| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / សារត្ថទីបនី-ដីកា • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
ខុទ្ទានុខុទ្ទកសិក្ខាបទកថាវណ្ណនា
Khuddānukhuddakasikkhāpadakathāvaṇṇanā
៤៤១. សមូហនេយ្យាតិ អាកង្ខមានោ សមូហនតុ, យទិ ឥច្ឆតិ, សមូហនេយ្យាតិ អត្ថោ។ កស្មា បន ‘‘សមូហនថា’’តិ ឯកំសេនេវ អវត្វា ‘‘អាកង្ខមានោ សមូហនេយ្យា’’តិ វិកប្បវចនេនេវ ភគវា ឋបេសីតិ? មហាកស្សបស្ស ញាណពលស្ស ទិដ្ឋត្តា។ បស្សតិ ហិ ភគវា ‘‘សមូហនថាតិ វុត្តេបិ សង្គីតិកាលេ កស្សបោ ន សមូហនិស្សតី’’តិ, តស្មា វិកប្បេនេវ ឋបេសិ។ យទិ អសមូហននំ ទិដ្ឋំ, តទេវ ច ឥច្ឆិតំ, អថ កស្មា ភគវា ‘‘អាកង្ខមានោ សមូហនតូ’’តិ អវោចាតិ? តថារូបបុគ្គលជ្ឈាសយវសេន។ សន្តិ ហិ កេចិ ខុទ្ទានុខុទ្ទកានិ សិក្ខាបទានិ សមាទាយ វត្តិតុំ អនិច្ឆន្តា, តេសំ តថា អវុច្ចមានេ ភគវតិ វិឃាតោ ឧប្បជ្ជេយ្យ, តំ តេសំ ភវិស្សតិ ទីឃរត្តំ អហិតាយ ទុក្ខាយ។ តថា បន វុត្តេ តេសំ វិឃាតោ ន ឧប្បជ្ជេយ្យ, អម្ហាកមេវាយំ ទោសោ, យតោ អម្ហេសុយេវ កេចិ សមូហននំ ន ឥច្ឆន្តីតិ ។ កេចិ ‘‘សកលស្ស បន សាសនស្ស សង្ឃាយត្តភាវករណត្ថំ តថា វុត្ត’’ន្តិ វទន្តិ។ យំ កិញ្ចិ សត្ថារា សិក្ខាបទំ បញ្ញត្តំ, តំ សមណា សក្យបុត្តិយា សិរសា សម្បដិច្ឆិត្វា ជីវិតំ វិយ រក្ខន្តិ។ តថា ហិ តេ ‘‘ខុទ្ទានុខុទ្ទកានិ សិក្ខាបទានិ អាកង្ខមានោ សង្ឃោ សមូហនតូ’’តិ វុត្តេបិ ន សមូហនិំសុ។ អញ្ញទត្ថុ បុរតោ វិយ តស្ស អច្ចយេបិ រក្ខិំសុយេវាតិ សត្ថុ សាសនស្ស សង្ឃស្ស ច មហន្តភាវទស្សនត្ថម្បិ តថា វុត្តន្តិ ទដ្ឋព្ពំ។ តថា ហិ អាយស្មា អានន្ទោ អញ្ញេបិ វា ភិក្ខូ ‘‘កតមំ បន, ភន្តេ, ខុទ្ទកំ, កតមំ អនុខុទ្ទក’’ន្តិ ន បុច្ឆិំសុ សមូហនជ្ឈាសយស្សេវ អភាវតោ, តេនេវ ឯកសិក្ខាបទម្បិ អបរិច្ចជិត្វា សព្ពេសំ អនុគ្គហេតព្ពភាវទស្សនត្ថំ ‘‘ចត្តារិ បារាជិកានិ ឋបេត្វា អវសេសានិ ខុទ្ទានុខុទ្ទកានី’’តិអាទិមាហំសុ។ ឯវញ្ហិ វទន្តេហិ ‘‘ខុទ្ទានុខុទ្ទកា ឥមេ នាមា’’តិ អវិនិច្ឆិតត្តា សព្ពេសំ អនុគ្គហេតព្ពភាវោ ទស្សិតោ ហោតិ។
441.Samūhaneyyāti ākaṅkhamāno samūhanatu, yadi icchati, samūhaneyyāti attho. Kasmā pana ‘‘samūhanathā’’ti ekaṃseneva avatvā ‘‘ākaṅkhamāno samūhaneyyā’’ti vikappavacaneneva bhagavā ṭhapesīti? Mahākassapassa ñāṇabalassa diṭṭhattā. Passati hi bhagavā ‘‘samūhanathāti vuttepi saṅgītikāle kassapo na samūhanissatī’’ti, tasmā vikappeneva ṭhapesi. Yadi asamūhananaṃ diṭṭhaṃ, tadeva ca icchitaṃ, atha kasmā bhagavā ‘‘ākaṅkhamāno samūhanatū’’ti avocāti? Tathārūpapuggalajjhāsayavasena. Santi hi keci khuddānukhuddakāni sikkhāpadāni samādāya vattituṃ anicchantā, tesaṃ tathā avuccamāne bhagavati vighāto uppajjeyya, taṃ tesaṃ bhavissati dīgharattaṃ ahitāya dukkhāya. Tathā pana vutte tesaṃ vighāto na uppajjeyya, amhākamevāyaṃ doso, yato amhesuyeva keci samūhananaṃ na icchantīti . Keci ‘‘sakalassa pana sāsanassa saṅghāyattabhāvakaraṇatthaṃ tathā vutta’’nti vadanti. Yaṃ kiñci satthārā sikkhāpadaṃ paññattaṃ, taṃ samaṇā sakyaputtiyā sirasā sampaṭicchitvā jīvitaṃ viya rakkhanti. Tathā hi te ‘‘khuddānukhuddakāni sikkhāpadāni ākaṅkhamāno saṅgho samūhanatū’’ti vuttepi na samūhaniṃsu. Aññadatthu purato viya tassa accayepi rakkhiṃsuyevāti satthu sāsanassa saṅghassa ca mahantabhāvadassanatthampi tathā vuttanti daṭṭhabbaṃ. Tathā hi āyasmā ānando aññepi vā bhikkhū ‘‘katamaṃ pana, bhante, khuddakaṃ, katamaṃ anukhuddaka’’nti na pucchiṃsu samūhanajjhāsayasseva abhāvato, teneva ekasikkhāpadampi apariccajitvā sabbesaṃ anuggahetabbabhāvadassanatthaṃ ‘‘cattāri pārājikāni ṭhapetvā avasesāni khuddānukhuddakānī’’tiādimāhaṃsu. Evañhi vadantehi ‘‘khuddānukhuddakā ime nāmā’’ti avinicchitattā sabbesaṃ anuggahetabbabhāvo dassito hoti.
៤៤២. អថ ខោ អាយស្មា មហាកស្សបោ សង្ឃំ ញាបេសីតិ ឯត្ថ បន កេចិ វទន្តិ ‘‘ភន្តេ នាគសេន, កតមំ ខុទ្ទកំ, កតមំ អនុខុទ្ទកន្តិ មិលិន្ទរញ្ញា បុច្ឆិតេ ‘ទុក្កដំ មហារាជ, ខុទ្ទកំ, ទុព្ភាសិតំ អនុខុទ្ទក’ន្តិ (មិ. ប. ៤.២.១) វុត្តត្តា នាគសេនត្ថេរោ ខុទ្ទានុខុទ្ទកំ ជានិ, មហាកស្សបត្ថេរោ បន តំ អជានន្តោ ‘សុណាតុ មេ អាវុសោ’តិអាទិនា កម្មវាចំ សាវេសី’’តិ, ន តំ ឯវំ គហេតព្ពំ។ នាគសេនត្ថេរោ ហិ បរេសំ វាទបថោបច្ឆេទនត្ថំ សង្គីតិកាលេ ធម្មសង្គាហកមហាថេរេហិ គហិតកោដ្ឋាសេសុ អន្តិមកោដ្ឋាសមេវ គហេត្វា មិលិន្ទរាជានំ សញ្ញាបេសិ, មហាកស្សបត្ថេរោ បន ឯកសិក្ខាបទម្បិ អសមូហនិតុកាមតាយ តថា កម្មវាចំ សាវេសិ។
442.Athakho āyasmā mahākassapo saṅghaṃ ñāpesīti ettha pana keci vadanti ‘‘bhante nāgasena, katamaṃ khuddakaṃ, katamaṃ anukhuddakanti milindaraññā pucchite ‘dukkaṭaṃ mahārāja, khuddakaṃ, dubbhāsitaṃ anukhuddaka’nti (mi. pa. 4.2.1) vuttattā nāgasenatthero khuddānukhuddakaṃ jāni, mahākassapatthero pana taṃ ajānanto ‘suṇātu me āvuso’tiādinā kammavācaṃ sāvesī’’ti, na taṃ evaṃ gahetabbaṃ. Nāgasenatthero hi paresaṃ vādapathopacchedanatthaṃ saṅgītikāle dhammasaṅgāhakamahātherehi gahitakoṭṭhāsesu antimakoṭṭhāsameva gahetvā milindarājānaṃ saññāpesi, mahākassapatthero pana ekasikkhāpadampi asamūhanitukāmatāya tathā kammavācaṃ sāvesi.
តត្ថ គិហិគតានីតិ គិហិបដិសំយុត្តានីតិ វទន្តិ។ គិហីសុ គតានិ, តេហិ ញាតានិ គិហិគតានីតិ ឯវំ បនេត្ថ អត្ថោ ទដ្ឋព្ពោ។ ធូមកាលោ ឯតស្សាតិ ធូមកាលិកំ ចិតកធូមវូបសមតោ បរំ អប្បវត្តនតោ។ អប្បញ្ញត្តន្តិអាទីសុ (ទី. និ. អដ្ឋ. ២.១៣៦; អ. និ. អដ្ឋ. ៣.៧.២៣) នវំ អធម្មិកំ កតិកវត្តំ វា សិក្ខាបទំ វា ពន្ធន្តា អប្បញ្ញត្តំ បញ្ញបេន្តិ នាម បុរាណសន្ថតវត្ថុស្មិំ សាវត្ថិយំ ភិក្ខូ វិយ។ ឧទ្ធម្មំ ឧព្ពិនយំ សាសនំ ទីបេន្តា បញ្ញត្តំ សមុច្ឆិន្ទន្តិ នាម វស្សសតបរិនិព្ពុតេ ភគវតិ វេសាលិកា វជ្ជិបុត្តកា វិយ។ ខុទ្ទានុខុទ្ទកា បន អាបត្តិយោ សញ្ចិច្ច វីតិក្កមន្តា យថាបញ្ញត្តេសុ សិក្ខាបទេសុ សមាទាយ ន វត្តន្តិ នាម អស្សជិបុនព្ពសុកា វិយ។ នវំ បន កតិកវត្តំ វា សិក្ខាបទំ វា អពន្ធន្តា, ធម្មតោ វិនយតោ សាសនំ ទីបេន្តា, ខុទ្ទានុខុទ្ទកម្បិ ច សិក្ខាបទំ អសមូហនន្តា អប្បញ្ញត្តំ ន បញ្ញបេន្តិ, បញ្ញត្តំ ន សមុច្ឆិន្ទន្តិ, យថាបញ្ញត្តេសុ សិក្ខាបទេសុ សមាទាយ វត្តន្តិ នាម អាយស្មា ឧបសេនោ វិយ អាយស្មា យសោ កាកណ្ឌកបុត្តោ វិយ ច។
Tattha gihigatānīti gihipaṭisaṃyuttānīti vadanti. Gihīsu gatāni, tehi ñātāni gihigatānīti evaṃ panettha attho daṭṭhabbo. Dhūmakālo etassāti dhūmakālikaṃ citakadhūmavūpasamato paraṃ appavattanato. Appaññattantiādīsu (dī. ni. aṭṭha. 2.136; a. ni. aṭṭha. 3.7.23) navaṃ adhammikaṃ katikavattaṃ vā sikkhāpadaṃ vā bandhantā appaññattaṃ paññapenti nāma purāṇasanthatavatthusmiṃ sāvatthiyaṃ bhikkhū viya. Uddhammaṃ ubbinayaṃ sāsanaṃ dīpentā paññattaṃ samucchindanti nāma vassasataparinibbute bhagavati vesālikā vajjiputtakā viya. Khuddānukhuddakā pana āpattiyo sañcicca vītikkamantā yathāpaññattesu sikkhāpadesu samādāya na vattanti nāma assajipunabbasukā viya. Navaṃ pana katikavattaṃ vā sikkhāpadaṃ vā abandhantā, dhammato vinayato sāsanaṃ dīpentā, khuddānukhuddakampi ca sikkhāpadaṃ asamūhanantā appaññattaṃ na paññapenti, paññattaṃ na samucchindanti, yathāpaññattesu sikkhāpadesu samādāya vattanti nāma āyasmā upaseno viya āyasmā yaso kākaṇḍakaputto viya ca.
៤៤៣. ភគវតា ឱឡារិកេ និមិត្តេ កយិរមានេតិ វេសាលិំ និស្សាយ ចាបាលេ ចេតិយេ វិហរន្តេន ភគវតា –
443.Bhagavatā oḷārike nimitte kayiramāneti vesāliṃ nissāya cāpāle cetiye viharantena bhagavatā –
‘‘រមណីយា, អានន្ទ, វេសាលី, រមណីយំ ឧទេនចេតិយំ, រមណីយំ គោតមកចេតិយំ, រមណីយំ សត្តម្ពចេតិយំ, រមណីយំ ពហុបុត្តចេតិយំ, រមណីយំ សារន្ទទចេតិយំ, រមណីយំ ចាបាលចេតិយំ។ យស្ស កស្សចិ, អានន្ទ, ចត្តារោ ឥទ្ធិបាទា ភាវិតា ពហុលីកតា យានីកតា វត្ថុកតា អនុដ្ឋិតា បរិចិតា សុសមារទ្ធា, សោ អាកង្ខមានោ កប្បំ វា តិដ្ឋេយ្យ កប្បាវសេសំ វា។ តថាគតស្ស ខោ បន, អានន្ទ, ចត្តារោ ឥទ្ធិបាទា ភាវិតា ពហុលីកតា យានីកតា វត្ថុកតា អនុដ្ឋិតា បរិចិតា សុសមារទ្ធា, សោ អាកង្ខមានោ, អានន្ទ, តថាគតោ កប្បំ វា តិដ្ឋេយ្យ កប្បាវសេសំ វា’’តិ (ទី. និ. ២.១៦៦) –
‘‘Ramaṇīyā, ānanda, vesālī, ramaṇīyaṃ udenacetiyaṃ, ramaṇīyaṃ gotamakacetiyaṃ, ramaṇīyaṃ sattambacetiyaṃ, ramaṇīyaṃ bahuputtacetiyaṃ, ramaṇīyaṃ sārandadacetiyaṃ, ramaṇīyaṃ cāpālacetiyaṃ. Yassa kassaci, ānanda, cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā, so ākaṅkhamāno kappaṃ vā tiṭṭheyya kappāvasesaṃ vā. Tathāgatassa kho pana, ānanda, cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā, so ākaṅkhamāno, ānanda, tathāgato kappaṃ vā tiṭṭheyya kappāvasesaṃ vā’’ti (dī. ni. 2.166) –
ឯវំ ឱឡារិកេ និមិត្តេ កយិរមានេ។
Evaṃ oḷārike nimitte kayiramāne.
មារេន បរិយុដ្ឋិតចិត្តោតិ មារេន អជ្ឈោត្ថដចិត្តោ។ មារោ ហិ យស្ស សព្ពេន សព្ពំ ទ្វាទស វិបល្លាសា អប្បហីនា, តស្ស ចិត្តំ បរិយុដ្ឋាតិ។ ថេរស្ស ច ចត្តារោ វិបល្លាសា អប្បហីនា, តេនស្ស មារោ ចិត្តំ បរិយុដ្ឋាសិ។ សោ បន ចិត្តបរិយុដ្ឋានំ ករោន្តោ កិំ ករោតីតិ? ភេរវំ រូបារម្មណំ វា ទស្សេតិ, សទ្ទារម្មណំ វា សាវេតិ, តតោ សត្តា តំ ទិស្វា វា សុត្វា វា សតិំ វិស្សជ្ជេត្វា វិវដមុខា ហោន្តិ, តេសំ មុខេន ហត្ថំ បវេសេត្វា ហទយំ មទ្ទតិ, តតោ វិសញ្ញាវ ហុត្វា តិដ្ឋន្តិ ។ ថេរស្ស បនេស មុខេន ហត្ថំ បវេសេតុំ កិំ សក្ខិស្សតិ, ភេរវារម្មណំ បន ទស្សេសិ, តំ ទិស្វា ថេរោ និមិត្តោភាសំ ន បដិវិជ្ឈិ។
Mārena pariyuṭṭhitacittoti mārena ajjhotthaṭacitto. Māro hi yassa sabbena sabbaṃ dvādasa vipallāsā appahīnā, tassa cittaṃ pariyuṭṭhāti. Therassa ca cattāro vipallāsā appahīnā, tenassa māro cittaṃ pariyuṭṭhāsi. So pana cittapariyuṭṭhānaṃ karonto kiṃ karotīti? Bheravaṃ rūpārammaṇaṃ vā dasseti, saddārammaṇaṃ vā sāveti, tato sattā taṃ disvā vā sutvā vā satiṃ vissajjetvā vivaṭamukhā honti, tesaṃ mukhena hatthaṃ pavesetvā hadayaṃ maddati, tato visaññāva hutvā tiṭṭhanti . Therassa panesa mukhena hatthaṃ pavesetuṃ kiṃ sakkhissati, bheravārammaṇaṃ pana dassesi, taṃ disvā thero nimittobhāsaṃ na paṭivijjhi.
ខុទ្ទានុខុទ្ទកសិក្ខាបទកថាវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Khuddānukhuddakasikkhāpadakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / វិនយបិដក • Vinayapiṭaka / ចូឡវគ្គបាឡិ • Cūḷavaggapāḷi / ២. ខុទ្ទានុខុទ្ទកសិក្ខាបទកថា • 2. Khuddānukhuddakasikkhāpadakathā
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / វិនយបិដក (អដ្ឋកថា) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ចូឡវគ្គ-អដ្ឋកថា • Cūḷavagga-aṭṭhakathā / ខុទ្ទានុខុទ្ទកសិក្ខាបទកថា • Khuddānukhuddakasikkhāpadakathā
ដីកា • Tīkā / វិនយបិដក (ដីកា) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / វជិរពុទ្ធិ-ដីកា • Vajirabuddhi-ṭīkā / ខុទ្ទានុខុទ្ទកកថាវណ្ណនា • Khuddānukhuddakakathāvaṇṇanā
ដីកា • Tīkā / វិនយបិដក (ដីកា) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / វិមតិវិនោទនី-ដីកា • Vimativinodanī-ṭīkā / ខុទ្ទានុខុទ្ទកសិក្ខាបទកថាវណ្ណនា • Khuddānukhuddakasikkhāpadakathāvaṇṇanā
ដីកា • Tīkā / វិនយបិដក (ដីកា) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / បាចិត្យាទិយោជនាបាឡិ • Pācityādiyojanāpāḷi / ១. ខុទ្ទានុខុទ្ទកសិក្ខាបទកថា • 1. Khuddānukhuddakasikkhāpadakathā
