Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / संयुत्तनिकाय • Saṃyuttanikāya

८. किंसुकोपमसुत्तं

8. Kiṃsukopamasuttaṃ

२४५. अथ खो अञ्‍ञतरो भिक्खु येनञ्‍ञतरो भिक्खु तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा तं भिक्खुं एतदवोच – ‘‘कित्तावता नु खो, आवुसो, भिक्खुनो दस्सनं सुविसुद्धं होती’’ति? ‘‘यतो खो, आवुसो, भिक्खु छन्‍नं फस्सायतनानं समुदयञ्‍च अत्थङ्गमञ्‍च यथाभूतं पजानाति, एत्तावता खो, आवुसो, भिक्खुनो दस्सनं सुविसुद्धं होती’’ति।

245. Atha kho aññataro bhikkhu yenaññataro bhikkhu tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā taṃ bhikkhuṃ etadavoca – ‘‘kittāvatā nu kho, āvuso, bhikkhuno dassanaṃ suvisuddhaṃ hotī’’ti? ‘‘Yato kho, āvuso, bhikkhu channaṃ phassāyatanānaṃ samudayañca atthaṅgamañca yathābhūtaṃ pajānāti, ettāvatā kho, āvuso, bhikkhuno dassanaṃ suvisuddhaṃ hotī’’ti.

अथ खो सो भिक्खु असन्तुट्ठो तस्स भिक्खुस्स पञ्हवेय्याकरणेन ¹, येनञ्‍ञतरो भिक्खु तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा तं भिक्खुं एतदवोच – ‘‘कित्तावता नु खो, आवुसो, भिक्खुनो दस्सनं सुविसुद्धं होती’’ति? ‘‘यतो खो, आवुसो, भिक्खु पञ्‍चन्‍नं उपादानक्खन्धानं समुदयञ्‍च अत्थङ्गमञ्‍च यथाभूतं पजानाति, एत्तावता खो, आवुसो, भिक्खुनो दस्सनं सुविसुद्धं होती’’ति।

Atha kho so bhikkhu asantuṭṭho tassa bhikkhussa pañhaveyyākaraṇena ², yenaññataro bhikkhu tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā taṃ bhikkhuṃ etadavoca – ‘‘kittāvatā nu kho, āvuso, bhikkhuno dassanaṃ suvisuddhaṃ hotī’’ti? ‘‘Yato kho, āvuso, bhikkhu pañcannaṃ upādānakkhandhānaṃ samudayañca atthaṅgamañca yathābhūtaṃ pajānāti, ettāvatā kho, āvuso, bhikkhuno dassanaṃ suvisuddhaṃ hotī’’ti.

अथ खो सो भिक्खु असन्तुट्ठो तस्स भिक्खुस्स पञ्हवेय्याकरणेन, येनञ्‍ञतरो भिक्खु तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा तं भिक्खुं एतदवोच – ‘‘कित्तावता नु खो, आवुसो, भिक्खुनो दस्सनं सुविसुद्धं होती’’ति? ‘‘यतो खो, आवुसो, भिक्खु चतुन्‍नं महाभूतानं समुदयञ्‍च अत्थङ्गमञ्‍च यथाभूतं पजानाति, एत्तावता खो, आवुसो, भिक्खुनो दस्सनं सुविसुद्धं होती’’ति।

Atha kho so bhikkhu asantuṭṭho tassa bhikkhussa pañhaveyyākaraṇena, yenaññataro bhikkhu tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā taṃ bhikkhuṃ etadavoca – ‘‘kittāvatā nu kho, āvuso, bhikkhuno dassanaṃ suvisuddhaṃ hotī’’ti? ‘‘Yato kho, āvuso, bhikkhu catunnaṃ mahābhūtānaṃ samudayañca atthaṅgamañca yathābhūtaṃ pajānāti, ettāvatā kho, āvuso, bhikkhuno dassanaṃ suvisuddhaṃ hotī’’ti.

अथ खो सो भिक्खु असन्तुट्ठो तस्स भिक्खुस्स पञ्हवेय्याकरणेन, येनञ्‍ञतरो भिक्खु तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा तं भिक्खुं एतदवोच – ‘‘कित्तावता नु खो, आवुसो, भिक्खुनो दस्सनं सुविसुद्धं होती’’ति? ‘‘यतो खो, आवुसो, भिक्खु यं किञ्‍चि समुदयधम्मं , सब्बं तं निरोधधम्मन्ति यथाभूतं पजानाति, एत्तावता, खो, आवुसो, भिक्खुनो दस्सनं सुविसुद्धं होती’’ति।

Atha kho so bhikkhu asantuṭṭho tassa bhikkhussa pañhaveyyākaraṇena, yenaññataro bhikkhu tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā taṃ bhikkhuṃ etadavoca – ‘‘kittāvatā nu kho, āvuso, bhikkhuno dassanaṃ suvisuddhaṃ hotī’’ti? ‘‘Yato kho, āvuso, bhikkhu yaṃ kiñci samudayadhammaṃ , sabbaṃ taṃ nirodhadhammanti yathābhūtaṃ pajānāti, ettāvatā, kho, āvuso, bhikkhuno dassanaṃ suvisuddhaṃ hotī’’ti.

अथ खो सो भिक्खु असन्तुट्ठो तस्स भिक्खुस्स पञ्हवेय्याकरणेन, येन भगवा तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा भगवन्तं एतदवोच – ‘‘इधाहं, भन्ते, येनञ्‍ञतरो भिक्खु तेनुपसङ्कमिं; उपसङ्कमित्वा तं भिक्खुं एतदवोचं – कित्तावता नु खो, आवुसो, भिक्खुनो दस्सनं सुविसुद्धं होती’ति? एवं वुत्ते, भन्ते, सो भिक्खु मं एतदवोच – ‘यतो खो, आवुसो, भिक्खु छन्‍नं फस्सायतनानं समुदयञ्‍च अत्थङ्गमञ्‍च यथाभूतं पजानाति, एत्तावता खो, आवुसो, भिक्खुनो दस्सनं सुविसुद्धं होती’ति। अथ ख्वाहं, भन्ते, असन्तुट्ठो तस्स भिक्खुस्स पञ्हवेय्याकरणेन , येनञ्‍ञतरो भिक्खु तेनुपसङ्कमिं; उपसङ्कमित्वा तं भिक्खुं एतदवोचं – ‘कित्तावता नु खो, आवुसो, भिक्खुनो दस्सनं सुविसुद्धं होती’ति? एवं वुत्ते, भन्ते, सो भिक्खु मं एतदवोच – ‘यतो खो, आवुसो, भिक्खु पञ्‍चन्‍नं उपादानक्खन्धानं…पे॰… चतुन्‍नं महाभूतानं समुदयञ्‍च अत्थङ्गमञ्‍च यथाभूतं पजानाति…पे॰… यं किञ्‍चि समुदयधम्मं, सब्बं तं निरोधधम्मन्ति यथाभूतं पजानाति, एत्तावता खो, आवुसो, भिक्खुनो दस्सनं सुविसुद्धं होती’ति। अथ ख्वाहं, भन्ते, असन्तुट्ठो तस्स भिक्खुस्स पञ्हवेय्याकरणेन येन भगवा तेनुपसङ्कमिं ( ) ³। कित्तावता नु खो, भन्ते, भिक्खुनो दस्सनं सुविसुद्धं होती’’ति?

Atha kho so bhikkhu asantuṭṭho tassa bhikkhussa pañhaveyyākaraṇena, yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘idhāhaṃ, bhante, yenaññataro bhikkhu tenupasaṅkamiṃ; upasaṅkamitvā taṃ bhikkhuṃ etadavocaṃ – kittāvatā nu kho, āvuso, bhikkhuno dassanaṃ suvisuddhaṃ hotī’ti? Evaṃ vutte, bhante, so bhikkhu maṃ etadavoca – ‘yato kho, āvuso, bhikkhu channaṃ phassāyatanānaṃ samudayañca atthaṅgamañca yathābhūtaṃ pajānāti, ettāvatā kho, āvuso, bhikkhuno dassanaṃ suvisuddhaṃ hotī’ti. Atha khvāhaṃ, bhante, asantuṭṭho tassa bhikkhussa pañhaveyyākaraṇena , yenaññataro bhikkhu tenupasaṅkamiṃ; upasaṅkamitvā taṃ bhikkhuṃ etadavocaṃ – ‘kittāvatā nu kho, āvuso, bhikkhuno dassanaṃ suvisuddhaṃ hotī’ti? Evaṃ vutte, bhante, so bhikkhu maṃ etadavoca – ‘yato kho, āvuso, bhikkhu pañcannaṃ upādānakkhandhānaṃ…pe… catunnaṃ mahābhūtānaṃ samudayañca atthaṅgamañca yathābhūtaṃ pajānāti…pe… yaṃ kiñci samudayadhammaṃ, sabbaṃ taṃ nirodhadhammanti yathābhūtaṃ pajānāti, ettāvatā kho, āvuso, bhikkhuno dassanaṃ suvisuddhaṃ hotī’ti. Atha khvāhaṃ, bhante, asantuṭṭho tassa bhikkhussa pañhaveyyākaraṇena yena bhagavā tenupasaṅkamiṃ ( ) ⁴. Kittāvatā nu kho, bhante, bhikkhuno dassanaṃ suvisuddhaṃ hotī’’ti?

‘‘सेय्यथापि, भिक्खु, पुरिसस्स किंसुको अदिट्ठपुब्बो अस्स। सो येनञ्‍ञतरो पुरिसो किंसुकस्स दस्सावी तेनुपसङ्कमेय्य। उपसङ्कमित्वा तं पुरिसं एवं वदेय्य – ‘कीदिसो, भो पुरिस, किंसुको’ति? सो एवं वदेय्य – ‘काळको खो, अम्भो पुरिस, किंसुको – सेय्यथापि झामखाणू’ति। तेन खो पन, भिक्खु, समयेन तादिसोवस्स किंसुको यथापि ⁵ तस्स पुरिसस्स दस्सनं। अथ खो, सो भिक्खु, पुरिसो असन्तुट्ठो तस्स पुरिसस्स पञ्हवेय्याकरणेन, येनञ्‍ञतरो पुरिसो किंसुकस्स दस्सावी तेनुपसङ्कमेय्य; उपसङ्कमित्वा तं पुरिसं एवं वदेय्य – ‘कीदिसो , भो पुरिस, किंसुको’ति? सो एवं वदेय्य – ‘लोहितको खो, अम्भो पुरिस, किंसुको – सेय्यथापि मंसपेसी’ति। तेन खो पन, भिक्खु, समयेन तादिसोवस्स किंसुको यथापि तस्स पुरिसस्स दस्सनं। अथ खो सो भिक्खु पुरिसो असन्तुट्ठो तस्स पुरिसस्स पञ्हवेय्याकरणेन, येनञ्‍ञतरो पुरिसो किंसुकस्स दस्सावी तेनुपसङ्कमेय्य ; उपसङ्कमित्वा तं पुरिसं एवं वदेय्य – ‘कीदिसो, भो पुरिस, किंसुको’ति? सो एवं वदेय्य – ‘ओचीरकजातो ⁶ खो, अम्भो पुरिस, किंसुको आदिन्‍नसिपाटिको – सेय्यथापि सिरीसो’ति। तेन खो पन, भिक्खु, समयेन तादिसोवस्स किंसुको, यथापि तस्स पुरिसस्स दस्सनं। अथ खो सो भिक्खु पुरिसो असन्तुट्ठो तस्स पुरिसस्स पञ्हवेय्याकरणेन , येनञ्‍ञतरो पुरिसो किंसुकस्स दस्सावी तेनुपसङ्कमेय्य; उपसङ्कमित्वा तं पुरिसं एवं वदेय्य – ‘कीदिसो, भो पुरिस, किंसुको’ति? सो एवं वदेय्य – ‘बहलपत्तपलासो सन्दच्छायो ⁷ खो, अम्भो पुरिस, किंसुको – सेय्यथापि निग्रोधो’ति। तेन खो पन, भिक्खु, समयेन तादिसोवस्स किंसुको, यथापि तस्स पुरिसस्स दस्सनं। एवमेव खो, भिक्खु, यथा यथा अधिमुत्तानं तेसं सप्पुरिसानं दस्सनं सुविसुद्धं होति, तथा तथा खो तेहि सप्पुरिसेहि ब्याकतं।

‘‘Seyyathāpi, bhikkhu, purisassa kiṃsuko adiṭṭhapubbo assa. So yenaññataro puriso kiṃsukassa dassāvī tenupasaṅkameyya. Upasaṅkamitvā taṃ purisaṃ evaṃ vadeyya – ‘kīdiso, bho purisa, kiṃsuko’ti? So evaṃ vadeyya – ‘kāḷako kho, ambho purisa, kiṃsuko – seyyathāpi jhāmakhāṇū’ti. Tena kho pana, bhikkhu, samayena tādisovassa kiṃsuko yathāpi ⁸ tassa purisassa dassanaṃ. Atha kho, so bhikkhu, puriso asantuṭṭho tassa purisassa pañhaveyyākaraṇena, yenaññataro puriso kiṃsukassa dassāvī tenupasaṅkameyya; upasaṅkamitvā taṃ purisaṃ evaṃ vadeyya – ‘kīdiso , bho purisa, kiṃsuko’ti? So evaṃ vadeyya – ‘lohitako kho, ambho purisa, kiṃsuko – seyyathāpi maṃsapesī’ti. Tena kho pana, bhikkhu, samayena tādisovassa kiṃsuko yathāpi tassa purisassa dassanaṃ. Atha kho so bhikkhu puriso asantuṭṭho tassa purisassa pañhaveyyākaraṇena, yenaññataro puriso kiṃsukassa dassāvī tenupasaṅkameyya ; upasaṅkamitvā taṃ purisaṃ evaṃ vadeyya – ‘kīdiso, bho purisa, kiṃsuko’ti? So evaṃ vadeyya – ‘ocīrakajāto ⁹ kho, ambho purisa, kiṃsuko ādinnasipāṭiko – seyyathāpi sirīso’ti. Tena kho pana, bhikkhu, samayena tādisovassa kiṃsuko, yathāpi tassa purisassa dassanaṃ. Atha kho so bhikkhu puriso asantuṭṭho tassa purisassa pañhaveyyākaraṇena , yenaññataro puriso kiṃsukassa dassāvī tenupasaṅkameyya; upasaṅkamitvā taṃ purisaṃ evaṃ vadeyya – ‘kīdiso, bho purisa, kiṃsuko’ti? So evaṃ vadeyya – ‘bahalapattapalāso sandacchāyo ¹⁰ kho, ambho purisa, kiṃsuko – seyyathāpi nigrodho’ti. Tena kho pana, bhikkhu, samayena tādisovassa kiṃsuko, yathāpi tassa purisassa dassanaṃ. Evameva kho, bhikkhu, yathā yathā adhimuttānaṃ tesaṃ sappurisānaṃ dassanaṃ suvisuddhaṃ hoti, tathā tathā kho tehi sappurisehi byākataṃ.

‘‘सेय्यथापि, भिक्खु, रञ्‍ञो पच्‍चन्तिमं नगरं दळ्हुद्धापं ¹¹ दळ्हपाकारतोरणं छद्वारं। तत्रस्स दोवारिको पण्डितो ब्यत्तो मेधावी, अञ्‍ञातानं निवारेता, ञातानं पवेसेता। पुरत्थिमाय दिसाय आगन्त्वा सीघं दूतयुगं तं दोवारिकं एवं वदेय्य – ‘कहं, भो पुरिस, इमस्स नगरस्स नगरस्सामी’ति? सो एवं वदेय्य – ‘एसो, भन्ते, मज्झे सिङ्घाटके निसिन्‍नो’ति। अथ खो तं सीघं दूतयुगं नगरस्सामिकस्स यथाभूतं वचनं निय्यातेत्वा यथागतमग्गं पटिपज्‍जेय्य। पच्छिमाय दिसाय आगन्त्वा सीघं दूतयुगं…पे॰… उत्तराय दिसाय… दक्खिणाय दिसाय आगन्त्वा सीघं दूतयुगं तं दोवारिकं एवं वदेय्य – ‘कहं, भो पुरिस, इमस्स नगरस्सामी’ति? सो एवं वदेय्य – ‘एसो, भन्ते, मज्झे सिङ्घाटके निसिन्‍नो’ति। अथ खो तं सीघं दूतयुगं नगरस्सामिकस्स यथाभूतं वचनं निय्यातेत्वा यथागतमग्गं पटिपज्‍जेय्य।

‘‘Seyyathāpi, bhikkhu, rañño paccantimaṃ nagaraṃ daḷhuddhāpaṃ ¹² daḷhapākāratoraṇaṃ chadvāraṃ. Tatrassa dovāriko paṇḍito byatto medhāvī, aññātānaṃ nivāretā, ñātānaṃ pavesetā. Puratthimāya disāya āgantvā sīghaṃ dūtayugaṃ taṃ dovārikaṃ evaṃ vadeyya – ‘kahaṃ, bho purisa, imassa nagarassa nagarassāmī’ti? So evaṃ vadeyya – ‘eso, bhante, majjhe siṅghāṭake nisinno’ti. Atha kho taṃ sīghaṃ dūtayugaṃ nagarassāmikassa yathābhūtaṃ vacanaṃ niyyātetvā yathāgatamaggaṃ paṭipajjeyya. Pacchimāya disāya āgantvā sīghaṃ dūtayugaṃ…pe… uttarāya disāya… dakkhiṇāya disāya āgantvā sīghaṃ dūtayugaṃ taṃ dovārikaṃ evaṃ vadeyya – ‘kahaṃ, bho purisa, imassa nagarassāmī’ti? So evaṃ vadeyya – ‘eso, bhante, majjhe siṅghāṭake nisinno’ti. Atha kho taṃ sīghaṃ dūtayugaṃ nagarassāmikassa yathābhūtaṃ vacanaṃ niyyātetvā yathāgatamaggaṃ paṭipajjeyya.

‘‘उपमा खो म्यायं, भिक्खु, कता अत्थस्स विञ्‍ञापनाय। अयञ्‍चेत्थ अत्थो – ‘नगर’न्ति खो, भिक्खु, इमस्सेतं चातुमहाभूतिकस्स कायस्स अधिवचनं मातापेत्तिकसम्भवस्स ओदनकुम्मासूपचयस्स अनिच्‍चुच्छादनपरिमद्दनभेदनविद्धंसनधम्मस्स। ‘छ द्वारा’ति खो, भिक्खु, छन्‍नेतं अज्झत्तिकानं आयतनानं अधिवचनं। ‘दोवारिको’ति खो, भिक्खु, सतिया एतं अधिवचनं। ‘सीघं दूतयुग’न्ति खो, भिक्खु, समथविपस्सनानेतं अधिवचनं। ‘नगरस्सामी’ति खो, भिक्खु, विञ्‍ञाणस्सेतं अधिवचनं। ‘मज्झे सिङ्घाटको’ति खो , भिक्खु, चतुन्‍नेतं महाभूतानं अधिवचनं – पथवीधातुया, आपोधातुया, तेजोधातुया, वायोधातुया। ‘यथाभूतं वचन’न्ति खो, भिक्खु, निब्बानस्सेतं अधिवचनं। ‘यथागतमग्गो’ति खो, भिक्खु, अरियस्सेतं अट्ठङ्गिकस्स मग्गस्स अधिवचनं, सेय्यथिदं – सम्मादिट्ठिया…पे॰… सम्मासमाधिस्सा’’ति। अट्ठमं।

‘‘Upamā kho myāyaṃ, bhikkhu, katā atthassa viññāpanāya. Ayañcettha attho – ‘nagara’nti kho, bhikkhu, imassetaṃ cātumahābhūtikassa kāyassa adhivacanaṃ mātāpettikasambhavassa odanakummāsūpacayassa aniccucchādanaparimaddanabhedanaviddhaṃsanadhammassa. ‘Cha dvārā’ti kho, bhikkhu, channetaṃ ajjhattikānaṃ āyatanānaṃ adhivacanaṃ. ‘Dovāriko’ti kho, bhikkhu, satiyā etaṃ adhivacanaṃ. ‘Sīghaṃ dūtayuga’nti kho, bhikkhu, samathavipassanānetaṃ adhivacanaṃ. ‘Nagarassāmī’ti kho, bhikkhu, viññāṇassetaṃ adhivacanaṃ. ‘Majjhe siṅghāṭako’ti kho , bhikkhu, catunnetaṃ mahābhūtānaṃ adhivacanaṃ – pathavīdhātuyā, āpodhātuyā, tejodhātuyā, vāyodhātuyā. ‘Yathābhūtaṃ vacana’nti kho, bhikkhu, nibbānassetaṃ adhivacanaṃ. ‘Yathāgatamaggo’ti kho, bhikkhu, ariyassetaṃ aṭṭhaṅgikassa maggassa adhivacanaṃ, seyyathidaṃ – sammādiṭṭhiyā…pe… sammāsamādhissā’’ti. Aṭṭhamaṃ.

Next: ९. वीणोपमसुत्तं • 9. Vīṇopamasuttaṃ

Footnotes:

1. पञ्हावेय्याकरणेन (स्या॰ कं॰ क॰)

2. pañhāveyyākaraṇena (syā. kaṃ. ka.)

3. (उपसङ्कमित्वा भगवन्तं एतदवोचं) (क॰)

4. (upasaṅkamitvā bhagavantaṃ etadavocaṃ) (ka.)

5. यथा (सी॰ स्या॰ कं॰) दुतियवारादीसु पन ‘‘यथापि’’त्वेव दिस्सति

6. ओजीरकजातो (सी॰), ओदीरकजातो (पी॰)

7. सण्डच्छायो (स्या॰ कं॰)

8. yathā (sī. syā. kaṃ.) dutiyavārādīsu pana ‘‘yathāpi’’tveva dissati

9. ojīrakajāto (sī.), odīrakajāto (pī.)

10. saṇḍacchāyo (syā. kaṃ.)

11. दळ्हुद्दापं (सी॰ पी॰)

12. daḷhuddāpaṃ (sī. pī.)

Related texts:

अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / संयुत्तनिकाय (अट्ठकथा) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ८. किंसुकोपमसुत्तवण्णना • 8. Kiṃsukopamasuttavaṇṇanā

टीका • Tīkā / सुत्तपिटक (टीका) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / संयुत्तनिकाय (टीका) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ८. किंसुकोपमसुत्तवण्णना • 8. Kiṃsukopamasuttavaṇṇanā

© 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea^® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
Contact