| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ชาตก-อฎฺฐกถา • Jātaka-aṭṭhakathā |
[๘๕] ๕. กิํปกฺกชาตกวณฺณนา
[85] 5. Kiṃpakkajātakavaṇṇanā
อายติํ โทสํ นาญฺญายาติ อิทํ สตฺถา เชตวเน วิหรโนฺต เอกํ อุกฺกณฺฐิตภิกฺขุํ อารพฺภ กเถสิฯ อญฺญตโร กิร กุลปุโตฺต พุทฺธสาสเน อุรํ ทตฺวา ปพฺพชิโต เอกทิวสํ สาวตฺถิยํ ปิณฺฑาย จรโนฺต เอกํ อลงฺกตอิตฺถิํ ทิสฺวา อุกฺกณฺฐิฯ อถ นํ อาจริยุปชฺฌายา สตฺถุ สนฺติกํ อานยิํสุฯ สตฺถา ‘‘สจฺจํ กิร ตฺวํ ภิกฺขุ อุกฺกณฺฐิโตสี’’ติ ปุจฺฉิตฺวา ‘‘สจฺจ’’นฺติ วุเตฺต ‘‘ปญฺจ กามคุณา นาเมเต ภิกฺขุ ปริโภคกาเล รมณียาฯ โส ปน เตสํ ปริโภโค นิรยาทีสุ ปฎิสนฺธิทายกตฺตา กิํปกฺกผลปริโภคสทิโส โหติฯ กิํปกฺกผลํ นาม วณฺณคนฺธรสสมฺปนฺนํ, ขาทิตํ ปน อนฺตานิ ขณฺฑิตฺวา ชีวิตกฺขยํ ปาเปติฯ ปุเพฺพ พหู พาลชนา ตสฺส โทสํ อทิสฺวา วณฺณคนฺธรเสสุ พชฺฌิตฺวา ตํ ผลํ ปริภุญฺชิตฺวา ชีวิตกฺขยํ ปาปุณิํสู’’ติ วตฺวา เตหิ ยาจิโต อตีตํ อาหริฯ
Āyatiṃ dosaṃ nāññāyāti idaṃ satthā jetavane viharanto ekaṃ ukkaṇṭhitabhikkhuṃ ārabbha kathesi. Aññataro kira kulaputto buddhasāsane uraṃ datvā pabbajito ekadivasaṃ sāvatthiyaṃ piṇḍāya caranto ekaṃ alaṅkataitthiṃ disvā ukkaṇṭhi. Atha naṃ ācariyupajjhāyā satthu santikaṃ ānayiṃsu. Satthā ‘‘saccaṃ kira tvaṃ bhikkhu ukkaṇṭhitosī’’ti pucchitvā ‘‘sacca’’nti vutte ‘‘pañca kāmaguṇā nāmete bhikkhu paribhogakāle ramaṇīyā. So pana tesaṃ paribhogo nirayādīsu paṭisandhidāyakattā kiṃpakkaphalaparibhogasadiso hoti. Kiṃpakkaphalaṃ nāma vaṇṇagandharasasampannaṃ, khāditaṃ pana antāni khaṇḍitvā jīvitakkhayaṃ pāpeti. Pubbe bahū bālajanā tassa dosaṃ adisvā vaṇṇagandharasesu bajjhitvā taṃ phalaṃ paribhuñjitvā jīvitakkhayaṃ pāpuṇiṃsū’’ti vatvā tehi yācito atītaṃ āhari.
อตีเต พาราณสิยํ พฺรหฺมทเตฺต รชฺชํ กาเรเนฺต โพธิสโตฺต สตฺถวาโห หุตฺวา ปญฺจหิ สกฎสเตหิ ปุพฺพนฺตาปรนฺตํ คจฺฉโนฺต อฎวิมุขํ ปตฺวา มนุเสฺส สนฺนิปาเตตฺวา ‘‘อิมิสฺสา อฎวิยา วิสรุกฺขา นาม อตฺถิ, มา โข มํ อนาปุจฺฉา ปุเพฺพ อขาทิตปุพฺพานิ ผลาผลานิ ขาทิตฺถา’’ติ โอวทิฯ มนุสฺสา อฎวิํ อติกฺกมิตฺวา อฎวิมุเข เอกํ กิํปกฺกรุกฺขํ ผลภารโอณมิตสาขํ อทฺทสํสุฯ ตสฺส ขนฺธสาขาปตฺตผลานิ สณฺฐานวณฺณรสคเนฺธหิ อมฺพสทิสาเนวฯ เตสุ เอกเจฺจ วณฺณคนฺธรเสสุ พชฺฌิตฺวา อมฺพผลสญฺญาย ผลานิ ขาทิํสุ, เอกเจฺจ ‘‘สตฺถวาหํ ปุจฺฉิตฺวา ขาทิสฺสามา’’ติ คเหตฺวา อฎฺฐํสุฯ โพธิสโตฺต ตํ ฐานํ ปตฺวา เย คเหตฺวา ฐิตา, เต ผลานิ ฉฑฺฑาเปตฺวา, เย ขาทมานา อฎฺฐํสุ, เต วมนํ กาเรตฺวา เตสํ เภสชฺชํ อทาสิฯ เตสุ เอกเจฺจ อโรคา ชาตา, ปฐมเมว ขาทิตฺวา ฐิตา ปน ชีวิตกฺขยํ ปตฺตาฯ โพธิสโตฺตปิ อิจฺฉิตฎฺฐานํ โสตฺถินา คนฺตฺวา ลาภํ ลภิตฺวา ปุน สกฎฺฐานเมว อาคนฺตฺวา ทานาทีนิ ปุญฺญานิ กตฺวา ยถากมฺมํ คโตฯ
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto satthavāho hutvā pañcahi sakaṭasatehi pubbantāparantaṃ gacchanto aṭavimukhaṃ patvā manusse sannipātetvā ‘‘imissā aṭaviyā visarukkhā nāma atthi, mā kho maṃ anāpucchā pubbe akhāditapubbāni phalāphalāni khāditthā’’ti ovadi. Manussā aṭaviṃ atikkamitvā aṭavimukhe ekaṃ kiṃpakkarukkhaṃ phalabhāraoṇamitasākhaṃ addasaṃsu. Tassa khandhasākhāpattaphalāni saṇṭhānavaṇṇarasagandhehi ambasadisāneva. Tesu ekacce vaṇṇagandharasesu bajjhitvā ambaphalasaññāya phalāni khādiṃsu, ekacce ‘‘satthavāhaṃ pucchitvā khādissāmā’’ti gahetvā aṭṭhaṃsu. Bodhisatto taṃ ṭhānaṃ patvā ye gahetvā ṭhitā, te phalāni chaḍḍāpetvā, ye khādamānā aṭṭhaṃsu, te vamanaṃ kāretvā tesaṃ bhesajjaṃ adāsi. Tesu ekacce arogā jātā, paṭhamameva khāditvā ṭhitā pana jīvitakkhayaṃ pattā. Bodhisattopi icchitaṭṭhānaṃ sotthinā gantvā lābhaṃ labhitvā puna sakaṭṭhānameva āgantvā dānādīni puññāni katvā yathākammaṃ gato.
สตฺถา ตํ วตฺถุํ กเถตฺวา อภิสมฺพุโทฺธ หุตฺวา อิมํ คาถมาห –
Satthā taṃ vatthuṃ kathetvā abhisambuddho hutvā imaṃ gāthamāha –
๘๕.
85.
‘‘อายติํ โทสํ นาญฺญาย, โย กาเม ปฎิเสวติ;
‘‘Āyatiṃ dosaṃ nāññāya, yo kāme paṭisevati;
วิปากเนฺต หนนฺติ นํ, กิํปกฺกมิว ภกฺขิต’’นฺติฯ
Vipākante hananti naṃ, kiṃpakkamiva bhakkhita’’nti.
ตตฺถ อายติํ โทสํ นาญฺญายาติ อนาคเต โทสํ น อญฺญาย, อชานิตฺวาติ อโตฺถฯ โย กาเม ปฎิเสวตีติ โย วตฺถุกาเม จ กิเลสกาเม จ ปฎิเสวติฯ วิปากเนฺต หนนฺติ นนฺติ เต กามา ตํ ปุริสํ อตฺตโน วิปากสงฺขาเต อเนฺต นิรยาทีสุ อุปฺปนฺนํ นานปฺปกาเรน ทุเกฺขน สํโยชยมานา หนนฺติฯ กถํ? กิํปกฺกมิว ภกฺขิตนฺติ, ยถา ปริโภคกาเล วณฺณคนฺธรสสมฺปตฺติยา มนาปํ กิํปกฺกผลํ อนาคตโทสํ อทิสฺวา ภกฺขิตํ อเนฺต หนติ, ชีวิตกฺขยํ ปาเปติ, เอวํ ปริโภคกาเล มนาปาปิ กามา วิปากกาเล หนนฺตีติ เทสนํ ยถานุสนฺธิํ ปาเปตฺวา สจฺจานิ ปกาเสสิ, สจฺจปริโยสาเน อุกฺกณฺฐิตภิกฺขุ โสตาปตฺติผลํ ปาปุณิฯ เสสปริสายปิ เกจิ โสตาปนฺนา, เกจิ สกทาคามิโน, เกจิ อนาคามิโน, เกจิ อรหโนฺต อเหสุํฯ
Tattha āyatiṃ dosaṃ nāññāyāti anāgate dosaṃ na aññāya, ajānitvāti attho. Yo kāme paṭisevatīti yo vatthukāme ca kilesakāme ca paṭisevati. Vipākante hananti nanti te kāmā taṃ purisaṃ attano vipākasaṅkhāte ante nirayādīsu uppannaṃ nānappakārena dukkhena saṃyojayamānā hananti. Kathaṃ? Kiṃpakkamiva bhakkhitanti, yathā paribhogakāle vaṇṇagandharasasampattiyā manāpaṃ kiṃpakkaphalaṃ anāgatadosaṃ adisvā bhakkhitaṃ ante hanati, jīvitakkhayaṃ pāpeti, evaṃ paribhogakāle manāpāpi kāmā vipākakāle hanantīti desanaṃ yathānusandhiṃ pāpetvā saccāni pakāsesi, saccapariyosāne ukkaṇṭhitabhikkhu sotāpattiphalaṃ pāpuṇi. Sesaparisāyapi keci sotāpannā, keci sakadāgāmino, keci anāgāmino, keci arahanto ahesuṃ.
สตฺถาปิ อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา ชาตกํ สโมธาเนสิ – ‘‘ตทา ปริสา พุทฺธปริสา อโหสิ, สตฺถวาโห ปน อหเมว อโหสิ’’นฺติฯ
Satthāpi imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā parisā buddhaparisā ahosi, satthavāho pana ahameva ahosi’’nti.
กิํปกฺกชาตกวณฺณนา ปญฺจมาฯ
Kiṃpakkajātakavaṇṇanā pañcamā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / ขุทฺทกนิกาย • Khuddakanikāya / ชาตกปาฬิ • Jātakapāḷi / ๘๕. กิํปกฺกชาตกํ • 85. Kiṃpakkajātakaṃ
