗဇိတေန ဝာ ဇာနိတဗ္ဗသ္သ, ရတ္တီနမေဝ ဝာ ဇာနနမဒော။ ဥပဋ္ဌာပကမာနောတိ အာဏာကရဏမာနော။ အာဏာကရဏဉ္ဟိ ဝိစာရဏံ ဣဓ ‘‘ယသော’’တိ ဝုတ္တန္တိ။ ပရိမဏ္ဍလတ္တဘာဝနိသ္သိတော မာနော ပရိဏာဟမဒော။ သရီရသမ္ပတ္တိပာရိပူရိယာ မဒော ပာရိပူရိမဒော။
Pañhavissajjanādikiriyāsu purato karaṇaṃ purekkhāro. Nikkheparāsīti nidhānarāsi. Patthaṭākittinoti vitthiṇṇākittino. Rattaññumadoti purāṇaññutāmadoti vadanti. Cirarattijātena, cirarattipabbajitena vā jānitabbassa, rattīnameva vā jānanamado. Upaṭṭhāpakamānoti āṇākaraṇamāno. Āṇākaraṇañhi vicāraṇaṃ idha ‘‘yaso’’ti vuttanti. Parimaṇḍalattabhāvanissito māno pariṇāhamado. Sarīrasampattipāripūriyā mado pāripūrimado.
၈၄၅. ဝတ္ထုနာ ဝိနာပိ ဝတ္တဗ္ဗတာယ အဝတ္ထုကံ, န ဝတ္ထုနော အဘာဝာ။
845. Vatthunā vināpi vattabbatāya avatthukaṃ, na vatthuno abhāvā.
၈၄၆. စိတ္တသ္သ ဝောသ္သဇ္ဇနန္တိ စိတ္တသ္သ သတိတော မုစ္စနံ, ကာယဒုစ္စရိတာဒီသု ပက္ခန္ဒနံ ဝာ ဝောသ္သဂ္ဂော။ ပတိဋ္ဌာဘာဝောတိ ကုသလကရဏေ အဋ္ဌာနံ, အနုဋ္ဌာနန္တိ အတ္ထော။ ပမာဒသင္ခာတသ္သ အတ္ထသ္သ ကာယဒုစ္စရိတေ စိတ္တသ္သ ဝောသ္သဂ္ဂော ပာဏာတိပာတေ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိယံ ကောဓေ ဥပနာဟေတိ ဧဝမာဒိကော ပရိယာယော အပရိယန္တော, တဒတ္ထတပ္ပရိယာယပ္ပကာသကော ဝောသ္သဂ္ဂနိသ္သဂ္ဂာဒိကော ဗ္ယဉ္ဇနပရိယာယော စာတိ သဗ္ဗံ တံ သင္ခိပိတ္ဝာ ဧဝရူပောတိ ဣဒံ အာကာရနိဒသ္သနံ သဗ္ဗပရိယာယသ္သ ဝတ္တုံ အသက္ကုဏေယ္ယတ္တာ ကတန္တိ ဒသ္သေန္တော အာဟ ‘‘ပရိယန္တာဘာဝတော’’တိ။ ဝိသ္သဋ္ဌာကာရောတိ သတိယာ ပစ္စနီကဘူတေ စတ္တာရော ခန္ဓေ ဒသ္သေတိ။
846. Cittassa vossajjananti cittassa satito muccanaṃ, kāyaduccaritādīsu pakkhandanaṃ vā vossaggo. Patiṭṭhābhāvoti kusalakaraṇe aṭṭhānaṃ, anuṭṭhānanti attho. Pamādasaṅkhātassa atthassa kāyaduccarite cittassa vossaggo pāṇātipāte micchādiṭṭhiyaṃ kodhe upanāheti evamādiko pariyāyo apariyanto, tadatthatappariyāyappakāsako vossagganissaggādiko byañjanapariyāyo cāti sabbaṃ taṃ saṅkhipitvā evarūpoti idaṃ ākāranidassanaṃ sabbapariyāyassa vattuṃ asakkuṇeyyattā katanti dassento āha ‘‘pariyantābhāvato’’ti. Vissaṭṭhākāroti satiyā paccanīkabhūte cattāro khandhe dasseti.
၈၄၇. စိတ္တသ္သ ထဒ္ဓတာ တထာပဝတ္တစိတ္တမေဝာတိ ဝဒန္တိ, မာနဝိသေသော ဝာ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဥပသင္ကမနေ ဝန္ဒိတဗ္ဗံ ဟောတီတိ ပရိယန္တေနေဝ စရတိ။
847. Cittassa thaddhatā tathāpavattacittamevāti vadanti, mānaviseso vā daṭṭhabbo. Upasaṅkamane vanditabbaṃ hotīti pariyanteneva carati.
၈၄၈. ‘‘အာပတ္တိံ အာပန္နောသီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘အာဝုသော, တ္ဝံ အာပန္နောသီ’’တိအာဒိနာ တေန ဝုတ္တံ တသ္သေဝ ဥပရိ ခိပနဝသေန ‘‘ပဋိပ္ဖရိတ္ဝာ’’တိ ဝဒန္တိ။ ‘‘တသ္မိံ နာမ ဒလိဒ္ဒေ, အကုသလေ ဝာ ဣဒံ ကရောန္တေ အဟံ ကသ္မာ န ကရောမီ’’တိ ဧဝံ ဣဓ ပဋိပ္ဖရဏံ ယုတ္တံ။ ကရဏသ္သ ဥတ္တရကိရိယာ ကရဏုတ္တရိယံ။ အကုသလပက္ခော ဧသာတိ သာရမ္ဘောတိ အဓိပ္ပာယော။
848. ‘‘Āpattiṃ āpannosī’’ti vutte ‘‘āvuso, tvaṃ āpannosī’’tiādinā tena vuttaṃ tasseva upari khipanavasena ‘‘paṭippharitvā’’ti vadanti. ‘‘Tasmiṃ nāma dalidde, akusale vā idaṃ karonte ahaṃ kasmā na karomī’’ti evaṃ idha paṭippharaṇaṃ yuttaṃ. Karaṇassa uttarakiriyā karaṇuttariyaṃ. Akusalapakkho esāti sārambhoti adhippāyo.
၈၄၉. အတိစ္စ ဣစ္ဆတီတိ အတိစ္စိစ္ဆော, တသ္သ ဘာဝော အတိစ္စိစ္ဆတာတိ ဝတ္တဗ္ဗေ စ္စိ-ကာရလောပံ ကတ္ဝာ ‘‘အတိစ္ဆတာ’’တိ ဝုတ္တံ။ အတ္ရိစ္ဆတာတိ စ သာ ဧဝ ဝုစ္စတီတိ။ တတ္ရာပိ နေရုတ္တိကဝိဓာနေန ပဒသိဒ္ဓိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ယထာလဒ္ဓံ ဝာ အတိက္ကမိတ္ဝာ အတ္ရ အတ္ရ ဣစ္ဆနံ အတ္ရိစ္ဆတာ, သာ ဧဝ ရ-ကာရသ္သ တ-ကာရံ ကတ္ဝာ ‘‘အတိစ္ဆတာ’’တိ ဝုတ္တာ။
849. Aticca icchatīti aticciccho, tassa bhāvo aticcicchatāti vattabbe cci-kāralopaṃ katvā ‘‘aticchatā’’ti vuttaṃ. Atricchatāti ca sā eva vuccatīti. Tatrāpi neruttikavidhānena padasiddhi veditabbā. Yathāladdhaṃ vā atikkamitvā atra atra icchanaṃ atricchatā, sā eva ra-kārassa ta-kāraṃ katvā ‘‘aticchatā’’ti vuttā.
အတ္ရိစ္ဆန္တိ အတိစ္ဆံ, အတ္ရ ဝာ ဣစ္ဆန္တော။ ကေန? အတိလောဘေန အတိလောဘမိစ္ဆာသင္ခာတေန အတိလောဘမဒေန စ။ အတ္တနော ဟိတံ အတ္တာတိ ဝုတ္တံ။ ဟာယတိ ဇီရတိ, အာဒိဏ္ဏော ဝာ အတ္တာ, ပတ္တော ဝာ အတ္တာ, နံ ဇီရတိ စန္ဒကိန္နရိံ ပတ္ထယိတ္ဝာ အသိတာဘူဒေဝိယာ ဝိဟီနော ဝိယ။
Atricchanti aticchaṃ, atra vā icchanto. Kena? Atilobhena atilobhamicchāsaṅkhātena atilobhamadena ca. Attano hitaṃ attāti vuttaṃ. Hāyati jīrati, ādiṇṇo vā attā, patto vā attā, naṃ jīrati candakinnariṃ patthayitvā asitābhūdeviyā vihīno viya.
ဣစ္ဆာဟတသ္သာတိ ဣစ္ဆာယ ဥပဒ္ဒုတသ္သ, မုဒ္ဒိတသ္သ ဝာ။
Icchāhatassāti icchāya upaddutassa, mudditassa vā.
အတိဟီဠယာနောတိ အဝမညမာနော။ မလကန္တိ ဧဝံနာမကံ ဇနပဒံ, အဗ္ဘောကာသံ ဝာ။ ကောဒဏ္ဍကေနာတိ ကုဒဏ္ဍကေန ရသ္သဒဏ္ဍကေန။ ဂဒ္ဒုလေနာတိ စ ဝဒန္တိ။ ရုဟိရမက္ခိတင္ဂောတိ ရုဟိရသိန္နဂတ္တော။
Atihīḷayānoti avamaññamāno. Malakanti evaṃnāmakaṃ janapadaṃ, abbhokāsaṃ vā. Kodaṇḍakenāti kudaṇḍakena rassadaṇḍakena. Gaddulenāti ca vadanti. Ruhiramakkhitaṅgoti ruhirasinnagatto.
၈၅၀. ဇာနန္တသ္သေဝ ဘိယ္ယော ဘိယ္ယော စောဒေန္တော ဝိယ သမ္ဘာဝေတုကာမော ဟောတိ။ ပစ္စယေတိ ဥပာဒာနာဒိပစ္စယေ။
850. Jānantasseva bhiyyo bhiyyo codento viya sambhāvetukāmo hoti. Paccayeti upādānādipaccaye.
၈၅၁. ယေ ပတိရူပေန ဝဉ္စေန္တိ, တေ ဂဏ္ဌိကာ, ဒုရာစာရေန ဝာ ဂဏ္ဌိဘူတာ။ ဂဏ္ဌိကပုတ္တာ နာမ ဂဏ္ဌိကာ ဧဝ ဟောန္တိ, တေန သဒ္ဓိဝိဟာရိကာ ဂဏ္ဌိကဘာဝေန ‘‘ထေရော။ပေ.။ ဒီဃစင္ကမေ ဝိဟရတီ’’တိ ဝဒန္တိ။
851. Ye patirūpena vañcenti, te gaṇṭhikā, durācārena vā gaṇṭhibhūtā. Gaṇṭhikaputtā nāma gaṇṭhikā eva honti, tena saddhivihārikā gaṇṭhikabhāvena ‘‘thero…pe… dīghacaṅkame viharatī’’ti vadanti.
ဝဋ္ဋတိ ဘန္တေတိ အယမ္ပိ ဧကော ပကာရော, လာဘိနာ ဧဝ ပန သက္ကာ ဉာတုန္တိ အတ္တနော သမာပတ္တိလာဘိတံ သူစေတီတိ အတ္ထော။ ပဉ္စတ္တယံ နာမ ဥပရိပဏ္ဏာသကေ ဒုတိယသုတ္တံ (မ. နိ. ၃.၂၁ အာဒယော)။ တသ္သ ဂမ္ဘီရတ္တာ ဝဒတိ ‘‘ပဉ္စတ္တယံ ဩလောကေန္တသ္သာ’’တိ။
Vaṭṭati bhanteti ayampi eko pakāro, lābhinā eva pana sakkā ñātunti attano samāpattilābhitaṃ sūcetīti attho. Pañcattayaṃ nāma uparipaṇṇāsake dutiyasuttaṃ (ma. ni. 3.21 ādayo). Tassa gambhīrattā vadati ‘‘pañcattayaṃ olokentassā’’ti.
၈၅၂. သိင္ဂန္တိ သိင္ဂာရံ။ တဉ္ဟိ ကုသလသ္သ ဝိဇ္ဈနတော သမာသေဝိတတာယ သီသေ ပရိက္ခတံ သုနိခတံ ဝိသာဏံ ဝိယ, ထိရတ္တာ စ သိင္ဂံ ဝိယာတိ သိင္ဂံ, တံ ပနတ္ထတော ရာဂော။
852. Siṅganti siṅgāraṃ. Tañhi kusalassa vijjhanato samāsevitatāya sīse parikkhataṃ sunikhataṃ visāṇaṃ viya, thirattā ca siṅgaṃ viyāti siṅgaṃ, taṃ panatthato rāgo.
၈၅၃. တေမနကရဏတ္ထေ တိန္တိဏ-သဒ္ဒော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ခီယနန္တိ စ ယေန လောဘေန ပရံ မမန္တိ ဝဒန္တံ ခီယတိ, သော ဝုတ္တော။ ခီယနံ ဘဏ္ဍနန္တိ စ ဝဒန္တိ။ တိန္တိဏန္တိ ဝာ လောလုပ္ပမိစ္စေဝ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သညာ-သဒ္ဒော ဟိ ဧသော လောလုပ္ပဝာစကောတိ။
853. Temanakaraṇatthe tintiṇa-saddo daṭṭhabbo. Khīyananti ca yena lobhena paraṃ mamanti vadantaṃ khīyati, so vutto. Khīyanaṃ bhaṇḍananti ca vadanti. Tintiṇanti vā loluppamicceva vuttaṃ hoti. Saññā-saddo hi eso loluppavācakoti.
၈၅၄. ဦရုပ္ပမာဏာပီတိ ဧတေန မဟန္တဃနဘာဝေန အပူတိတံ ဒသ္သေတိ။ အထဝာတိအာဒိနာ စီဝရမဏ္ဍနာဒီနံ ဝိသေသနာနိ ‘‘ဣမသ္သ ဝာ ပူတိကာယသ္သ ဗာဟိရာနံ ဝာ ပရိက္ခာရာနံ မဏ္ဍနာ’’တိအာဒီနီတိ ဒသ္သေတိ။ စီဝရေန ဟိ မဏ္ဍနာ စီဝရမဏ္ဍနာ, စီဝရသ္သ ဝာ မဏ္ဍနာ စီဝရမဏ္ဍနာ, ဧဝံ ပတ္တမဏ္ဍနာ သေနာသနမဏ္ဍနာ စာတိ အဓိပ္ပာယော။ ဦနဋ္ဌာနပူရဏံ ဆဝိရာဂသုသဏ္ဌာနာဒိကရဏဉ္စ စီဝရာဒီသု ကာယေ စ ယထာယောဂံ ယောဇေတဗ္ဗံ။ တဒဟုဇာတဒာရကော ဝိယ ဟောတီတိ ဒာရကစာပလ္ယံ န မုဉ္စတီတိ အတ္ထော။
854. Ūruppamāṇāpīti etena mahantaghanabhāvena apūtitaṃ dasseti. Athavātiādinā cīvaramaṇḍanādīnaṃ visesanāni ‘‘imassa vā pūtikāyassa bāhirānaṃ vā parikkhārānaṃ maṇḍanā’’tiādīnīti dasseti. Cīvarena hi maṇḍanā cīvaramaṇḍanā, cīvarassa vā maṇḍanā cīvaramaṇḍanā, evaṃ pattamaṇḍanā senāsanamaṇḍanā cāti adhippāyo. Ūnaṭṭhānapūraṇaṃ chavirāgasusaṇṭhānādikaraṇañca cīvarādīsu kāye ca yathāyogaṃ yojetabbaṃ. Tadahujātadārako viya hotīti dārakacāpalyaṃ na muñcatīti attho.
၈၅၅. သဒိသာ အနုရူပာ ဘတ္တိ သဘာဂော, န သဘာဂော အသဘာဂော, မာနထဒ္ဓတာ, ဝိရောဓော ဝာ။ တေနသ္သ မာတာဒီသု ဝတ္တနံ အသဘာဂဝုတ္တိတာ။ ဧဝံဝိဓာနံ မာနာဓိကာနံ အကုသလာနမိဒံ နာမံ။
855. Sadisā anurūpā bhatti sabhāgo, na sabhāgo asabhāgo, mānathaddhatā, virodho vā. Tenassa mātādīsu vattanaṃ asabhāgavuttitā. Evaṃvidhānaṃ mānādhikānaṃ akusalānamidaṃ nāmaṃ.
၈၅၆. ပရိတသ္သိတာတိ သင္ကမ္ပနာ, ဥက္ကဏ္ဌိတသ္သ ဝာ တသ္သ တသ္သ တဏ္ဟာယနာ။
856. Paritassitāti saṅkampanā, ukkaṇṭhitassa vā tassa tassa taṇhāyanā.
၈၅၇. ကုသလကရဏေ ကာယသ္သ အဝိပ္ဖာရိကတာ လီနတာ ဇာတိအာလသ္ယံ, န ရောဂဥတုဘောဇနာဒီဟိ ကာယဂေလညံ တန္ဒီ နာမ, အထ ခော ပကတိအာလသ္ယန္တိ အတ္ထော။ ကာယာလသိယန္တိ နာမကာယသ္သ အာလသိယံ, တဒေဝ ရူပကာယသ္သာပီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။
857. Kusalakaraṇe kāyassa avipphārikatā līnatā jātiālasyaṃ, na rogautubhojanādīhi kāyagelaññaṃ tandī nāma, atha kho pakatiālasyanti attho. Kāyālasiyanti nāmakāyassa ālasiyaṃ, tadeva rūpakāyassāpīti daṭṭhabbaṃ.
၈၅၈. အစ္စသနာဒီဟိ ဥပ္ပန္နဓာတုက္ခောဘနိမိတ္တံ အာလသိယံ ဝိဇမ္ဘိတာ။
858. Accasanādīhi uppannadhātukkhobhanimittaṃ ālasiyaṃ vijambhitā.
၈၅၉. ဘတ္တနိမိတ္တေန ဥပ္ပန္နံ အာလသ္ယံ ဘတ္တသမ္မဒော။
859. Bhattanimittena uppannaṃ ālasyaṃ bhattasammado.
၈၆၀. ဣမေဟိ ပနာတိ စိတ္တသ္သ အကလ္ယတာဒီဟိ။ သဗ္ဗတ္ထ ကိလေသဝသေနာတိ ထိနမိဒ္ဓကာရဏာနံ ရာဂာဒီနံ ဝသေနာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။
860. Imehi panāti cittassa akalyatādīhi. Sabbattha kilesavasenāti thinamiddhakāraṇānaṃ rāgādīnaṃ vasenāti daṭṭhabbaṃ.
၈၆၁. သမ္မာအာဇီဝတော အပေတော ကတောတိ အပကတော။ သော အာဇီဝုပဒ္ဒဝေန ဥပဒ္ဒုတောတိ ကတ္ဝာ အာဟ ‘‘ဥပဒ္ဒုတသ္သာတိ အတ္ထော’’တိ။
861. Sammāājīvato apeto katoti apakato. So ājīvupaddavena upaddutoti katvā āha ‘‘upaddutassāti attho’’ti.
တိဝိဓမ္ပိ တံ တတ္ထ အာဂတံ တသ္သ နိသ္သယဘူတာယ ဣမာယ ပာဠိယာ ဒသ္သေတုန္တိ ဧဝမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။
Tividhampi taṃ tattha āgataṃ tassa nissayabhūtāya imāya pāḷiyā dassetunti evamattho daṭṭhabbo.
ပာပဏိကာနီတိ အာပဏတော ဆဍ္ဍိတာနိ။ နန္တကာနီတိ အန္တရဟိတာနိ, စီရာနိ ဝာ။ ဂိလာနသ္သ ပစ္စယဘူတာ ဘေသဇ္ဇသင္ခာတာ ဇီဝိတပရိက္ခာရာ ဂိလာနပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရာ။ ပူတိမုတ္တန္တိ ပုရာဏသ္သ အပုရာဏသ္သ စ သဗ္ဗသ္သ ဂောမုတ္တသ္သေတံ နာမံ။ ပူတိဘာဝေန ဆဍ္ဍိတောသဓန္တိပိ ကေစိ။
Pāpaṇikānīti āpaṇato chaḍḍitāni. Nantakānīti antarahitāni, cīrāni vā. Gilānassa paccayabhūtā bhesajjasaṅkhātā jīvitaparikkhārā gilānapaccayabhesajjaparikkhārā. Pūtimuttanti purāṇassa apurāṇassa ca sabbassa gomuttassetaṃ nāmaṃ. Pūtibhāvena chaḍḍitosadhantipi keci.
အဂဗ္ဘိကာ ဧကဒ္ဝာရာ ဒီဃသာလာ ကိရ ဥဒ္ဒဏ္ဍော။ ကုစ္ဆိတရဇဘူတာယ ပာပိစ္ဆတာယ နိရတ္ထကကာယဝစီဝိပ္ဖန္ဒနိဂ္ဂဟဏံ ကောရဇံ, တံ ဧတသ္သ အတ္ထီတိ ကောရဇိကော, အတိဝိယ ကောရဇိကော ကောရဇိကကောရဇိကော။ အတိပရိသင္ကိတောတိ ကေစိ။ မုခသမ္ဘာဝိတောတိ ကောရဇိကကောရဇိကာဒိဘာဝေန ပဝတ္တဝစနေဟိ အတ္တနော မုခမတ္တေန အညေဟိ သမ္ဘာဝိတော။ သော ဧဝရူပော ဧဝရူပတာယ ဧဝ အတ္တာနံ ပရံ ဝိယ ကတ္ဝာ ‘‘အယံ သမဏော’’တိအာဒိံ ကထေတိ။
Agabbhikā ekadvārā dīghasālā kira uddaṇḍo. Kucchitarajabhūtāya pāpicchatāya niratthakakāyavacīvipphandaniggahaṇaṃ korajaṃ, taṃ etassa atthīti korajiko, ativiya korajiko korajikakorajiko. Atiparisaṅkitoti keci. Mukhasambhāvitoti korajikakorajikādibhāvena pavattavacanehi attano mukhamattena aññehi sambhāvito. So evarūpo evarūpatāya eva attānaṃ paraṃ viya katvā ‘‘ayaṃ samaṇo’’tiādiṃ katheti.
ပဏိဓာယာတိ ‘‘အရဟာတိ မံ ဇာနန္တူ’’တိ စိတ္တံ ဌပေတ္ဝာ, ပတ္ထေတ္ဝာ ဝာ။ အာပာထကဇ္ဈာယီတိ မနုသ္သာနံ အာပာထဋ္ဌာနေ သမာဓိံ သမာပန္နော ဝိယ နိသီဒန္တော အာပာထကေ ဇနသ္သ ပာကဋဋ္ဌာနေ ဈာယီ။
Paṇidhāyāti ‘‘arahāti maṃ jānantū’’ti cittaṃ ṭhapetvā, patthetvā vā. Āpāthakajjhāyīti manussānaṃ āpāthaṭṭhāne samādhiṃ samāpanno viya nisīdanto āpāthake janassa pākaṭaṭṭhāne jhāyī.
အညံ ဝိယ ကတ္ဝာ အတ္တနော သမီပေ ဘဏနံ သာမန္တဇပ္ပိတံ။ အာကာရသ္သ ရသ္သတ္တံ ကတ္ဝာ ‘‘အဌပနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ကုဟနံ ကုဟော, တသ္သ အယနာ ပဝတ္တိ ကုဟာယနာ, ကုဟသ္သ ဝာ ပုဂ္ဂလသ္သ အယနာ ဂတိကိရိယာ ကုဟာယနာ။
Aññaṃ viya katvā attano samīpe bhaṇanaṃ sāmantajappitaṃ. Ākārassa rassattaṃ katvā ‘‘aṭhapanā’’ti vuttaṃ. Kuhanaṃ kuho, tassa ayanā pavatti kuhāyanā, kuhassa vā puggalassa ayanā gatikiriyā kuhāyanā.
၈၆၂. ပုဋ္ဌသ္သာတိ ‘‘ကော တိသ္သော, ကော ရာဇပူဇိတော’’တိ ပုဋ္ဌသ္သ။ နဟနာတိ ဗန္ဓနာ ပရိဝေဌနာ။
862. Puṭṭhassāti ‘‘ko tisso, ko rājapūjito’’ti puṭṭhassa. Nahanāti bandhanā pariveṭhanā.
၈၆၃. နိမိတ္တေန စရန္တော ဇီဝန္တော နိမိတ္တကာရကော နေမိတ္တိကော, တသ္သ ဘာဝော နေမိတ္တိကတာ။ အတ္တနော ဣစ္ဆာယ ပကာသနံ ဩဘာသော။ ကော ပန သောတိ? ‘‘အဇ္ဇ ဘိက္ခူနံ ပစ္စယာ ဒုလ္လဘာ ဇာတာ’’တိအာဒိကာ ပစ္စယပဋိသံယုတ္တကထာ။ ဣစ္ဆိတဝတ္ထုသ္သ သမီပေ ကထနံ သာမန္တဇပ္ပာ။
863. Nimittena caranto jīvanto nimittakārako nemittiko, tassa bhāvo nemittikatā. Attano icchāya pakāsanaṃ obhāso. Ko pana soti? ‘‘Ajja bhikkhūnaṃ paccayā dullabhā jātā’’tiādikā paccayapaṭisaṃyuttakathā. Icchitavatthussa samīpe kathanaṃ sāmantajappā.
၈၆၄. ဗဟိ ဆဍ္ဍနံ ဥက္ခေပနာ။ ပရပိဋ္ဌိမံသခာဒနသီလော ပရပိဋ္ဌိမံသိကော, တသ္သ ဘာဝော ပရပိဋ္ဌိမံသိကတာ။
864. Bahi chaḍḍanaṃ ukkhepanā. Parapiṭṭhimaṃsakhādanasīlo parapiṭṭhimaṃsiko, tassa bhāvo parapiṭṭhimaṃsikatā.
၈၆၅. နိကတ္တုံ အပ္ပေန လာဘေန ဗဟုကံ ဝဉ္စေတ္ဝာ ဂဟေတုံ ဣစ္ဆနံ နိဇိဂီသနံ, တသ္သ ဘာဝော နိဇိဂီသနတာ။ တသ္သေဝ ဣစ္ဆနသ္သ ပဝတ္တိအာကာရော, တံသဟဇာတံ ဝာ ဂဝေသနကမ္မံ။
865. Nikattuṃ appena lābhena bahukaṃ vañcetvā gahetuṃ icchanaṃ nijigīsanaṃ, tassa bhāvo nijigīsanatā. Tasseva icchanassa pavattiākāro, taṃsahajātaṃ vā gavesanakammaṃ.
၈၆၆. ဝဏ္ဏသမ္ပန္နံ ပောက္ခရံ ဝဏ္ဏပောက္ခရန္တိ ဥတ္တရပဒလောပော ပုဗ္ဗပဒသ္သ ဒဋ္ဌဗ္ဗော, ဝဏ္ဏပာရိပူရီ ဝာ ဝဏ္ဏပောက္ခရတာ။ ‘‘အတ္ထဇာပိကာ’’တိ ဧတ္ထ ဝိယ ဇပ-သဒ္ဒော ဥပ္ပတ္တိဝာစကောတိ အာဟ ‘‘ပဝတ္တေတီ’’တိ။
866. Vaṇṇasampannaṃ pokkharaṃ vaṇṇapokkharanti uttarapadalopo pubbapadassa daṭṭhabbo, vaṇṇapāripūrī vā vaṇṇapokkharatā. ‘‘Atthajāpikā’’ti ettha viya japa-saddo uppattivācakoti āha ‘‘pavattetī’’ti.
၈၆၇. သေယ္ယသဒိသမာနာ ဥန္နတိဝသေန ပဝတ္တာတိ ဥဘယတ္ထာပိ ‘‘မာနံ ဇပ္ပေတီ’’တိ ဝုတ္တံ။
867. Seyyasadisamānā unnativasena pavattāti ubhayatthāpi ‘‘mānaṃ jappetī’’ti vuttaṃ.
၈၆၈. ဟီနမာနော ပန ဩနတိဝသေန ပဝတ္တိတော ကေဝလေန မာနသဒ္ဒေန နိဒ္ဒေသံ နာရဟတီတိ တံနိဒ္ဒေသေ ‘‘ဩမာနံ ဇပ္ပေတီ’’တိ (ဝိဘ. ၈၇၄) ဝုတ္တံ။
868. Hīnamāno pana onativasena pavattito kevalena mānasaddena niddesaṃ nārahatīti taṃniddese ‘‘omānaṃ jappetī’’ti (vibha. 874) vuttaṃ.
၈၇၂. ရာဇဘောဂေန ရဋ္ဌဘုဉ္ဇနကော ရာဇနိသ္သိတော ရဋ္ဌိယော။
872. Rājabhogena raṭṭhabhuñjanako rājanissito raṭṭhiyo.
၈၇၉. ပုဂ္ဂလံ အနာမသိတ္ဝာတိ ယထာ သေယ္ယသ္သ သေယ္ယမာနာဒိနိဒ္ဒေသေသု ‘‘ပရေဟိ သေယ္ယံ အတ္တာနံ ဒဟတီ’’တိ သေယ္ယာဒိပုဂ္ဂလော မာနုပ္ပာဒကော အာမဋ္ဌော, ဧဝမေတသ္သ သေယ္ယမာနဘာဝေပိ မာနုပ္ပာဒကပုဂ္ဂလဝိသေသံ အနာမသိတ္ဝာ ‘‘ပရေ အတိမညတိ’’စ္စေဝ ဝုတ္တန္တိ အတ္ထော။ ပရေ အတိက္ကမိတ္ဝာ မညနဉ္ဟိ ယသ္သ ကသ္သစိ အတိမာနောတိ။
879. Puggalaṃ anāmasitvāti yathā seyyassa seyyamānādiniddesesu ‘‘parehi seyyaṃ attānaṃ dahatī’’ti seyyādipuggalo mānuppādako āmaṭṭho, evametassa seyyamānabhāvepi mānuppādakapuggalavisesaṃ anāmasitvā ‘‘pare atimaññati’’cceva vuttanti attho. Pare atikkamitvā maññanañhi yassa kassaci atimānoti.
၈၈၀. ပုရိမမာနသ္သ ဥပရိမာနော မာနာတိမာနော, အတိ-သဒ္ဒော ဥပရိ-သဒ္ဒသ္သ အတ္ထံ ဝဒတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ပုရိမမာနံ ဝာ အတိက္ကန္တော မာနော မာနာတိမာနော။
880. Purimamānassa uparimāno mānātimāno, ati-saddo upari-saddassa atthaṃ vadatīti daṭṭhabbo. Purimamānaṃ vā atikkanto māno mānātimāno.
၈၈၁. ပက္ခိဇာတီသု ဝာယသော အန္တော လာမကောတိ ကတ္ဝာ ‘‘ကာကဇာတိ ဝိယာ’’တိ ဝုတ္တံ။
881. Pakkhijātīsu vāyaso anto lāmakoti katvā ‘‘kākajāti viyā’’ti vuttaṃ.
၈၈၂. ထေရော ကိရ ဒောသစရိတော အဟောသိ, တသ္မာ အာဒိတောဝ ‘‘တုမ္ဟေ အခီဏာသဝာ’’တိ အဝတ္ဝာ ဥပာယေန ကထေသီတိ ဝဒန္တိ, ဒောသစရိတတ္တာ ဝာ ခိပ္ပံ တတိယပဒဝာရေ ဝိရာဂံ ဥပ္ပာဒေသီတိ အဓိပ္ပာယော။
882. Thero kira dosacarito ahosi, tasmā āditova ‘‘tumhe akhīṇāsavā’’ti avatvā upāyena kathesīti vadanti, dosacaritattā vā khippaṃ tatiyapadavāre virāgaṃ uppādesīti adhippāyo.
၈၈၃. မာနံ အနုဂတစ္ဆန္ဒောတိ မာနသမ္ပယုတ္တဆန္ဒော, မာနသဘာဝံ အနုဂတော မာနစ္ဆန္ဒော ဝာ။
883. Mānaṃanugatacchandoti mānasampayuttachando, mānasabhāvaṃ anugato mānacchando vā.
၈၈၄. ‘‘ဝိလမ္ဗန’’န္တိ စ ဣတ္ထိပုရိသသမ္မာနနာဒိကိရိယာဒိဝိလမ္ဗနပဋိသံယုတ္တံ ကတ္တဗ္ဗံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တတ္ထ ယုတ္တမုတ္တသိလိဋ္ဌံ ပဋိဘာနံ ဝိလမ္ဗနပဋိဘာနံ။
884. ‘‘Vilambana’’nti ca itthipurisasammānanādikiriyādivilambanapaṭisaṃyuttaṃ kattabbaṃ daṭṭhabbaṃ. Tattha yuttamuttasiliṭṭhaṃ paṭibhānaṃ vilambanapaṭibhānaṃ.
၈၈၇. အမရဝာဒပဋိသံယုတ္တော ဝိတက္ကော, အတ္တနော အမရဏတ္ထာယ ဒေဝဘာဝတ္ထာယ ဝာ ဝိတက္ကော အမရဝိတက္ကော။
887. Amaravādapaṭisaṃyutto vitakko, attano amaraṇatthāya devabhāvatthāya vā vitakko amaravitakko.
၈၈၈. ပရေသု အနုဒ္ဒယာ ရာဂဝသေန အနုဒ္ဒယကရဏံ ဧတသ္သာတိ ပရာနုဒ္ဒယော, တသ္သ ဘာဝော ပရာနုဒ္ဒယတာ, ပရေသု ဝာ အနုဒ္ဒယသ္သေဝ သဟနန္ဒိတာဒိကသ္သ ဘာဝော ပရာနုဒ္ဒယတာ, တာဒိသော ရာဂော။ တတ္ထာတိ ပရာနုဒ္ဒယတာယ သံသဋ္ဌဝိဟာရေန ဒသ္သိတာယာတိ အတ္ထော ယုဇ္ဇတိ။
888. Paresu anuddayā rāgavasena anuddayakaraṇaṃ etassāti parānuddayo, tassa bhāvo parānuddayatā, paresu vā anuddayasseva sahananditādikassa bhāvo parānuddayatā, tādiso rāgo. Tatthāti parānuddayatāya saṃsaṭṭhavihārena dassitāyāti attho yujjati.
၈၉၀. အနဝညတ္တိံ ပတ္ထေန္တော အနဝညတ္တတ္ထမေဝ ကာမဂုဏေ စ ပတ္ထေတီတိ အာဟ ‘‘ပဉ္စကာမ။ပေ.။ နိသ္သိတော ဟုတ္ဝာ’’တိ။
890. Anavaññattiṃ patthento anavaññattatthameva kāmaguṇe ca patthetīti āha ‘‘pañcakāma…pe… nissito hutvā’’ti.
ဧကကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Ekakaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
(၂.) ဒုကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ
(2.) Dukaniddesavaṇṇanā
၈၉၁. ဥပနယ္ဟတီတိ ဗန္ဓတိ။ အ-ကာရော အနန္တရတ္ထဝာစကော, မရိယာဒဝာစကသ္သ ဝာ အာကာရသ္သ ရသ္သတ္တံ ကတ္ဝာ ‘‘အဋ္ဌပနာ’’တိ ဝုတ္တန္တိ ‘‘အနန္တရဋ္ဌပနာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ပဌမုပ္ပန္နသ္သ ပဝတ္တာကာရော မရိယာဒာ, တံ အနတိက္ကမိတ္ဝာ တသ္သေဝ ဒဠ္ဟီကရဏဝသေန ဌပနာ မရိယာဒဋ္ဌပနာ။ ပကတိဋ္ဌပနာမတ္တမေဝ, ဝိသေသနရဟိတာတိ အတ္ထော။
891. Upanayhatīti bandhati. A-kāro anantaratthavācako, mariyādavācakassa vā ākārassa rassattaṃ katvā ‘‘aṭṭhapanā’’ti vuttanti ‘‘anantaraṭṭhapanā’’tiādimāha. Tattha paṭhamuppannassa pavattākāro mariyādā, taṃ anatikkamitvā tasseva daḷhīkaraṇavasena ṭhapanā mariyādaṭṭhapanā. Pakatiṭṭhapanāmattameva, visesanarahitāti attho.
၈၉၂. နိဋ္ဌုရိယံ ခေဠပာတနံ, နိဋ္ဌုရိယံ ဝိယ နိဋ္ဌုရိယံ။ ဒသ္သေတ္ဝာတိ ဒန္တေဟိ ဆိန္ဒိတ္ဝာ။ တေန ပန ဒသ္သနံ ပဠာသောတိ ဒသ္သေတိ။ ပဠာသသ္သ အာယနာတိ ယုဂဂ္ဂာဟပ္ပဝတ္တိ။ သမဘာဝဒဟနံ ဇယော, တသ္သ အာဟရဏတော အာဟာရော။ ဓုရံ န ဒေတီတိ ပာမောက္ခံ န ဒေတိ။
892. Niṭṭhuriyaṃ kheḷapātanaṃ, niṭṭhuriyaṃ viya niṭṭhuriyaṃ. Dassetvāti dantehi chinditvā. Tena pana dassanaṃ paḷāsoti dasseti. Paḷāsassa āyanāti yugaggāhappavatti. Samabhāvadahanaṃ jayo, tassa āharaṇato āhāro. Dhuraṃ na detīti pāmokkhaṃ na deti.
၈၉၄. ကာယေန စေတိယင္ဂဏာဒိဝတ္တံ ကရောတိ ‘‘ဧဝံ ဝတ္တသမ္ပန္နော သဒ္ဓော ကထံ ကာယဒုစ္စရိတာဒီနိ ကရိသ္သတီ’’တိ ပရေသံ ဉာပနတ္ထံ။ အတိစ္စာတိ အစ္စယံ ကတ္ဝာ။ အာသရန္တီတိ အာဂစ္ဆန္တိ, ပုန ပဋိစ္ဆာဒနေ ပဝတ္တန္တီတိ အတ္ထော။ ကောနာမေဝံ ကရောတီတိ ဝောစ္ဆိန္ဒနစ္ဆာဒနာ ဝာ ဝောစ္ဆာဒနာ။
894. Kāyena cetiyaṅgaṇādivattaṃ karoti ‘‘evaṃ vattasampanno saddho kathaṃ kāyaduccaritādīni karissatī’’ti paresaṃ ñāpanatthaṃ. Aticcāti accayaṃ katvā. Āsarantīti āgacchanti, puna paṭicchādane pavattantīti attho. Konāmevaṃ karotīti vocchindanacchādanā vā vocchādanā.
န သမ္မာ ဘာသိတာတိ ယော န သမ္မာ ဘာသတိ, သော သဌောတိ ဒသ္သေတိ။ ကုစ္ဆိ ဝာ ပိဋ္ဌိ ဝာ ဇာနိတုံ န သက္ကာတိ အသန္တဂုဏသမ္ဘာဝနေနေဝ စိတ္တာနုရူပကိရိယာဝိရဟတော ‘‘ဧဝံစိတ္တော ဧဝံကိရိယော’’တိ ဇာနိတုံ န သက္ကာတိ အတ္ထော။
Na sammā bhāsitāti yo na sammā bhāsati, so saṭhoti dasseti. Kucchi vā piṭṭhi vā jānituṃ na sakkāti asantaguṇasambhāvaneneva cittānurūpakiriyāvirahato ‘‘evaṃcitto evaṃkiriyo’’ti jānituṃ na sakkāti attho.
အဇော ဧဝ အဇာမိဂော။ နေလကောတိ တရုဏဝစ္ဆော။ ယထာ သော ယက္ခော တာဒိသံ ရူပံ ဒသ္သေတ္ဝာ ‘‘အဇာ’’တိ သညာယ အာဂတာဂတေ ခာဒတိ, ဧဝမယမ္ပိ တံတံသဒိသဂုဏသမ္ဘာဝနေန တေ တေ ဝဉ္စေတိ။ တေနေတံ သာဌေယ္ယံ မာယာတော ဗလဝတရာ ဝဉ္စနာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တေနေဝ ‘‘ပရိက္ခတ္တတာ’’တိ ဝုတ္တံ။
Ajo eva ajāmigo. Nelakoti taruṇavaccho. Yathā so yakkho tādisaṃ rūpaṃ dassetvā ‘‘ajā’’ti saññāya āgatāgate khādati, evamayampi taṃtaṃsadisaguṇasambhāvanena te te vañceti. Tenetaṃ sāṭheyyaṃ māyāto balavatarā vañcanāti daṭṭhabbaṃ. Teneva ‘‘parikkhattatā’’ti vuttaṃ.
၉၀၈. သက္ကာယဒိဋ္ဌာဒီနံ အဘာဝေပိ ယံ သံယောဇနံ ဟောတိ, တံ ဗဟိဒ္ဓာ သံယောဇနတော ဗဟိဒ္ဓာသံယောဇနသ္သ ပုဂ္ဂလသ္သ ဝိသေသနဘူတံ ဗဟိဒ္ဓာသံယောဇနံ နာမ။
908. Sakkāyadiṭṭhādīnaṃ abhāvepi yaṃ saṃyojanaṃ hoti, taṃ bahiddhā saṃyojanato bahiddhāsaṃyojanassa puggalassa visesanabhūtaṃ bahiddhāsaṃyojanaṃ nāma.
ဒုကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Dukaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
(၃.) တိကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ
(3.) Tikaniddesavaṇṇanā
၉၀၉. အကုသလမူလာနေဝ ဝဋ္ဋမူလာနီတိ တေဟိ ကထိတေဟိ ဝဋ္ဋမူလသမုဒာစာရော ကထိတော ဟောတီတိ အာဟ ‘‘တီဟိ။ပေ.။ ကထိတော’’တိ။
909. Akusalamūlāneva vaṭṭamūlānīti tehi kathitehi vaṭṭamūlasamudācāro kathito hotīti āha ‘‘tīhi…pe… kathito’’ti.
၉၁၉. သသ္သတော လောကောတိအာဒိဒသ္သနမေဝ ဗ္ရဟ္မစရိယံ မောက္ခသမ္ပာပကံ ဥတ္တမစရိယန္တိ ဒိဋ္ဌိဂတိကေဟိ သမ္မတန္တိ အာဟ ‘‘ဒိဋ္ဌိဂတိကသမ္မတသ္သာ’’တိ။ ရူပာရူပာဝစရဝိပာကေသု သာတိသယော ဘဝရာဂောတိ အဓိပ္ပာယေန ဝုတ္တံ ‘‘မဟာဗ္ရဟ္မာန’’န္တိ။
919. Sassatolokotiādidassanameva brahmacariyaṃ mokkhasampāpakaṃ uttamacariyanti diṭṭhigatikehi sammatanti āha ‘‘diṭṭhigatikasammatassā’’ti. Rūpārūpāvacaravipākesu sātisayo bhavarāgoti adhippāyena vuttaṃ ‘‘mahābrahmāna’’nti.
၉၂၀. ကထံဝိဓန္တိ ကေနာကာရေန သဏ္ဌိတန္တိ အတ္ထောတိ ကတ္ဝာ အာဟ ‘‘အာကာရသဏ္ဌာန’’န္တိ။ မာနဌပနာတိ သေယ္ယာဒိဝသေန မာနေန ဌပနာ, မာနသင္ခာတာ ဝာ ဌပနာ။
920. Kathaṃvidhanti kenākārena saṇṭhitanti atthoti katvā āha ‘‘ākārasaṇṭhāna’’nti. Mānaṭhapanāti seyyādivasena mānena ṭhapanā, mānasaṅkhātā vā ṭhapanā.
၉၂၁. စေတသော ဥတ္ရာသော ဒောမနသ္သံ, ဒောသော ဝာ, တံသမ္ပယုတ္တာ ဝာ စေတနာဒယော။
921. Cetaso utrāso domanassaṃ, doso vā, taṃsampayuttā vā cetanādayo.
၉၂၂. ဒေသနာသုခတာယာတိ တိဏ္ဏံ အဒ္ဓာနံ ဝသေန ဝိစိကိစ္ဆာယ ဒေသနာ သုခာ ‘‘ကင္ခတိ ဝိစိကိစ္ဆတီ’’တိ, န ပန တထာ မောဟေနာတိ အဓိပ္ပာယော။ ဝဏ္ဏာဒိဘေဒံ သုတ္ဝာတိ ကေစိ ကိရ ဝဒန္တိ ‘‘ခတ္တိယဇီဝော ပဏ္ဍုဝဏ္ဏော။ ကသ္မာ? သော ဟိ ပုဗ္ဗဏ္ဟေ ရမတိ, ပုဗ္ဗဏ္ဟေ စ ဆာယာ ပဏ္ဍုဝဏ္ဏာ။ ဗ္ရာဟ္မဏဝေသ္သသုဒ္ဒဇီဝာ ဩဒာတပီတကာဠဝဏ္ဏာ။ တေ ဟိ မဇ္ဈန္ဟသာယန္ဟရတ္တီသု ဩဒာတပီတကာဠဆာယာ ကာဠတမကာလေသု ရမန္တီ’’တိ တေသံ ဝဏ္ဏဘေဒံ, ‘‘ဗ္ယာပီ ပရိမဏ္ဍလော’’တိအာဒိနာ ကထေန္တာနံ သဏ္ဌာနဘေဒဉ္စ သုတ္ဝာ။
922. Desanāsukhatāyāti tiṇṇaṃ addhānaṃ vasena vicikicchāya desanā sukhā ‘‘kaṅkhati vicikicchatī’’ti, na pana tathā mohenāti adhippāyo. Vaṇṇādibhedaṃ sutvāti keci kira vadanti ‘‘khattiyajīvo paṇḍuvaṇṇo. Kasmā? So hi pubbaṇhe ramati, pubbaṇhe ca chāyā paṇḍuvaṇṇā. Brāhmaṇavessasuddajīvā odātapītakāḷavaṇṇā. Te hi majjhanhasāyanharattīsu odātapītakāḷachāyā kāḷatamakālesu ramantī’’ti tesaṃ vaṇṇabhedaṃ, ‘‘byāpī parimaṇḍalo’’tiādinā kathentānaṃ saṇṭhānabhedañca sutvā.
၉၂၃. ပုရိသပုဂ္ဂလောတိ ပဒဒ္ဝယံ ဧကပဒံ ကတ္ဝာ ဇာနန္တာနံ ဝသေနာယံ သမ္မုတိကထာ ပဝတ္တာ, ပဒန္တရမေဝ ဝာ ဣဒံ ပုဂ္ဂလဝာစကန္တိ ဒသ္သေန္တော ‘‘အယံ ပနာ’’တိအာဒိမာဟ။ အထ ဝာ ပုရိသောတိ ဝုတ္တော စ ပုဂ္ဂလော ဧဝ, န ပုရိသိန္ဒ္ရိယယုတ္တောဝာတိ ဒသ္သနတ္ထမ္ပိ ‘‘ပုရိသပုဂ္ဂလော’’တိ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အဋ္ဌသု အာဗာဓေသူတိ ပိတ္တသေမ္ဟဝာတသမုဋ္ဌာနဥတုဝိပရိဏာမဇဩပက္ကမိကဝိသမပရိဟာရဇသန္နိပာတဇကမ္မသမုဋ္ဌာနေသု။ ပုဗ္ဗေ ကတန္တိ ပုရာဏတရကမ္မံ ဣစ္ဆန္တီတိ ဥပပဇ္ဇဝေဒနီယဉ္စ ကိရ ပဋိက္ခိပန္တိ။ အာဏတ္တိမူလကေန ဝာတိ ယောပိ အာဏာပေတ္ဝာ ဝဓဗန္ဓာဒိဒုက္ခံ ဥပ္ပာဒေတိ, တမ္ပိ တံမူလကံ န ဟောတိ, ဣသ္သရနိမ္မာနမူလမေဝာတိ အဓိပ္ပာယော။
923. Purisapuggaloti padadvayaṃ ekapadaṃ katvā jānantānaṃ vasenāyaṃ sammutikathā pavattā, padantarameva vā idaṃ puggalavācakanti dassento ‘‘ayaṃ panā’’tiādimāha. Atha vā purisoti vutto ca puggalo eva, na purisindriyayuttovāti dassanatthampi ‘‘purisapuggalo’’ti vuttanti veditabbaṃ. Aṭṭhasu ābādhesūti pittasemhavātasamuṭṭhānautuvipariṇāmajaopakkamikavisamaparihārajasannipātajakammasamuṭṭhānesu. Pubbe katanti purāṇatarakammaṃ icchantīti upapajjavedanīyañca kira paṭikkhipanti. Āṇattimūlakena vāti yopi āṇāpetvā vadhabandhādidukkhaṃ uppādeti, tampi taṃmūlakaṃ na hoti, issaranimmānamūlamevāti adhippāyo.
၉၂၄. မောဟသ္သ အနုဒဟနံ ဒာဟကာရဏတာယ ဝုတ္တံ, သဘာဝတောပိ ပန အသမ္ပဋိဝေဓော သမ္ပဋိဝေဓသုခသ္သ ပစ္စနီကဘူတော ဒုက္ခော ဧဝာတိ အနုဒဟနတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဧဝဉ္စ ကတ္ဝာ ‘‘ဥပေက္ခာ ဝေဒနာ ဉာဏသုခာ အညာဏဒုက္ခာ’’တိ (မ. နိ. ၁.၄၆၅) ဝုတ္တာ။
924. Mohassaanudahanaṃ dāhakāraṇatāya vuttaṃ, sabhāvatopi pana asampaṭivedho sampaṭivedhasukhassa paccanīkabhūto dukkho evāti anudahanatā veditabbā. Evañca katvā ‘‘upekkhā vedanā ñāṇasukhā aññāṇadukkhā’’ti (ma. ni. 1.465) vuttā.
၉၂၆. ပုထုနိမိတ္တာရမ္မဏေသူတိ သုဘနိမိတ္တာဒိဝသေန ပုထုနိမိတ္တသဘာဝေသု အာရမ္မဏေသု, ပုထုသဘာဝေသု ဝာ သုဘနိမိတ္တာဒိအာရမ္မဏေသု။ ကောသဇ္ဇပမာဒနိဒ္ဒေသာနံ သမာနတ္တေပိ အဝိပ္ဖာရိကတာသင္ခာတာ လီနဝုတ္တိတာ ကောသဇ္ဇံ, သတိဝောသ္သဂ္ဂသင္ခာတံ ပမဇ္ဇနံ ပမာဒောတိ အယံ ဝိသေသောတိ။
926. Puthunimittārammaṇesūti subhanimittādivasena puthunimittasabhāvesu ārammaṇesu, puthusabhāvesu vā subhanimittādiārammaṇesu. Kosajjapamādaniddesānaṃ samānattepi avipphārikatāsaṅkhātā līnavuttitā kosajjaṃ, sativossaggasaṅkhātaṃ pamajjanaṃ pamādoti ayaṃ visesoti.
၉၃၁. သဂရုဝာသန္တိ သဩတ္တပ္ပဝာသမာဟ, သဇေဋ္ဌကဝာသန္တိ သဟိရိဝာသံ။ အနာဒိယနာ အနဒ္ဒာ ဩဝာဒအဂ္ဂဟဏံ, အစိတ္တီကာရောတိ အတ္ထော။ သုက္ခကဋ္ဌသ္သ ဝိယ အနလ္လတာ, အမုဒုတာ ဝာ အနဒ္ဒာ။ အသီလ္ယန္တိ အသုခသီလတာ အမုဒုတာ ဧဝ။
931. Sagaruvāsanti saottappavāsamāha, sajeṭṭhakavāsanti sahirivāsaṃ. Anādiyanā anaddā ovādaaggahaṇaṃ, acittīkāroti attho. Sukkhakaṭṭhassa viya anallatā, amudutā vā anaddā. Asīlyanti asukhasīlatā amudutā eva.
၉၃၄. ဥပာရမ္ဘော ဒောသသမ္ပယုတ္တစိတ္တုပ္ပာဒော သိယာ။
934. Upārambho dosasampayuttacittuppādo siyā.
၉၃၆. ‘‘ဣဓ ပာသာဏံ ကရောတီ’’တိအာဒိနာ ဌပနတ္ထေပိ ကရောတိ-သဒ္ဒော ယုဇ္ဇတီတိ အာဟ ‘‘ကရောတီတိ ဌပေတီ’’တိ။ ဧတ္ထ စာယံ အာဝဇ္ဇနာ အကုသလာနံ အာသန္နကာရဏတ္တာ ခုဒ္ဒကဝတ္ထူသု ဝုတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ, တဒနုကူလကိစ္စတ္တာ ဝာ။
936. ‘‘Idha pāsāṇaṃ karotī’’tiādinā ṭhapanatthepi karoti-saddo yujjatīti āha ‘‘karotīti ṭhapetī’’ti. Ettha cāyaṃ āvajjanā akusalānaṃ āsannakāraṇattā khuddakavatthūsu vuttāti veditabbā, tadanukūlakiccattā vā.
တိကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Tikaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
(၄.) စတုက္ကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ
(4.) Catukkaniddesavaṇṇanā
၉၃၉. ဣတီတိ နိဒသ္သနေ နိပာတောတိ ဧဝံ-သဒ္ဒေန သမာနတ္ထောတိ ဒသ္သေတိ။ ဘဝာဘဝဟေတူတိပီတိ ဧတ္ထ ဘဝန္တိ ဇာယန္တိ ဧတေနာတိ ဘဝော, သပ္ပိအာဒိဘေသဇ္ဇံ။ ဘဝော ဧဝ ပဏီတတရော အဘိဝုဒ္ဓော အဘဝော။ ဘာဝနာရာမတာအရိယဝံသပ္ပဟေယ္ယတ္တာ ဝာ ပုရိမတဏ္ဟာတ္တယဝဇ္ဇာ သဗ္ဗာ တဏ္ဟာ ‘‘ဘဝာဘဝဟေတု ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ဝုတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
939. Itīti nidassane nipātoti evaṃ-saddena samānatthoti dasseti. Bhavābhavahetūtipīti ettha bhavanti jāyanti etenāti bhavo, sappiādibhesajjaṃ. Bhavo eva paṇītataro abhivuddho abhavo. Bhāvanārāmatāariyavaṃsappaheyyattā vā purimataṇhāttayavajjā sabbā taṇhā ‘‘bhavābhavahetu uppajjatī’’ti vuttāti veditabbā.
ဧတာယာတိ ဆန္ဒာဒိအဂတိယာ။ န ဂစ္ဆန္တီတိ န ပဝတ္တန္တိ, တံ တံ ကိရိယံ န ကရောန္တီတိ အတ္ထော။ ဣမိနာတိ ဆန္ဒာဒိနာ အဂတိဂမနေန။ ဆန္ဒာဒီသု ယေန နိန္နော, တေန ဂမနံ ယထာနိန္နဂမနံ။
Etāyāti chandādiagatiyā. Na gacchantīti na pavattanti, taṃ taṃ kiriyaṃ na karontīti attho. Imināti chandādinā agatigamanena. Chandādīsu yena ninno, tena gamanaṃ yathāninnagamanaṃ.
‘‘ရာဇာ’’တိအာဒိနာ ရာဇာဒိနိမိတ္တော ဝိယ ဦမိအာဒိနိမိတ္တော စိတ္တုတ္ရာသော ဦမိအာဒိဘယံ, ‘‘ဦမိဘယန္တိ ခော, ဘိက္ခဝေ, ကောဓုပာယာသသ္သေတံ အဓိဝစန’’န္တိအာဒိဝစနတော (မ. နိ. ၂.၁၆၂; အ. နိ. ၄.၁၂၂; ဣတိဝု. ၁၀၉) ကောဓုပာယာသဩဒရိကတ္တပဉ္စကာမဂုဏမာတုဂာမာ ဝာ။ တတ္ထ ပဉ္စကာမဂုဏမာတုဂာမဂ္ဂဟဏေန တန္နိသ္သိတဆန္ဒရာဂဂ္ဂဟဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ, ဩဒရိကတ္တဉ္စ လောဘောဝ။ ဥက္ခေပနီယာဒိကမ္မံ ဝိနယဒဏ္ဍံ။
‘‘Rājā’’tiādinā rājādinimitto viya ūmiādinimitto cittutrāso ūmiādibhayaṃ, ‘‘ūmibhayanti kho, bhikkhave, kodhupāyāsassetaṃ adhivacana’’ntiādivacanato (ma. ni. 2.162; a. ni. 4.122; itivu. 109) kodhupāyāsaodarikattapañcakāmaguṇamātugāmā vā. Tattha pañcakāmaguṇamātugāmaggahaṇena tannissitachandarāgaggahaṇaṃ veditabbaṃ, odarikattañca lobhova. Ukkhepanīyādikammaṃ vinayadaṇḍaṃ.
‘‘အထ ခော တိမ္ဗရုကော ပရိဗ္ဗာဇကော ယေန ဘဂဝာ။ပေ.။ ဧတဒဝောစ ‘ကိံ နု ခော, ဘော ဂောတမ, သယံကတံ သုခဒုက္ခ’န္တိ? မာ ဟေဝံ တိမ္ဗရုကာတိ ဘဂဝာ အဝောစာ’’တိအာဒိနာ နိဒာနဝဂ္ဂေ (သံ. နိ. ၂.၁၈) အာဂတတ္တာ ‘‘တိမ္ဗရုကဒိဋ္ဌီ’’တိ ဝုတ္တာ။
‘‘Atha kho timbaruko paribbājako yena bhagavā…pe… etadavoca ‘kiṃ nu kho, bho gotama, sayaṃkataṃ sukhadukkha’nti? Mā hevaṃ timbarukāti bhagavā avocā’’tiādinā nidānavagge (saṃ. ni. 2.18) āgatattā ‘‘timbarukadiṭṭhī’’ti vuttā.
စတုက္ကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Catukkaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
(၅.) ပဉ္စကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ
(5.) Pañcakaniddesavaṇṇanā
၉၄၀. အာဂန္တုံ ပန န ဒေန္တီတိ အာဂမနသ္သ ပစ္စယာ န ဟောန္တီတိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။
940. Āgantuṃ pana na dentīti āgamanassa paccayā na hontīti attho daṭṭhabbo.
၉၄၁. အဝဒေဟနတောတိ ပူရဏေန မံသူပစယဟေတုတာယ စ ဥပစယနတော။ ဂိမ္ဟကာလေ ဘုဉ္ဇိတ္ဝာ သယန္တသ္သ သုခံ ဟောတီတိ တံ ဥတုသုခံ ‘‘သေယ္ယသုခ’’န္တိ ဝုတ္တံ, သယနိရိယာပထသုခန္တိ အတ္ထော။ ဝတန္တိ ဓုတင္ဂာနိ။ တပောတိ ခန္ဓကဝတ္တာနိ, ဝီရိယံ ဝာ။ သီလဂ္ဂဟဏေန ခန္ဓကဝတ္တမေထုနဝိရတီနံ ဂဟိတတ္တာ တပဗ္ရဟ္မစရိယဂ္ဂဟဏံ န ကတ္တဗ္ဗန္တိ စေ? န, အညသီလတော ဝိသေသေတ္ဝာ တပဗ္ရဟ္မစရိယာနံ ဒေဝတ္တကာရဏတ္တဂ္ဂဟဏသ္သ ဒသ္သနတော, ဗာဟိရာနဉ္စသ္သ ဝိနိဗန္ဓသ္သ ပဝတ္တိဒသ္သနတော ဝာ။ တေသဉ္ဟိ အဝိဟိံသာဒိဂောဝတာဒိဒုက္ကရကာရိကာမေထုနဝိရတိယော ယထာက္ကမံ သီလာဒီနိ, တာနိ စ တေ ဒေဝနိကာယံ ပဏိဓာယ စရန္တီတိ။ အညထာ စ သဒ္ဓာရုစိအာဒီဟိ ‘‘ယတော ခော ဘော အယံ အတ္တာ ရူပီ စာတုမဟာဘူတိကော မာတာပေတ္တိကသမ္ဘဝော ကာယသ္သ ဘေဒာ ဥစ္ဆိဇ္ဇတီ’’တိအာဒိနာ (ဒီ. နိ. ၁.၈၅) ဝိကပ္ပေတ္ဝာ။
941. Avadehanatoti pūraṇena maṃsūpacayahetutāya ca upacayanato. Gimhakāle bhuñjitvā sayantassa sukhaṃ hotīti taṃ utusukhaṃ ‘‘seyyasukha’’nti vuttaṃ, sayaniriyāpathasukhanti attho. Vatanti dhutaṅgāni. Tapoti khandhakavattāni, vīriyaṃ vā. Sīlaggahaṇena khandhakavattamethunaviratīnaṃ gahitattā tapabrahmacariyaggahaṇaṃ na kattabbanti ce? Na, aññasīlato visesetvā tapabrahmacariyānaṃ devattakāraṇattaggahaṇassa dassanato, bāhirānañcassa vinibandhassa pavattidassanato vā. Tesañhi avihiṃsādigovatādidukkarakārikāmethunaviratiyo yathākkamaṃ sīlādīni, tāni ca te devanikāyaṃ paṇidhāya carantīti. Aññathā ca saddhāruciādīhi ‘‘yato kho bho ayaṃ attā rūpī cātumahābhūtiko mātāpettikasambhavo kāyassa bhedā ucchijjatī’’tiādinā (dī. ni. 1.85) vikappetvā.
၉၄၂. ဗ္ယသနေသု ဉာတိဘောဂရောဂဗ္ယသနဂ္ဂဟဏေန တံနိမိတ္တာ သောကာဒယော ဂဟိတာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ဒသ္သနသဝနေသု ပဋိကူလတာ ဒသ္သနသဝနပဋိကူလတာ။ ဧတ္ထ စ အာဒီနဝေဟိ ပဉ္စဟိ တေသံ ကာရဏဘူတာ အက္ခန္တိယေဝ ဘိန္ဒိတ္ဝာ ကထိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ, အက္ခန္တိမူလကာ ဝာ အပ္ပိယတာဒိဟေတုဘူတာ ဒုက္ကဋဒုဗ္ဘာသိတတာဒိဒောသာ။
942. Byasanesu ñātibhogarogabyasanaggahaṇena taṃnimittā sokādayo gahitāti daṭṭhabbā. Dassanasavanesu paṭikūlatā dassanasavanapaṭikūlatā. Ettha ca ādīnavehi pañcahi tesaṃ kāraṇabhūtā akkhantiyeva bhinditvā kathitāti veditabbā, akkhantimūlakā vā appiyatādihetubhūtā dukkaṭadubbhāsitatādidosā.
မိစ္ဆာဇီဝနိမိတ္တံ မရဏကာလေ ဥပ္ပန္နဘယံ ‘‘အာဇီဝကဘယ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘အာဇီဝိကာဘယ’’န္တိ ပန ပာဌေ ပစ္စယာနုပ္ပတ္တိံ ပသ္သတော အာဇီဝိကနိမိတ္တော စိတ္တုတ္ရာသောတိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ကိတ္တိသဒ္ဒော သိလောကန္တိ တပ္ပဋိပက္ခာ အသိလောကံ အကိတ္တိ။ တေနာဟ ‘‘ဂရဟဘယ’’န္တိ။
Micchājīvanimittaṃ maraṇakāle uppannabhayaṃ ‘‘ājīvakabhaya’’nti vuttaṃ. ‘‘Ājīvikābhaya’’nti pana pāṭhe paccayānuppattiṃ passato ājīvikanimitto cittutrāsoti attho daṭṭhabbo. Kittisaddo silokanti tappaṭipakkhā asilokaṃ akitti. Tenāha ‘‘garahabhaya’’nti.
၉၄၃. ဥပ္ပိလာဝိတန္တိ ဥဒဂ္ဂတာသင္ခာတော အဝူပသမဘာဝော, အဝူပသမဟေတုဘူတော ဝာ ပီတိယာ အာကာရော။
943. Uppilāvitanti udaggatāsaṅkhāto avūpasamabhāvo, avūpasamahetubhūto vā pītiyā ākāro.
ပဉ္စကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Pañcakaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
(၆.) ဆက္ကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ
(6.) Chakkaniddesavaṇṇanā
၉၄၄. ‘‘ကောဓနော ဟောတိ ဥပနာဟီ’’တိအာဒိနာ ကောဓာဒိဟေတုကာ ဥပနာဟာဒယော ကောဓာဒီနံ သဟာယကာရဏဘာဝေန သုတ္တန္တေ ဝုတ္တာတိ ကောဓာဒယော ဧဝ ဝိဝာဒမူလာနိ, တေနေတ္ထ တေ ဧဝ ဝုတ္တာ။ သန္ဒိဋ္ဌိပရာမသိတာ အတ္တနော ဒိဋ္ဌိယံ အဘိနိဝိဋ္ဌတာ။
944. ‘‘Kodhano hoti upanāhī’’tiādinā kodhādihetukā upanāhādayo kodhādīnaṃ sahāyakāraṇabhāvena suttante vuttāti kodhādayo eva vivādamūlāni, tenettha te eva vuttā. Sandiṭṭhiparāmasitā attano diṭṭhiyaṃ abhiniviṭṭhatā.
၉၄၅. အပ္ပတိသ္သယောတိ ပတိသ္သယဘူတေဟိ ဂရူဟိ ဝိရဟိတော။ အပ္ပမာဒလက္ခဏန္တိ သတိအဝိပ္ပဝာသံ ကုသလာနုယောဂသာတစ္စံ ဝာ။
945. Appatissayoti patissayabhūtehi garūhi virahito. Appamādalakkhaṇanti satiavippavāsaṃ kusalānuyogasātaccaṃ vā.
ယုတ္တပယုတ္တတာတိ တန္နိန္နတာဝသေန သုဋ္ဌု ယုတ္တတာ။ ဂဏသင္ဂဏိကာ ကိလေသဝသေန ပဝတ္တာ သင္ဂဏိကာ။ ဣတ္ထိပဋိသံယုတ္တကထာသဝနေ ဣတ္ထိသဒ္ဒသဝနေ စ အသ္သာဒော သဝနသံသဂ္ဂော။ ဣတ္ထိယာ ကသ္သစိ ဒာနဂ္ဂဟဏသ္သာဒော ပရိဘောဂသံသဂ္ဂော။
Yuttapayuttatāti tanninnatāvasena suṭṭhu yuttatā. Gaṇasaṅgaṇikā kilesavasena pavattā saṅgaṇikā. Itthipaṭisaṃyuttakathāsavane itthisaddasavane ca assādo savanasaṃsaggo. Itthiyā kassaci dānaggahaṇassādo paribhogasaṃsaggo.
၉၄၆. သောမနသ္သေန သဒ္ဓိံ ဥပဝိစရန္တီတိ သောမနသ္သုပဝိစာရာတိ အကုသလသောမနသ္သသဟဂတာ ရူပဝိစာရာဒယော ဣဓာဓိပ္ပေတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ, တထာ ဥပေက္ခုပဝိစာရာ စ။ တံသမ္ပယုတ္တော ဝာတိ ဧတေန ဝိစာရဂ္ဂဟဏေန ဝိတက္ကောပိ ဂဟိတောတိ ဝိတက္ကပ္ပဝတ္တနေန ‘‘ဥပဝိတက္ကေတီ’’တိ ဣဒမ္ပိ ဝုတ္တံ ဟောတီတိ ဒသ္သေတိ။
946. Somanassena saddhiṃ upavicarantīti somanassupavicārāti akusalasomanassasahagatā rūpavicārādayo idhādhippetāti veditabbā, tathā upekkhupavicārā ca. Taṃsampayutto vāti etena vicāraggahaṇena vitakkopi gahitoti vitakkappavattanena ‘‘upavitakketī’’ti idampi vuttaṃ hotīti dasseti.
၉၄၇. အညာဏသမ္ပယုတ္တာတိ ဝိစိကိစ္ဆုဒ္ဓစ္စသဟဂတစိတ္တေသု ဥပေက္ခာ မောဟောတိ ဝဒန္တိ, လောဘသမ္ပယုတ္တုပေက္ခာပိ ပန ဂေဟသ္သိတာ န န ဟောတိ။
947. Aññāṇasampayuttāti vicikicchuddhaccasahagatacittesu upekkhā mohoti vadanti, lobhasampayuttupekkhāpi pana gehassitā na na hoti.
၉၄၈. အဓိစ္စသမုပ္ပန္နိကော ‘‘အဓိစ္စ သမုပ္ပန္နော အတ္တာ ဥပ္ပန္နော ဘဝိသ္သတီ’’တိ ဂဏ္ဟန္တော သသ္သတဒိဋ္ဌိကော ဟောတီတိ ဧဝရူပသ္သ ဒိဋ္ဌိ ဝိယာတိ ဒသ္သေန္တော ‘‘အဓိစ္စသမုပ္ပန္နိကသ္သေဝာ’’တိ အာဟ။ န သော ဇာတောတိ ဧတ္ထ ‘‘ဇာတူ’’တိ အယံ နိပာတော ဥ-ကာရသ္သ ဩ-ကာရံ ကတ္ဝာ ဇာတောတိ ဝုတ္တော, တေန ဝာ သမာနတ္ထံ နိပာတန္တရံ ဧတံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သဗ္ဗာသဝဒိဋ္ဌီတိ သဗ္ဗာသဝပရိယာယေန အာဂတာ ဒိဋ္ဌိ။
948. Adhiccasamuppanniko ‘‘adhicca samuppanno attā uppanno bhavissatī’’ti gaṇhanto sassatadiṭṭhiko hotīti evarūpassa diṭṭhi viyāti dassento ‘‘adhiccasamuppannikassevā’’ti āha. Na so jātoti ettha ‘‘jātū’’ti ayaṃ nipāto u-kārassa o-kāraṃ katvā jātoti vutto, tena vā samānatthaṃ nipātantaraṃ etaṃ daṭṭhabbaṃ. Sabbāsavadiṭṭhīti sabbāsavapariyāyena āgatā diṭṭhi.
ဆက္ကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Chakkaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
(၇.) သတ္တကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ
(7.) Sattakaniddesavaṇṇanā
၉၅၁. ဒ္ဝာသဋ္ဌိယာ ဒိဋ္ဌီသု သတ္တကသ္သ အညသ္သ အဘာဝာ သတ္တ ဥစ္ဆေဒဝာဒာ ဧဝ ဣဓ တထာ အဝတ္ဝာ ‘‘သတ္တ ဒိဋ္ဌီ’’တိ ဝုတ္တာ။
951. Dvāsaṭṭhiyā diṭṭhīsu sattakassa aññassa abhāvā satta ucchedavādā eva idha tathā avatvā ‘‘satta diṭṭhī’’ti vuttā.
သတ္တကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Sattakaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
(၈.) အဋ္ဌကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ
(8.) Aṭṭhakaniddesavaṇṇanā
၉၅၂. ‘‘ကမ္မံ ခော မေ ကတ္တဗ္ဗံ ဘဝိသ္သတီ’’တိအာဒိနာ ဩသီဒနာကာရေန ပဝတ္တစိတ္တုပ္ပာဒာ ကောသဇ္ဇကာရဏာနိ, ကောသဇ္ဇမေဝ ဝာ ကောသဇ္ဇန္တရကာရဏတာယ ကောသဇ္ဇကာရဏာနီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာနိ။ မာသာစိတံ မညေတိ ဧတ္ထ အာစိတ-သဒ္ဒော တိန္တ-သဒ္ဒသ္သ, မညေ-သဒ္ဒော စ ဝိယ-သဒ္ဒသ္သ အတ္ထံ ဝဒတီတိ အဓိပ္ပာယေန ‘‘တိန္တမာသော ဝိယာ’’တိ အယမတ္ထော ဝိဘာဝိတော, မာသစယော ဝိယာတိ ဝာ အတ္ထော။
952. ‘‘Kammaṃ kho me kattabbaṃ bhavissatī’’tiādinā osīdanākārena pavattacittuppādā kosajjakāraṇāni, kosajjameva vā kosajjantarakāraṇatāya kosajjakāraṇānīti daṭṭhabbāni. Māsācitaṃ maññeti ettha ācita-saddo tinta-saddassa, maññe-saddo ca viya-saddassa atthaṃ vadatīti adhippāyena ‘‘tintamāso viyā’’ti ayamattho vibhāvito, māsacayo viyāti vā attho.
၉၅၇. ဖရတီတိ ဖုသတိ, ဃဋ္ဋေတီတိ အတ္ထော။ အညေန ကာရဏေနာတိ ‘‘အဇ္ဇ တယာ ဝိကာလေ ဘုတ္တံ, တေန တ္ဝံ အာပတ္တိံ အာပန္နောသီ’’တိ ဝုတ္တော ‘‘ဟိယ္ယော မယာ ကာလေ ဘုတ္တံ, တေနာဟံ အနာပန္နော’’တိအာဒိနာ အညေန အယုတ္တေန ကာရဏေန အညံ ယုတ္တံ ကာရဏံ ပဋိစ္ဆာဒေတီတိ အတ္ထော။ ပုစ္ဆိတတ္ထတော ဗဟိဒ္ဓာ ယထာ တံ န အလ္လီယတိ, တထာ ကထာယ အပနယနံ ဝိက္ခိပနံ ဗဟိဒ္ဓာ အပနာမနာ။
957. Pharatīti phusati, ghaṭṭetīti attho. Aññena kāraṇenāti ‘‘ajja tayā vikāle bhuttaṃ, tena tvaṃ āpattiṃ āpannosī’’ti vutto ‘‘hiyyo mayā kāle bhuttaṃ, tenāhaṃ anāpanno’’tiādinā aññena ayuttena kāraṇena aññaṃ yuttaṃ kāraṇaṃ paṭicchādetīti attho. Pucchitatthato bahiddhā yathā taṃ na allīyati, tathā kathāya apanayanaṃ vikkhipanaṃ bahiddhā apanāmanā.
၉၅၈. အသညီဝာဒာတိ ပုဂ္ဂလေဟိ ဒိဋ္ဌိယော ဒသ္သေတိ။ ယေဟိ ဝာ အဘိနိဝေသေဟိ အသညီ အတ္တာနံ ဝဒန္တိ, တေ အသညီဝာဒာ။ အရူပသမာပတ္တိနိမိတ္တန္တိ အာကာသာဒိံ။
958. Asaññīvādāti puggalehi diṭṭhiyo dasseti. Yehi vā abhinivesehi asaññī attānaṃ vadanti, te asaññīvādā. Arūpasamāpattinimittanti ākāsādiṃ.
အဋ္ဌကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Aṭṭhakaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
(၉.) နဝကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ
(9.) Navakaniddesavaṇṇanā
၉၆၀. ဒသမသ္သ အဝုတ္တတ္တာ ‘‘သတ္တေသု ဥပ္ပတ္တိဝသေနေဝ ကထိတာနီ’’တိ ဝုတ္တံ။
960. Dasamassa avuttattā ‘‘sattesu uppattivaseneva kathitānī’’ti vuttaṃ.
၉၆၃. သုခဝိနိစ္ဆယန္တိ သေဝိတဗ္ဗာသေဝိတဗ္ဗသုခသန္နိဋ္ဌာနန္တိ အတ္ထော။ အဇ္ဈတ္တံ သုခန္တိ သေဝိတဗ္ဗံ နေက္ခမ္မသုခံ။ ဝိနိစ္ဆယာတိ ဒ္ဝေ ဝိနိစ္ဆယာတိ ဣဒံ –
963. Sukhavinicchayanti sevitabbāsevitabbasukhasanniṭṭhānanti attho. Ajjhattaṃ sukhanti sevitabbaṃ nekkhammasukhaṃ. Vinicchayāti dve vinicchayāti idaṃ –
‘‘သာတံ အသာတန္တိ ယမာဟု လောကေ၊
‘‘Sātaṃ asātanti yamāhu loke,
တမူပနိသ္သာယ ပဟောတိ ဆန္ဒော။
Tamūpanissāya pahoti chando;
ရူပေသု ဒိသ္ဝာ ဝိဘဝံ ဘဝဉ္စ၊
Rūpesu disvā vibhavaṃ bhavañca,
ဝိနိစ္ဆယံ ကုဗ္ဗတိ ဇန္တု လောကေ’’တိ။ (သု. နိ. ၈၇၃; မဟာနိ. ၁၀၂) –
Vinicchayaṃ kubbati jantu loke’’ti. (su. ni. 873; mahāni. 102) –
ဧတသ္သ နိဒ္ဒေသေ ဝုတ္တံ။
Etassa niddese vuttaṃ.
ဣဓ ဝိနိစ္ဆယောတိ ဝုတ္တောတိ ဣမိသ္သာ ဝိဘင္ဂပာဠိယာ ယော ဆန္ဒရာဂသ္သ ပစ္စယသဘာဝေန ဝိနိစ္ဆယ-သဒ္ဒေန ဝုတ္တော, သက္ကပဉ္ဟေပိ (ဒီ. နိ. ၂.၃၅၇) ဆန္ဒသ္သ နိဒာနဘာဝေန ဝိတက္က-သဒ္ဒေန သော ဧဝ အာဂတောတိ ဧဝံ ဝိတက္ကသ္သ ဝိနိစ္ဆယဘာဝံ တသ္သေဝ ဣဓ ဂဟိတတဉ္စ ဒသ္သေတိ။ ဗလဝသန္နိဋ္ဌာနန္တိ ဗလဝတိယာ တဏ္ဟာယ အာရမ္မဏသ္သ နိဋ္ဌပေတ္ဝာ ဂဟဏံ။
Idha vinicchayoti vuttoti imissā vibhaṅgapāḷiyā yo chandarāgassa paccayasabhāvena vinicchaya-saddena vutto, sakkapañhepi (dī. ni. 2.357) chandassa nidānabhāvena vitakka-saddena so eva āgatoti evaṃ vitakkassa vinicchayabhāvaṃ tasseva idha gahitatañca dasseti. Balavasanniṭṭhānanti balavatiyā taṇhāya ārammaṇassa niṭṭhapetvā gahaṇaṃ.
၉၆၄. သတိပိ အညေသဉ္စ သင္ခတဘာဝေ အဟန္တိ အသ္မီတိ စ သာတိသယာ မာနသ္သ သင္ခတတာတိ ကတ္ဝာ ‘‘သင္ခတ’’န္တိ မာနော ဝုတ္တော။ သေယ္ယာဒိဝသေန ‘‘အဟမသ္မီ’’တိ အတ္တနော သင္ခရဏံ ဝာ သင္ခတံ။ ဧတ္ထ ‘‘ဘဝိသ္သန္တီ’’တိအာဒိကာ ပဝတ္တိ တဏ္ဟာဒိဋ္ဌီနံ ဝိသေသဝတီတိ တာသမ္ပိ ဣဉ္ဇိတာဒိဘာဝော ဝုတ္တော။
964. Satipi aññesañca saṅkhatabhāve ahanti asmīti ca sātisayā mānassa saṅkhatatāti katvā ‘‘saṅkhata’’nti māno vutto. Seyyādivasena ‘‘ahamasmī’’ti attano saṅkharaṇaṃ vā saṅkhataṃ. Ettha ‘‘bhavissantī’’tiādikā pavatti taṇhādiṭṭhīnaṃ visesavatīti tāsampi iñjitādibhāvo vutto.
နဝကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Navakaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
(၁၀.) ဒသကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ
(10.) Dasakaniddesavaṇṇanā
၉၇၀. ဇာလက္ခိပသံဝိဓာနာဒိကုသလတာသင္ကပ္ပနံ ဥပာယစိန္တာ, တသ္သာ မိစ္ဆာဘာဝပဋိစ္ဆာဒနဘာဝေန ပဝတ္တော တဒာကာရော မောဟော ဥပာယစိန္တာဝသေန ဥပ္ပန္နောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ယထာကတေ ပန ပာပေ အနာဒီနဝဒသ္သနဝသေန ပဝတ္တာ သညာ, သင္ကပ္ပော ဝာ ပစ္စဝေက္ခဏာ, တသ္သာပိ မိစ္ဆာဘာဝပဋိစ္ဆာဒကံ တဒာကာရံ, အနာဒီနဝဒသ္သနံ ဝာ ပစ္စဝေက္ခဏာကာရေန ဥပ္ပန္နော မောဟောတိ။ ဝိမုတ္တသညိတာတိ အဓိမာနသမ္ပယုတ္တံ, တိတ္ထိယာနံ ဝာ အတ္တနော ဒိဋ္ဌိယာ ဝိမုတ္တတာသဉ္ဇာနနံ။ ‘‘ဝိမုတ္တောမ္ဟီ’’တိ ဧဝံ ပဝတ္တော အကုသလစိတ္တုပ္ပာဒော မိစ္ဆာဝိမုတ္တီတိ ကေစိ ဝဒန္တိ။ ဖလံ ဝိယ ဝိမုတ္တန္တိ ဂဟိတေ ပန ဒိဋ္ဌိသမ္ပယုတ္တစိတ္တေ ဒိဋ္ဌိ မိစ္ဆာဉာဏံ, သမာဓိ စ မိစ္ဆာဝိမုတ္တီတိ ယုတ္တံ သိယာ။
970. Jālakkhipasaṃvidhānādikusalatāsaṅkappanaṃ upāyacintā, tassā micchābhāvapaṭicchādanabhāvena pavatto tadākāro moho upāyacintāvasena uppannoti daṭṭhabbo. Yathākate pana pāpe anādīnavadassanavasena pavattā saññā, saṅkappo vā paccavekkhaṇā, tassāpi micchābhāvapaṭicchādakaṃ tadākāraṃ, anādīnavadassanaṃ vā paccavekkhaṇākārena uppanno mohoti. Vimuttasaññitāti adhimānasampayuttaṃ, titthiyānaṃ vā attano diṭṭhiyā vimuttatāsañjānanaṃ. ‘‘Vimuttomhī’’ti evaṃ pavatto akusalacittuppādo micchāvimuttīti keci vadanti. Phalaṃ viya vimuttanti gahite pana diṭṭhisampayuttacitte diṭṭhi micchāñāṇaṃ, samādhi ca micchāvimuttīti yuttaṃ siyā.
ဒသကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Dasakaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
တဏ္ဟာဝိစရိတနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ
Taṇhāvicaritaniddesavaṇṇanā
၉၇၃. သမူဟဂာဟတောတိ တဏ္ဟာမာနဒိဋ္ဌီနံ သာဓာရဏဂ္ဂဟဏတောတိ ဝဒန္တိ။ ‘‘ဣတ္ထံ ဧဝံ အညထာ’’တိ ပန ဝိသေသံ အကတ္ဝာ ဂဟဏံ သမူဟဂာဟောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အညံ အာကာရန္တိ ပရသန္တာနဂတံ အာကာရံ။ အတ္ထီတိ သဒာ သံဝိဇ္ဇတီတိ အတ္ထော။ သီဒတီတိ ဝိနသ္သတိ။ သံသယပရိဝိတက္ကဝသေနာတိ ‘‘ကိံ နု ခော အဟံ သိယံ, န သိယ’’န္တိ ဧဝံ ပရိဝိတက္ကဝသေန။ ပတ္ထနာကပ္ပနဝသေနာတိ ‘‘အပိ နာမ သာဓု ပနာဟံ သိယ’’န္တိ ဧဝံ ပတ္ထနာယ ကပ္ပနဝသေန။
973. Samūhagāhatoti taṇhāmānadiṭṭhīnaṃ sādhāraṇaggahaṇatoti vadanti. ‘‘Itthaṃ evaṃ aññathā’’ti pana visesaṃ akatvā gahaṇaṃ samūhagāhoti daṭṭhabbo. Aññaṃ ākāranti parasantānagataṃ ākāraṃ. Atthīti sadā saṃvijjatīti attho. Sīdatīti vinassati. Saṃsayaparivitakkavasenāti ‘‘kiṃ nu kho ahaṃ siyaṃ, na siya’’nti evaṃ parivitakkavasena. Patthanākappanavasenāti ‘‘api nāma sādhu panāhaṃ siya’’nti evaṃ patthanāya kappanavasena.
သုဒ္ဓသီသာတိ တဏ္ဟာမာနဒိဋ္ဌီနံ သာဓာရဏသီသာ ဝိသေသသ္သ အနိသ္သိတတ္တာ ‘‘သုဒ္ဓသီသာ’’တိ ဝုတ္တာ။ တတ္ထ ဒိဋ္ဌိသီသေဟိ ဒိဋ္ဌိယာ တဏ္ဟာ ဒသ္သိတာ, သီသသီသမူလကေဟိ မာနဒိဋ္ဌီဟိ သယမေဝ စာတိ အာဟ ‘‘ဧဝမေတေ။ပေ.။ တဏ္ဟာ ဝိစရိတဓမ္မာ ဝေဒိတဗ္ဗာ’’တိ။ ဒိဋ္ဌိမာနေသုပိ ‘‘တဏ္ဟာဝိစရိတာနီ’’တိ ဝစနဉ္စ အညမညံ ဝိပ္ပယောဂီနံ ဒိဋ္ဌိမာနာနံ တဏ္ဟာယ အဝိပ္ပယောဂီနံ တံမူလကတ္တာဝ တပ္ပဓာနတာယ ကတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
Suddhasīsāti taṇhāmānadiṭṭhīnaṃ sādhāraṇasīsā visesassa anissitattā ‘‘suddhasīsā’’ti vuttā. Tattha diṭṭhisīsehi diṭṭhiyā taṇhā dassitā, sīsasīsamūlakehi mānadiṭṭhīhi sayameva cāti āha ‘‘evamete…pe… taṇhā vicaritadhammā veditabbā’’ti. Diṭṭhimānesupi ‘‘taṇhāvicaritānī’’ti vacanañca aññamaññaṃ vippayogīnaṃ diṭṭhimānānaṃ taṇhāya avippayogīnaṃ taṃmūlakattāva tappadhānatāya katanti veditabbaṃ.
၉၇၄. အဝက္ကရီတိ နိပာတော နာနာဘာဝေ ဝတ္တတီတိ အနာနာကရဏံ အနဝက္ကရိ, တံ ကတ္ဝာ, အဝက္ကရိ ဝာ အကတ္ဝာ အနဝက္ကရိ ကတ္ဝာတိ ဧဝံ ဒသ္သေန္တော အာဟ ‘‘အဝိနိဗ္ဘောဂံ ကတ္ဝာ’’တိ။ ‘‘အနဝကာရိံ ကရိတ္ဝာ’’တိ ဝာ ပာဌော, တတ္ထ အဝကိရဏံ ဝိက္ခေပနံ သမူဟသ္သ ဧကဒေသာနံ ဝိနိဗ္ဘုဇ္ဇနံ အဝကာရိ, တံ အဝကာရိံ ဝိနိဗ္ဘောဂံ အကတ္ဝာ, ပဉ္စပိ ခန္ဓေ သမူဟတော ဧကတ္တေနေဝ ဂဟေတ္ဝာ အတ္တတော အဝိနိဗ္ဘုဇ္ဇိတ္ဝာ အသ္မီတိ ဆန္ဒမာနဒိဋ္ဌိယော ပဋိလဘတီတိ အတ္ထော။ အသိတဗ္ယာဘင္ဂိတာယာတိ ဒာတ္တေန ကာဇေန စာတိ ဧတေန ပရိက္ခာရေန, အသိတဗ္ယာဘင္ဂီဟိ လဝနဝဟနကိရိယာ ဝာ ‘‘အသိတဗ္ယာဘင္ဂီ’’တိ ဝုတ္တာ။
974. Avakkarīti nipāto nānābhāve vattatīti anānākaraṇaṃ anavakkari, taṃ katvā, avakkari vā akatvā anavakkari katvāti evaṃ dassento āha ‘‘avinibbhogaṃ katvā’’ti. ‘‘Anavakāriṃ karitvā’’ti vā pāṭho, tattha avakiraṇaṃ vikkhepanaṃ samūhassa ekadesānaṃ vinibbhujjanaṃ avakāri, taṃ avakāriṃ vinibbhogaṃ akatvā, pañcapi khandhe samūhato ekatteneva gahetvā attato avinibbhujjitvā asmīti chandamānadiṭṭhiyo paṭilabhatīti attho. Asitabyābhaṅgitāyāti dāttena kājena cāti etena parikkhārena, asitabyābhaṅgīhi lavanavahanakiriyā vā ‘‘asitabyābhaṅgī’’ti vuttā.
၉၇၆. အဝကာရိံ ကရိတ္ဝာတိ ရူပာဒီနိ အတ္တတော ဝိနိဗ္ဘုဇ္ဇိတ္ဝာ ဣမိနာ ရူပေန။ပေ.။ ဣမိနာ ဝိညာဏေန အသ္မီတိ ဆန္ဒံ ပဋိလဘတီတိ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ ဣမိနာတိ ဧတသ္သ အတ္တတော အဝိနိဗ္ဘုတ္တေန ရူပာဒိနာတိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အတ္တတော ဟိ အဝိနိဗ္ဘုတ္တာနိ အဗဟိကတာနိ အဟမိစ္စေဝ ဂဟိတာနိ ရူပာဒီနိ ဥပာဒာယ ဥပဂန္တ္ဝာ ပဝတ္တာ တဏ္ဟာ ‘‘အဇ္ဈတ္တိကသ္သ ဥပာဒာယာ’’တိ ဝုတ္တာ, အတ္တတော စ ဝိနိဗ္ဘုတ္တာနိ ဗဟိကတာနိ ဥပဂန္တ္ဝာ ပဝတ္တာ ‘‘ဗာဟိရသ္သ ဥပာဒာယာ’’တိ။ ခဂ္ဂေန ဝာ ဆတ္တေန ဝာ အဟံ နိစ္စောတိ အဘိမင္ဂလသမ္မတေန ခဂ္ဂာဒိနာ မမ ဝိနာသော နတ္ထီတိ မညတီတိ အတ္ထော။ ဧကေကသ္သာတိ ဣဒံ အနာဒိမ္ဟိ အနန္တေ စ သံသာရေ ဧကေကသ္သ အတီတာနာဂတေသု ဆတ္တိံသာယပိ သမ္ဘဝဒသ္သနတ္ထံ ဝုတ္တံ, ဧကေကသ္သ ဝာ ပုဂ္ဂလသ္သ ယထာလာဘဝသေနာတိ ဣဒမ္ပိ အနိသ္သိတတဏ္ဟာမာနဒိဋ္ဌိံ ကတ္ဝာ ပုထုဇ္ဇနသ္သ အဒ္ဓာပစ္စုပ္ပန္နေ ကသ္သစိ သမ္ဘဝဒသ္သနတ္ထံ။
976. Avakāriṃ karitvāti rūpādīni attato vinibbhujjitvā iminā rūpena…pe… iminā viññāṇena asmīti chandaṃ paṭilabhatīti evaṃ sabbattha imināti etassa attato avinibbhuttena rūpādināti attho daṭṭhabbo. Attato hi avinibbhuttāni abahikatāni ahamicceva gahitāni rūpādīni upādāya upagantvā pavattā taṇhā ‘‘ajjhattikassa upādāyā’’ti vuttā, attato ca vinibbhuttāni bahikatāni upagantvā pavattā ‘‘bāhirassa upādāyā’’ti. Khaggena vā chattena vā ahaṃ niccoti abhimaṅgalasammatena khaggādinā mama vināso natthīti maññatīti attho. Ekekassāti idaṃ anādimhi anante ca saṃsāre ekekassa atītānāgatesu chattiṃsāyapi sambhavadassanatthaṃ vuttaṃ, ekekassa vā puggalassa yathālābhavasenāti idampi anissitataṇhāmānadiṭṭhiṃ katvā puthujjanassa addhāpaccuppanne kassaci sambhavadassanatthaṃ.
တဏ္ဟာဝိစရိတနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Taṇhāvicaritaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
ခုဒ္ဒကဝတ္ထုဝိဘင္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Khuddakavatthuvibhaṅgavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / အဘိဓမ္မပိဋက • Abhidhammapiṭaka / ဝိဘင္ဂပာဠိ • Vibhaṅgapāḷi / ၁၇. ခုဒ္ဒကဝတ္ထုဝိဘင္ဂော • 17. Khuddakavatthuvibhaṅgo
အဋ္ဌကထာ • Aṭṭhakathā / အဘိဓမ္မပိဋက (အဋ္ဌကထာ) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / သမ္မောဟဝိနောဒနီ-အဋ္ဌကထာ • Sammohavinodanī-aṭṭhakathā
၁. ဧကကမာတိကာဒိဝဏ္ဏနာ • 1. Ekakamātikādivaṇṇanā
(၂.) ဒုကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ • (2.) Dukaniddesavaṇṇanā
(၃.) တိကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ • (3.) Tikaniddesavaṇṇanā
(၄.) စတုက္ကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ • (4.) Catukkaniddesavaṇṇanā
(၅.) ပဉ္စကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ • (5.) Pañcakaniddesavaṇṇanā
(၆.) ဆက္ကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ • (6.) Chakkaniddesavaṇṇanā
(၇.) သတ္တကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ • (7.) Sattakaniddesavaṇṇanā
(၈.) အဋ္ဌကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ • (8.) Aṭṭhakaniddesavaṇṇanā
(၉.) နဝကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ • (9.) Navakaniddesavaṇṇanā
(၁၀.) ဒသကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ • (10.) Dasakaniddesavaṇṇanā
ဋီကာ • Tīkā / အဘိဓမ္မပိဋက (ဋီကာ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ဝိဘင္ဂ-အနုဋီကာ • Vibhaṅga-anuṭīkā / ၁၇. ခုဒ္ဒကဝတ္ထုဝိဘင္ဂော • 17. Khuddakavatthuvibhaṅgo