| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / විභඞ්‌ග-අනුටීකා • Vibhaṅga-anuṭīkā |
17. ඛුද්‌දකවත්‌ථුවිභඞ්‌ගො
17. Khuddakavatthuvibhaṅgo
1. එකකනිද්‌දෙසවණ්‌ණනා
1. Ekakaniddesavaṇṇanā
843-4. අත්‌ථිපටිච්‌චං නාමාති අත්‌ථිතා පටිච්‌චත්‌ථො නාම, අසතිපි සහජාතපුරෙජාතාදිභාවෙ යස්‌මිං සති යං හොති, සො තස්‌ස පච්‌චයොති කත්‌වා යථා තථා අත්‌ථිතාමත්‌තං ඉධ පටිච්‌චත්‌ථොති අත්‌ථො. තං පන පටිච්‌චත්‌ථං බ්‍යතිරෙකමුඛෙන පාකටතරං කාතුං ‘‘යථා’’තිආදිමාහ. තත්‌ථ නිස්‌සයාදිපච්‌චයභාවෙන පටිච්‌චාති වුත්‌තන්‌ති නිස්‌සයාදිපච්‌චයභාවතො පච්‌චයභූතං චක්‌ඛාදි ‘‘පටිච්‌චා’’ති වුත්‌තං. එකිස්‌සා සෙණියාති අට්‌ඨාරසසු සෙණීසු මයං අමුකාය සෙණියා ජාතාම්‌හ, න අඤ්‌ඤෙ විය අප්‌පඤ්‌ඤාතාති එවමෙත්‌ථ අත්‌ථං වදන්‌ති.
843-4. Atthipaṭiccaṃnāmāti atthitā paṭiccattho nāma, asatipi sahajātapurejātādibhāve yasmiṃ sati yaṃ hoti, so tassa paccayoti katvā yathā tathā atthitāmattaṃ idha paṭiccatthoti attho. Taṃ pana paṭiccatthaṃ byatirekamukhena pākaṭataraṃ kātuṃ ‘‘yathā’’tiādimāha. Tattha nissayādipaccayabhāvena paṭiccāti vuttanti nissayādipaccayabhāvato paccayabhūtaṃ cakkhādi ‘‘paṭiccā’’ti vuttaṃ. Ekissā seṇiyāti aṭṭhārasasu seṇīsu mayaṃ amukāya seṇiyā jātāmha, na aññe viya appaññātāti evamettha atthaṃ vadanti.
පුරතො කරණං පමුඛභාවකරණං. නිධානරාසීති නිදහිත්‌වා ඨපිතධනනිචයො. යසොති ඉස්‌සරියං. තං පන යෙසු වත්‌තති, තෙසු පට්‌ඨාපකආණාකරණෙහි පාකටො හොතීති ‘‘පට්‌ඨාපකමදො, ආණාකරණමදො’’ති ච වුත්‌තං.
Purato karaṇaṃ pamukhabhāvakaraṇaṃ. Nidhānarāsīti nidahitvā ṭhapitadhananicayo. Yasoti issariyaṃ. Taṃ pana yesu vattati, tesu paṭṭhāpakaāṇākaraṇehi pākaṭo hotīti ‘‘paṭṭhāpakamado, āṇākaraṇamado’’ti ca vuttaṃ.
845. වත්‌ථුනාති ජාතිආදිපවත්‌තිහෙතුනා.
845. Vatthunāti jātiādipavattihetunā.
846. පතිට්‌ඨාභාවොති කුසලකම්‌මෙසු පතිට්‌ඨානාභාවො, සො පන යස්‌මා කුසලකිරියාය ඨානං න හොති, තස්‌මා ‘‘කුසලකරණෙ අට්‌ඨාන’’න්‌ති ආහ. පමාදසඞ්‌ඛාතස්‌ස අත්‌ථස්‌ස එවමාදිකො පරියායොති යොජනා. ආදි-සද්‌දෙන ‘‘වචීදුච්‌චරිතෙ, මනොදුච්‌චරිතෙ චිත්‌තස්‌ස වොස්‌සග්‌ගො, මක්‌ඛො, පළාසො’’ති ච එවමාදිකස්‌ස සඞ්‌ගහො දට්‌ඨබ්‌බො. ‘‘පමාදො පමජ්‌ජනාදී’’තිආදිකො තදත්‌ථප්‌පකාසකො, ‘‘චිත්‌තස්‌ස වොස්‌සග්‌ගො වොස්‌සග්‌ගානුප්‌පාදන’’න්‌තිආදිකො තප්‌පරියායප්‌පකාසකො බ්‍යඤ්‌ජනපරියායො ච අපරියන්‌තොති සම්‌බන්‌ධො. ‘‘චත්‌තාරො ඛන්‌ධෙ දස්‌සෙතී’’ති ඉමිනා සතිවොස්‌සග්‌ගාකාරප්‌පවත්‌තා චත්‌තාරො අකුසලක්‌ඛන්‌ධා පමාදොති වදති.
846. Patiṭṭhābhāvoti kusalakammesu patiṭṭhānābhāvo, so pana yasmā kusalakiriyāya ṭhānaṃ na hoti, tasmā ‘‘kusalakaraṇe aṭṭhāna’’nti āha. Pamādasaṅkhātassa atthassa evamādiko pariyāyoti yojanā. Ādi-saddena ‘‘vacīduccarite, manoduccarite cittassa vossaggo, makkho, paḷāso’’ti ca evamādikassa saṅgaho daṭṭhabbo. ‘‘Pamādo pamajjanādī’’tiādiko tadatthappakāsako, ‘‘cittassa vossaggo vossaggānuppādana’’ntiādiko tappariyāyappakāsako byañjanapariyāyo ca apariyantoti sambandho. ‘‘Cattāro khandhe dassetī’’ti iminā sativossaggākārappavattā cattāro akusalakkhandhā pamādoti vadati.
847. අනිවාතවුත්‌තිතාය හෙතුභූතො චිත්‌තසම්‌පග්‌ගහො මානවිසෙසො.
847. Anivātavuttitāya hetubhūto cittasampaggaho mānaviseso.
848. උත්‌තරභාවො උත්‌තරියං, කරණෙන උත්‌තරියං කරණුත්‌තරියං, සාරම්‌භෙන පරස්‌ස කිරියතො උත්‌තරිකිරියා.
848. Uttarabhāvo uttariyaṃ, karaṇena uttariyaṃ karaṇuttariyaṃ, sārambhena parassa kiriyato uttarikiriyā.
849. නෙරුත්‌තිකවිධානෙනාති ඉ-කාරච්‌ච-කාරානඤ්‌ච ර-කාරතාපාදනෙන.
849. Neruttikavidhānenāti i-kāracca-kārānañca ra-kāratāpādanena.
අත්‌තහිතං අත්‌තාති උත්‌තරපදලොපෙන නිද්‌දෙසමාහ යථා ‘‘රූපභවො රූපං, භීමසෙනො භීමො’’ති ච. ආදින්‌නො, පත්‌තො වා අත්‌ථො අත්‌තාති නිරුත්‌තිනයෙන පදසිද්‌ධි වෙදිතබ්‌බා.
Attahitaṃ attāti uttarapadalopena niddesamāha yathā ‘‘rūpabhavo rūpaṃ, bhīmaseno bhīmo’’ti ca. Ādinno, patto vā attho attāti niruttinayena padasiddhi veditabbā.
මුද්‌දිතස්‌සාති අඞ්‌කිතස්‌ස.
Mudditassāti aṅkitassa.
850. ජානන්‌තස්‌සෙව මහාජනස්‌ස. උපාදානාදිපච්‌චයෙති ඉන්‌ධනුදකචීවරාදිකෙ පාරිපූරිහෙතුකෙ.
850. Jānantasseva mahājanassa. Upādānādipaccayeti indhanudakacīvarādike pāripūrihetuke.
851. ගණ්‌ඨිකා සයං ගණ්‌ඨිකරණතො. පතිරූපවචනතො, අඤ්‌ඤෙසං ගණ්‌ඨිභෙදතො ච ගණ්‌ඨිභූතා.
851. Gaṇṭhikā sayaṃ gaṇṭhikaraṇato. Patirūpavacanato, aññesaṃ gaṇṭhibhedato ca gaṇṭhibhūtā.
852. අභෙජ්‌ජන්‌තරතාය සමාසෙවිතතාය සුට්‌ඨු ආසෙවිතතාය.
852. Abhejjantaratāya samāsevitatāya suṭṭhu āsevitatāya.
853. චිරකාලපරිභාවිතත්‌තෙන තෙමනකරණං අල්‌ලභාවකරණං, ලොභවසෙන අවස්‌සවනන්‌ති අත්‌ථො.
853. Cirakālaparibhāvitattena temanakaraṇaṃ allabhāvakaraṇaṃ, lobhavasena avassavananti attho.
එවං සන්‌තෙ කථං ඛීයනන්‌ති නිද්‌දෙසොති ආහ ‘‘ඛීයනන්‌ති චා’’තිආදි.
Evaṃ sante kathaṃ khīyananti niddesoti āha ‘‘khīyananti cā’’tiādi.
854. චීවරමණ්‌ඩනාදීනන්‌ති චීවරමණ්‌ඩනා පත්‌තමණ්‌ඩනා සෙනාසනමණ්‌ඩනාති ඉමෙසං. ඉදානි තං විසෙසනභාවං යොජෙත්‌වා දස්‌සෙතුං ‘‘චීවරෙන හී’’තිආදි වුත්‌තං.
854. Cīvaramaṇḍanādīnanti cīvaramaṇḍanā pattamaṇḍanā senāsanamaṇḍanāti imesaṃ. Idāni taṃ visesanabhāvaṃ yojetvā dassetuṃ ‘‘cīvarena hī’’tiādi vuttaṃ.
855. සභාගරහිතො, සභාගපටිපක්‌ඛො වා අසභාගො, අනනුකූලානං පටික්‌කූලතා වා. තෙනාහ ‘‘මානථද්‌ධතා, විරොධො වා’’ති.
855. Sabhāgarahito, sabhāgapaṭipakkho vā asabhāgo, ananukūlānaṃ paṭikkūlatā vā. Tenāha ‘‘mānathaddhatā, virodho vā’’ti.
856. සඞ්‌කම්‌පනා උක්‌කණ්‌ඨනාවසෙන අනවට්‌ඨානං, අනවධානං වා. තස්‌ස තස්‌ස ආරම්‌මණස්‌ස තණ්‌හායනා.
856. Saṅkampanā ukkaṇṭhanāvasena anavaṭṭhānaṃ, anavadhānaṃ vā. Tassa tassa ārammaṇassa taṇhāyanā.
857. කායස්‌සාති නාමකායස්‌ස. තස්‌මිඤ්‌හි අවිප්‌ඵාරිකෙ රූපකායොපි අවිප්‌ඵාරිකො හොති.
857. Kāyassāti nāmakāyassa. Tasmiñhi avipphārike rūpakāyopi avipphāriko hoti.
860. රාගාදීනන්‌ති රාගමොහඅහිරිකානොත්‌තප්‌පවිචිකිච්‌ඡාදීනං.
860. Rāgādīnanti rāgamohaahirikānottappavicikicchādīnaṃ.
861. තිවිධම්‌පි කුහනවත්‌ථුං දස්‌සෙතුන්‌ති සම්‌බන්‌ධො. තත්‌ථාති මහානිද්‌දෙසෙ. ‘‘තත්‌ථ කතමා කුහනා ලාභසක්‌කාරසිලොකසන්‌නිස්‌සිතස්‌සා’’තිආදිනා (විභ. 861) ඉධ ඛුද්‌දකවිභඞ්‌ගෙ ආගතං දෙසනානයං නිස්‌සාය මහානිද්‌දෙසදෙසනා පවත්‌තාති ආහ ‘‘නිස්‌සයභූතාය ඉමාය පාළියා’’ති.
861. Tividhampi kuhanavatthuṃ dassetunti sambandho. Tatthāti mahāniddese. ‘‘Tattha katamā kuhanā lābhasakkārasilokasannissitassā’’tiādinā (vibha. 861) idha khuddakavibhaṅge āgataṃ desanānayaṃ nissāya mahāniddesadesanā pavattāti āha ‘‘nissayabhūtāya imāya pāḷiyā’’ti.
අන්‌තරහිතානීති අන්‌තවිකලානි ඡින්‌දන්‌තානි.
Antarahitānīti antavikalāni chindantāni.
ලාභසක්‌කාරසිලොකහෙතු සම්‌භාවනාධිප්‌පායෙන සංයතාකාරදස්‌සනං කොහඤ්‌ඤන්‌ති ආහ ‘‘පාපිච්‌ඡතාය නිරත්‌ථකකායවචීවිප්‌ඵන්‌දනිග්‌ගහණං කොරජ’’න්‌ති. යො සංවෙගබහුලො කුක්‌කුච්‌චකො පුබ්‌බෙනාපරං අත්‌තනොපි කිරියං පරිසඞ්‌කන්‌තො පච්‌චවෙක්‌ඛමානො තිට්‌ඨති, තාදිසං විය අත්‌තානං දස්‌සෙන්‌තො ‘‘අතිපරිසඞ්‌කිතො’’ති වුත්‌තො.
Lābhasakkārasilokahetu sambhāvanādhippāyena saṃyatākāradassanaṃ kohaññanti āha ‘‘pāpicchatāya niratthakakāyavacīvipphandaniggahaṇaṃ koraja’’nti. Yo saṃvegabahulo kukkuccako pubbenāparaṃ attanopi kiriyaṃ parisaṅkanto paccavekkhamāno tiṭṭhati, tādisaṃ viya attānaṃ dassento ‘‘atiparisaṅkito’’ti vutto.
864. පසංසාමුඛෙන නින්‌දනන්‌ති පසංසාවත්‌ථුතො ඛිපනං බහි ඡඩ්‌ඩනං යථා ‘‘අදායකං අහො දානපතී’’ති.
864. Pasaṃsāmukhena nindananti pasaṃsāvatthuto khipanaṃ bahi chaḍḍanaṃ yathā ‘‘adāyakaṃ aho dānapatī’’ti.
865. ගවෙසනකම්‌මන්‌ති අප්‌පකෙන ලාභෙන මහන්‌තස්‌ස පරියෙසනකබ්‍යාපාරො.
865. Gavesanakammanti appakena lābhena mahantassa pariyesanakabyāpāro.
866. පොක්‌ඛරං වුච්‌චති සුන්‌දරං, වණ්‌ණස්‌ස සුන්‌දරභාවො වණ්‌ණපාරිපූරී හොතීති ආහ ‘‘වණ්‌ණපාරිපූරී වා වණ්‌ණපොක්‌ඛරතා’’ති.
866. Pokkharaṃ vuccati sundaraṃ, vaṇṇassa sundarabhāvo vaṇṇapāripūrī hotīti āha ‘‘vaṇṇapāripūrī vā vaṇṇapokkharatā’’ti.
879. සෙය්‍යමානාදිනිද්‌දෙසෙසූති ‘‘තත්‌ථ කතමො සෙය්‍යස්‌ස ‘සෙය්‍යොහමස්‌මී’ති මානො’’තිආදිනා (විභ. 869) නිද්‌දිට්‌ඨෙසු නවසු මානනිද්‌දෙසෙසු. ‘‘සෙය්‍යාදිපුග්‌ගලො’’ති ඉදං තත්‌ථ පාළියං සෙය්‍යාදීනං නවන්‌නං පුග්‌ගලානං ආමට්‌ඨත්‌තා වුත්‌තං. ඉධ පන පුග්‌ගලාමසනෙ සති සෙය්‍යපුග්‌ගලො ච ආමසිතබ්‌බො සියා. තෙනෙවාහ ‘‘සෙය්‍යමානභාවෙපී’’ති. සෙය්‍යමානභාවෙපීති පි-සද්‌දො ආකඩ්‌ඪකො අසෙය්‍යමානනිද්‌දෙසෙපි පුග්‌ගලාමසනස්‌ස කතත්‌තා. යස්‌ස කස්‌සචීති සෙය්‍යාදීසු යස්‌ස කස්‌සචි පුග්‌ගලස්‌ස.
879. Seyyamānādiniddesesūti ‘‘tattha katamo seyyassa ‘seyyohamasmī’ti māno’’tiādinā (vibha. 869) niddiṭṭhesu navasu mānaniddesesu. ‘‘Seyyādipuggalo’’ti idaṃ tattha pāḷiyaṃ seyyādīnaṃ navannaṃ puggalānaṃ āmaṭṭhattā vuttaṃ. Idha pana puggalāmasane sati seyyapuggalo ca āmasitabbo siyā. Tenevāha ‘‘seyyamānabhāvepī’’ti. Seyyamānabhāvepīti pi-saddo ākaḍḍhako aseyyamānaniddesepi puggalāmasanassa katattā. Yassa kassacīti seyyādīsu yassa kassaci puggalassa.
880. පුරිමමානස්‌සාති පුබ්‌බෙ පවත්‌තස්‌ස සදිසමානස්‌ස, හීනමානස්‌ස වා, සදිසමානවසෙනෙව පන පාළි ආගතා.
880. Purimamānassāti pubbe pavattassa sadisamānassa, hīnamānassa vā, sadisamānavaseneva pana pāḷi āgatā.
881. ‘‘මිගානං කොත්‌ථුකො අන්‌තො, පක්‌ඛීනං පන වායසො’’ති (ජා. 1.3.135) වචනතො ආහ ‘‘පක්‌ඛිජාතීසු වායසො අන්‌තො ලාමකො’’ති.
881. ‘‘Migānaṃ kotthuko anto, pakkhīnaṃ pana vāyaso’’ti (jā. 1.3.135) vacanato āha ‘‘pakkhijātīsu vāyaso anto lāmako’’ti.
882. විරාගන්‌ති අරහත්‌තං.
882. Virāganti arahattaṃ.
883. මානසම්‌පයුත්‌තච්‌ඡන්‌දො තණ්‌හාඡන්‌දො. මානසභාවං අනුගතො සෙය්‍යාදිතො සම්‌පග්‌ගණ්‌හනවසෙන පවත්‌තො මානසම්‌පයුත්‌තකත්‌තුකම්‍යතාඡන්‌දො වා මානච්‌ඡන්‌දො.
883. Mānasampayuttacchando taṇhāchando. Mānasabhāvaṃ anugato seyyādito sampaggaṇhanavasena pavatto mānasampayuttakattukamyatāchando vā mānacchando.
884. තත්‌ථාති තස්‌මිං විලම්‌බනෙ නිප්‌ඵාදෙතබ්‌බෙ. යුත්‌තං අනුච්‌ඡවිකං. මුත්‌තං විස්‌සට්‌ඨං. සිලිට්‌ඨං සහිතං, අත්‌ථද්‌වයවිභාවකං වා.
884. Tatthāti tasmiṃ vilambane nipphādetabbe. Yuttaṃ anucchavikaṃ. Muttaṃ vissaṭṭhaṃ. Siliṭṭhaṃ sahitaṃ, atthadvayavibhāvakaṃ vā.
888. අනුද්‌දයස්‌සෙවාති මෙත්‌තායන්‌තස්‌ස විය අනුකම්‌පන්‌තස්‌ස විය විකප්‌පනාති ආහ ‘‘සහනන්‌දිතාදිකස්‌සා’’ති, මෙත්‌තාදිපතිරූපෙන පවත්‌තගෙහසිතසිනෙහස්‌සාති අත්‌ථො. තෙනාහ ‘‘තාදිසො රාගො’’ති. අත්‌ථො යුජ්‌ජතීති එවම්‌පි ‘‘තත්‌ථා’’ති පාළිපදස්‌ස අත්‌ථො යුජ්‌ජති. පරානුද්‌දයතාහෙතුකො හි පරානුද්‌දයතාසහිතො සො විතක්‌කොති.
888. Anuddayassevāti mettāyantassa viya anukampantassa viya vikappanāti āha ‘‘sahananditādikassā’’ti, mettādipatirūpena pavattagehasitasinehassāti attho. Tenāha ‘‘tādisorāgo’’ti. Attho yujjatīti evampi ‘‘tatthā’’ti pāḷipadassa attho yujjati. Parānuddayatāhetuko hi parānuddayatāsahito so vitakkoti.
890. කාමගුණපාරිපූරියා යෙභුය්‍යෙන ලොකො සම්‌භාවෙතීති ආහ ‘‘අනවඤ්‌ඤත්‌තත්‌ථමෙව කාමගුණෙ ච පත්‌ථෙතී’’ති.
890. Kāmaguṇapāripūriyā yebhuyyena loko sambhāvetīti āha ‘‘anavaññattatthameva kāmaguṇe ca patthetī’’ti.
එකකනිද්‌දෙසවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Ekakaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
2. දුකනිද්‌දෙසවණ්‌ණනා
2. Dukaniddesavaṇṇanā
891. බන්‌ධතීති කුජ්‌ඣනාකාරං බන්‌ධති ඝටෙති. උපනාහො හි ආඝාතවත්‌ථුනා චිත්‌තං බන්‌ධන්‌තො විය හොති, යතො අඤ්‌ඤථා පවත්‌තිත්‌වාපි අවිදිතෙ උපනාහෙ ආඝාතවත්‌ථුසන්‌නිස්‌සිතොව හොති.
891. Bandhatīti kujjhanākāraṃ bandhati ghaṭeti. Upanāho hi āghātavatthunā cittaṃ bandhanto viya hoti, yato aññathā pavattitvāpi avidite upanāhe āghātavatthusannissitova hoti.
892. දන්‌තෙහි ඡින්‌දිත්‌වාති දන්‌තෙහි ඡින්‌දිත්‌වා විය එකදෙසං අපනෙත්‌වා එකදෙසං ගහෙත්‌වාති අධිප්‌පායො.
892. Dantehichinditvāti dantehi chinditvā viya ekadesaṃ apanetvā ekadesaṃ gahetvāti adhippāyo.
894. අච්‌චයං කත්‌වාති වීතික්‌කමං කත්‌වා. පටිච්‌ඡාදනෙති අත්‌තනා කතස්‌ස අච්‌චයස්‌ස පටිච්‌ඡාදනෙ. වොච්‌ඡින්‌දනං වීතික්‌කමකිරියාය අප්‌පටිජානවසෙන උපච්‌ඡින්‌දනං, වොච්‌ඡින්‌දනෙන ඡාදනා වොච්‌ඡින්‌දනඡාදනා.
894. Accayaṃ katvāti vītikkamaṃ katvā. Paṭicchādaneti attanā katassa accayassa paṭicchādane. Vocchindanaṃ vītikkamakiriyāya appaṭijānavasena upacchindanaṃ, vocchindanena chādanā vocchindanachādanā.
අසම්‌මාභාසනෙ සඨ-සද්‌දො ලොකෙ නිරුළ්‌හොති ආහ ‘‘යො න සම්‌මා භාසති, සො සඨො’’ති. සඨස්‌ස යක්‌ඛසූකරසදිසතං දස්‌සෙන්‌තො ‘‘කුච්‌ඡි වා පිඨි වා ජානිතුං න සක්‌කා’’ති ආහ, ඉන්‌දජාලසදිසො වා එසො දට්‌ඨබ්‌බො.
Asammābhāsane saṭha-saddo loke niruḷhoti āha ‘‘yo na sammā bhāsati, so saṭho’’ti. Saṭhassa yakkhasūkarasadisataṃ dassento ‘‘kucchi vā piṭhi vā jānituṃ na sakkā’’ti āha, indajālasadiso vā eso daṭṭhabbo.
යො සබ්‌බථා විපන්‌නජ්‌ඣාසයොපි සමානො කායවචීභෙදමත්‌තෙන අත්‌තානං සම්‌පන්‌නං විය දස්‌සෙත්‌වා ලොකං වඤ්‌චෙන්‌තො අඤ්‌ඤථා සන්‌තං අඤ්‌ඤථා පවෙදෙති. තෙනාහ ‘‘තෙනෙතං සාඨෙය්‍යං මායාතො බලවතරා වඤ්‌චනාති දට්‌ඨබ්‌බ’’න්‌ති. සන්‌තදොසපටිච්‌ඡාදනමෙව හි මායා. තෙනෙවාති බලවතරවඤ්‌චනාභාවෙනෙව. දළ්‌හකෙරාටියඤ්‌හි ‘‘පරික්‌ඛතතා’’ති වුත්‌තං.
Yo sabbathā vipannajjhāsayopi samāno kāyavacībhedamattena attānaṃ sampannaṃ viya dassetvā lokaṃ vañcento aññathā santaṃ aññathā pavedeti. Tenāha ‘‘tenetaṃ sāṭheyyaṃ māyāto balavatarā vañcanāti daṭṭhabba’’nti. Santadosapaṭicchādanameva hi māyā. Tenevāti balavataravañcanābhāveneva. Daḷhakerāṭiyañhi ‘‘parikkhatatā’’ti vuttaṃ.
908. අභාවෙපීති පි-සද්‌දෙන ‘‘කො පන වාදො භාවෙ’’ති දස්‌සෙති. යදිපි හි පුථුජ්‌ජනානං, එකච්‌චානඤ්‌ච සෙක්‌ඛානං යථාරහං අත්‌තාභිනිවෙසාදීහි කතූපකාරං රූපරාගාදිසංයොජනකිච්‌චං සාධෙති, එකච්‌චානං පන විනා එව තෙහීති කස්‌සචිපි කිලෙසස්‌ස අවික්‌ඛම්‌භිතත්‌තා කථඤ්‌චිපි අවිමුත්‌තො කාමභවො අජ්‌ඣත්‌තග්‌ගහණස්‌ස විසෙසපච්‌චයොති ‘‘අජ්‌ඣත්‌ත’’න්‌ති වුච්‌චති, තදභාවතො ‘‘බහිද්‌ධා’’ති ලද්‌ධවොහාරෙ රූපාරූපභවෙ කෙවලම්‌පි සංයොජනකිච්‌චං සාධෙන්‌තං පවත්‌තතීති, තතො එව රූපාරූපාවචරසත්‌තානං බහිද්‌ධාසංයොජනභාවහෙතජාතන්‌ති ච ‘‘බහිද්‌ධාසංයොජන’’න්‌ති වුච්‌චතීති ඉමමත්‌ථමාහ ‘‘සක්‌කායදිට්‌ඨාදීනං…පෙ.… යොජනං නාමා’’ති.
908. Abhāvepīti pi-saddena ‘‘ko pana vādo bhāve’’ti dasseti. Yadipi hi puthujjanānaṃ, ekaccānañca sekkhānaṃ yathārahaṃ attābhinivesādīhi katūpakāraṃ rūparāgādisaṃyojanakiccaṃ sādheti, ekaccānaṃ pana vinā eva tehīti kassacipi kilesassa avikkhambhitattā kathañcipi avimutto kāmabhavo ajjhattaggahaṇassa visesapaccayoti ‘‘ajjhatta’’nti vuccati, tadabhāvato ‘‘bahiddhā’’ti laddhavohāre rūpārūpabhave kevalampi saṃyojanakiccaṃ sādhentaṃ pavattatīti, tato eva rūpārūpāvacarasattānaṃ bahiddhāsaṃyojanabhāvahetajātanti ca ‘‘bahiddhāsaṃyojana’’nti vuccatīti imamatthamāha ‘‘sakkāyadiṭṭhādīnaṃ…pe… yojanaṃ nāmā’’ti.
දුකනිද්‌දෙසවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Dukaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
3. තිකනිද්‌දෙසවණ්‌ණනා
3. Tikaniddesavaṇṇanā
909. අවිජ්‌ජාභවතණ්‌හාහි විය ඉස්‌සාමච්‌ඡරියදොමනස්‌සාදිසහායභූතෙන දොසෙනපි භවාභිසඞ්‌ඛරණං හොතීති ‘‘අකුසලමූලානෙව වට්‌ටමූලානී’’ති. තෙනාහ ‘‘තීහි…පෙ.… කථිතො’’ති.
909. Avijjābhavataṇhāhi viya issāmacchariyadomanassādisahāyabhūtena dosenapi bhavābhisaṅkharaṇaṃ hotīti ‘‘akusalamūlāneva vaṭṭamūlānī’’ti. Tenāha ‘‘tīhi…pe… kathito’’ti.
919. රූපාරූපාවචරවිපාකානං සන්‌තපණීතභාවෙන උළාරතමත්‌තා තත්‌ථ සාතිසයො භවරාගො වුත්‌තො.
919. Rūpārūpāvacaravipākānaṃ santapaṇītabhāvena uḷāratamattā tattha sātisayo bhavarāgo vutto.
920. මානෙන ඨපනාති මානෙන සෙය්‍යාදිවසෙන අත්‌තනො ඨපනා. ඨපනාති ච දහනා, පග්‌ගණ්‌හනා වා.
920. Mānena ṭhapanāti mānena seyyādivasena attano ṭhapanā. Ṭhapanāti ca dahanā, paggaṇhanā vā.
921. තංසම්‌පයුත්‌තාති දොසසම්‌පයුත්‌තා.
921. Taṃsampayuttāti dosasampayuttā.
922. තෙසං වණ්‌ණභෙදන්‌ති තෙසං ජීවානං වණ්‌ණවිසෙසං, තෙසං වා තථා කථෙන්‌තානං සුත්‌වා. බ්‍යාපීති සකලලොකබ්‍යාපී, සකලසරීරබ්‍යාපී වා. පරිමණ්‌ඩලොති පරමාණුප්‌පමාණො හුත්‌වා පරිමණ්‌ඩලො. ආදි-සද්‌දෙන අඞ්‌ගුට්‌ඨප්‌පමාණො වයප්‌පමාණොතිආදිකං සඞ්‌ගණ්‌හාති.
922. Tesaṃ vaṇṇabhedanti tesaṃ jīvānaṃ vaṇṇavisesaṃ, tesaṃ vā tathā kathentānaṃ sutvā. Byāpīti sakalalokabyāpī, sakalasarīrabyāpī vā. Parimaṇḍaloti paramāṇuppamāṇo hutvā parimaṇḍalo. Ādi-saddena aṅguṭṭhappamāṇo vayappamāṇotiādikaṃ saṅgaṇhāti.
923. උතුවිපරිණාමජො සීතාදිඋතුවිපරිවත්‌තජාතො. ඔපක්‌කමිකො අත්‌තනො, පරස්‌ස වා තාදිසඋපක්‌කමනිබ්‌බත්‌තො. විසමපරිහාරජො චිරාසනචිරට්‌ඨානාදිනා කායස්‌ස විසමපරිහරණතො ජාතො. සන්‌නිපාතජො සඤ්‌චයතො පට්‌ඨාය පච්‌චෙකං විසමාකාරතො දොසත්‌තයසමොධානතො ජාතො. කම්‌මසමුට්‌ඨානො උතුවිපරිණාමාදීහි විනා කම්‌මතො සමුට්‌ඨිතො. පිත්‌තසෙම්‌හවාතසමුට්‌ඨානා පන පිත්‌තාදීනං අධිකභාවෙනෙව වුත්‌තා. සබ්‌බස්‌සාපි හි රොගස්‌ස දොසත්‌තයං ආසන්‌නකාරණං දොසප්‌පකොපෙන විනා අභාවතො. කම්‌මං පධානකාරණං කතොකාසෙ එව තස්‌මිං උප්‌පජ්‌ජනතො, ඉතරං පන තස්‌ස සහකාරිකාරණං දට්‌ඨබ්‌බං. තයිදං පුබ්‌බෙකතහෙතුවාදිනො පටික්‌ඛිපන්‌ති. උපපජ්‌ජවෙදනීයඵලම්‌පි පුබ්‌බෙකතහෙතුකපක්‌ඛිකමෙව අතීතද්‌ධිකත්‌තා කම්‌මස්‌සාති අරුචිසූචනත්‌ථං කිර-සද්‌දග්‌ගහණං කරොති ‘‘උපපජ්‌ජවෙදනීයඤ්‌ච කිර පටික්‌ඛිපන්‌තී’’ති.
923. Utuvipariṇāmajo sītādiutuviparivattajāto. Opakkamiko attano, parassa vā tādisaupakkamanibbatto. Visamaparihārajo cirāsanaciraṭṭhānādinā kāyassa visamapariharaṇato jāto. Sannipātajo sañcayato paṭṭhāya paccekaṃ visamākārato dosattayasamodhānato jāto. Kammasamuṭṭhāno utuvipariṇāmādīhi vinā kammato samuṭṭhito. Pittasemhavātasamuṭṭhānā pana pittādīnaṃ adhikabhāveneva vuttā. Sabbassāpi hi rogassa dosattayaṃ āsannakāraṇaṃ dosappakopena vinā abhāvato. Kammaṃ padhānakāraṇaṃ katokāse eva tasmiṃ uppajjanato, itaraṃ pana tassa sahakārikāraṇaṃ daṭṭhabbaṃ. Tayidaṃ pubbekatahetuvādino paṭikkhipanti. Upapajjavedanīyaphalampi pubbekatahetukapakkhikameva atītaddhikattā kammassāti arucisūcanatthaṃ kira-saddaggahaṇaṃ karoti ‘‘upapajjavedanīyañca kira paṭikkhipantī’’ti.
924. දාහකාරණතායාති රාගාදිදසවිධග්‌ගිදාහස්‌ස, නරකග්‌ගිදාහස්‌ස ච කාරණතාය.
924. Dāhakāraṇatāyāti rāgādidasavidhaggidāhassa, narakaggidāhassa ca kāraṇatāya.
926. පුථුනිමිත්‌තසභාවෙසූති පුථු නානාකිලෙසාදීනං කාරණසභාවෙසු.
926. Puthunimittasabhāvesūti puthu nānākilesādīnaṃ kāraṇasabhāvesu.
931. අද්‌දනං අද්‌දා මද්‌දවො, අනෙකත්‌ථත්‌තා ධාතූනං තප්‌පටික්‌ඛෙපෙන අනද්‌දාති ආහ ‘‘අමුදුතා වා අනද්‌දා’’ති.
931. Addanaṃ addā maddavo, anekatthattā dhātūnaṃ tappaṭikkhepena anaddāti āha ‘‘amudutā vā anaddā’’ti.
936. අයොනිසොමනසිකාරහෙතුකත්‌තා ආවජ්‌ජනාය අකුසලානුකූලකිච්‌චතා දට්‌ඨබ්‌බා.
936. Ayonisomanasikārahetukattā āvajjanāya akusalānukūlakiccatā daṭṭhabbā.
තිකනිද්‌දෙසවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Tikaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
4. චතුක්‌කනිද්‌දෙසවණ්‌ණනා
4. Catukkaniddesavaṇṇanā
939. එවං-සද්‌දෙනාති නිදස්‌සනත්‌ථෙන එවං-සද්‌දෙනාති අධිප්‌පායො. භවො එව අභිවුද්‌ධො අභවො යථා ‘‘අසෙක්‌ඛා ධම්‌මා’’ති (ධ. ස. තිකමාතිකා 11). දුතියස්‌මිං පක්‌ඛෙ භවාභවසද්‌දෙන සම්‌පත්‌තිවිපත්‌තියො, වුද්‌ධිහානියො වා වුත්‌තාති වෙදිතබ්‌බා.
939. Evaṃ-saddenāti nidassanatthena evaṃ-saddenāti adhippāyo. Bhavo eva abhivuddho abhavo yathā ‘‘asekkhā dhammā’’ti (dha. sa. tikamātikā 11). Dutiyasmiṃ pakkhe bhavābhavasaddena sampattivipattiyo, vuddhihāniyo vā vuttāti veditabbā.
අගතියාති අයුත්‌තගතියා, අප්‌පතිරූපකිරියායාති අත්‌ථො.
Agatiyāti ayuttagatiyā, appatirūpakiriyāyāti attho.
කොධූපායාස…පෙ.… මාතුගාමා වා ඌමිආදිභයන්‌ති යොජනා. පඤ්‌චකාමගුණමාතුගාමග්‌ගහණෙති පඤ්‌චකාමගුණග්‌ගහණෙ, මාතුගාමග්‌ගහණෙ ච.
Kodhūpāyāsa…pe… mātugāmā vā ūmiādibhayanti yojanā. Pañcakāmaguṇamātugāmaggahaṇeti pañcakāmaguṇaggahaṇe, mātugāmaggahaṇe ca.
‘‘සයංකතං සුඛදුක්‌ඛ’’න්‌තිආදිකා දිට්‌ඨි යදිපි අඤ්‌ඤෙසම්‌පි දිට්‌ඨිගතිකානං අත්‌ථෙව, තිම්‌බරුකො පන තථාදිට්‌ඨිකො භගවන්‌තං උපසඞ්‌කමිත්‌වා පුච්‌ඡීති සා දිට්‌ඨි ‘‘තිම්‌බරුකදිට්‌ඨී’’ති (සං. නි. 2.18) වුත්‌තා. තෙනාහ ‘‘තිම්‌බරුකො…පෙ.… ආගතත්‌තා’’ති.
‘‘Sayaṃkataṃ sukhadukkha’’ntiādikā diṭṭhi yadipi aññesampi diṭṭhigatikānaṃ attheva, timbaruko pana tathādiṭṭhiko bhagavantaṃ upasaṅkamitvā pucchīti sā diṭṭhi ‘‘timbarukadiṭṭhī’’ti (saṃ. ni. 2.18) vuttā. Tenāha ‘‘timbaruko…pe… āgatattā’’ti.
චතුක්‌කනිද්‌දෙසවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Catukkaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
5. පඤ්‌චකනිද්‌දෙසවණ්‌ණනා
5. Pañcakaniddesavaṇṇanā
940. ආගමනස්‌ස පටිසන්‌ධිග්‌ගහණවසෙනාති අධිප්‌පායො.
940. Āgamanassa paṭisandhiggahaṇavasenāti adhippāyo.
941. උපචයනතොති වඩ්‌ඪනතො. අඤ්‌ඤථාති ලාභතො තක්‌කනතො ච අඤ්‌ඤප්‌පකාරො ගහිතොති තං දස්‌සෙන්‌තො ‘‘සද්‌ධාරුචිආදීහී’’ති ආහ. අනුස්‌සවතො හි සද්‌දහනං, රුච්‌චනං පන ජාතිස්‌සරඤාණතොපි හොති. ආදි-සද්‌දෙන ඛන්‌තිආදීනං සඞ්‌ගහො.
941. Upacayanatoti vaḍḍhanato. Aññathāti lābhato takkanato ca aññappakāro gahitoti taṃ dassento ‘‘saddhāruciādīhī’’ti āha. Anussavato hi saddahanaṃ, ruccanaṃ pana jātissarañāṇatopi hoti. Ādi-saddena khantiādīnaṃ saṅgaho.
942. අක්‌ඛන්‌ති මූලං එතෙසන්‌ති අක්‌ඛන්‌තිමූලකා. දුක්‌කටදුබ්‌භාසිතතාදිදොසා තාදිසානි කායවචීමනොදුච්‌චරිතානි.
942. Akkhanti mūlaṃ etesanti akkhantimūlakā. Dukkaṭadubbhāsitatādidosā tādisāni kāyavacīmanoduccaritāni.
943. උදග්‌ගතාසඞ්‌ඛාතො අවූපසමො න උද්‌ධච්‌චසඞ්‌ඛාතොති පීතියා එව සවිප්‌ඵාරිකතාසඞ්‌ඛාතං අසන්‌තසභාවං ආහ. අවූපසමහෙතුභූතොති වික්‌ඛෙපහෙතුභූතො. පීතියා ආකාරොති පීතියා පවත්‌තිආකාරො.
943. Udaggatāsaṅkhāto avūpasamo na uddhaccasaṅkhātoti pītiyā eva savipphārikatāsaṅkhātaṃ asantasabhāvaṃ āha. Avūpasamahetubhūtoti vikkhepahetubhūto. Pītiyā ākāroti pītiyā pavattiākāro.
පඤ්‌චකනිද්‌දෙසවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Pañcakaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
6. ඡක්‌කනිද්‌දෙසවණ්‌ණනා
6. Chakkaniddesavaṇṇanā
944. තෙනාති කොධාදීනංයෙව විවාදමූලත්‌තා.
944. Tenāti kodhādīnaṃyeva vivādamūlattā.
945. කුසලානුයොගෙ සාතච්‌චං කුසලානුයොගසාතච්‌චං.
945. Kusalānuyoge sātaccaṃ kusalānuyogasātaccaṃ.
ගණෙන සත්‌තසමූහෙන සඞ්‌ගණි සන්‌නිපතනං යෙන සද්‌ධිං, තෙන සඞ්‌ගති ගණසඞ්‌ගණිකා. කස්‌සචි ඝාසච්‌ඡාදනාදිකස්‌ස.
Gaṇena sattasamūhena saṅgaṇi sannipatanaṃ yena saddhiṃ, tena saṅgati gaṇasaṅgaṇikā. Kassaci ghāsacchādanādikassa.
946. උපවිතක්‌කෙතීති ආරම්‌මණං උපෙච්‌ච තක්‌කෙති.
946. Upavitakketīti ārammaṇaṃ upecca takketi.
948. අධිච්‌චසමුප්‌පන්‌නිකොති ‘‘අධිච්‌චසමුප්‌පන්‌නො අත්‌තා ච ලොකො චා’’ති එවංවාදී.
948. Adhiccasamuppannikoti ‘‘adhiccasamuppanno attā ca loko cā’’ti evaṃvādī.
ඡක්‌කනිද්‌දෙසවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Chakkaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
8. අට්‌ඨකනිද්‌දෙසවණ්‌ණනා
8. Aṭṭhakaniddesavaṇṇanā
952. ඔසීදනාකාරෙනාති කත්‌තබ්‌බකම්‌මෙ අනුස්‌සහනාකාරෙන.
952. Osīdanākārenāti kattabbakamme anussahanākārena.
958. තෙ අභිනිවෙසා අසඤ්‌ඤීවාදා වදන්‌ති එතෙහීති.
958. Te abhinivesā asaññīvādā vadanti etehīti.
අට්‌ඨකනිද්‌දෙසවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Aṭṭhakaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
9. නවකනිද්‌දෙසවණ්‌ණනා
9. Navakaniddesavaṇṇanā
960-963. දසමස්‌සාති අට්‌ඨානඝාතස්‌ස.
960-963. Dasamassāti aṭṭhānaghātassa.
අජ්‌ඣත්‌තන්‌ති ගොචරජ්‌ඣත්‌තං අධිප්‌පෙතං. එතස්‌ස ගාථාවචනස්‌ස. නිට්‌ඨපෙත්‌වාති අභිනිවිස්‌ස.
Ajjhattanti gocarajjhattaṃ adhippetaṃ. Etassa gāthāvacanassa. Niṭṭhapetvāti abhinivissa.
964. අඤ්‌ඤෙසං ඵස්‌සාදීනං සඞ්‌ඛතභාවෙ යථාසකංපච්‌චයෙහි. යෙනාකාරෙන මානස්‌ස සාතිසයා පවත්‌ති, තං දස්‌සෙතුං ‘‘අහන්‌ති, අස්‌මීති චා’’ති වුත්‌තං. අත්‌තනොති දිට්‌ඨිගතපරිකප්‌පිතස්‌ස අත්‌තනො. යථා මානස්‌ස සම්‌පග්‌ගහවසෙන, එවං තණ්‌හාය මමත්‌තවසෙන, දිට්‌ඨියා නිච්‌චාදිවසෙන පවත්‌ති විසෙසවතී සමානෙපි අනාගතකාලාමසනෙති ආහ ‘‘භවිස්‌සන්‌තී…පෙ.… වුත්‌තො’’ති. ‘‘අහමස්‌මී’’ති පන පවත්‌තමානස්‌සෙව භවතීති සබ්‌බපදසාධාරණස්‌ස මානස්‌සෙව වසෙන ඉඤ්‌ජිතාදිතා අට්‌ඨකථායං වුත්‌තා.
964. Aññesaṃ phassādīnaṃ saṅkhatabhāve yathāsakaṃpaccayehi. Yenākārena mānassa sātisayā pavatti, taṃ dassetuṃ ‘‘ahanti, asmīti cā’’ti vuttaṃ. Attanoti diṭṭhigataparikappitassa attano. Yathā mānassa sampaggahavasena, evaṃ taṇhāya mamattavasena, diṭṭhiyā niccādivasena pavatti visesavatī samānepi anāgatakālāmasaneti āha ‘‘bhavissantī…pe… vutto’’ti. ‘‘Ahamasmī’’ti pana pavattamānasseva bhavatīti sabbapadasādhāraṇassa mānasseva vasena iñjitāditā aṭṭhakathāyaṃ vuttā.
නවකනිද්‌දෙසවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Navakaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
10. දසකනිද්‌දෙසවණ්‌ණනා
10. Dasakaniddesavaṇṇanā
970. සඞ්‌කප්‌පනන්‌ති ‘‘කුසලතා’’ති වුත්‌තපදස්‌ස අත්‌ථවචනං. තස්‌සා උපායචින්‌තාය. මිච්‌ඡාභාවො සාවජ්‌ජභාවො. තදාකාරො මොහොති යථාවුත්‌තාකාරෙන පවත්‌තෙ චිත්‌තුප්‌පාදෙ මොහො. තස්‌සාපි යථාවුත්‌තපච්‌චවෙක්‌ඛණායපි යථාකතපාපෙපි. අධිමානසම්‌පයුත්‌තං සඤ්‌ජානනං පකතිපුරිසන්‌තරදස්‌සනාදිවසෙන පවත්‌තං දිට්‌ඨිසම්‌පයුත්‌තචිත්‌තං ඵලං විය විමුත්‌තන්‌ති ගහිතං දට්‌ඨබ්‌බං.
970. Saṅkappananti ‘‘kusalatā’’ti vuttapadassa atthavacanaṃ. Tassā upāyacintāya. Micchābhāvo sāvajjabhāvo. Tadākāro mohoti yathāvuttākārena pavatte cittuppāde moho. Tassāpi yathāvuttapaccavekkhaṇāyapi yathākatapāpepi. Adhimānasampayuttaṃ sañjānanaṃ pakatipurisantaradassanādivasena pavattaṃ diṭṭhisampayuttacittaṃ phalaṃ viya vimuttanti gahitaṃ daṭṭhabbaṃ.
දසකනිද්‌දෙසවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Dasakaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
තණ්‌හාවිචරිතනිද්‌දෙසවණ්‌ණනා
Taṇhāvicaritaniddesavaṇṇanā
973. විසෙසං අකත්‌වාති අනුපනිධානං, සමතො ච අසමතො ච උපනිධානන්‌ති ඉමං විභාගං අකත්‌වා, යො ‘‘ඉත්‌ථං, එවං, අඤ්‌ඤථා’’ති පදෙහි පකාසිතො.
973. Visesaṃakatvāti anupanidhānaṃ, samato ca asamato ca upanidhānanti imaṃ vibhāgaṃ akatvā, yo ‘‘itthaṃ, evaṃ, aññathā’’ti padehi pakāsito.
විසෙසස්‌සාති ‘‘ඉත්‌ථං, එවං, අඤ්‌ඤථා’’ති යථාවුත්‌තස්‌සෙව විසෙසස්‌ස. දිට්‌ඨියාති දිට්‌ඨියා ගහිතාය තදවිනාභාවිනී තණ්‌හා දස්‌සිතා. සීසසීසමූලකෙහීති චතූහි සීසෙහි, ද්‌වාදසහි ච සීසමූලකෙහි. සයමෙව ච තණ්‌හා දස්‌සිතාති යොජනා. යදි දිට්‌ඨිමානගාහොපි ඉධාධිප්‌පෙතො, යතො ‘‘තණ්‌හාමානදිට්‌ඨිවසෙන සමූහගාහතො’’ති (විභ. අට්‌ඨ. 973) අට්‌ඨකථායං වුත්‌තං, කථං ‘‘තණ්‌හාවිචරිතානී’’ති වචනන්‌ති ආහ ‘‘දිට්‌ඨිමානෙසූ’’තිආදි. තංමූලකත්‌තාති තණ්‌හාමූලකත්‌තා.
Visesassāti ‘‘itthaṃ, evaṃ, aññathā’’ti yathāvuttasseva visesassa. Diṭṭhiyāti diṭṭhiyā gahitāya tadavinābhāvinī taṇhā dassitā. Sīsasīsamūlakehīti catūhi sīsehi, dvādasahi ca sīsamūlakehi. Sayameva ca taṇhā dassitāti yojanā. Yadi diṭṭhimānagāhopi idhādhippeto, yato ‘‘taṇhāmānadiṭṭhivasena samūhagāhato’’ti (vibha. aṭṭha. 973) aṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ, kathaṃ ‘‘taṇhāvicaritānī’’ti vacananti āha ‘‘diṭṭhimānesū’’tiādi. Taṃmūlakattāti taṇhāmūlakattā.
974. න අවක්‌කරීයතීති අනවකාරී, තං අනවකාරිං කත්‌වා, තං පදන්‌තරෙන විභාවෙන්‌තො ‘‘අනවක්‌කරි, තං කත්‌වා’’ති ආහ. වික්‌ඛෙපනං අවයවතො විභාගො. අත්‌තතො අවිනිබ්‌භුජිත්‌වාති ය්‌වායං දිට්‌ඨිගතිකපරිකප්‌පිතො අත්‌තා, තතො අවිසුං කත්‌වා.
974. Na avakkarīyatīti anavakārī, taṃ anavakāriṃ katvā, taṃ padantarena vibhāvento ‘‘anavakkari, taṃ katvā’’ti āha. Vikkhepanaṃ avayavato vibhāgo. Attato avinibbhujitvāti yvāyaṃ diṭṭhigatikaparikappito attā, tato avisuṃ katvā.
976. බහිකතානි රූපාදීනි උපගන්‌ත්‌වා පවත්‌තා තණ්‌හා උපාදායාති වුත්‌තාති යොජනා.
976. Bahikatāni rūpādīni upagantvā pavattā taṇhā upādāyāti vuttāti yojanā.
එකච්‌චස්‌ස පුග්‌ගලස්‌ස එකස්‌මිං අත්‌තභාවෙ කස්‌සචි තණ්‌හාවිචරිතස්‌ස අසම්‌භවො, කස්‌සචිදෙව සම්‌භවොති ආහ ‘‘කස්‌සචි සම්‌භවදස්‌සනත්‌ථං වුත්‌ත’’න්‌ති.
Ekaccassa puggalassa ekasmiṃ attabhāve kassaci taṇhāvicaritassa asambhavo, kassacideva sambhavoti āha ‘‘kassaci sambhavadassanatthaṃ vutta’’nti.
තණ්‌හාවිචරිතනිද්‌දෙසවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Taṇhāvicaritaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
ඛුද්‌දකවත්‌ථුවිභඞ්‌ගවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Khuddakavatthuvibhaṅgavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / අභිධම්‌මපිටක • Abhidhammapiṭaka / විභඞ්‌ගපාළි • Vibhaṅgapāḷi / 17. ඛුද්‌දකවත්‌ථුවිභඞ්‌ගො • 17. Khuddakavatthuvibhaṅgo
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / අභිධම්‌මපිටක (අට්‌ඨකථා) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / සම්‌මොහවිනොදනී-අට්‌ඨකථා • Sammohavinodanī-aṭṭhakathā
1. එකකමාතිකාදිවණ්‌ණනා • 1. Ekakamātikādivaṇṇanā
(2.) දුකනිද්‌දෙසවණ්‌ණනා • (2.) Dukaniddesavaṇṇanā
(3.) තිකනිද්‌දෙසවණ්‌ණනා • (3.) Tikaniddesavaṇṇanā
(4.) චතුක්‌කනිද්‌දෙසවණ්‌ණනා • (4.) Catukkaniddesavaṇṇanā
(5.) පඤ්‌චකනිද්‌දෙසවණ්‌ණනා • (5.) Pañcakaniddesavaṇṇanā
(6.) ඡක්‌කනිද්‌දෙසවණ්‌ණනා • (6.) Chakkaniddesavaṇṇanā
(8.) අට්‌ඨකනිද්‌දෙසවණ්‌ණනා • (8.) Aṭṭhakaniddesavaṇṇanā
(9.) නවකනිද්‌දෙසවණ්‌ණනා • (9.) Navakaniddesavaṇṇanā
(10.) දසකනිද්‌දෙසවණ්‌ණනා • (10.) Dasakaniddesavaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / අභිධම්‌මපිටක (ටීකා) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / විභඞ්‌ග-මූලටීකා • Vibhaṅga-mūlaṭīkā / 17. ඛුද්‌දකවත්‌ථුවිභඞ්‌ගො • 17. Khuddakavatthuvibhaṅgo
