| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਮਿਲਿਨ੍ਦਪਞ੍ਹਪਾਲ਼ਿ • Milindapañhapāḷi |
੨. ਅਭੇਜ੍ਜવਗ੍ਗੋ
2. Abhejjavaggo
੧. ਖੁਦ੍ਦਾਨੁਖੁਦ੍ਦਕਪਞ੍ਹੋ
1. Khuddānukhuddakapañho
੧. ‘‘ਭਨ੍ਤੇ ਨਾਗਸੇਨ, ਭਾਸਿਤਮ੍ਪੇਤਂ ਭਗવਤਾ ‘ਅਭਿਞ੍ਞਾਯਾਹਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਮਿ ਨੋ ਅਨਭਿਞ੍ਞਾਯਾ’ਤਿ। ਪੁਨ ਚ વਿਨਯਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਯਾ ਏવਂ ਭਣਿਤਂ ‘ਆਕਙ੍ਖਮਾਨੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਸਙ੍ਘੋ ਮਮਚ੍ਚਯੇਨ ਖੁਦ੍ਦਾਨੁਖੁਦ੍ਦਕਾਨਿ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਾਨਿ ਸਮੂਹਨਤੂ’ਤਿ। ਕਿਂ ਨੁ ਖੋ, ਭਨ੍ਤੇ ਨਾਗਸੇਨ, ਖੁਦ੍ਦਾਨੁਖੁਦ੍ਦਕਾਨਿ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਾਨਿ ਦੁਪ੍ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਾਨਿ, ਉਦਾਹੁ ਅવਤ੍ਥੁਸ੍ਮਿਂ ਅਜਾਨਿਤ੍વਾ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਾਨਿ, ਯਂ ਭਗવਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਚ੍ਚਯੇਨ ਖੁਦ੍ਦਾਨੁਖੁਦ੍ਦਕਾਨਿ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਾਨਿ ਸਮੂਹਨਾਪੇਤਿ? ਯਦਿ, ਭਨ੍ਤੇ ਨਾਗਸੇਨ, ਭਗવਤਾ ਭਣਿਤਂ ‘ਅਭਿਞ੍ਞਾਯਾਹਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਮਿ ਨੋ ਅਨਭਿਞ੍ਞਾਯਾ’ਤਿ, ਤੇਨ ਹਿ ‘ਆਕਙ੍ਖਮਾਨੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਸਙ੍ਘੋ ਮਮਚ੍ਚਯੇਨ ਖੁਦ੍ਦਾਨੁਖੁਦ੍ਦਕਾਨਿ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਾਨਿ ਸਮੂਹਨਤੂ’ਤਿ ਯਂ વਚਨਂ, ਤਂ ਮਿਚ੍ਛਾ। ਯਦਿ ਤਥਾਗਤੇ વਿਨਯਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਯਾ ਏવਂ ਭਣਿਤਂ ‘ਆਕਙ੍ਖਮਾਨੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਸਙ੍ਘੋ ਮਮਚ੍ਚਯੇਨ ਖੁਦ੍ਦਾਨੁਖੁਦ੍ਦਕਾਨਿ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਾਨਿ ਸਮੂਹਨਤੂ’ਤਿ ਤੇਨ ਹਿ ‘ਅਭਿਞ੍ਞਾਯਾਹਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਮਿ ਨੋ ਅਨਭਿਞ੍ਞਾਯਾ’ਤਿ ਤਮ੍ਪਿ વਚਨਂ ਮਿਚ੍ਛਾ। ਅਯਮ੍ਪਿ ਉਭਤੋ ਕੋਟਿਕੋ ਪਞ੍ਹੋ ਸੁਖੁਮੋ ਨਿਪੁਣੋ ਗਮ੍ਭੀਰੋ ਸੁਗਮ੍ਭੀਰੋ ਦੁਨ੍ਨਿਜ੍ਝਾਪਯੋ, ਸੋ ਤવਾਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤੋ, ਤਤ੍ਥ ਤੇ ਞਾਣਬਲવਿਪ੍ਫਾਰਂ ਦਸ੍ਸੇਹੀ’’ਤਿ।
1. ‘‘Bhante nāgasena, bhāsitampetaṃ bhagavatā ‘abhiññāyāhaṃ, bhikkhave, dhammaṃ desemi no anabhiññāyā’ti. Puna ca vinayapaññattiyā evaṃ bhaṇitaṃ ‘ākaṅkhamāno, ānanda, saṅgho mamaccayena khuddānukhuddakāni sikkhāpadāni samūhanatū’ti. Kiṃ nu kho, bhante nāgasena, khuddānukhuddakāni sikkhāpadāni duppaññattāni, udāhu avatthusmiṃ ajānitvā paññattāni, yaṃ bhagavā attano accayena khuddānukhuddakāni sikkhāpadāni samūhanāpeti? Yadi, bhante nāgasena, bhagavatā bhaṇitaṃ ‘abhiññāyāhaṃ, bhikkhave, dhammaṃ desemi no anabhiññāyā’ti, tena hi ‘ākaṅkhamāno, ānanda, saṅgho mamaccayena khuddānukhuddakāni sikkhāpadāni samūhanatū’ti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā. Yadi tathāgate vinayapaññattiyā evaṃ bhaṇitaṃ ‘ākaṅkhamāno, ānanda, saṅgho mamaccayena khuddānukhuddakāni sikkhāpadāni samūhanatū’ti tena hi ‘abhiññāyāhaṃ, bhikkhave, dhammaṃ desemi no anabhiññāyā’ti tampi vacanaṃ micchā. Ayampi ubhato koṭiko pañho sukhumo nipuṇo gambhīro sugambhīro dunnijjhāpayo, so tavānuppatto, tattha te ñāṇabalavipphāraṃ dassehī’’ti.
‘‘ਭਾਸਿਤਮ੍ਪੇਤਂ, ਮਹਾਰਾਜ, ਭਗવਤਾ ‘ਅਭਿਞ੍ਞਾਯਾਹਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਮਿ ਨੋ ਅਨਭਿਞ੍ਞਾਯਾ’ਤਿ, વਿਨਯਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਯਾਪਿ ਏવਂ ਭਣਿਤਂ ‘ਆਕਙ੍ਖਮਾਨੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਸਙ੍ਘੋ ਮਮਚ੍ਚਯੇਨ ਖੁਦ੍ਦਾਨੁਖੁਦ੍ਦਕਾਨਿ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਾਨਿ ਸਮੂਹਨਤੂ’ਤਿ, ਤਂ ਪਨ, ਮਹਾਰਾਜ, ਤਥਾਗਤੋ ਭਿਕ੍ਖੂ વੀਮਂਸਮਾਨੋ ਆਹ ‘ਉਕ੍ਕਲੇਸ੍ਸਨ੍ਤਿ 1 ਨੁ ਖੋ ਮਮ ਸਾવਕਾ ਮਯਾ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਾਪੀਯਮਾਨਾ ਮਮਚ੍ਚਯੇਨ ਖੁਦ੍ਦਾਨੁਖੁਦ੍ਦਕਾਨਿ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਾਨਿ, ਉਦਾਹੁ ਆਦਿਯਿਸ੍ਸਨ੍ਤੀ’ਤਿ।
‘‘Bhāsitampetaṃ, mahārāja, bhagavatā ‘abhiññāyāhaṃ, bhikkhave, dhammaṃ desemi no anabhiññāyā’ti, vinayapaññattiyāpi evaṃ bhaṇitaṃ ‘ākaṅkhamāno, ānanda, saṅgho mamaccayena khuddānukhuddakāni sikkhāpadāni samūhanatū’ti, taṃ pana, mahārāja, tathāgato bhikkhū vīmaṃsamāno āha ‘ukkalessanti 2 nu kho mama sāvakā mayā vissajjāpīyamānā mamaccayena khuddānukhuddakāni sikkhāpadāni, udāhu ādiyissantī’ti.
‘‘ਯਥਾ, ਮਹਾਰਾਜ, ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤੀ ਰਾਜਾ ਪੁਤ੍ਤੇ ਏવਂ વਦੇਯ੍ਯ ‘ਅਯਂ ਖੋ, ਤਾਤਾ, ਮਹਾਜਨਪਦੋ ਸਬ੍ਬਦਿਸਾਸੁ ਸਾਗਰਪਰਿਯਨ੍ਤੋ, ਦੁਕ੍ਕਰੋ, ਤਾਤਾ, ਤਾવਤਕੇਨ ਬਲੇਨ ਧਾਰੇਤੁਂ, ਏਥ ਤੁਮ੍ਹੇ, ਤਾਤਾ, ਮਮਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਨ੍ਤੇ ਪਚ੍ਚਨ੍ਤੇ ਦੇਸੇ ਪਜਹਥਾ’ਤਿ। ਅਪਿ ਨੁ ਖੋ ਤੇ, ਮਹਾਰਾਜ, ਕੁਮਾਰਾ ਪਿਤੁਅਚ੍ਚਯੇਨ ਹਤ੍ਥਗਤੇ ਜਨਪਦੇ ਸਬ੍ਬੇ ਤੇ ਪਚ੍ਚਨ੍ਤੇ ਪਚ੍ਚਨ੍ਤੇ ਦੇਸੇ ਮੁਞ੍ਚੇਯ੍ਯੁ’’ਨ੍ਤਿ? ‘‘ਨ ਹਿ ਭਨ੍ਤੇ, ਰਾਜਤੋ 3, ਭਨ੍ਤੇ, ਲੁਦ੍ਧਤਰਾ 4 ਕੁਮਾਰਾ ਰਜ੍ਜਲੋਭੇਨ ਤਦੁਤ੍ਤਰਿਂ ਦਿਗੁਣਤਿਗੁਣਂ ਜਨਪਦਂ ਪਰਿਗ੍ਗਣ੍ਹੇਯ੍ਯੁਂ 5, ਕਿਂ ਪਨ ਤੇ ਹਤ੍ਥਗਤਂ ਜਨਪਦਂ ਮੁਞ੍ਚੇਯ੍ਯੁ’’ਨ੍ਤਿ? ‘‘ਏવਮੇવ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਤਥਾਗਤੋ ਭਿਕ੍ਖੂ વੀਮਂਸਮਾਨੋ ਏવਮਾਹ ‘ਆਕਙ੍ਖਮਾਨੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਸਙ੍ਘੋ ਮਮਚ੍ਚਯੇਨ ਖੁਦ੍ਦਾਨੁਖੁਦ੍ਦਕਾਨਿ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਾਨਿ ਸਮੂਹਨਤੂ’ਤਿ। ਦੁਕ੍ਖਪਰਿਮੁਤ੍ਤਿਯਾ, ਮਹਾਰਾਜ, ਬੁਦ੍ਧਪੁਤ੍ਤਾ ਧਮ੍ਮਲੋਭੇਨ ਅਞ੍ਞਮ੍ਪਿ ਉਤ੍ਤਰਿਂ ਦਿਯਡ੍ਢਸਿਕ੍ਖਾਪਦਸਤਂ ਗੋਪੇਯ੍ਯੁਂ, ਕਿਂ ਪਨ ਪਕਤਿਪਞ੍ਞਤ੍ਤਂ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਂ ਮੁਞ੍ਚੇਯ੍ਯੁ’’ਨ੍ਤਿ?
‘‘Yathā, mahārāja, cakkavattī rājā putte evaṃ vadeyya ‘ayaṃ kho, tātā, mahājanapado sabbadisāsu sāgarapariyanto, dukkaro, tātā, tāvatakena balena dhāretuṃ, etha tumhe, tātā, mamaccayena paccante paccante dese pajahathā’ti. Api nu kho te, mahārāja, kumārā pituaccayena hatthagate janapade sabbe te paccante paccante dese muñceyyu’’nti? ‘‘Na hi bhante, rājato 6, bhante, luddhatarā 7 kumārā rajjalobhena taduttariṃ diguṇatiguṇaṃ janapadaṃ pariggaṇheyyuṃ 8, kiṃ pana te hatthagataṃ janapadaṃ muñceyyu’’nti? ‘‘Evameva kho, mahārāja, tathāgato bhikkhū vīmaṃsamāno evamāha ‘ākaṅkhamāno, ānanda, saṅgho mamaccayena khuddānukhuddakāni sikkhāpadāni samūhanatū’ti. Dukkhaparimuttiyā, mahārāja, buddhaputtā dhammalobhena aññampi uttariṃ diyaḍḍhasikkhāpadasataṃ gopeyyuṃ, kiṃ pana pakatipaññattaṃ sikkhāpadaṃ muñceyyu’’nti?
‘‘ਭਨ੍ਤੇ ਨਾਗਸੇਨ, ਯਂ ਭਗવਾ ਆਹ ‘ਖੁਦ੍ਦਾਨੁਖੁਦ੍ਦਕਾਨਿ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਾਨੀ’ਤਿ, ਏਤ੍ਥਾਯਂ ਜਨੋ ਸਮ੍ਮੂਲ਼੍ਹੋ વਿਮਤਿਜਾਤੋ ਅਧਿਕਤੋ ਸਂਸਯਪਕ੍ਖਨ੍ਦੋ। ਕਤਮਾਨਿ ਤਾਨਿ ਖੁਦ੍ਦਕਾਨਿ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਾਨਿ, ਕਤਮਾਨਿ ਅਨੁਖੁਦ੍ਦਕਾਨਿ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਾਨੀਤਿ? ਦੁਕ੍ਕਟਂ, ਮਹਾਰਾਜ, ਖੁਦ੍ਦਕਂ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਂ, ਦੁਬ੍ਭਾਸਿਤਂ ਅਨੁਖੁਦ੍ਦਕਂ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਂ, ਇਮਾਨਿ ਦ੍વੇ ਖੁਦ੍ਦਾਨੁਖੁਦ੍ਦਕਾਨਿ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਾਨਿ, ਪੁਬ੍ਬਕੇਹਿਪਿ, ਮਹਾਰਾਜ, ਮਹਾਥੇਰੇਹਿ ਏਤ੍ਥ વਿਮਤਿ ਉਪ੍ਪਾਦਿਤਾ, ਤੇਹਿਪਿ ਏਕਜ੍ਝਂ ਨ ਕਤੋ ਧਮ੍ਮਸਣ੍ਠਿਤਿਪਰਿਯਾਯੇ ਭਗવਤਾ ਏਸੋ ਪਞ੍ਹੋ ਉਪਦਿਟ੍ਠੋਤਿ। ਚਿਰਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਂ, ਭਨ੍ਤੇ ਨਾਗਸੇਨ, ਜਿਨਰਹਸ੍ਸਂ ਅਜ੍ਜੇਤਰਹਿ ਲੋਕੇ વਿવਟਂ ਪਾਕਟਂ ਕਤ’’ਨ੍ਤਿ।
‘‘Bhante nāgasena, yaṃ bhagavā āha ‘khuddānukhuddakāni sikkhāpadānī’ti, etthāyaṃ jano sammūḷho vimatijāto adhikato saṃsayapakkhando. Katamāni tāni khuddakāni sikkhāpadāni, katamāni anukhuddakāni sikkhāpadānīti? Dukkaṭaṃ, mahārāja, khuddakaṃ sikkhāpadaṃ, dubbhāsitaṃ anukhuddakaṃ sikkhāpadaṃ, imāni dve khuddānukhuddakāni sikkhāpadāni, pubbakehipi, mahārāja, mahātherehi ettha vimati uppāditā, tehipi ekajjhaṃ na kato dhammasaṇṭhitipariyāye bhagavatā eso pañho upadiṭṭhoti. Ciranikkhittaṃ, bhante nāgasena, jinarahassaṃ ajjetarahi loke vivaṭaṃ pākaṭaṃ kata’’nti.
ਖੁਦ੍ਦਾਨੁਖੁਦ੍ਦਕਪਞ੍ਹੋ ਪਠਮੋ।
Khuddānukhuddakapañho paṭhamo.
Footnotes:
