Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / മിലിന്ദപഞ്ഹപാളി • Milindapañhapāḷi |
൨. അഭേജ്ജവഗ്ഗോ
2. Abhejjavaggo
൧. ഖുദ്ദാനുഖുദ്ദകപഞ്ഹോ
1. Khuddānukhuddakapañho
൧. ‘‘ഭന്തേ നാഗസേന, ഭാസിതമ്പേതം ഭഗവതാ ‘അഭിഞ്ഞായാഹം, ഭിക്ഖവേ, ധമ്മം ദേസേമി നോ അനഭിഞ്ഞായാ’തി. പുന ച വിനയപഞ്ഞത്തിയാ ഏവം ഭണിതം ‘ആകങ്ഖമാനോ, ആനന്ദ, സങ്ഘോ മമച്ചയേന ഖുദ്ദാനുഖുദ്ദകാനി സിക്ഖാപദാനി സമൂഹനതൂ’തി. കിം നു ഖോ, ഭന്തേ നാഗസേന, ഖുദ്ദാനുഖുദ്ദകാനി സിക്ഖാപദാനി ദുപ്പഞ്ഞത്താനി, ഉദാഹു അവത്ഥുസ്മിം അജാനിത്വാ പഞ്ഞത്താനി, യം ഭഗവാ അത്തനോ അച്ചയേന ഖുദ്ദാനുഖുദ്ദകാനി സിക്ഖാപദാനി സമൂഹനാപേതി? യദി, ഭന്തേ നാഗസേന, ഭഗവതാ ഭണിതം ‘അഭിഞ്ഞായാഹം, ഭിക്ഖവേ, ധമ്മം ദേസേമി നോ അനഭിഞ്ഞായാ’തി, തേന ഹി ‘ആകങ്ഖമാനോ, ആനന്ദ, സങ്ഘോ മമച്ചയേന ഖുദ്ദാനുഖുദ്ദകാനി സിക്ഖാപദാനി സമൂഹനതൂ’തി യം വചനം, തം മിച്ഛാ. യദി തഥാഗതേ വിനയപഞ്ഞത്തിയാ ഏവം ഭണിതം ‘ആകങ്ഖമാനോ, ആനന്ദ, സങ്ഘോ മമച്ചയേന ഖുദ്ദാനുഖുദ്ദകാനി സിക്ഖാപദാനി സമൂഹനതൂ’തി തേന ഹി ‘അഭിഞ്ഞായാഹം, ഭിക്ഖവേ, ധമ്മം ദേസേമി നോ അനഭിഞ്ഞായാ’തി തമ്പി വചനം മിച്ഛാ. അയമ്പി ഉഭതോ കോടികോ പഞ്ഹോ സുഖുമോ നിപുണോ ഗമ്ഭീരോ സുഗമ്ഭീരോ ദുന്നിജ്ഝാപയോ, സോ തവാനുപ്പത്തോ, തത്ഥ തേ ഞാണബലവിപ്ഫാരം ദസ്സേഹീ’’തി.
1. ‘‘Bhante nāgasena, bhāsitampetaṃ bhagavatā ‘abhiññāyāhaṃ, bhikkhave, dhammaṃ desemi no anabhiññāyā’ti. Puna ca vinayapaññattiyā evaṃ bhaṇitaṃ ‘ākaṅkhamāno, ānanda, saṅgho mamaccayena khuddānukhuddakāni sikkhāpadāni samūhanatū’ti. Kiṃ nu kho, bhante nāgasena, khuddānukhuddakāni sikkhāpadāni duppaññattāni, udāhu avatthusmiṃ ajānitvā paññattāni, yaṃ bhagavā attano accayena khuddānukhuddakāni sikkhāpadāni samūhanāpeti? Yadi, bhante nāgasena, bhagavatā bhaṇitaṃ ‘abhiññāyāhaṃ, bhikkhave, dhammaṃ desemi no anabhiññāyā’ti, tena hi ‘ākaṅkhamāno, ānanda, saṅgho mamaccayena khuddānukhuddakāni sikkhāpadāni samūhanatū’ti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā. Yadi tathāgate vinayapaññattiyā evaṃ bhaṇitaṃ ‘ākaṅkhamāno, ānanda, saṅgho mamaccayena khuddānukhuddakāni sikkhāpadāni samūhanatū’ti tena hi ‘abhiññāyāhaṃ, bhikkhave, dhammaṃ desemi no anabhiññāyā’ti tampi vacanaṃ micchā. Ayampi ubhato koṭiko pañho sukhumo nipuṇo gambhīro sugambhīro dunnijjhāpayo, so tavānuppatto, tattha te ñāṇabalavipphāraṃ dassehī’’ti.
‘‘ഭാസിതമ്പേതം, മഹാരാജ, ഭഗവതാ ‘അഭിഞ്ഞായാഹം, ഭിക്ഖവേ, ധമ്മം ദേസേമി നോ അനഭിഞ്ഞായാ’തി, വിനയപഞ്ഞത്തിയാപി ഏവം ഭണിതം ‘ആകങ്ഖമാനോ, ആനന്ദ, സങ്ഘോ മമച്ചയേന ഖുദ്ദാനുഖുദ്ദകാനി സിക്ഖാപദാനി സമൂഹനതൂ’തി, തം പന, മഹാരാജ, തഥാഗതോ ഭിക്ഖൂ വീമംസമാനോ ആഹ ‘ഉക്കലേസ്സന്തി 1 നു ഖോ മമ സാവകാ മയാ വിസ്സജ്ജാപീയമാനാ മമച്ചയേന ഖുദ്ദാനുഖുദ്ദകാനി സിക്ഖാപദാനി, ഉദാഹു ആദിയിസ്സന്തീ’തി.
‘‘Bhāsitampetaṃ, mahārāja, bhagavatā ‘abhiññāyāhaṃ, bhikkhave, dhammaṃ desemi no anabhiññāyā’ti, vinayapaññattiyāpi evaṃ bhaṇitaṃ ‘ākaṅkhamāno, ānanda, saṅgho mamaccayena khuddānukhuddakāni sikkhāpadāni samūhanatū’ti, taṃ pana, mahārāja, tathāgato bhikkhū vīmaṃsamāno āha ‘ukkalessanti 2 nu kho mama sāvakā mayā vissajjāpīyamānā mamaccayena khuddānukhuddakāni sikkhāpadāni, udāhu ādiyissantī’ti.
‘‘യഥാ, മഹാരാജ, ചക്കവത്തീ രാജാ പുത്തേ ഏവം വദേയ്യ ‘അയം ഖോ, താതാ, മഹാജനപദോ സബ്ബദിസാസു സാഗരപരിയന്തോ, ദുക്കരോ, താതാ, താവതകേന ബലേന ധാരേതും, ഏഥ തുമ്ഹേ, താതാ, മമച്ചയേന പച്ചന്തേ പച്ചന്തേ ദേസേ പജഹഥാ’തി. അപി നു ഖോ തേ, മഹാരാജ, കുമാരാ പിതുഅച്ചയേന ഹത്ഥഗതേ ജനപദേ സബ്ബേ തേ പച്ചന്തേ പച്ചന്തേ ദേസേ മുഞ്ചേയ്യു’’ന്തി? ‘‘ന ഹി ഭന്തേ, രാജതോ 3, ഭന്തേ, ലുദ്ധതരാ 4 കുമാരാ രജ്ജലോഭേന തദുത്തരിം ദിഗുണതിഗുണം ജനപദം പരിഗ്ഗണ്ഹേയ്യും 5, കിം പന തേ ഹത്ഥഗതം ജനപദം മുഞ്ചേയ്യു’’ന്തി? ‘‘ഏവമേവ ഖോ, മഹാരാജ, തഥാഗതോ ഭിക്ഖൂ വീമംസമാനോ ഏവമാഹ ‘ആകങ്ഖമാനോ, ആനന്ദ, സങ്ഘോ മമച്ചയേന ഖുദ്ദാനുഖുദ്ദകാനി സിക്ഖാപദാനി സമൂഹനതൂ’തി. ദുക്ഖപരിമുത്തിയാ, മഹാരാജ, ബുദ്ധപുത്താ ധമ്മലോഭേന അഞ്ഞമ്പി ഉത്തരിം ദിയഡ്ഢസിക്ഖാപദസതം ഗോപേയ്യും, കിം പന പകതിപഞ്ഞത്തം സിക്ഖാപദം മുഞ്ചേയ്യു’’ന്തി?
‘‘Yathā, mahārāja, cakkavattī rājā putte evaṃ vadeyya ‘ayaṃ kho, tātā, mahājanapado sabbadisāsu sāgarapariyanto, dukkaro, tātā, tāvatakena balena dhāretuṃ, etha tumhe, tātā, mamaccayena paccante paccante dese pajahathā’ti. Api nu kho te, mahārāja, kumārā pituaccayena hatthagate janapade sabbe te paccante paccante dese muñceyyu’’nti? ‘‘Na hi bhante, rājato 6, bhante, luddhatarā 7 kumārā rajjalobhena taduttariṃ diguṇatiguṇaṃ janapadaṃ pariggaṇheyyuṃ 8, kiṃ pana te hatthagataṃ janapadaṃ muñceyyu’’nti? ‘‘Evameva kho, mahārāja, tathāgato bhikkhū vīmaṃsamāno evamāha ‘ākaṅkhamāno, ānanda, saṅgho mamaccayena khuddānukhuddakāni sikkhāpadāni samūhanatū’ti. Dukkhaparimuttiyā, mahārāja, buddhaputtā dhammalobhena aññampi uttariṃ diyaḍḍhasikkhāpadasataṃ gopeyyuṃ, kiṃ pana pakatipaññattaṃ sikkhāpadaṃ muñceyyu’’nti?
‘‘ഭന്തേ നാഗസേന, യം ഭഗവാ ആഹ ‘ഖുദ്ദാനുഖുദ്ദകാനി സിക്ഖാപദാനീ’തി, ഏത്ഥായം ജനോ സമ്മൂള്ഹോ വിമതിജാതോ അധികതോ സംസയപക്ഖന്ദോ. കതമാനി താനി ഖുദ്ദകാനി സിക്ഖാപദാനി, കതമാനി അനുഖുദ്ദകാനി സിക്ഖാപദാനീതി? ദുക്കടം, മഹാരാജ, ഖുദ്ദകം സിക്ഖാപദം, ദുബ്ഭാസിതം അനുഖുദ്ദകം സിക്ഖാപദം, ഇമാനി ദ്വേ ഖുദ്ദാനുഖുദ്ദകാനി സിക്ഖാപദാനി, പുബ്ബകേഹിപി, മഹാരാജ, മഹാഥേരേഹി ഏത്ഥ വിമതി ഉപ്പാദിതാ, തേഹിപി ഏകജ്ഝം ന കതോ ധമ്മസണ്ഠിതിപരിയായേ ഭഗവതാ ഏസോ പഞ്ഹോ ഉപദിട്ഠോതി. ചിരനിക്ഖിത്തം, ഭന്തേ നാഗസേന, ജിനരഹസ്സം അജ്ജേതരഹി ലോകേ വിവടം പാകടം കത’’ന്തി.
‘‘Bhante nāgasena, yaṃ bhagavā āha ‘khuddānukhuddakāni sikkhāpadānī’ti, etthāyaṃ jano sammūḷho vimatijāto adhikato saṃsayapakkhando. Katamāni tāni khuddakāni sikkhāpadāni, katamāni anukhuddakāni sikkhāpadānīti? Dukkaṭaṃ, mahārāja, khuddakaṃ sikkhāpadaṃ, dubbhāsitaṃ anukhuddakaṃ sikkhāpadaṃ, imāni dve khuddānukhuddakāni sikkhāpadāni, pubbakehipi, mahārāja, mahātherehi ettha vimati uppāditā, tehipi ekajjhaṃ na kato dhammasaṇṭhitipariyāye bhagavatā eso pañho upadiṭṭhoti. Ciranikkhittaṃ, bhante nāgasena, jinarahassaṃ ajjetarahi loke vivaṭaṃ pākaṭaṃ kata’’nti.
ഖുദ്ദാനുഖുദ്ദകപഞ്ഹോ പഠമോ.
Khuddānukhuddakapañho paṭhamo.
Footnotes: