| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / संयुत्तनिकाय (टीका) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
२. किंददसुत्तवण्णना
2. Kiṃdadasuttavaṇṇanā
४२. द्वे तीणि भत्तानि अभुत्वाति द्वे तयो वारे भत्तानि अभुञ्जित्वा। उट्ठातुं न सक्कोतीति उट्ठातुम्पि न सक्कोती, पगेव अञ्ञं सरीरेन कातब्बकिच्चं दुब्बलभावतो। दुब्बलोपि हुत्वाति भुञ्जनतो पुब्बे दुब्बलो हुत्वा बलसम्पन्नो होति। एवं ब्यतिरेकतो अन्वयतो च आहारस्स सरीरे बलवतं आह। यस्मा अन्नदो दायको पटिग्गाहकस्स बलदो होति, तस्मा सो आयतिं अत्तनो सरीरे बलदो अविनासवसेन बलस्स रक्खको च होति। तेनाह भगवा – ‘‘बलं खो पन दत्वा बलस्स भागी होती’’ति (अ॰ नि॰ ५.३७) सेसपदेसुपि एसेव नयो। सुरूपोपीति अभिरूपोपि। विरूपो होतीति बीभच्छरूपो कोपीनस्स अच्छन्नत्ता। इदञ्च यानन्ति सामञ्ञतो वुत्तं। उपाहनाति सरूपतो दस्सेति। अदुक्खप्पत्तो हुत्वा याति वत्तति एतेनाति यानन्ति छत्तादीनम्पि यानभावो वुत्तो। तेनाह ‘‘यानदो सुखदो होती’’ति। चक्खुदो नाम होति चक्खुना कातब्बकिच्चे सहकारीकारणभावतो दीपस्स।
42.Dve tīṇi bhattāni abhutvāti dve tayo vāre bhattāni abhuñjitvā. Uṭṭhātuṃ na sakkotīti uṭṭhātumpi na sakkotī, pageva aññaṃ sarīrena kātabbakiccaṃ dubbalabhāvato. Dubbalopi hutvāti bhuñjanato pubbe dubbalo hutvā balasampanno hoti. Evaṃ byatirekato anvayato ca āhārassa sarīre balavataṃ āha. Yasmā annado dāyako paṭiggāhakassa balado hoti, tasmā so āyatiṃ attano sarīre balado avināsavasena balassa rakkhako ca hoti. Tenāha bhagavā – ‘‘balaṃ kho pana datvā balassa bhāgī hotī’’ti (a. ni. 5.37) sesapadesupi eseva nayo. Surūpopīti abhirūpopi. Virūpo hotīti bībhaccharūpo kopīnassa acchannattā. Idañca yānanti sāmaññato vuttaṃ. Upāhanāti sarūpato dasseti. Adukkhappatto hutvā yāti vattati etenāti yānanti chattādīnampi yānabhāvo vutto. Tenāha ‘‘yānado sukhado hotī’’ti. Cakkhudo nāma hoti cakkhunā kātabbakicce sahakārīkāraṇabhāvato dīpassa.
‘‘सब्बेसंयेव बलादीनं दायको होती’’ति सङ्खेपतो वुत्तं अत्थं वित्थारतो दस्सेतुं ‘‘द्वे तयो गामे’’तिआदि वुत्तं। निसज्जादिवसेन पतिस्सयितब्बतो पतिस्सयो, विहारो। पक्खित्तं विय होति परिस्समस्स विनोदितत्ता। बहि विचरन्तस्साति पतिस्सयं अलभित्वा बहि विवटङ्गणे विचरन्तस्स। झायतीति झायन्तं होति, किलमतीति अत्थो। सीतुण्हादिविरोधिपच्चयवसेन ससन्ताने विसभागसन्तति, तब्बिपरियायतो सभागसन्तति वेदितब्बा। सुखं नाम दुक्खपच्चयपरिहारतो सुखपच्चयुप्पन्नतो च होति, तदुभयं पतिस्सयवसेन लभतीति दस्सेन्तो ‘‘बहि विचरन्तस्स पादे’’तिआदिमाह। धम्मपीतिसुखन्ति धम्मपच्चवेक्खणेन उप्पन्नपीतिसुखं। उपसमसुखन्ति किलेसानं वूपसमेन पवत्तसुखं। निवातं पिहितवातपानं पतिस्सयं पविसित्वा द्वारं पिधाय ठितस्स अन्धकारो होतीति वुत्तं ‘‘कूपे ओतिण्णो विय होती’’ति। तेनाह ‘‘मञ्चपीठादीनि न पञ्ञायन्ती’’ति। तयिदं बहिसमापन्नपरिस्समदोसेन, न च पतिस्सयदोसेन। तेनाह ‘‘मुहुत्त’’न्तिआदि।
‘‘Sabbesaṃyeva balādīnaṃ dāyako hotī’’ti saṅkhepato vuttaṃ atthaṃ vitthārato dassetuṃ ‘‘dve tayo gāme’’tiādi vuttaṃ. Nisajjādivasena patissayitabbato patissayo, vihāro. Pakkhittaṃ viya hoti parissamassa vinoditattā. Bahi vicarantassāti patissayaṃ alabhitvā bahi vivaṭaṅgaṇe vicarantassa. Jhāyatīti jhāyantaṃ hoti, kilamatīti attho. Sītuṇhādivirodhipaccayavasena sasantāne visabhāgasantati, tabbipariyāyato sabhāgasantati veditabbā. Sukhaṃ nāma dukkhapaccayaparihārato sukhapaccayuppannato ca hoti, tadubhayaṃ patissayavasena labhatīti dassento ‘‘bahi vicarantassa pāde’’tiādimāha. Dhammapītisukhanti dhammapaccavekkhaṇena uppannapītisukhaṃ. Upasamasukhanti kilesānaṃ vūpasamena pavattasukhaṃ. Nivātaṃ pihitavātapānaṃ patissayaṃ pavisitvā dvāraṃ pidhāya ṭhitassa andhakāro hotīti vuttaṃ ‘‘kūpe otiṇṇo viya hotī’’ti. Tenāha ‘‘mañcapīṭhādīni na paññāyantī’’ti. Tayidaṃ bahisamāpannaparissamadosena, na ca patissayadosena. Tenāha ‘‘muhutta’’ntiādi.
न मरति एतेनाति अमरणं, निब्बानाधिगमादयो। तस्स दानं धम्मूपदेसो, तं देति। तेनाह ‘‘यो धम्मं अनुसासती’’ति। तयिदं धम्मानुसासनं कथं होतीति आह ‘‘अट्ठकथ’’न्तिआदि। अट्ठकथं कथेतीति अविवटपाठस्स पाळिया अत्थसंवण्णनं करोतीति अत्थो। अनधीतिनो पन पाळिं वाचेति। तत्थ तत्थ गतट्ठाने पुच्छितपञ्हं विस्सज्जेति, अयं ताव गन्थधुरो, पटिपत्तिवासधुरे पन कम्मट्ठानं आचिक्खति, उभयेसम्पि धम्मस्सवनं करोति। सब्बदानन्ति यथावुत्तआमिसदानं अभयदानं। धम्मदानन्ति धम्मदेसना। धम्मरतीति समथविपस्सनाधम्मे अभिरति। धम्मरसोति सद्धम्मसन्निस्सयं पीतिपामोज्जं।
Na marati etenāti amaraṇaṃ, nibbānādhigamādayo. Tassa dānaṃ dhammūpadeso, taṃ deti. Tenāha ‘‘yo dhammaṃ anusāsatī’’ti. Tayidaṃ dhammānusāsanaṃ kathaṃ hotīti āha ‘‘aṭṭhakatha’’ntiādi. Aṭṭhakathaṃ kathetīti avivaṭapāṭhassa pāḷiyā atthasaṃvaṇṇanaṃ karotīti attho. Anadhītino pana pāḷiṃ vāceti. Tattha tattha gataṭṭhāne pucchitapañhaṃ vissajjeti, ayaṃ tāva ganthadhuro, paṭipattivāsadhure pana kammaṭṭhānaṃ ācikkhati, ubhayesampi dhammassavanaṃ karoti. Sabbadānanti yathāvuttaāmisadānaṃ abhayadānaṃ. Dhammadānanti dhammadesanā. Dhammaratīti samathavipassanādhamme abhirati. Dhammarasoti saddhammasannissayaṃ pītipāmojjaṃ.
किंददसुत्तवण्णना निट्ठिता।
Kiṃdadasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / संयुत्तनिकाय • Saṃyuttanikāya / २. किंददसुत्तं • 2. Kiṃdadasuttaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / संयुत्तनिकाय (अट्ठकथा) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / २. किंददसुत्तवण्णना • 2. Kiṃdadasuttavaṇṇanā
