| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / මිලින්‌දපඤ්‌හපාළි • Milindapañhapāḷi |
2. අභෙජ්‌ජවග්‌ගො
2. Abhejjavaggo
1. ඛුද්‌දානුඛුද්‌දකපඤ්‌හො
1. Khuddānukhuddakapañho
1. ‘‘භන්‌තෙ නාගසෙන, භාසිතම්‌පෙතං භගවතා ‘අභිඤ්‌ඤායාහං, භික්‌ඛවෙ, ධම්‌මං දෙසෙමි නො අනභිඤ්‌ඤායා’ති. පුන ච විනයපඤ්‌ඤත්‌තියා එවං භණිතං ‘ආකඞ්‌ඛමානො, ආනන්‌ද, සඞ්‌ඝො මමච්‌චයෙන ඛුද්‌දානුඛුද්‌දකානි සික්‌ඛාපදානි සමූහනතූ’ති. කිං නු ඛො, භන්‌තෙ නාගසෙන, ඛුද්‌දානුඛුද්‌දකානි සික්‌ඛාපදානි දුප්‌පඤ්‌ඤත්‌තානි, උදාහු අවත්‌ථුස්‌මිං අජානිත්‌වා පඤ්‌ඤත්‌තානි, යං භගවා අත්‌තනො අච්‌චයෙන ඛුද්‌දානුඛුද්‌දකානි සික්‌ඛාපදානි සමූහනාපෙති? යදි, භන්‌තෙ නාගසෙන, භගවතා භණිතං ‘අභිඤ්‌ඤායාහං, භික්‌ඛවෙ, ධම්‌මං දෙසෙමි නො අනභිඤ්‌ඤායා’ති, තෙන හි ‘ආකඞ්‌ඛමානො, ආනන්‌ද, සඞ්‌ඝො මමච්‌චයෙන ඛුද්‌දානුඛුද්‌දකානි සික්‌ඛාපදානි සමූහනතූ’ති යං වචනං, තං මිච්‌ඡා. යදි තථාගතෙ විනයපඤ්‌ඤත්‌තියා එවං භණිතං ‘ආකඞ්‌ඛමානො, ආනන්‌ද, සඞ්‌ඝො මමච්‌චයෙන ඛුද්‌දානුඛුද්‌දකානි සික්‌ඛාපදානි සමූහනතූ’ති තෙන හි ‘අභිඤ්‌ඤායාහං, භික්‌ඛවෙ, ධම්‌මං දෙසෙමි නො අනභිඤ්‌ඤායා’ති තම්‌පි වචනං මිච්‌ඡා. අයම්‌පි උභතො කොටිකො පඤ්‌හො සුඛුමො නිපුණො ගම්‌භීරො සුගම්‌භීරො දුන්‌නිජ්‌ඣාපයො, සො තවානුප්‌පත්‌තො, තත්‌ථ තෙ ඤාණබලවිප්‌ඵාරං දස්‌සෙහී’’ති.
1. ‘‘Bhante nāgasena, bhāsitampetaṃ bhagavatā ‘abhiññāyāhaṃ, bhikkhave, dhammaṃ desemi no anabhiññāyā’ti. Puna ca vinayapaññattiyā evaṃ bhaṇitaṃ ‘ākaṅkhamāno, ānanda, saṅgho mamaccayena khuddānukhuddakāni sikkhāpadāni samūhanatū’ti. Kiṃ nu kho, bhante nāgasena, khuddānukhuddakāni sikkhāpadāni duppaññattāni, udāhu avatthusmiṃ ajānitvā paññattāni, yaṃ bhagavā attano accayena khuddānukhuddakāni sikkhāpadāni samūhanāpeti? Yadi, bhante nāgasena, bhagavatā bhaṇitaṃ ‘abhiññāyāhaṃ, bhikkhave, dhammaṃ desemi no anabhiññāyā’ti, tena hi ‘ākaṅkhamāno, ānanda, saṅgho mamaccayena khuddānukhuddakāni sikkhāpadāni samūhanatū’ti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā. Yadi tathāgate vinayapaññattiyā evaṃ bhaṇitaṃ ‘ākaṅkhamāno, ānanda, saṅgho mamaccayena khuddānukhuddakāni sikkhāpadāni samūhanatū’ti tena hi ‘abhiññāyāhaṃ, bhikkhave, dhammaṃ desemi no anabhiññāyā’ti tampi vacanaṃ micchā. Ayampi ubhato koṭiko pañho sukhumo nipuṇo gambhīro sugambhīro dunnijjhāpayo, so tavānuppatto, tattha te ñāṇabalavipphāraṃ dassehī’’ti.
‘‘භාසිතම්‌පෙතං, මහාරාජ, භගවතා ‘අභිඤ්‌ඤායාහං, භික්‌ඛවෙ, ධම්‌මං දෙසෙමි නො අනභිඤ්‌ඤායා’ති, විනයපඤ්‌ඤත්‌තියාපි එවං භණිතං ‘ආකඞ්‌ඛමානො, ආනන්‌ද, සඞ්‌ඝො මමච්‌චයෙන ඛුද්‌දානුඛුද්‌දකානි සික්‌ඛාපදානි සමූහනතූ’ති, තං පන, මහාරාජ, තථාගතො භික්‌ඛූ වීමංසමානො ආහ ‘උක්‌කලෙස්‌සන්‌ති 1 නු ඛො මම සාවකා මයා විස්‌සජ්‌ජාපීයමානා මමච්‌චයෙන ඛුද්‌දානුඛුද්‌දකානි සික්‌ඛාපදානි, උදාහු ආදියිස්‌සන්‌තී’ති.
‘‘Bhāsitampetaṃ, mahārāja, bhagavatā ‘abhiññāyāhaṃ, bhikkhave, dhammaṃ desemi no anabhiññāyā’ti, vinayapaññattiyāpi evaṃ bhaṇitaṃ ‘ākaṅkhamāno, ānanda, saṅgho mamaccayena khuddānukhuddakāni sikkhāpadāni samūhanatū’ti, taṃ pana, mahārāja, tathāgato bhikkhū vīmaṃsamāno āha ‘ukkalessanti 2 nu kho mama sāvakā mayā vissajjāpīyamānā mamaccayena khuddānukhuddakāni sikkhāpadāni, udāhu ādiyissantī’ti.
‘‘යථා, මහාරාජ, චක්‌කවත්‌තී රාජා පුත්‌තෙ එවං වදෙය්‍ය ‘අයං ඛො, තාතා, මහාජනපදො සබ්‌බදිසාසු සාගරපරියන්‌තො, දුක්‌කරො, තාතා, තාවතකෙන බලෙන ධාරෙතුං, එථ තුම්‌හෙ, තාතා, මමච්‌චයෙන පච්‌චන්‌තෙ පච්‌චන්‌තෙ දෙසෙ පජහථා’ති. අපි නු ඛො තෙ, මහාරාජ, කුමාරා පිතුඅච්‌චයෙන හත්‌ථගතෙ ජනපදෙ සබ්‌බෙ තෙ පච්‌චන්‌තෙ පච්‌චන්‌තෙ දෙසෙ මුඤ්‌චෙය්‍යු’’න්‌ති? ‘‘න හි භන්‌තෙ, රාජතො 3, භන්‌තෙ, ලුද්‌ධතරා 4 කුමාරා රජ්‌ජලොභෙන තදුත්‌තරිං දිගුණතිගුණං ජනපදං පරිග්‌ගණ්‌හෙය්‍යුං 5, කිං පන තෙ හත්‌ථගතං ජනපදං මුඤ්‌චෙය්‍යු’’න්‌ති? ‘‘එවමෙව ඛො, මහාරාජ, තථාගතො භික්‌ඛූ වීමංසමානො එවමාහ ‘ආකඞ්‌ඛමානො, ආනන්‌ද, සඞ්‌ඝො මමච්‌චයෙන ඛුද්‌දානුඛුද්‌දකානි සික්‌ඛාපදානි සමූහනතූ’ති. දුක්‌ඛපරිමුත්‌තියා, මහාරාජ, බුද්‌ධපුත්‌තා ධම්‌මලොභෙන අඤ්‌ඤම්‌පි උත්‌තරිං දියඩ්‌ඪසික්‌ඛාපදසතං ගොපෙය්‍යුං, කිං පන පකතිපඤ්‌ඤත්‌තං සික්‌ඛාපදං මුඤ්‌චෙය්‍යු’’න්‌ති?
‘‘Yathā, mahārāja, cakkavattī rājā putte evaṃ vadeyya ‘ayaṃ kho, tātā, mahājanapado sabbadisāsu sāgarapariyanto, dukkaro, tātā, tāvatakena balena dhāretuṃ, etha tumhe, tātā, mamaccayena paccante paccante dese pajahathā’ti. Api nu kho te, mahārāja, kumārā pituaccayena hatthagate janapade sabbe te paccante paccante dese muñceyyu’’nti? ‘‘Na hi bhante, rājato 6, bhante, luddhatarā 7 kumārā rajjalobhena taduttariṃ diguṇatiguṇaṃ janapadaṃ pariggaṇheyyuṃ 8, kiṃ pana te hatthagataṃ janapadaṃ muñceyyu’’nti? ‘‘Evameva kho, mahārāja, tathāgato bhikkhū vīmaṃsamāno evamāha ‘ākaṅkhamāno, ānanda, saṅgho mamaccayena khuddānukhuddakāni sikkhāpadāni samūhanatū’ti. Dukkhaparimuttiyā, mahārāja, buddhaputtā dhammalobhena aññampi uttariṃ diyaḍḍhasikkhāpadasataṃ gopeyyuṃ, kiṃ pana pakatipaññattaṃ sikkhāpadaṃ muñceyyu’’nti?
‘‘භන්‌තෙ නාගසෙන, යං භගවා ආහ ‘ඛුද්‌දානුඛුද්‌දකානි සික්‌ඛාපදානී’ති, එත්‌ථායං ජනො සම්‌මූළ්‌හො විමතිජාතො අධිකතො සංසයපක්‌ඛන්‌දො. කතමානි තානි ඛුද්‌දකානි සික්‌ඛාපදානි, කතමානි අනුඛුද්‌දකානි සික්‌ඛාපදානීති? දුක්‌කටං, මහාරාජ, ඛුද්‌දකං සික්‌ඛාපදං, දුබ්‌භාසිතං අනුඛුද්‌දකං සික්‌ඛාපදං, ඉමානි ද්‌වෙ ඛුද්‌දානුඛුද්‌දකානි සික්‌ඛාපදානි, පුබ්‌බකෙහිපි, මහාරාජ, මහාථෙරෙහි එත්‌ථ විමති උප්‌පාදිතා, තෙහිපි එකජ්‌ඣං න කතො ධම්‌මසණ්‌ඨිතිපරියායෙ භගවතා එසො පඤ්‌හො උපදිට්‌ඨොති. චිරනික්‌ඛිත්‌තං, භන්‌තෙ නාගසෙන, ජිනරහස්‌සං අජ්‌ජෙතරහි ලොකෙ විවටං පාකටං කත’’න්‌ති.
‘‘Bhante nāgasena, yaṃ bhagavā āha ‘khuddānukhuddakāni sikkhāpadānī’ti, etthāyaṃ jano sammūḷho vimatijāto adhikato saṃsayapakkhando. Katamāni tāni khuddakāni sikkhāpadāni, katamāni anukhuddakāni sikkhāpadānīti? Dukkaṭaṃ, mahārāja, khuddakaṃ sikkhāpadaṃ, dubbhāsitaṃ anukhuddakaṃ sikkhāpadaṃ, imāni dve khuddānukhuddakāni sikkhāpadāni, pubbakehipi, mahārāja, mahātherehi ettha vimati uppāditā, tehipi ekajjhaṃ na kato dhammasaṇṭhitipariyāye bhagavatā eso pañho upadiṭṭhoti. Ciranikkhittaṃ, bhante nāgasena, jinarahassaṃ ajjetarahi loke vivaṭaṃ pākaṭaṃ kata’’nti.
ඛුද්‌දානුඛුද්‌දකපඤ්‌හො පඨමො.
Khuddānukhuddakapañho paṭhamo.
Footnotes:
