| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / สํยุตฺตนิกาย (ฎีกา) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
๑๐. กิมิลสุตฺตวณฺณนา
10. Kimilasuttavaṇṇanā
๙๘๖. เถโรติ อานนฺทเตฺถโรฯ อยํ เทสนาติ ‘‘กถํ วิภาวิโต นุ โข กิมิลา’’ติอาทินา ปวตฺตา เทสนาฯ กายญฺญตรนฺติ รูปกาเย อญฺญตรโกฎฺฐาเสฯ เอวนฺติ ยถา อานาปานํ อนุสฺสรโนฺต ภิกฺขุ กาเย กายานุปสฺสี ชาโต, เอวํ สพฺพตฺถ วาเรสุ เวทนานุปสฺสีติอาทิ อโตฺถ เวทิตโพฺพฯ
986.Theroti ānandatthero. Ayaṃ desanāti ‘‘kathaṃ vibhāvito nu kho kimilā’’tiādinā pavattā desanā. Kāyaññataranti rūpakāye aññatarakoṭṭhāse. Evanti yathā ānāpānaṃ anussaranto bhikkhu kāye kāyānupassī jāto, evaṃ sabbattha vāresu vedanānupassītiādi attho veditabbo.
เทสนาสีสนฺติ เทสนาปเทสํฯ มนสิการปเทเสน เวทนา วุตฺตาติ ตํ สพฺพํ สรูปโต อญฺญาปเทสโต อปทิสติฯ ยเถว หีติอาทินา ตตฺถ นิทสฺสนํ ทเสฺสติฯ จิตฺตสงฺขารปททฺวเยติ ‘‘จิตฺตสงฺขารปฎิสํเวที ปสฺสมฺภยํ จิตฺตสงฺขาร’’นฺติ เอตสฺมิํ ปททฺวเยฯ
Desanāsīsanti desanāpadesaṃ. Manasikārapadesena vedanā vuttāti taṃ sabbaṃ sarūpato aññāpadesato apadisati. Yatheva hītiādinā tattha nidassanaṃ dasseti. Cittasaṅkhārapadadvayeti ‘‘cittasaṅkhārapaṭisaṃvedī passambhayaṃ cittasaṅkhāra’’nti etasmiṃ padadvaye.
เอวํ สเนฺตปีติ ปีติมนสิการจิตฺตสงฺขารปเทเสน ยทิ เวทนา วุตฺตา, เอวํ สเนฺตปิฯ เอสา ยถาวุตฺตา เวทนา อารมฺมณํ น โหติฯ เวทนารมฺมณา จ อนุปสฺสนา, ตสฺมา เวทนานุปสฺสนา น ยุชฺชติฯ ยทิ เอวํ มหาสติปฎฺฐานาทีสุ ‘‘เวทนา เวทิยตี’’ติ วุตฺตํ, ตํ กถนฺติ อาห – ‘‘มหาสติปฎฺฐานาทีสุปี’’ติอาทิฯ ตตฺถ สุขาทีนํ วตฺถุนฺติ สุขาทีนํ อุปฺปตฺติยา วตฺถุภูตํ รูปสทฺทาทิํ อารมฺมณํ กตฺวา เวทนา เวทิยติ, น ปุคฺคโล ปุคฺคลเสฺสว อภาวโตฯ เวทนาปฺปวตฺติํ อุปาทาย นิสฺสาย ยถา ‘‘ปุคฺคโล เวทนํ เวทิยตี’’ติ โวหารมตฺตํ โหติฯ เอวํ อิธาปิ เวทนาย อสฺสาสปสฺสาเส อารพฺภ ปวตฺติ, ตถา ปวตฺตมนสิการสีเสน ‘‘เวทนาสุ เวทนานุปสฺสี ภิกฺขุ ตสฺมิํ สมเย วิหรตี’’ติ วุโตฺตฯ ตํ สนฺธายาติ ตํ เวทนาย อารมฺมณภาวํ สนฺธาย ฯ อาทีนํ ปทานํฯ เอตสฺส ‘‘เวทนานุปสฺสนา น ยุชฺชตี’’ติ วุตฺตอนุโยคสฺสฯ
Evaṃ santepīti pītimanasikāracittasaṅkhārapadesena yadi vedanā vuttā, evaṃ santepi. Esā yathāvuttā vedanā ārammaṇaṃ na hoti. Vedanārammaṇā ca anupassanā, tasmā vedanānupassanā na yujjati. Yadi evaṃ mahāsatipaṭṭhānādīsu ‘‘vedanā vediyatī’’ti vuttaṃ, taṃ kathanti āha – ‘‘mahāsatipaṭṭhānādīsupī’’tiādi. Tattha sukhādīnaṃ vatthunti sukhādīnaṃ uppattiyā vatthubhūtaṃ rūpasaddādiṃ ārammaṇaṃ katvā vedanā vediyati, na puggalo puggalasseva abhāvato. Vedanāppavattiṃ upādāya nissāya yathā ‘‘puggalo vedanaṃ vediyatī’’ti vohāramattaṃ hoti. Evaṃ idhāpi vedanāya assāsapassāse ārabbha pavatti, tathā pavattamanasikārasīsena ‘‘vedanāsu vedanānupassī bhikkhu tasmiṃ samaye viharatī’’ti vutto. Taṃ sandhāyāti taṃ vedanāya ārammaṇabhāvaṃ sandhāya . Ādīnaṃ padānaṃ. Etassa ‘‘vedanānupassanā na yujjatī’’ti vuttaanuyogassa.
สปฺปีติเก เทฺว ฌาเน สมาปชฺชตีติ ปีติสหคตานิ ปฐมทุติยชฺฌานานิ ปฎิปาฎิยา สมาปชฺชติฯ ตสฺสาติ เตนฯ ปฎิสํวิทิตสทฺทาเปกฺขาย หิ กตฺตุอเตฺถ เอตํ สามิวจนํฯ สมาปตฺติกฺขเณติ สมาปชฺชนกฺขเณฯ ฌานปฎิลาเภนาติ ฌาเนน สมงฺคีภาเวนฯ อารมฺมณโตติ อารมฺมณมุเขน ตทารมฺมณฌานปริยาปนฺนา ปีติ ปฎิสํวิทิตา โหติ, อารมฺมณสฺส ปฎิสํวิทิตตฺตาติ วุตฺตํ โหติฯ ยถา นาม สปฺปปริเยสนํ จรเนฺตน ตสฺส อาสเย ปฎิสํวิทิเต โสปิ ปฎิสํวิทิโต โหติ มนฺตาคทพเลน ตสฺส คหณสฺส สุกรตฺตา, เอวํ ปีติยา อาสยภูเต อารมฺมเณ ปฎิสํวิทิเต สา ปีติ ปฎิสํวิทิตาว โหติ สลกฺขณโต สามญฺญลกฺขณโต จ ตสฺสา คหณสฺส สุกรตฺตาฯ วิปสฺสนกฺขเณติ วิปสฺสนาปญฺญาย ติกฺขวิสทภาวปฺปตฺตาย วิสยโต ทสฺสนกฺขเณฯ ลกฺขณปฺปฎิเวเธนาติ ปีติยา สลกฺขณสฺส สามญฺญลกฺขณสฺส จ ปฎิวิชฺฌเนนฯ ยญฺหิ ปีติยา วิเสสโต สามญฺญโต จ ลกฺขณํ, ตสฺมิํ วิทิเต สา ยาถาวโต วิทิตา เอว โหติฯ เตนาห ‘‘อสโมฺมหโต ปีติ ปฎิสํวิทิตา โหตี’’ติฯ
Sappītike dve jhāne samāpajjatīti pītisahagatāni paṭhamadutiyajjhānāni paṭipāṭiyā samāpajjati. Tassāti tena. Paṭisaṃviditasaddāpekkhāya hi kattuatthe etaṃ sāmivacanaṃ. Samāpattikkhaṇeti samāpajjanakkhaṇe. Jhānapaṭilābhenāti jhānena samaṅgībhāvena. Ārammaṇatoti ārammaṇamukhena tadārammaṇajhānapariyāpannā pīti paṭisaṃviditā hoti, ārammaṇassa paṭisaṃviditattāti vuttaṃ hoti. Yathā nāma sappapariyesanaṃ carantena tassa āsaye paṭisaṃvidite sopi paṭisaṃvidito hoti mantāgadabalena tassa gahaṇassa sukarattā, evaṃ pītiyā āsayabhūte ārammaṇe paṭisaṃvidite sā pīti paṭisaṃviditāva hoti salakkhaṇato sāmaññalakkhaṇato ca tassā gahaṇassa sukarattā. Vipassanakkhaṇeti vipassanāpaññāya tikkhavisadabhāvappattāya visayato dassanakkhaṇe. Lakkhaṇappaṭivedhenāti pītiyā salakkhaṇassa sāmaññalakkhaṇassa ca paṭivijjhanena. Yañhi pītiyā visesato sāmaññato ca lakkhaṇaṃ, tasmiṃ vidite sā yāthāvato viditā eva hoti. Tenāha ‘‘asammohato pīti paṭisaṃviditā hotī’’ti.
อิทานิ ตมตฺถํ ปาฬิยา เอว วิภาเวตุํ ‘‘วุตฺตเญฺหต’’นฺติอาทิมาหฯ ตตฺถ ทีฆํ อสฺสาสวเสนาติ ทีฆสฺส อสฺสาสสฺส อารมฺมณภูตสฺส วเสนฯ ปชานโต สา ปีติ ปฎิสํวิทิตา โหตีติ สมฺพโนฺธฯ จิตฺตสฺส เอกคฺคตํ อวิเกฺขปํ ปชานโตติ ฌานปริยาปนฺนํ ‘‘อวิเกฺขโป’’ติ ลทฺธนามํ จิตฺตเสฺสกคฺคตํ ตํสมฺปยุตฺตาย ปญฺญาย ปชานโตฯ ยถา หิ อารมฺมณมุเขน ปีติ ปฎิสํวิทิตา โหติ, เอวํ ตํสมฺปยุตฺตธมฺมาปิ อารมฺมณมุเขน ปฎิสํวิทิตา เอว โหนฺตีติฯ สติ อุปฎฺฐิตา โหตีติ ทีฆํ อสฺสาสวเสน ฌานสมฺปยุตฺตา สติ ตสฺมิํ อารมฺมเณ อุปฎฺฐิตา อารมฺมณมุเขน ฌาเนปิ อุปฎฺฐิตา นาม โหติฯ ตาย สติยาติ เอวํ อุปฎฺฐิตาย ตาย สติยา ยถาวุเตฺตน เตน ญาเณน สุปฺปฎิวิทิตตฺตา อารมฺมณสฺส ตสฺส วเสน ตทารมฺมณา สา ปีติ ปฎิสํวิทิตา โหติฯ ทีฆํ ปสฺสาสวเสนาติอาทีสุปิ อิมินาว นเยน อโตฺถ เวทิตโพฺพฯ เตน วุตฺตํ ‘‘เอเตเนว นเยน อวเสสปทานิปิ อตฺถโต เวทิตพฺพานี’’ติฯ
Idāni tamatthaṃ pāḷiyā eva vibhāvetuṃ ‘‘vuttañheta’’ntiādimāha. Tattha dīghaṃ assāsavasenāti dīghassa assāsassa ārammaṇabhūtassa vasena. Pajānato sā pīti paṭisaṃviditā hotīti sambandho. Cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānatoti jhānapariyāpannaṃ ‘‘avikkhepo’’ti laddhanāmaṃ cittassekaggataṃ taṃsampayuttāya paññāya pajānato. Yathā hi ārammaṇamukhena pīti paṭisaṃviditā hoti, evaṃ taṃsampayuttadhammāpi ārammaṇamukhena paṭisaṃviditā eva hontīti. Sati upaṭṭhitā hotīti dīghaṃ assāsavasena jhānasampayuttā sati tasmiṃ ārammaṇe upaṭṭhitā ārammaṇamukhena jhānepi upaṭṭhitā nāma hoti. Tāya satiyāti evaṃ upaṭṭhitāya tāya satiyā yathāvuttena tena ñāṇena suppaṭividitattā ārammaṇassa tassa vasena tadārammaṇā sā pīti paṭisaṃviditā hoti. Dīghaṃ passāsavasenātiādīsupi imināva nayena attho veditabbo. Tena vuttaṃ ‘‘eteneva nayena avasesapadānipi atthato veditabbānī’’ti.
ยเถวาติอาทีสุ อยํ สเงฺขปโตฺถ – ฌานปฎิลาเภน ยถา อารมฺมณโต ปีติอาทโย ปฎิสํวิทิตา โหนฺติ เตน วินา เตสํ อปฺปวตฺตนโตฯ เอวํ ฌานสมฺปยุเตฺตน ตํปริยาปเนฺนน เวทนาสงฺขาตมนสิการปฎิลาเภน อารมฺมณโต เวทนา ปฎิสํวิทิตา โหติ อรุณุคฺคเมน วิย สูริยสฺส เตน วินา เวทนาย อปฺปวตฺตนโตฯ ตสฺมา วุตฺตนเยน อติสยปฺปวตฺติ เวทนา สุปฺปฎิวิทิตา, ตสฺมา สุวุตฺตเมตนฺติ ปุเพฺพ วุตฺตโจทนํ นิรากโรติฯ
Yathevātiādīsu ayaṃ saṅkhepattho – jhānapaṭilābhena yathā ārammaṇato pītiādayo paṭisaṃviditā honti tena vinā tesaṃ appavattanato. Evaṃ jhānasampayuttena taṃpariyāpannena vedanāsaṅkhātamanasikārapaṭilābhena ārammaṇato vedanā paṭisaṃviditā hoti aruṇuggamena viya sūriyassa tena vinā vedanāya appavattanato. Tasmā vuttanayena atisayappavatti vedanā suppaṭividitā, tasmā suvuttametanti pubbe vuttacodanaṃ nirākaroti.
อารมฺมเณติ อสฺสาสปสฺสาสนิมิตฺตํ วทติฯ จิตฺตานุปสฺสีเยว นาเมส โหติ อสโมฺมหโต จิตฺตสฺส ปฎิสํวิทิตตฺตาฯ เตนาห ‘‘ตสฺมา’’ติอาทิฯ จิตฺตปฎิสํวิทิตวเสนาติ อาทิ-สเทฺทน อิตรา ติโสฺสปิ จิตฺตานุปสฺสนา สงฺคณฺหาติฯ
Ārammaṇeti assāsapassāsanimittaṃ vadati. Cittānupassīyeva nāmesa hoti asammohato cittassa paṭisaṃviditattā. Tenāha ‘‘tasmā’’tiādi. Cittapaṭisaṃviditavasenāti ādi-saddena itarā tissopi cittānupassanā saṅgaṇhāti.
โสติ ธมฺมานุปสฺสนํ อนุยุโตฺต ภิกฺขุฯ ยํ ตํ ปหานํ ปหายกญาณํฯ ปญฺญายาติ อปราย วิปสฺสนาปญฺญาย อนิจฺจวิราคาทิโต ทิสฺวา ทุวิธายปิ อชฺฌุเปกฺขิตา โหติฯ อิทญฺหิ จตุกฺกนฺติ อนิจฺจานุปสฺสนาทิวเสน วุตฺตํ จตุกฺกํฯ ตสฺสาปิ ธมฺมานุปสฺสนายฯ ปชหตีติ ปหานนฺติ อาห ‘‘นิจฺจสญฺญํ…เป.… ปหานกรญาณํ อธิเปฺปต’’นฺติฯ วิปสฺสนาปรมฺปรนฺติ ปฎิปาฎิยา วิปสฺสนมาหฯ ปถปฎิปนฺนํ อชฺฌุเปกฺขตีติ มชฺฌิมาย ปฎิปตฺติยา สมฺมเทว วีถิปฎิปนฺนํ ภาวนาจิตฺตํ ปคฺคหนิคฺคหานํ อกรเณน อชฺฌุเปกฺขติฯ เอกโต อุปฎฺฐานนฺติ ยสฺมา มชฺฌิมสมถวีถินาติวตฺติยา ตตฺถ จ ปกฺขนฺทเนน อินฺทฺริยานํ เอกรสภาเวน, ตตฺรมชฺฌตฺตตาย ภาวโต อวิเสสํ เอกคฺคภาวูปคมเนน เอกนฺตโต อุปฎฺฐาติ, ตสฺมา น ตตฺถ กิญฺจิ กาตพฺพนฺติ อชฺฌุเปกฺขติฯ ตตฺถาติ เอวํ อชฺฌุเปกฺขเนฯ สหชาตานมฺปิ อชฺฌุเปกฺขนา โหติ เตสํ ปวตฺตนาการสฺส อชฺฌุเปกฺขนโตฯ ‘‘ปญฺญาย ทิสฺวา’’ติ วุตฺตตฺตา อารมฺมณอชฺฌุเปกฺขนา อธิเปฺปตาฯ น เกวลํ นีวรณาทิธเมฺม อชฺฌุเปกฺขิตา, อถ โข อภิชฺฌา …เป.… ปญฺญาย ทิสฺวา อชฺฌุเปกฺขิตา โหตีติ โยชนาฯ
Soti dhammānupassanaṃ anuyutto bhikkhu. Yaṃ taṃ pahānaṃ pahāyakañāṇaṃ. Paññāyāti aparāya vipassanāpaññāya aniccavirāgādito disvā duvidhāyapi ajjhupekkhitā hoti. Idañhi catukkanti aniccānupassanādivasena vuttaṃ catukkaṃ. Tassāpi dhammānupassanāya. Pajahatīti pahānanti āha ‘‘niccasaññaṃ…pe… pahānakarañāṇaṃ adhippeta’’nti. Vipassanāparamparanti paṭipāṭiyā vipassanamāha. Pathapaṭipannaṃ ajjhupekkhatīti majjhimāya paṭipattiyā sammadeva vīthipaṭipannaṃ bhāvanācittaṃ paggahaniggahānaṃ akaraṇena ajjhupekkhati. Ekato upaṭṭhānanti yasmā majjhimasamathavīthinātivattiyā tattha ca pakkhandanena indriyānaṃ ekarasabhāvena, tatramajjhattatāya bhāvato avisesaṃ ekaggabhāvūpagamanena ekantato upaṭṭhāti, tasmā na tattha kiñci kātabbanti ajjhupekkhati. Tatthāti evaṃ ajjhupekkhane. Sahajātānampi ajjhupekkhanā hoti tesaṃ pavattanākārassa ajjhupekkhanato. ‘‘Paññāya disvā’’ti vuttattā ārammaṇaajjhupekkhanā adhippetā. Na kevalaṃ nīvaraṇādidhamme ajjhupekkhitā, atha kho abhijjhā …pe… paññāya disvā ajjhupekkhitā hotīti yojanā.
ปํสุปุญฺชฎฺฐานิยสฺส กิเลสสฺส อุปฺปตฺติฎฺฐานทสฺสนตฺถํ ‘‘จตุมหาปโถ วิย ฉ อายตนานิ’’อิเจฺจว วุตฺตํฯ กายาทโย จตฺตาโร อารมฺมณสติปฎฺฐานาฯ จตูสุ อารมฺมเณสูติ กายาทีสุ จตูสุ อารมฺมเณสุ ปวตฺตา จตฺตาโร สติปฎฺฐานา ปํสุปุญฺชฎฺฐานิยสฺส กิเลสสฺส อุปหนนโตฯ
Paṃsupuñjaṭṭhāniyassa kilesassa uppattiṭṭhānadassanatthaṃ ‘‘catumahāpatho viya cha āyatanāni’’icceva vuttaṃ. Kāyādayo cattāro ārammaṇasatipaṭṭhānā. Catūsu ārammaṇesūti kāyādīsu catūsu ārammaṇesu pavattācattāro satipaṭṭhānā paṃsupuñjaṭṭhāniyassa kilesassa upahananato.
เอกธมฺมวคฺควณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Ekadhammavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / สํยุตฺตนิกาย • Saṃyuttanikāya / ๑๐. กิมิลสุตฺตํ • 10. Kimilasuttaṃ
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / สํยุตฺตนิกาย (อฎฺฐกถา) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ๑๐. กิมิลสุตฺตวณฺณนา • 10. Kimilasuttavaṇṇanā
