Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਥੇਰਗਾਥਾ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
੬. ਖੁਜ੍ਜਸੋਭਿਤਤ੍ਥੇਰਗਾਥਾવਣ੍ਣਨਾ
6. Khujjasobhitattheragāthāvaṇṇanā
ਯੇ ਚਿਤ੍ਤਕਥੀ ਬਹੁਸ੍ਸੁਤਾਤਿ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਖੁਜ੍ਜਸੋਭਿਤਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸ ਗਾਥਾ। ਕਾ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿ? ਅਯਂ ਕਿਰ ਪਦੁਮੁਤ੍ਤਰਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਕਾਲੇ ਕੁਲਗੇਹੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤ੍વਾ વਿਞ੍ਞੁਤਂ ਪਤ੍ਤੋ ਏਕਦਿવਸਂ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਮਹਤਾ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ਪਸਨ੍ਨਮਾਨਸੋ ਦਸਹਿ ਗਾਥਾਹਿ ਅਭਿਤ੍ਥવਿ। ਸੋ ਤੇਨ ਪੁਞ੍ਞਕਮ੍ਮੇਨ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸੇਸੁ ਸਂਸਰਨ੍ਤੋ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਬੁਦ੍ਧੁਪ੍ਪਾਦੇ ਪਾਟਲਿਪੁਤ੍ਤਨਗਰੇ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਕੁਲੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿ, ‘‘ਸੋਭਿਤੋ’’ਤਿਸ੍ਸ ਨਾਮਂ ਅਹੋਸਿ। ਥੋਕਂ ਖੁਜ੍ਜਧਾਤੁਕਤਾਯ ਪਨ ਖੁਜ੍ਜਸੋਭਿਤੋਤ੍વੇવ ਪਞ੍ਞਾਯਿਤ੍ਥ। ਸੋ વਯਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਸਤ੍ਥਰਿ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤੇ ਆਨਨ੍ਦਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ ਛਲ਼ਭਿਞ੍ਞੋ ਅਹੋਸਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ਅਪਦਾਨੇ (ਅਪ॰ ਥੇਰ ੨.੪੭.੪੯-੫੮) –
Ye cittakathī bahussutāti āyasmato khujjasobhitattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayaṃ kira padumuttarassa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ bhagavantaṃ mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ gacchantaṃ disvā pasannamānaso dasahi gāthāhi abhitthavi. So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde pāṭaliputtanagare brāhmaṇakule nibbatti, ‘‘sobhito’’tissa nāmaṃ ahosi. Thokaṃ khujjadhātukatāya pana khujjasobhitotveva paññāyittha. So vayappatto satthari parinibbute ānandattherassa santike pabbajitvā chaḷabhiñño ahosi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.47.49-58) –
‘‘ਕਕੁਧਂ વਿਲਸਨ੍ਤਂવ, ਦੇવਦੇવਂ ਨਰਾਸਭਂ।
‘‘Kakudhaṃ vilasantaṃva, devadevaṃ narāsabhaṃ;
ਰਥਿਯਂ ਪਟਿਪਜ੍ਜਨ੍ਤਂ, ਕੋ ਦਿਸ੍વਾ ਨ ਪਸੀਦਤਿ॥
Rathiyaṃ paṭipajjantaṃ, ko disvā na pasīdati.
‘‘ਤਮਨ੍ਧਕਾਰਂ ਨਾਸੇਤ੍વਾ, ਸਨ੍ਤਾਰੇਤ੍વਾ ਬਹੁਂ ਜਨਂ।
‘‘Tamandhakāraṃ nāsetvā, santāretvā bahuṃ janaṃ;
ਞਾਣਾਲੋਕੇਨ ਜੋਤਨ੍ਤਂ, ਕੋ ਦਿਸ੍વਾ ਨ ਪਸੀਦਤਿ॥
Ñāṇālokena jotantaṃ, ko disvā na pasīdati.
‘‘વਸੀਸਤਸਹਸ੍ਸੇਹਿ, ਨੀਯਨ੍ਤਂ ਲੋਕਨਾਯਕਂ।
‘‘Vasīsatasahassehi, nīyantaṃ lokanāyakaṃ;
ਉਦ੍ਧਰਨ੍ਤਂ ਬਹੂ ਸਤ੍ਤੇ, ਕੋ ਦਿਸ੍વਾ ਨ ਪਸੀਦਤਿ॥
Uddharantaṃ bahū satte, ko disvā na pasīdati.
‘‘ਆਹਨਨ੍ਤਂ ਧਮ੍ਮਭੇਰਿਂ, ਮਦ੍ਦਨ੍ਤਂ ਤਿਤ੍ਥਿਯੇ ਗਣੇ।
‘‘Āhanantaṃ dhammabheriṃ, maddantaṃ titthiye gaṇe;
ਸੀਹਨਾਦਂ વਿਨਦਨ੍ਤਂ, ਕੋ ਦਿਸ੍વਾ ਨ ਪਸੀਦਤਿ॥
Sīhanādaṃ vinadantaṃ, ko disvā na pasīdati.
‘‘ਯਾવਤਾ ਬ੍ਰਹ੍ਮਲੋਕਤੋ, ਆਗਨ੍ਤ੍વਾਨ ਸਬ੍ਰਹ੍ਮਕਾ।
‘‘Yāvatā brahmalokato, āgantvāna sabrahmakā;
ਪੁਚ੍ਛਨ੍ਤਿ ਨਿਪੁਣੇ ਪਞ੍ਹੇ, ਕੋ ਦਿਸ੍વਾ ਨ ਪਸੀਦਤਿ॥
Pucchanti nipuṇe pañhe, ko disvā na pasīdati.
‘‘ਯਸ੍ਸਞ੍ਜਲਿਂ ਕਰਿਤ੍વਾਨ, ਆਯਾਚਨ੍ਤਿ ਸਦੇવਕਾ।
‘‘Yassañjaliṃ karitvāna, āyācanti sadevakā;
ਤੇਨ ਪੁਞ੍ਞਂ ਅਨੁਭੋਨ੍ਤਿ, ਕੋ ਦਿਸ੍વਾ ਨ ਪਸੀਦਤਿ॥
Tena puññaṃ anubhonti, ko disvā na pasīdati.
‘‘ਸਬ੍ਬੇ ਜਨਾ ਸਮਾਗਨ੍ਤ੍વਾ, ਸਮ੍ਪવਾਰੇਨ੍ਤਿ ਚਕ੍ਖੁਮਂ।
‘‘Sabbe janā samāgantvā, sampavārenti cakkhumaṃ;
ਨ વਿਕਮ੍ਪਤਿ ਅਜ੍ਝਿਟ੍ਠੋ, ਕੋ ਦਿਸ੍વਾ ਨ ਪਸੀਦਤਿ॥
Na vikampati ajjhiṭṭho, ko disvā na pasīdati.
‘‘ਨਗਰਂ ਪવਿਸਤੋ ਯਸ੍ਸ, ਰવਨ੍ਤਿ ਭੇਰਿਯੋ ਬਹੂ।
‘‘Nagaraṃ pavisato yassa, ravanti bheriyo bahū;
વਿਨਦਨ੍ਤਿ ਗਜਾ ਮਤ੍ਤਾ, ਕੋ ਦਿਸ੍વਾ ਨ ਪਸੀਦਤਿ॥
Vinadanti gajā mattā, ko disvā na pasīdati.
‘‘વੀਥਿਯਾ ਗਚ੍ਛਤੋ ਯਸ੍ਸ, ਸਬ੍ਬਾਭਾ ਜੋਤਤੇ ਸਦਾ।
‘‘Vīthiyā gacchato yassa, sabbābhā jotate sadā;
ਅਬ੍ਭੁਨ੍ਨਤਾ ਸਮਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਕੋ ਦਿਸ੍વਾ ਨ ਪਸੀਦਤਿ॥
Abbhunnatā samā honti, ko disvā na pasīdati.
‘‘ਬ੍ਯਾਹਰਨ੍ਤਸ੍ਸ ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ, ਚਕ੍ਕવਾਲ਼ਮ੍ਪਿ ਸੁਯ੍ਯਤਿ।
‘‘Byāharantassa buddhassa, cakkavāḷampi suyyati;
ਸਬ੍ਬੇ ਸਤ੍ਤੇ વਿਞ੍ਞਾਪੇਤਿ, ਕੋ ਦਿਸ੍વਾ ਨ ਪਸੀਦਤਿ॥
Sabbe satte viññāpeti, ko disvā na pasīdati.
‘‘ਸਤਸਹਸ੍ਸਿਤੋ ਕਪ੍ਪੇ, ਯਂ ਬੁਦ੍ਧਮਭਿਕਿਤ੍ਤਯਿਂ।
‘‘Satasahassito kappe, yaṃ buddhamabhikittayiṃ;
ਦੁਗ੍ਗਤਿਂ ਨਾਭਿਜਾਨਾਮਿ, ਕਿਤ੍ਤਨਾਯ ਇਦਂ ਫਲਂ॥
Duggatiṃ nābhijānāmi, kittanāya idaṃ phalaṃ.
‘‘ਕਿਲੇਸਾ ਝਾਪਿਤਾ ਮਯ੍ਹਂ…ਪੇ॰… ਕਤਂ ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਸਾਸਨ’’ਨ੍ਤਿ॥
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
ਛਲ਼ਭਿਞ੍ਞੋ ਪਨ ਹੁਤ੍વਾ ਪਠਮਮਹਾਸਙ੍ਗੀਤਿਕਾਲੇ ਰਾਜਗਹੇ ਸਤ੍ਤਪਣ੍ਣਿਗੁਹਾਯਂ ਸਨ੍ਨਿਪਤਿਤੇਨ ਸਙ੍ਘੇਨ ‘‘ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਆਨਨ੍ਦਂ ਆਮਨ੍ਤੇਹੀ’’ਤਿ ਆਣਤ੍ਤੋ ਪਥવਿਯਂ ਨਿਮੁਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਥੇਰਸ੍ਸ ਪੁਰਤੋ ਉਟ੍ਠਹਿਤ੍વਾ ਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਸਾਸਨਂ ਆਰੋਚੇਤ੍વਾ ਸਯਂ ਪੁਰੇਤਰਂ ਆਕਾਸੇਨ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਸਤ੍ਤਪਣ੍ਣਿਗੁਹਾਦ੍વਾਰਂ ਸਮ੍ਪਾਪੁਣਿ। ਤੇਨ ਚ ਸਮਯੇਨ ਮਾਰਸ੍ਸ ਮਾਰਕਾਯਿਕਾਨਞ੍ਚ ਪਟਿਸੇਧਨਤ੍ਥਂ ਦੇવਸਙ੍ਘੇਨ ਪੇਸਿਤਾ ਅਞ੍ਞਤਰਾ ਦੇવਤਾ ਸਤ੍ਤਪਣ੍ਣਿਗੁਹਾਦ੍વਾਰੇ ਠਿਤਾ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਸਾ ਖੁਜ੍ਜਸੋਭਿਤੋ ਥੇਰੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਆਗਮਨਂ ਕਥੇਨ੍ਤੋ –
Chaḷabhiñño pana hutvā paṭhamamahāsaṅgītikāle rājagahe sattapaṇṇiguhāyaṃ sannipatitena saṅghena ‘‘āyasmantaṃ ānandaṃ āmantehī’’ti āṇatto pathaviyaṃ nimujjitvā therassa purato uṭṭhahitvā saṅghassa sāsanaṃ ārocetvā sayaṃ puretaraṃ ākāsena gantvā sattapaṇṇiguhādvāraṃ sampāpuṇi. Tena ca samayena mārassa mārakāyikānañca paṭisedhanatthaṃ devasaṅghena pesitā aññatarā devatā sattapaṇṇiguhādvāre ṭhitā hoti, tassā khujjasobhito thero attano āgamanaṃ kathento –
੨੩੪.
234.
‘‘ਯੇ ਚਿਤ੍ਤਕਥੀ ਬਹੁਸ੍ਸੁਤਾ, ਸਮਣਾ ਪਾਟਲਿਪੁਤ੍ਤવਾਸਿਨੋ।
‘‘Ye cittakathī bahussutā, samaṇā pāṭaliputtavāsino;
ਤੇਸਞ੍ਞਤਰੋਯਮਾਯੁવਾ, ਦ੍વਾਰੇ ਤਿਟ੍ਠਤਿ ਖੁਜ੍ਜਸੋਭਿਤੋ’’ਤਿ॥ – ਪਠਮਂ ਗਾਥਮਾਹ।
Tesaññataroyamāyuvā, dvāre tiṭṭhati khujjasobhito’’ti. – paṭhamaṃ gāthamāha;
ਤਤ੍ਥ ਚਿਤ੍ਤਕਥੀਤਿ વਿਚਿਤ੍ਤਧਮ੍ਮਕਥਿਕਾ, ਸਙ੍ਖਿਪਨਂ, વਿਤ੍ਥਾਰਣਂ ਗਮ੍ਭੀਰਕਰਣਂ ਉਤ੍ਤਾਨੀਕਰਣਂ ਕਙ੍ਖਾવਿਨੋਦਨਂ ਧਮ੍ਮਪਤਿਟ੍ਠਾਪਨਨ੍ਤਿ ਏવਮਾਦੀਹਿ ਨਾਨਾਨਯੇਹਿ ਪਰੇਸਂ ਅਜ੍ਝਾਸਯਾਨੁਰੂਪਂ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਕਥਨਸੀਲਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਬਹੁਸ੍ਸੁਤਾਤਿ ਪਰਿਯਤ੍ਤਿਪਟਿવੇਧਬਾਹੁਸਚ੍ਚਪਾਰਿਪੂਰਿਯਾ ਬਹੁਸ੍ਸੁਤਾ। ਸਬ੍ਬਸੋ ਸਮਿਤਪਾਪਤਾਯ ਸਮਣਾ। ਪਾਟਲਿਪੁਤ੍ਤવਾਸਿਨੋ, ਤੇਸਞ੍ਞਤਰੋਤਿ ਪਾਟਲਿਪੁਤ੍ਤਨਗਰવਾਸਿਤਾਯ ਪਾਟਲਿਪੁਤ੍ਤવਾਸਿਨੋ, ਤੇਸਂ ਅਞ੍ਞਤਰੋ, ਅਯਂ ਆਯੁવਾ ਦੀਘਾਯੁ ਆਯਸ੍ਮਾ। ਦ੍વਾਰੇ ਤਿਟ੍ਠਤੀਤਿ ਸਤ੍ਤਪਣ੍ਣਿਗੁਹਾਯ ਦ੍વਾਰੇ ਤਿਟ੍ਠਤਿ, ਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਅਨੁਮਤਿਯਾ ਪવਿਸਿਤੁਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਸਾ ਦੇવਤਾ ਥੇਰਸ੍ਸ ਆਗਮਨਂ ਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਨਿવੇਦੇਨ੍ਤੀ –
Tattha cittakathīti vicittadhammakathikā, saṅkhipanaṃ, vitthāraṇaṃ gambhīrakaraṇaṃ uttānīkaraṇaṃ kaṅkhāvinodanaṃ dhammapatiṭṭhāpananti evamādīhi nānānayehi paresaṃ ajjhāsayānurūpaṃ dhammassa kathanasīlāti attho. Bahussutāti pariyattipaṭivedhabāhusaccapāripūriyā bahussutā. Sabbaso samitapāpatāya samaṇā. Pāṭaliputtavāsino, tesaññataroti pāṭaliputtanagaravāsitāya pāṭaliputtavāsino, tesaṃ aññataro, ayaṃ āyuvā dīghāyu āyasmā. Dvāre tiṭṭhatīti sattapaṇṇiguhāya dvāre tiṭṭhati, saṅghassa anumatiyā pavisitunti attho. Taṃ sutvā sā devatā therassa āgamanaṃ saṅghassa nivedentī –
੨੩੫.
235.
‘‘ਯੇ ਚਿਤ੍ਤਕਥੀ…ਪੇ॰… ਦ੍વਾਰੇ ਤਿਟ੍ਠਤਿ ਮਾਲੁਤੇਰਿਤੋ’’ਤਿ॥ – ਦੁਤਿਯਂ ਗਾਥਮਾਹ।
‘‘Ye cittakathī…pe… dvāre tiṭṭhati māluterito’’ti. – dutiyaṃ gāthamāha;
ਤਤ੍ਥ ਮਾਲੁਤੇਰਿਤੋਤਿ ਇਦ੍ਧਿਚਿਤ੍ਤਜਨਿਤੇਨ વਾਯੁਨਾ ਏਰਿਤੋ, ਇਦ੍ਧਿਬਲੇਨ ਆਗਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
Tattha māluteritoti iddhicittajanitena vāyunā erito, iddhibalena āgatoti attho.
ਏવਂ ਤਾਯ ਦੇવਤਾਯ ਨਿવੇਦਿਤੇਨ ਸਙ੍ਘੇਨ ਕਤੋਕਾਸੋ ਥੇਰੋ ਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋ –
Evaṃ tāya devatāya niveditena saṅghena katokāso thero saṅghassa santikaṃ gacchanto –
੨੩੬.
236.
‘‘ਸੁਯੁਦ੍ਧੇਨ ਸੁਯਿਟ੍ਠੇਨ, ਸਙ੍ਗਾਮવਿਜਯੇਨ ਚ।
‘‘Suyuddhena suyiṭṭhena, saṅgāmavijayena ca;
ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਾਨੁਚਿਣ੍ਣੇਨ, ਏવਾਯਂ ਸੁਖਮੇਧਤੀ’’ਤਿ॥ –
Brahmacariyānuciṇṇena, evāyaṃ sukhamedhatī’’ti. –
ਇਮਾਯ ਤਤਿਯਗਾਥਾਯ ਅਞ੍ਞਂ ਬ੍ਯਾਕਾਸਿ।
Imāya tatiyagāthāya aññaṃ byākāsi.
ਤਤ੍ਥ ਸੁਯੁਦ੍ਧੇਨਾਤਿ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗੇ ਤਦਙ੍ਗવਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨਪ੍ਪਹਾਨવਸੇਨ ਕਿਲੇਸੇਹਿ ਸੁਟ੍ਠੁ ਯੁਜ੍ਝਨੇਨ। ਸੁਯਿਟ੍ਠੇਨਾਤਿ ਅਨ੍ਤਰਨ੍ਤਰਾ ਕਲ੍ਯਾਣਮਿਤ੍ਤੇਹਿ ਦਿਨ੍ਨਸਪ੍ਪਾਯਧਮ੍ਮਦਾਨੇਨ। ਸਙ੍ਗਾਮવਿਜਯੇਨ ਚਾਤਿ ਸਮੁਚ੍ਛੇਦਪ੍ਪਹਾਨવਸੇਨ ਸਬ੍ਬਸੋ ਕਿਲੇਸਾਭਿਸਙ੍ਖਾਰਨਿਮ੍ਮਥਨੇਨ ਲਦ੍ਧਸਙ੍ਗਾਮવਿਜਯੇਨ ਚ। ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਾਨੁਚਿਣ੍ਣੇਨਾਤਿ ਅਨੁਚਿਣ੍ਣੇਨ ਅਗ੍ਗਮਗ੍ਗਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯੇਨ। ਏવਾਯਂ ਸੁਖਮੇਧਤੀਤਿ ਏવਂ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰੇਨ ਅਯਂ ਖੁਜ੍ਜਸੋਭਿਤੋ ਨਿਬ੍ਬਾਨਸੁਖਂ ਫਲਸਮਾਪਤ੍ਤਿਸੁਖਞ੍ਚ ਏਧਤਿ, ਅਨੁਭવਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
Tattha suyuddhenāti pubbabhāge tadaṅgavikkhambhanappahānavasena kilesehi suṭṭhu yujjhanena. Suyiṭṭhenāti antarantarā kalyāṇamittehi dinnasappāyadhammadānena. Saṅgāmavijayena cāti samucchedappahānavasena sabbaso kilesābhisaṅkhāranimmathanena laddhasaṅgāmavijayena ca. Brahmacariyānuciṇṇenāti anuciṇṇena aggamaggabrahmacariyena. Evāyaṃ sukhamedhatīti evaṃ vuttappakārena ayaṃ khujjasobhito nibbānasukhaṃ phalasamāpattisukhañca edhati, anubhavatīti attho.
ਖੁਜ੍ਜਸੋਭਿਤਤ੍ਥੇਰਗਾਥਾવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Khujjasobhitattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਥੇਰਗਾਥਾਪਾਲ਼ਿ • Theragāthāpāḷi / ੬. ਖੁਜ੍ਜਸੋਭਿਤਤ੍ਥੇਰਗਾਥਾ • 6. Khujjasobhitattheragāthā