| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / เถรคาถา-อฎฺฐกถา • Theragāthā-aṭṭhakathā |
๘. กิมิลเตฺถรคาถาวณฺณนา
8. Kimilattheragāthāvaṇṇanā
ปาจีนวํสทายมฺหีติอาทิกา อายสฺมโต กิมิลเตฺถรสฺส คาถาฯ กา อุปฺปตฺติ? ตสฺส ปุพฺพโยโค สํเวคุปฺปตฺติ ปพฺพชฺชา จ เอกกนิปาเต ‘‘อภิสโตฺต’’ติ คาถาย สํวณฺณนายํ วุตฺตาเยวฯ ตาย จ คาถาย เถเรน อตฺตโน วิเสสาธิคมสฺส การณํ ทสฺสิตํฯ อิธ ปน อธิคตวิเสสสฺส อตฺตโน อายสฺมตา จ อนุรุเทฺธน อายสฺมตา จ นนฺทิเยน สห สมคฺควาโส ทสฺสิโตติ เวทิตพฺพํฯ สมคฺควาสํ ปน วสนฺตา เต ยถา จ วสิํสุ, ตํ ทเสฺสโนฺต –
Pācīnavaṃsadāyamhītiādikā āyasmato kimilattherassa gāthā. Kā uppatti? Tassa pubbayogo saṃveguppatti pabbajjā ca ekakanipāte ‘‘abhisatto’’ti gāthāya saṃvaṇṇanāyaṃ vuttāyeva. Tāya ca gāthāya therena attano visesādhigamassa kāraṇaṃ dassitaṃ. Idha pana adhigatavisesassa attano āyasmatā ca anuruddhena āyasmatā ca nandiyena saha samaggavāso dassitoti veditabbaṃ. Samaggavāsaṃ pana vasantā te yathā ca vasiṃsu, taṃ dassento –
๑๕๕.
155.
‘‘ปาจีนวํสทายมฺหิ, สกฺยปุตฺตา สหายกา;
‘‘Pācīnavaṃsadāyamhi, sakyaputtā sahāyakā;
ปหายานปฺปเก โภเค, อุเญฺฉ ปตฺตาคเต รตาฯ
Pahāyānappake bhoge, uñche pattāgate ratā.
๑๕๖.
156.
‘‘อารทฺธวีริยา ปหิตตฺตา, นิจฺจํ ทฬฺหปรกฺกมา;
‘‘Āraddhavīriyā pahitattā, niccaṃ daḷhaparakkamā;
รมนฺติ ธมฺมรติยา, หิตฺวาน โลกิยํ รติ’’นฺติฯ – คาถาทฺวยํ อภาสิ;
Ramanti dhammaratiyā, hitvāna lokiyaṃ rati’’nti. – gāthādvayaṃ abhāsi;
ตตฺถ ปาจีนวํสทายมฺหีติ ปาจีนวํสนามเก รกฺขิตโคปิเต สหปริเจฺฉเท วเนฯ ตญฺหิ วนํ คามสฺส ปาจีนทิสายํ ฐิตตฺตา วํสคุมฺพปริกฺขิตฺตตฺตา จ ‘‘ปาจีนวํสทาโย’’ติ วุโตฺต, วํสวนภาเวน วาติฯ สกฺยปุตฺตาติ อนุรุทฺธเตฺถราทโย สกฺยราชกุมาราฯ สหายกาติ สํเวคุปฺปตฺติปพฺพชฺชาสมณธมฺมกรณสํวาเสหิ สห อยนโต ปวตฺตนโต สหายกาฯ ปหายานปฺปเก โภเคติ อุฬาเรน ปุญฺญานุภาเวน อธิคเต กุลปรมฺปราคเต จ มหเนฺต โภคกฺขเนฺธ ฉเฑฺฑตฺวาฯ ‘‘สหายานปฺปเก’’ติปิ ปาฬิฯ อุเญฺฉ ปตฺตาคเต รตาติ อุญฺฉาจริยาย อาภตตฺตา อุเญฺฉ ปเตฺต อาคตตฺตา ปตฺตาคเต ปตฺตปริยาปเนฺน รตา อภิรตา, สงฺฆภตฺตาทิอติเรกลาภํ ปฎิกฺขิปิตฺวา ชงฺฆพลํ นิสฺสาย ภิกฺขาจริยาย ลเทฺธน มิสฺสกภเตฺตเนว สนฺตุฎฺฐาติ อโตฺถฯ
Tattha pācīnavaṃsadāyamhīti pācīnavaṃsanāmake rakkhitagopite sahaparicchede vane. Tañhi vanaṃ gāmassa pācīnadisāyaṃ ṭhitattā vaṃsagumbaparikkhittattā ca ‘‘pācīnavaṃsadāyo’’ti vutto, vaṃsavanabhāvena vāti. Sakyaputtāti anuruddhattherādayo sakyarājakumārā. Sahāyakāti saṃveguppattipabbajjāsamaṇadhammakaraṇasaṃvāsehi saha ayanato pavattanato sahāyakā. Pahāyānappake bhogeti uḷārena puññānubhāvena adhigate kulaparamparāgate ca mahante bhogakkhandhe chaḍḍetvā. ‘‘Sahāyānappake’’tipi pāḷi. Uñche pattāgate ratāti uñchācariyāya ābhatattā uñche patte āgatattā pattāgate pattapariyāpanne ratā abhiratā, saṅghabhattādiatirekalābhaṃ paṭikkhipitvā jaṅghabalaṃ nissāya bhikkhācariyāya laddhena missakabhatteneva santuṭṭhāti attho.
อารทฺธวีริยาติ อุตฺตมตฺถสฺส อธิคมาย อาทิโตว ปเคว สมฺปาทิตวีริยาฯ ปหิตตฺตาติ นินฺนโปณปพฺภารภาเวน กาเลน กาลํ สมาปชฺชเนน จ นิพฺพานํ ปติเปสิตจิตฺตาฯ นิจฺจํ ทฬฺหปรกฺกมาติ วตฺตปฎิปตฺตีสุ ทิฎฺฐธมฺมสุขวิหารานุโยเคน สพฺพกาลํ อสิถิลปรกฺกมาฯ รมนฺติ ธมฺมรติยา, หิตฺวาน โลกิยํ รตินฺติ โลเก วิทิตตาย โลกปริยาปนฺนตาย จ โลกิยํ รูปารมฺมณาทิรติํ ปหาย มคฺคปญฺญาย ปชหิตฺวา โลกุตฺตรธมฺมรติยา อคฺคผลนิพฺพานาภิรติยา จ รมนฺติ อภิรมนฺตีติฯ
Āraddhavīriyāti uttamatthassa adhigamāya āditova pageva sampāditavīriyā. Pahitattāti ninnapoṇapabbhārabhāvena kālena kālaṃ samāpajjanena ca nibbānaṃ patipesitacittā. Niccaṃ daḷhaparakkamāti vattapaṭipattīsu diṭṭhadhammasukhavihārānuyogena sabbakālaṃ asithilaparakkamā. Ramanti dhammaratiyā, hitvāna lokiyaṃ ratinti loke viditatāya lokapariyāpannatāya ca lokiyaṃ rūpārammaṇādiratiṃ pahāya maggapaññāya pajahitvā lokuttaradhammaratiyā aggaphalanibbānābhiratiyā ca ramanti abhiramantīti.
กิมิลเตฺถรคาถาวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Kimilattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / ขุทฺทกนิกาย • Khuddakanikāya / เถรคาถาปาฬิ • Theragāthāpāḷi / ๘. กิมิลเตฺถรคาถา • 8. Kimilattheragāthā
