| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / संयुत्तनिकाय (अट्ठकथा) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
२. किंददसुत्तवण्णना
2. Kiṃdadasuttavaṇṇanā
४२. दुतिये अन्नदोति यस्मा अतिबलवापि द्वे तीणि भत्तानि अभुत्वा उट्ठातुं न सक्कोति, भुत्वा पन दुब्बलोपि हुत्वा बलसम्पन्नो होति, तस्मा ‘‘अन्नदो बलदो’’ति आह। वत्थदोति यस्मा सुरूपोपि दुच्चोळो वा अचोळो वा विरूपो होति ओहीळितो दुद्दसिको, वत्थच्छन्नो देवपुत्तो विय सोभति , तस्मा ‘‘वत्थदो होति वण्णदो’’ति आह। यानदोति हत्थियानादीनं दायको। तेसु पन –
42. Dutiye annadoti yasmā atibalavāpi dve tīṇi bhattāni abhutvā uṭṭhātuṃ na sakkoti, bhutvā pana dubbalopi hutvā balasampanno hoti, tasmā ‘‘annado balado’’ti āha. Vatthadoti yasmā surūpopi duccoḷo vā acoḷo vā virūpo hoti ohīḷito duddasiko, vatthacchanno devaputto viya sobhati , tasmā ‘‘vatthado hoti vaṇṇado’’ti āha. Yānadoti hatthiyānādīnaṃ dāyako. Tesu pana –
‘‘न हत्थियानं समणस्स कप्पति,
‘‘Na hatthiyānaṃ samaṇassa kappati,
न अस्सयानं, न रथेन यातुं।
Na assayānaṃ, na rathena yātuṃ;
इदञ्च यानं समणस्स कप्पति,
Idañca yānaṃ samaṇassa kappati,
उपाहना रक्खतो सीलखन्ध’’न्ति॥
Upāhanā rakkhato sīlakhandha’’nti.
तस्मा छत्तुपाहनकत्तरयट्ठिमञ्चपीठानं दायको, यो च मग्गं सोधेति, निस्सेणिं करोति, सेतुं करोति, नावं पटियादेति, सब्बोपि यानदोव होति। सुखदो होतीति यानस्स सुखावहनतो सुखदो नाम होति। चक्खुदोति अन्धकारे चक्खुमन्तानम्पि रूपदस्सनाभावतो दीपदो चक्खुदो नाम होति, अनुरुद्धत्थेरो विय दिब्बचक्खु सम्पदम्पि लभति।
Tasmā chattupāhanakattarayaṭṭhimañcapīṭhānaṃ dāyako, yo ca maggaṃ sodheti, nisseṇiṃ karoti, setuṃ karoti, nāvaṃ paṭiyādeti, sabbopi yānadova hoti. Sukhado hotīti yānassa sukhāvahanato sukhado nāma hoti. Cakkhudoti andhakāre cakkhumantānampi rūpadassanābhāvato dīpado cakkhudo nāma hoti, anuruddhatthero viya dibbacakkhu sampadampi labhati.
सब्बददो होतीति सब्बेसंयेव बलादीनं दायको होति। द्वे तयो गामे पिण्डाय चरित्वा किञ्चि अलद्धा आगतस्सापि सीतलाय पोक्खरणिया न्हायित्वा पतिस्सयं पविसित्वा मुहुत्तं मञ्चे निपज्जित्वा उट्ठाय निसिन्नस्स हि काये बलं आहरित्वा पक्खित्तं विय होति। बहि विचरन्तस्स च काये वण्णायतनं वातातपेहि झायति, पतिस्सयं पविसित्वा द्वारं पिधाय मुहुत्तं निपन्नस्स च विसभागसन्तति वूपसम्मति, सभागसन्तति ओक्कमति, वण्णायतनं आहरित्वा पक्खित्तं विय होति। बहि विचरन्तस्स पादे कण्टको विज्झति, खाणु पहरति, सरीसपादिपरिस्सयो चेव चोरभयञ्च उप्पज्जति, पतिस्सयं पविसित्वा द्वारं पिधाय निपन्नस्स सब्बेते परिस्सया न होन्ति, धम्मं सज्झायन्तस्स धम्मपीतिसुखं, कम्मट्ठानं मनसिकरोन्तस्स उपसमसुखं उप्पज्जति। तथा बहि विचरन्तस्स च सेदा मुच्चन्ति, अक्खीनि फन्दन्ति, सेनासनं पविसनक्खणे कूपे ओतिण्णो विय होति, मञ्चपीठादीनि न पञ्ञायन्ति। मुहुत्तं निसिन्नस्स पन अक्खिपसादो आहरित्वा पक्खित्तो विय होति, द्वारकवाटवातपानमञ्चपीठादीनि पञ्ञायन्ति। तेन वुत्तं – ‘‘सो च सब्बददो होति, यो ददाति उपस्सय’’न्ति।
Sabbadado hotīti sabbesaṃyeva balādīnaṃ dāyako hoti. Dve tayo gāme piṇḍāya caritvā kiñci aladdhā āgatassāpi sītalāya pokkharaṇiyā nhāyitvā patissayaṃ pavisitvā muhuttaṃ mañce nipajjitvā uṭṭhāya nisinnassa hi kāye balaṃ āharitvā pakkhittaṃ viya hoti. Bahi vicarantassa ca kāye vaṇṇāyatanaṃ vātātapehi jhāyati, patissayaṃ pavisitvā dvāraṃ pidhāya muhuttaṃ nipannassa ca visabhāgasantati vūpasammati, sabhāgasantati okkamati, vaṇṇāyatanaṃ āharitvā pakkhittaṃ viya hoti. Bahi vicarantassa pāde kaṇṭako vijjhati, khāṇu paharati, sarīsapādiparissayo ceva corabhayañca uppajjati, patissayaṃ pavisitvā dvāraṃ pidhāya nipannassa sabbete parissayā na honti, dhammaṃ sajjhāyantassa dhammapītisukhaṃ, kammaṭṭhānaṃ manasikarontassa upasamasukhaṃ uppajjati. Tathā bahi vicarantassa ca sedā muccanti, akkhīni phandanti, senāsanaṃ pavisanakkhaṇe kūpe otiṇṇo viya hoti, mañcapīṭhādīni na paññāyanti. Muhuttaṃ nisinnassa pana akkhipasādo āharitvā pakkhitto viya hoti, dvārakavāṭavātapānamañcapīṭhādīni paññāyanti. Tena vuttaṃ – ‘‘so ca sabbadado hoti, yo dadāti upassaya’’nti.
अमतंददो च सो होतीति पणीतभोजनस्स पत्तं पूरेन्तो विय अमरणदानं नाम देति। यो धम्ममनुसासतीति यो धम्मं अनुसासति, अट्ठकथं कथेति, पाळिं वाचेति, पुच्छितपञ्हं विस्सज्जेति, कम्मट्ठानं आचिक्खति, धम्मस्सवनं करोति, सब्बोपेस धम्मं अनुसासति नाम। सब्बदानानञ्च इदं धम्मदानमेव अग्गन्ति वेदितब्बं। वुत्तम्पि चेतं –
Amataṃdado ca so hotīti paṇītabhojanassa pattaṃ pūrento viya amaraṇadānaṃ nāma deti. Yo dhammamanusāsatīti yo dhammaṃ anusāsati, aṭṭhakathaṃ katheti, pāḷiṃ vāceti, pucchitapañhaṃ vissajjeti, kammaṭṭhānaṃ ācikkhati, dhammassavanaṃ karoti, sabbopesa dhammaṃ anusāsati nāma. Sabbadānānañca idaṃ dhammadānameva agganti veditabbaṃ. Vuttampi cetaṃ –
‘‘सब्बदानं धम्मदानं जिनाति,
‘‘Sabbadānaṃ dhammadānaṃ jināti,
सब्बरसं धम्मरसो जिनाति।
Sabbarasaṃ dhammaraso jināti;
सब्बरतिं धम्मरति जिनाति,
Sabbaratiṃ dhammarati jināti,
तण्हक्खयो सब्बदुक्खं जिनाती’’ति॥ (ध॰ प॰ ३५४)। दुतियं।
Taṇhakkhayo sabbadukkhaṃ jinātī’’ti. (dha. pa. 354); Dutiyaṃ;
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / संयुत्तनिकाय • Saṃyuttanikāya / २. किंददसुत्तं • 2. Kiṃdadasuttaṃ
टीका • Tīkā / सुत्तपिटक (टीका) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / संयुत्तनिकाय (टीका) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / २. किंददसुत्तवण्णना • 2. Kiṃdadasuttavaṇṇanā
