| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / សំយុត្តនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
៨. កិំសុកោបមសុត្តវណ្ណនា
8. Kiṃsukopamasuttavaṇṇanā
២៤៥. អដ្ឋមេ ទស្សនន្តិ បឋមមគ្គស្សេតំ អធិវចនំ។ បឋមមគ្គោ ហិ កិលេសបហានកិច្ចំ សាធេន្តោ បឋមំ និព្ពានំ បស្សតិ, តស្មា ទស្សនន្តិ វុច្ចតិ។ គោត្រភុញាណំ បន កិញ្ចាបិ មគ្គតោ បឋមតរំ បស្សតិ, បស្សិត្វា បន កត្តព្ពកិច្ចស្ស កិលេសបហានស្ស អភាវេន ន ទស្សនន្តិ វុច្ចតិ។ អបិច ចត្តារោបិ មគ្គា ទស្សនមេវ។ កស្មា? សោតាបត្តិមគ្គក្ខណេ ទស្សនំ វិសុជ្ឈតិ, ផលក្ខណេ វិសុទ្ធំ។ សកទាគាមិអនាគាមិអរហត្តមគ្គក្ខណេ វិសុជ្ឈតិ, ផលក្ខណេ វិសុទ្ធន្តិ ឯវំ កថេន្តានំ ភិក្ខូនំ សុត្វា សោ ភិក្ខុ ‘‘អហម្បិ ទស្សនំ វិសោធេត្វា អរហត្តផលេ បតិដ្ឋិតោ ទស្សនវិសុទ្ធិកំ និព្ពានំ សច្ឆិកត្វា វិហរិស្សាមី’’តិ តំ ភិក្ខុំ ឧបសង្កមិត្វា ឯវំ បុច្ឆិ។ សោ ផស្សាយតនកម្មដ្ឋានិកោ ឆន្នំ ផស្សាយតនានំ វសេន រូបារូបធម្មេ បរិគ្គហេត្វា អរហត្តំ បត្តោ។ ឯត្ថ ហិ បុរិមានិ បញ្ច អាយតនានិ រូបំ, មនាយតនំ អរូបំ។ ឥតិ សោ អត្តនា អធិគតមគ្គមេវ កថេសិ។
245. Aṭṭhame dassananti paṭhamamaggassetaṃ adhivacanaṃ. Paṭhamamaggo hi kilesapahānakiccaṃ sādhento paṭhamaṃ nibbānaṃ passati, tasmā dassananti vuccati. Gotrabhuñāṇaṃ pana kiñcāpi maggato paṭhamataraṃ passati, passitvā pana kattabbakiccassa kilesapahānassa abhāvena na dassananti vuccati. Apica cattāropi maggā dassanameva. Kasmā? Sotāpattimaggakkhaṇe dassanaṃ visujjhati, phalakkhaṇe visuddhaṃ. Sakadāgāmianāgāmiarahattamaggakkhaṇe visujjhati, phalakkhaṇe visuddhanti evaṃ kathentānaṃ bhikkhūnaṃ sutvā so bhikkhu ‘‘ahampi dassanaṃ visodhetvā arahattaphale patiṭṭhito dassanavisuddhikaṃ nibbānaṃ sacchikatvā viharissāmī’’ti taṃ bhikkhuṃ upasaṅkamitvā evaṃ pucchi. So phassāyatanakammaṭṭhāniko channaṃ phassāyatanānaṃ vasena rūpārūpadhamme pariggahetvā arahattaṃ patto. Ettha hi purimāni pañca āyatanāni rūpaṃ, manāyatanaṃ arūpaṃ. Iti so attanā adhigatamaggameva kathesi.
អសន្តុដ្ឋោតិ បទេសសង្ខារេសុ ឋត្វា កថិតត្តា អសន្តុដ្ឋោ។ ឯវំ កិរស្ស អហោសិ – ‘‘អយំ បទេសសង្ខារេសុ ឋត្វា កថេសិ។ សក្កា នុ ខោ បទេសសង្ខារេសុ ឋត្វា ទស្សនវិសុទ្ធិកំ និព្ពានំ បាបុណិតុ’’ន្តិ? តតោ នំ បុច្ឆិ – ‘‘អាវុសោ, ត្វំយេវ នុ ខោ ឥទំ ទស្សនវិសុទ្ធិកំ និព្ពានំ ជានាសិ, ឧទាហុ អញ្ញេបិ ជានន្តា អត្ថី’’តិ។ អត្ថាវុសោ, អសុកវិហារេ អសុកត្ថេរោ នាមាតិ។ សោ តម្បិ ឧបសង្កមិត្វា បុច្ឆិ។ ឯតេនុបាយេន អញ្ញម្បិ អញ្ញម្បីតិ។
Asantuṭṭhoti padesasaṅkhāresu ṭhatvā kathitattā asantuṭṭho. Evaṃ kirassa ahosi – ‘‘ayaṃ padesasaṅkhāresu ṭhatvā kathesi. Sakkā nu kho padesasaṅkhāresu ṭhatvā dassanavisuddhikaṃ nibbānaṃ pāpuṇitu’’nti? Tato naṃ pucchi – ‘‘āvuso, tvaṃyeva nu kho idaṃ dassanavisuddhikaṃ nibbānaṃ jānāsi, udāhu aññepi jānantā atthī’’ti. Atthāvuso, asukavihāre asukatthero nāmāti. So tampi upasaṅkamitvā pucchi. Etenupāyena aññampi aññampīti.
ឯត្ថ ច ទុតិយោ បញ្ចក្ខន្ធកម្មដ្ឋានិកោ រូបក្ខន្ធវសេន រូបំ, សេសក្ខន្ធវសេន នាមន្តិ នាមរូបំ វវត្ថបេត្វា អនុក្កមេន អរហត្តំ បត្តោ។ តស្មា សោបិ អត្តនា អធិគតមគ្គមេវ កថេសិ។ អយំ បន ‘‘ឥមេសំ អញ្ញមញ្ញំ ន សមេតិ, បឋមេន សប្បទេសសង្ខារេសុ ឋត្វាវ កថិតំ, ឥមិនា និប្បទេសេសូ’’តិ អសន្តុដ្ឋោ ហុត្វា តថេវ តំ បុច្ឆិត្វា បក្កាមិ។
Ettha ca dutiyo pañcakkhandhakammaṭṭhāniko rūpakkhandhavasena rūpaṃ, sesakkhandhavasena nāmanti nāmarūpaṃ vavatthapetvā anukkamena arahattaṃ patto. Tasmā sopi attanā adhigatamaggameva kathesi. Ayaṃ pana ‘‘imesaṃ aññamaññaṃ na sameti, paṭhamena sappadesasaṅkhāresu ṭhatvāva kathitaṃ, iminā nippadesesū’’ti asantuṭṭho hutvā tatheva taṃ pucchitvā pakkāmi.
តតិយោ មហាភូតកម្មដ្ឋានិកោ ចត្តារិ មហាភូតានិ សង្ខេបតោ ច វិត្ថារតោ ច បរិគ្គហេត្វា អរហត្តំ បត្តោ, តស្មា អយម្បិ អត្តនា អធិគតមគ្គមេវ កថេសិ។ អយំ បន ‘‘ឥមេសំ អញ្ញមញ្ញំ ន សមេតិ, បឋមេន សប្បទេសសង្ខារេសុ ឋត្វា កថិតំ, ទុតិយេន និប្បទេសេសុ, តតិយេន អតិសប្បទេសេសូ’’តិ អសន្តុដ្ឋោ ហុត្វា តថេវ តំ បុច្ឆិត្វា បក្កាមិ។
Tatiyo mahābhūtakammaṭṭhāniko cattāri mahābhūtāni saṅkhepato ca vitthārato ca pariggahetvā arahattaṃ patto, tasmā ayampi attanā adhigatamaggameva kathesi. Ayaṃ pana ‘‘imesaṃ aññamaññaṃ na sameti, paṭhamena sappadesasaṅkhāresu ṭhatvā kathitaṃ, dutiyena nippadesesu, tatiyena atisappadesesū’’ti asantuṭṭho hutvā tatheva taṃ pucchitvā pakkāmi.
ចតុត្ថោ តេភូមកកម្មដ្ឋានិកោ។ តស្ស កិរ សមប្បវត្តា ធាតុយោ អហេសុំ, កល្លសរីរំ ពលបត្តំ, កម្មដ្ឋានានិបិស្ស សព្ពានេវ សប្បាយានិ, អតីតា វា សង្ខារា ហោន្តុ អនាគតា វា បច្ចុប្បន្នា វា កាមាវចរា វា រូបាវចរា វា អរូបាវចរា វា, សព្ពេបិ សប្បាយាវ។ អសប្បាយកម្មដ្ឋានំ នាម នត្ថិ។ កាលេសុបិ បុរេភត្តំ វា ហោតុ បច្ឆាភត្តំ វា បឋមយាមាទយោ វា, អសប្បាយោ កាលោ នាម នត្ថិ។ យថា នាម ចារិភូមិំ ឱតិណ្ណោ មហាហត្ថី ហត្ថេន គហេតព្ពំ ហត្ថេនេវ លុញ្ចិត្វា គណ្ហាតិ, បាទេហិ បហរិត្វា គហេតព្ពំ បាទេហិ បហរិត្វា គណ្ហាតិ, ឯវមេវ សកលេ តេភូមកធម្មេ កលាបគ្គាហេន គហេត្វា សម្មសន្តោ អរហត្តំ បត្តោ, តស្មា ឯសោបិ អត្តនា អធិគតមគ្គមេវ កថេសិ។ អយំ បន ‘‘ឥមេសំ អញ្ញមញ្ញំ ន សមេតិ។ បឋមេន សប្បទេសសង្ខារេសុ ឋត្វា កថិតំ, ទុតិយេន និប្បទេសេសុ, បុន តតិយេន សប្បទេសេសុ, ចតុត្ថេន និប្បទេសេសុយេវា’’តិ អសន្តុដ្ឋោ ហុត្វា តំ បុច្ឆិ – ‘‘កិំ នុ ខោ, អាវុសោ, ឥទំ ទស្សនវិសុទ្ធិកំ និព្ពានំ តុម្ហេហិ អត្តនោវ ធម្មតាយ ញាតំ, ឧទាហុ កេនចិ វោ អក្ខាត’’ន្តិ? អាវុសោ, មយំ កិំ ជានាម? អត្ថិ បន សទេវកេ លោកេ សម្មាសម្ពុទ្ធោ, តំ និស្សាយេតំ អម្ហេហិ ញាតន្តិ។ សោ ចិន្តេសិ – ‘‘ឥមេ ភិក្ខូ មយ្ហំ អជ្ឈាសយំ គហេត្វា កថេតុំ ន សក្កោន្តិ, អហំ សព្ពញ្ញុពុទ្ធមេវ បុច្ឆិត្វា និក្កង្ខោ ភវិស្សាមី’’តិ យេន ភគវា តេនុបសង្កមិ។
Catuttho tebhūmakakammaṭṭhāniko. Tassa kira samappavattā dhātuyo ahesuṃ, kallasarīraṃ balapattaṃ, kammaṭṭhānānipissa sabbāneva sappāyāni, atītā vā saṅkhārā hontu anāgatā vā paccuppannā vā kāmāvacarā vā rūpāvacarā vā arūpāvacarā vā, sabbepi sappāyāva. Asappāyakammaṭṭhānaṃ nāma natthi. Kālesupi purebhattaṃ vā hotu pacchābhattaṃ vā paṭhamayāmādayo vā, asappāyo kālo nāma natthi. Yathā nāma cāribhūmiṃ otiṇṇo mahāhatthī hatthena gahetabbaṃ hattheneva luñcitvā gaṇhāti, pādehi paharitvā gahetabbaṃ pādehi paharitvā gaṇhāti, evameva sakale tebhūmakadhamme kalāpaggāhena gahetvā sammasanto arahattaṃ patto, tasmā esopi attanā adhigatamaggameva kathesi. Ayaṃ pana ‘‘imesaṃ aññamaññaṃ na sameti. Paṭhamena sappadesasaṅkhāresu ṭhatvā kathitaṃ, dutiyena nippadesesu, puna tatiyena sappadesesu, catutthena nippadesesuyevā’’ti asantuṭṭho hutvā taṃ pucchi – ‘‘kiṃ nu kho, āvuso, idaṃ dassanavisuddhikaṃ nibbānaṃ tumhehi attanova dhammatāya ñātaṃ, udāhu kenaci vo akkhāta’’nti? Āvuso, mayaṃ kiṃ jānāma? Atthi pana sadevake loke sammāsambuddho, taṃ nissāyetaṃ amhehi ñātanti. So cintesi – ‘‘ime bhikkhū mayhaṃ ajjhāsayaṃ gahetvā kathetuṃ na sakkonti, ahaṃ sabbaññubuddhameva pucchitvā nikkaṅkho bhavissāmī’’ti yena bhagavā tenupasaṅkami.
ភគវា តស្ស វចនំ សុត្វា ‘‘យេហិ តេ បញ្ហោ កថិតោ, តេ ចត្តារោបិ ខីណាសវា, សុកថិតំ តេហិ, ត្វំ បន អត្តនោ អន្ធពាលតាយ តំ ន សល្លក្ខេសី’’តិ ន ឯវំ វិហេសេសិ។ ការកភាវំ បនស្ស ញត្វា ‘‘អត្ថគវេសកោ ឯស, ធម្មទេសនាយ ឯវ នំ ពុជ្ឈាបេស្សាមី’’តិ កិំសុកោបមំ អាហរិ។ តត្ថ ភូតំ វត្ថុំ កត្វា ឯវមត្ថោ វិភាវេតព្ពោ – ឯកស្មិំ កិរ មហានគរេ ឯកោ សព្ពគន្ថធរោ ព្រាហ្មណវេជ្ជោ បណ្ឌិតោ បដិវសតិ។ អថេកោ នគរស្ស បាចីនទ្វារគាមវាសី បណ្ឌុរោគបុរិសោ តស្ស សន្តិកំ អាគន្ត្វា តំ វន្ទិត្វា អដ្ឋាសិ។ វេជ្ជបណ្ឌិតោ តេន សទ្ធិំ សម្មោទិត្វា ‘‘កេនត្ថេន អាគតោសិ ភទ្រមុខា’’តិ, បុច្ឆិ។ រោគេនម្ហិ, អយ្យ, ឧបទ្ទុតោ, ភេសជ្ជំ មេ កថេហីតិ។ តេន ហិ, ភោ, គច្ឆ, កិំសុករុក្ខំ ឆិន្ទិត្វា, សោសេត្វា ឈាបេត្វា, តស្ស ខារោទកំ គហេត្វា ឥមិនា ចិមិនា ច ភេសជ្ជេន យោជេត្វា, អរិដ្ឋំ កត្វា បិវ, តេន តេ ផាសុកំ ភវិស្សតីតិ។ សោ តថា កត្វា និរោគោ ពលវា បាសាទិកោ ជាតោ។
Bhagavā tassa vacanaṃ sutvā ‘‘yehi te pañho kathito, te cattāropi khīṇāsavā, sukathitaṃ tehi, tvaṃ pana attano andhabālatāya taṃ na sallakkhesī’’ti na evaṃ vihesesi. Kārakabhāvaṃ panassa ñatvā ‘‘atthagavesako esa, dhammadesanāya eva naṃ bujjhāpessāmī’’ti kiṃsukopamaṃ āhari. Tattha bhūtaṃ vatthuṃ katvā evamattho vibhāvetabbo – ekasmiṃ kira mahānagare eko sabbaganthadharo brāhmaṇavejjo paṇḍito paṭivasati. Atheko nagarassa pācīnadvāragāmavāsī paṇḍurogapuriso tassa santikaṃ āgantvā taṃ vanditvā aṭṭhāsi. Vejjapaṇḍito tena saddhiṃ sammoditvā ‘‘kenatthena āgatosi bhadramukhā’’ti, pucchi. Rogenamhi, ayya, upadduto, bhesajjaṃ me kathehīti. Tena hi, bho, gaccha, kiṃsukarukkhaṃ chinditvā, sosetvā jhāpetvā, tassa khārodakaṃ gahetvā iminā ciminā ca bhesajjena yojetvā, ariṭṭhaṃ katvā piva, tena te phāsukaṃ bhavissatīti. So tathā katvā nirogo balavā pāsādiko jāto.
អថញ្ញោ ទក្ខិណទ្វារគាមវាសី បុរិសោ តេនេវ រោគេន អាតុរោ ‘‘អសុកោ កិរ ភេសជ្ជំ កត្វា អរោគោ ជាតោ’’តិ សុត្វា តំ ឧបសង្កមិត្វា បុច្ឆិ – ‘‘កេន តេ, សម្ម, ផាសុកំ ជាត’’ន្តិ។ កិំសុការិដ្ឋេន នាម, គច្ឆ ត្វម្បិ ករោហីតិ។ សោបិ តថា កត្វា តាទិសោវ ជាតោ។
Athañño dakkhiṇadvāragāmavāsī puriso teneva rogena āturo ‘‘asuko kira bhesajjaṃ katvā arogo jāto’’ti sutvā taṃ upasaṅkamitvā pucchi – ‘‘kena te, samma, phāsukaṃ jāta’’nti. Kiṃsukāriṭṭhena nāma, gaccha tvampi karohīti. Sopi tathā katvā tādisova jāto.
អថញ្ញោ បច្ឆិមទ្វារគាមវាសី…បេ.… ឧត្តរទ្វារគាមវាសី បុរិសោ តេនេវ រោគេន អាតុរោ ‘‘អសុកោ កិរ ភេសជ្ជំ កត្វា អរោគោ ជាតោ’’តិ តំ ឧបសង្កមិត្វា បុច្ឆិ ‘‘កេន តេ, សម្ម, ផាសុកំ ជាត’’ន្តិ? កិំសុការិដ្ឋេន នាម, គច្ឆ ត្វម្បិ ករោហីតិ។ សោបិ តថា កត្វា តាទិសោវ ជាតោ។
Athañño pacchimadvāragāmavāsī…pe… uttaradvāragāmavāsī puriso teneva rogena āturo ‘‘asuko kira bhesajjaṃ katvā arogo jāto’’ti taṃ upasaṅkamitvā pucchi ‘‘kena te, samma, phāsukaṃ jāta’’nti? Kiṃsukāriṭṭhena nāma, gaccha tvampi karohīti. Sopi tathā katvā tādisova jāto.
អថញ្ញោ បច្ចន្តវាសី អទិដ្ឋបុព្ពកិំសុកោ ឯកោ បុរិសោ តេនេវ រោគេន អាតុរោ ចិរំ តានិ តានិ ភេសជ្ជានិ កត្វា រោគេ អវូបសមមានេ ‘‘អសុកោ កិរ នគរស្ស បាចីនទ្វារគាមវាសី បុរិសោ ភេសជ្ជំ កត្វា អរោគោ ជាតោ’’តិ សុត្វា ‘‘គច្ឆាមហម្បិ, តេន កតភេសជ្ជំ ករិស្សាមី’’តិ ទណ្ឌមោលុព្ភ អនុបុព្ពេន តស្ស សន្តិកំ គន្ត្វា, ‘‘កេន តេ, សម្ម, ផាសុកំ ជាត’’ន្តិ បុច្ឆិ។ កិំសុការិដ្ឋេន សម្មាតិ។ កីទិសោ បន សោ កិំសុកោតិ។ ឈាបិតគាមេ ឋិតឈាមថូណោ វិយាតិ។ ឥតិ សោ បុរិសោ អត្តនា ទិដ្ឋាការេនវ កិំសុកំ អាចិក្ខិ។ តេន ហិ ទិដ្ឋកាលេ កិំសុកោ បតិតបត្តោ ខាណុកកាលេ ទិដ្ឋត្តា តាទិសោវ ហោតិ។
Athañño paccantavāsī adiṭṭhapubbakiṃsuko eko puriso teneva rogena āturo ciraṃ tāni tāni bhesajjāni katvā roge avūpasamamāne ‘‘asuko kira nagarassa pācīnadvāragāmavāsī puriso bhesajjaṃ katvā arogo jāto’’ti sutvā ‘‘gacchāmahampi, tena katabhesajjaṃ karissāmī’’ti daṇḍamolubbha anupubbena tassa santikaṃ gantvā, ‘‘kena te, samma, phāsukaṃ jāta’’nti pucchi. Kiṃsukāriṭṭhena sammāti. Kīdiso pana so kiṃsukoti. Jhāpitagāme ṭhitajhāmathūṇo viyāti. Iti so puriso attanā diṭṭhākārenava kiṃsukaṃ ācikkhi. Tena hi diṭṭhakāle kiṃsuko patitapatto khāṇukakāle diṭṭhattā tādisova hoti.
សោ បន បុរិសោ សុតមង្គលិកត្តា ‘‘អយំ ‘ឈាបិតគាមេ ឈាមថូណោ វិយា’តិ អាហ, អមង្គលមេតំ ។ ឯតស្មិញ្ហិ មេ ភេសជ្ជេ កតេបិ រោគោ ន វូបសមិស្សតី’’តិ តស្ស វេយ្យាករណេន អសន្តុដ្ឋោ តំ បុច្ឆិ – ‘‘កិំ នុ ខោ, ភោ, ត្វញ្ញេវ កិំសុកំ ជានាសិ, ឧទាហុ អញ្ញោបិ អត្ថី’’តិ។ អត្ថិ, ភោ, ទក្ខិណទ្វារគាមេ អសុកោ នាមាតិ។ សោ តំ ឧបសង្កមិត្វា បុច្ឆិ, ស្វាស្ស បុប្ផិតកាលេ ទិដ្ឋត្តា អត្តនោ ទស្សនានុរូបេន ‘‘លោហិតកោ កិំសុកោ’’តិ អាហ។ សោ ‘‘អយំ បុរិមេន វិរុទ្ធំ អាហ, កាឡកោ លោហិតកតោ សុវិទូរទូរេ’’តិ តស្សបិ វេយ្យាករណេន អសន្តុដ្ឋោ ‘‘អត្ថិ បន, ភោ, អញ្ញោបិ កោចិ កិំសុកទស្សាវី, យេន កិំសុកោ ទិដ្ឋបុព្ពោ’’តិ? បុច្ឆិត្វា, ‘‘អត្ថិ បច្ឆិមទ្វារគាមេ អសុកោ នាមា’’តិ វុត្តេ តម្បិ ឧបសង្កមិត្វា បុច្ឆិ។ ស្វាស្ស ផលិតកាលេ ទិដ្ឋត្តា អត្តនោ ទស្សនានុរូបេន ‘‘ឱចិរកជាតោ អាទិន្នសិបាដិកោ’’តិ អាហ។ ផលិតកាលស្មិញ្ហិ កិំសុកោ ឱលម្ពមានចីរកោ វិយ អធោមុខំ កត្វា គហិតអសិកោសោ វិយ ច សិរីសរុក្ខោ វិយ ច លម្ពមានផលោ ហោតិ។ សោ ‘‘អយំ បុរិមេហិ វិរុទ្ធំ អាហ, ន សក្កា ឥមស្ស វចនំ គហេតុ’’ន្តិ តស្សបិ វេយ្យាករណេន អសន្តុដ្ឋោ ‘‘អត្ថិ បន, ភោ, អញ្ញោបិ កោចិ កិំសុកទស្សាវី, យេន កិំសុកោ ទិដ្ឋបុព្ពោ’’តិ? បុច្ឆិត្វា, ‘‘អត្ថិ ឧត្តរទ្វារគាមេ អសុកោ នាមា’’តិ វុត្តេ តម្បិ ឧបសង្កមិត្វា បុច្ឆិ។ សោ អស្ស សញ្ឆន្នបត្តកាលេ ទិដ្ឋត្តា អត្តនោ ទស្សនានុរូបេន ‘‘ពហលបត្តបលាសោ សន្ទច្ឆាយោ’’តិ អាហ។ សន្ទច្ឆាយោ នាម សំសន្ទិត្វា ឋិតច្ឆាយោ។
So pana puriso sutamaṅgalikattā ‘‘ayaṃ ‘jhāpitagāme jhāmathūṇo viyā’ti āha, amaṅgalametaṃ . Etasmiñhi me bhesajje katepi rogo na vūpasamissatī’’ti tassa veyyākaraṇena asantuṭṭho taṃ pucchi – ‘‘kiṃ nu kho, bho, tvaññeva kiṃsukaṃ jānāsi, udāhu aññopi atthī’’ti. Atthi, bho, dakkhiṇadvāragāme asuko nāmāti. So taṃ upasaṅkamitvā pucchi, svāssa pupphitakāle diṭṭhattā attano dassanānurūpena ‘‘lohitako kiṃsuko’’ti āha. So ‘‘ayaṃ purimena viruddhaṃ āha, kāḷako lohitakato suvidūradūre’’ti tassapi veyyākaraṇena asantuṭṭho ‘‘atthi pana, bho, aññopi koci kiṃsukadassāvī, yena kiṃsuko diṭṭhapubbo’’ti? Pucchitvā, ‘‘atthi pacchimadvāragāme asuko nāmā’’ti vutte tampi upasaṅkamitvā pucchi. Svāssa phalitakāle diṭṭhattā attano dassanānurūpena ‘‘ocirakajāto ādinnasipāṭiko’’ti āha. Phalitakālasmiñhi kiṃsuko olambamānacīrako viya adhomukhaṃ katvā gahitaasikoso viya ca sirīsarukkho viya ca lambamānaphalo hoti. So ‘‘ayaṃ purimehi viruddhaṃ āha, na sakkā imassa vacanaṃ gahetu’’nti tassapi veyyākaraṇena asantuṭṭho ‘‘atthi pana, bho, aññopi koci kiṃsukadassāvī, yena kiṃsuko diṭṭhapubbo’’ti? Pucchitvā, ‘‘atthi uttaradvāragāme asuko nāmā’’ti vutte tampi upasaṅkamitvā pucchi. So assa sañchannapattakāle diṭṭhattā attano dassanānurūpena ‘‘bahalapattapalāso sandacchāyo’’ti āha. Sandacchāyo nāma saṃsanditvā ṭhitacchāyo.
សោ ‘‘អយម្បិ បុរិមេហិ វិរុទ្ធំ អាហ, ន សក្កា ឥមស្ស វចនំ គហេតុ’’ន្តិ តស្សបិ វេយ្យាករណេន អសន្តុដ្ឋោ តំ អាហ, ‘‘កិំ នុ ខោ, ភោ, តុម្ហេ អត្តនោវ ធម្មតាយ កិំសុកំ ជានាថ, ឧទាហុ កេនចិ វោ អក្ខាតោ’’តិ? កិំ, ភោ, មយំ ជានាម? អត្ថិ បន មហានគរស្ស មជ្ឈេ អម្ហាកំ អាចរិយោ វេជ្ជបណ្ឌិតោ, តំ និស្សាយ អម្ហេហិ ញាតន្តិ។ ‘‘តេន ហិ អហម្បិ អាចរិយមេវ ឧបសង្កមិត្វា និក្កង្ខោ ភវិស្សាមី’’តិ តស្ស សន្តិកំ ឧបសង្កមិត្វា តំ វន្ទិត្វា អដ្ឋាសិ។ វេជ្ជបណ្ឌិតោ តេន សទ្ធិំ សម្មោទិត្វា, ‘‘កេនត្ថេន អាគតោសិ ភទ្រមុខា’’តិ បុច្ឆិ។ រោគេនម្ហិ, អយ្យ, ឧបទ្ទុតោ, ភេសជ្ជំ មេ កថេថាតិ។ តេន ហិ, ភោ, គច្ឆ, កិំសុករុក្ខំ ឆិន្ទិត្វា សោសេត្វា ឈាបេត្វា តស្ស ខារោទកំ គហេត្វា ឥមិនា ចិមិនា ច ភេសជ្ជេន យោជេត្វា អរិដ្ឋំ កត្វា បិវ, ឯតេន តេ ផាសុកំ ភវិស្សតីតិ។ សោ តថា កត្វា និរោគោ ពលវា បាសាទិកោ ជាតោ។
So ‘‘ayampi purimehi viruddhaṃ āha, na sakkā imassa vacanaṃ gahetu’’nti tassapi veyyākaraṇena asantuṭṭho taṃ āha, ‘‘kiṃ nu kho, bho, tumhe attanova dhammatāya kiṃsukaṃ jānātha, udāhu kenaci vo akkhāto’’ti? Kiṃ, bho, mayaṃ jānāma? Atthi pana mahānagarassa majjhe amhākaṃ ācariyo vejjapaṇḍito, taṃ nissāya amhehi ñātanti. ‘‘Tena hi ahampi ācariyameva upasaṅkamitvā nikkaṅkho bhavissāmī’’ti tassa santikaṃ upasaṅkamitvā taṃ vanditvā aṭṭhāsi. Vejjapaṇḍito tena saddhiṃ sammoditvā, ‘‘kenatthena āgatosi bhadramukhā’’ti pucchi. Rogenamhi, ayya, upadduto, bhesajjaṃ me kathethāti. Tena hi, bho, gaccha, kiṃsukarukkhaṃ chinditvā sosetvā jhāpetvā tassa khārodakaṃ gahetvā iminā ciminā ca bhesajjena yojetvā ariṭṭhaṃ katvā piva, etena te phāsukaṃ bhavissatīti. So tathā katvā nirogo balavā pāsādiko jāto.
តត្ថ មហានគរំ វិយ និព្ពាននគរំ ទដ្ឋព្ពំ។ វេជ្ជបណ្ឌិតោ វិយ សម្មាសម្ពុទ្ធោ។ វុត្តម្បិ ចេ តំ ‘‘ភិសក្កោ សល្លកត្តោតិ ខោ, សុនក្ខត្ត, តថាគតស្សេតំ អធិវចនំ អរហតោ សម្មាសម្ពុទ្ធស្សា’’តិ (ម. និ. ៣.៦៥) ចតូសុ ទ្វារគាមេសុ ចត្តារោ វេជ្ជន្តេវាសិកា វិយ ចត្តារោ ទស្សនវិសុទ្ធិបត្តា ខីណាសវា។ បច្ចន្តវាសី បឋមបុរិសោ វិយ បញ្ហបុច្ឆកោ ភិក្ខុ។ បច្ចន្តវាសិនោ ចតុន្នំ វេជ្ជន្តេវាសិកានំ កថាយ អសន្តុដ្ឋស្ស អាចរិយមេវ ឧបសង្កមិត្វា បុច្ឆនកាលោ វិយ ឥមស្ស ភិក្ខុនោ ចតុន្នំ ទស្សនវិសុទ្ធិបត្តានំ ខីណាសវានំ កថាយ អសន្តុដ្ឋស្ស សត្ថារំ ឧបសង្កមិត្វា បុច្ឆនកាលោ។
Tattha mahānagaraṃ viya nibbānanagaraṃ daṭṭhabbaṃ. Vejjapaṇḍito viya sammāsambuddho. Vuttampi ce taṃ ‘‘bhisakko sallakattoti kho, sunakkhatta, tathāgatassetaṃ adhivacanaṃ arahato sammāsambuddhassā’’ti (ma. ni. 3.65) catūsu dvāragāmesu cattāro vejjantevāsikā viya cattāro dassanavisuddhipattā khīṇāsavā. Paccantavāsī paṭhamapuriso viya pañhapucchako bhikkhu. Paccantavāsino catunnaṃ vejjantevāsikānaṃ kathāya asantuṭṭhassa ācariyameva upasaṅkamitvā pucchanakālo viya imassa bhikkhuno catunnaṃ dassanavisuddhipattānaṃ khīṇāsavānaṃ kathāya asantuṭṭhassa satthāraṃ upasaṅkamitvā pucchanakālo.
យថា យថា អធិមុត្តានន្តិ យេន យេនាការេន អធិមុត្តានំ។ ទស្សនំ សុវិសុទ្ធន្តិ និព្ពានទស្សនំ សុដ្ឋុ វិសុទ្ធំ។ តថា តថា ខោ តេហិ សប្បុរិសេហិ ព្យាកតន្តិ តេន តេនេវាការេន តុយ្ហំ តេហិ សប្បុរិសេហិ កថិតំ។ យថា ហិ ‘‘កាឡកោ កិំសុកោ’’តិ កថេន្តោ ន អញ្ញំ កថេសិ, អត្តនា ទិដ្ឋនយេន កិំសុកមេវ កថេសិ, ឯវមេវ ឆផស្សាយតនានំ វសេន ទស្សនវិសុទ្ធិបត្តខីណាសវោបិ ឥមំ បញ្ហំ កថេន្តោ ន អញ្ញំ កថេសិ, អត្តនា អធិគតមគ្គេន ទស្សនវិសុទ្ធិកំ និព្ពានមេវ កថេសិ។
Yathā yathā adhimuttānanti yena yenākārena adhimuttānaṃ. Dassanaṃ suvisuddhanti nibbānadassanaṃ suṭṭhu visuddhaṃ. Tathā tathā kho tehi sappurisehi byākatanti tena tenevākārena tuyhaṃ tehi sappurisehi kathitaṃ. Yathā hi ‘‘kāḷako kiṃsuko’’ti kathento na aññaṃ kathesi, attanā diṭṭhanayena kiṃsukameva kathesi, evameva chaphassāyatanānaṃ vasena dassanavisuddhipattakhīṇāsavopi imaṃ pañhaṃ kathento na aññaṃ kathesi, attanā adhigatamaggena dassanavisuddhikaṃ nibbānameva kathesi.
យថា ច ‘‘លោហិតកោ ឱចិរកជាតោ ពហលបត្តបលាសោ កិំសុកោ’’តិ កថេន្តោបិ ន អញ្ញំ កថេសិ, អត្តនា ទិដ្ឋនយេន កិំសុកមេវ កថេសិ, ឯវមេវ បញ្ចុបាទានក្ខន្ធវសេន ចតុមហាភូតវសេន តេភូមកធម្មវសេន ទស្សនវិសុទ្ធិបត្តខីណាសវោបិ ឥមំ បញ្ហំ កថេន្តោ ន អញ្ញំ កថេសិ, អត្តនា អធិគតមគ្គេន ទស្សនវិសុទ្ធិកំ និព្ពានមេវ កថេសិ។
Yathā ca ‘‘lohitako ocirakajāto bahalapattapalāso kiṃsuko’’ti kathentopi na aññaṃ kathesi, attanā diṭṭhanayena kiṃsukameva kathesi, evameva pañcupādānakkhandhavasena catumahābhūtavasena tebhūmakadhammavasena dassanavisuddhipattakhīṇāsavopi imaṃ pañhaṃ kathento na aññaṃ kathesi, attanā adhigatamaggena dassanavisuddhikaṃ nibbānameva kathesi.
តត្ថ យថា កាឡកកាលេ កិំសុកទស្សាវិនោបិ តំ ទស្សនំ ភូតំ តច្ឆំ ន តេន អញ្ញំ ទិដ្ឋំ, កិំសុកោវ ទិដ្ឋោ, ឯវមេវ ឆផស្សាយតនវសេន ទស្សនវិសុទ្ធិបត្តស្សាបិ ខីណាសវស្ស ទស្សនំ ភូតំ តច្ឆំ, ន តេន អញ្ញំ កថិតំ, អត្តនា អធិគតមគ្គេន ទស្សនវិសុទ្ធិកំ និព្ពានមេវ កថិតំ។ យថា ច លោហិតកាលេ ឱចិរកជាតកាលេ ពហលបត្តបលាសកាលេ កិំសុកទស្សាវិនោបិ តំ ទស្សនំ ភូតំ តច្ឆំ, ន តេន អញ្ញំ ទិដ្ឋំ, កិំសុកោវ ទិដ្ឋោ, ឯវមេវ បញ្ចុបាទានក្ខន្ធវសេន ចតុមហាភូតវសេន តេភូមកធម្មវសេន ទស្សនវិសុទ្ធិបត្តស្សាបិ ខីណាសវស្ស ទស្សនំ ភូតំ តច្ឆំ, ន តេន អញ្ញំ កថិតំ, អត្តនា អធិគតមគ្គេន ទស្សនវិសុទ្ធិកំ និព្ពានមេវ កថិតំ។
Tattha yathā kāḷakakāle kiṃsukadassāvinopi taṃ dassanaṃ bhūtaṃ tacchaṃ na tena aññaṃ diṭṭhaṃ, kiṃsukova diṭṭho, evameva chaphassāyatanavasena dassanavisuddhipattassāpi khīṇāsavassa dassanaṃ bhūtaṃ tacchaṃ, na tena aññaṃ kathitaṃ, attanā adhigatamaggena dassanavisuddhikaṃ nibbānameva kathitaṃ. Yathā ca lohitakāle ocirakajātakāle bahalapattapalāsakāle kiṃsukadassāvinopi taṃ dassanaṃ bhūtaṃ tacchaṃ, na tena aññaṃ diṭṭhaṃ, kiṃsukova diṭṭho, evameva pañcupādānakkhandhavasena catumahābhūtavasena tebhūmakadhammavasena dassanavisuddhipattassāpi khīṇāsavassa dassanaṃ bhūtaṃ tacchaṃ, na tena aññaṃ kathitaṃ, attanā adhigatamaggena dassanavisuddhikaṃ nibbānameva kathitaṃ.
សេយ្យថាបិ , ភិក្ខុ រញ្ញោ បច្ចន្តិមំ នគរន្តិ ឥទំ កស្មា អារទ្ធំ? សចេ តេន ភិក្ខុនា តំ សល្លក្ខិតំ, អថស្ស ធម្មទេសនត្ថំ អារទ្ធំ។ សចេ ន សល្លក្ខិតំ, អថស្ស ឥមិនា នគរោបមេន តស្សេវត្ថស្ស ទីបនត្ថាយ អាវិភាវនត្ថាយ អារទ្ធំ។ តត្ថ យស្មា មជ្ឈិមបទេសេ នគរស្ស បាការាទីនិ ថិរានិ វា ហោន្តុ ទុព្ពលានិ វា, សព្ពសោ វា មា ហោន្តុ, ចោរាសង្កា ន ហោន្តិ, តស្មា តំ អគ្គហេត្វា ‘‘បច្ចន្តិមំ នគរ’’ន្តិ អាហ។ ទឡ្ហុទ្ធាបន្តិ ថិរបាការំ។ ទឡ្ហបាការតោរណន្តិ ថិរបាការញ្ចេវ ថិរតោរណញ្ច។ តោរណានិ នាម ហិ បុរិសុព្ពេធានិ នគរស្ស អលង្ការត្ថំ ករីយន្តិ, ចោរនិវារណត្ថានិបិ ហោន្តិយេវ។ អថ វា តោរណន្តិ បិដ្ឋសង្ឃាដស្សេតំ នាមំ, ថិរបិដ្ឋសង្ឃាដន្តិបិ អត្ថោ។ ឆទ្វារន្តិ នគរទ្វារំ នាម ឯកម្បិ ហោតិ ទ្វេបិ សតម្បិ សហស្សម្បិ, ឥធ បន សត្ថា ឆទ្វារិកនគរំ ទស្សេន្តោ ឯវមាហ។ បណ្ឌិតោតិ បណ្ឌិច្ចេន សមន្នាគតោ។ ព្យត្តោតិ វេយ្យត្តិយេន សមន្នាគតោ វិសទញាណោ។ មេធាវីតិ ឋានុប្បត្តិកបញ្ញាសង្ខាតាយ មេធាយ សមន្នាគតោ។
Seyyathāpi, bhikkhu rañño paccantimaṃ nagaranti idaṃ kasmā āraddhaṃ? Sace tena bhikkhunā taṃ sallakkhitaṃ, athassa dhammadesanatthaṃ āraddhaṃ. Sace na sallakkhitaṃ, athassa iminā nagaropamena tassevatthassa dīpanatthāya āvibhāvanatthāya āraddhaṃ. Tattha yasmā majjhimapadese nagarassa pākārādīni thirāni vā hontu dubbalāni vā, sabbaso vā mā hontu, corāsaṅkā na honti, tasmā taṃ aggahetvā ‘‘paccantimaṃ nagara’’nti āha. Daḷhuddhāpanti thirapākāraṃ. Daḷhapākāratoraṇanti thirapākārañceva thiratoraṇañca. Toraṇāni nāma hi purisubbedhāni nagarassa alaṅkāratthaṃ karīyanti, coranivāraṇatthānipi hontiyeva. Atha vā toraṇanti piṭṭhasaṅghāṭassetaṃ nāmaṃ, thirapiṭṭhasaṅghāṭantipi attho. Chadvāranti nagaradvāraṃ nāma ekampi hoti dvepi satampi sahassampi, idha pana satthā chadvārikanagaraṃ dassento evamāha. Paṇḍitoti paṇḍiccena samannāgato. Byattoti veyyattiyena samannāgato visadañāṇo. Medhāvīti ṭhānuppattikapaññāsaṅkhātāya medhāya samannāgato.
បុរត្ថិមាយ ទិសាយាតិអាទិម្ហិ ភូតមត្ថំ កត្វា ឯវមត្ថោ វេទិតព្ពោ – សមិទ្ធេ កិរ មហានគរេ សត្តរតនសម្បន្នោ រាជា ចក្កវត្តិ រជ្ជំ អនុសាសតិ, តស្សេតំ បច្ចន្តនគរំ រាជាយុត្តវិរហិតំ , អថ បុរិសា អាគន្ត្វា ‘‘អម្ហាកំ, ទេវ, នគរេ អាយុត្តកោ នត្ថិ, ទេហិ នោ កិញ្ចិ អាយុត្តក’’ន្តិ អាហំសុ។ រាជា ឯកំ បុត្តំ ទត្វា ‘‘គច្ឆថ, ឯតំ អាទាយ តត្ថ អភិសិញ្ចិត្វា វិនិច្ឆយដ្ឋានាទីនិ កត្វា វសថា’’តិ។ តេ តថា អកំសុ។ រាជបុត្តោ បាបមិត្តសំសគ្គេន កតិបាហេយេវ សុរាសោណ្ឌោ ហុត្វា, សព្ពានិ វិនិច្ឆយដ្ឋានាទីនិ ហារេត្វា, នគរមជ្ឈេ ធុត្តេហិ បរិវារិតោ សុរំ បិវន្តោ នច្ចគីតាទិរតិយា វីតិនាមេតិ។ អថ រញ្ញោ អាគន្ត្វា អារោចយិំសុ។
Puratthimāya disāyātiādimhi bhūtamatthaṃ katvā evamattho veditabbo – samiddhe kira mahānagare sattaratanasampanno rājā cakkavatti rajjaṃ anusāsati, tassetaṃ paccantanagaraṃ rājāyuttavirahitaṃ , atha purisā āgantvā ‘‘amhākaṃ, deva, nagare āyuttako natthi, dehi no kiñci āyuttaka’’nti āhaṃsu. Rājā ekaṃ puttaṃ datvā ‘‘gacchatha, etaṃ ādāya tattha abhisiñcitvā vinicchayaṭṭhānādīni katvā vasathā’’ti. Te tathā akaṃsu. Rājaputto pāpamittasaṃsaggena katipāheyeva surāsoṇḍo hutvā, sabbāni vinicchayaṭṭhānādīni hāretvā, nagaramajjhe dhuttehi parivārito suraṃ pivanto naccagītādiratiyā vītināmeti. Atha rañño āgantvā ārocayiṃsu.
រាជា ឯកំ បណ្ឌិតំ អមច្ចំ អាណាបេសិ – ‘‘គច្ឆ កុមារំ ឱវទិត្វា, វិនិច្ឆយដ្ឋានាទីនិ ការេត្វា, បុន អភិសេកំ កត្វា, ឯហី’’តិ។ ន សក្កា, ទេវ, កុមារំ ឱវទិតុំ, ចណ្ឌោ កុមារោ ឃាតេយ្យាបិ មន្តិ។ អថេកំ ពលសម្បន្នំ យោធំ អាណាបេសិ – ‘‘ត្វំ ឥមិនា សទ្ធិំ គន្ត្វា សចេ សោ ឱវាទេ ន តិដ្ឋតិ, សីសមស្ស ឆិន្ទាហី’’តិ។ ឥតិ សោ អមច្ចោ យោធោ ចាតិ ឥទំ សីឃំ ទូតយុគំ តត្ថ គន្ត្វា ទោវារិកំ បុច្ឆិ – ‘‘កហំ, ភោ, នគរស្ស សាមិ កុមារោ’’តិ។ ឯស មជ្ឈេសិង្ឃាដកេ សុរំ បិវន្តោ ធុត្តបរិវារិតោ គីតាទិរតិំ អនុភោន្តោ និសិន្នោតិ។ អថ តំ ទូតយុគំ គន្ត្វា អមច្ចោ តាវេត្ថ, ‘‘សាមិ, វិនិច្ឆយដ្ឋានាទីនិ កិរ ការេត្វា សាធុកំ រជ្ជំ អនុសាសា’’តិ អាហ។ កុមារោ អសុណន្តោ វិយ និសីទិ។ អថ នំ យោធោ សីសេ គហេត្វា, ‘‘សចេ រញ្ញោ អាណំ ករោសិ, ករ, នោ ចេ, ឯត្ថេវ តេ សីសំ បាតេស្សាមី’’តិ ខគ្គំ អព្ពាហិ។ បរិចារកា ធុត្តា តាវទេវ ទិសាសុ បលាយិំសុ។ កុមារោ ភីតោ សាសនំ សម្បដិច្ឆិ។ អថស្ស តេ តត្ថេវ អភិសេកំ កត្វា សេតច្ឆត្តំ ឧស្សាបេត្វា ‘‘សម្មា រជ្ជំ អនុសាសាហី’’តិ រញ្ញា វុត្តំ យថាភូតវចនំ និយ្យាតេត្វា យថាគតមគ្គមេវ បដិបជ្ជិំសុ។ ឥមមត្ថំ អាវិករោន្តោ ភគវា ‘‘បុរត្ថិមាយ ទិសាយា’’តិ អាហ។
Rājā ekaṃ paṇḍitaṃ amaccaṃ āṇāpesi – ‘‘gaccha kumāraṃ ovaditvā, vinicchayaṭṭhānādīni kāretvā, puna abhisekaṃ katvā, ehī’’ti. Na sakkā, deva, kumāraṃ ovadituṃ, caṇḍo kumāro ghāteyyāpi manti. Athekaṃ balasampannaṃ yodhaṃ āṇāpesi – ‘‘tvaṃ iminā saddhiṃ gantvā sace so ovāde na tiṭṭhati, sīsamassa chindāhī’’ti. Iti so amacco yodho cāti idaṃ sīghaṃ dūtayugaṃ tattha gantvā dovārikaṃ pucchi – ‘‘kahaṃ, bho, nagarassa sāmi kumāro’’ti. Esa majjhesiṅghāṭake suraṃ pivanto dhuttaparivārito gītādiratiṃ anubhonto nisinnoti. Atha taṃ dūtayugaṃ gantvā amacco tāvettha, ‘‘sāmi, vinicchayaṭṭhānādīni kira kāretvā sādhukaṃ rajjaṃ anusāsā’’ti āha. Kumāro asuṇanto viya nisīdi. Atha naṃ yodho sīse gahetvā, ‘‘sace rañño āṇaṃ karosi, kara, no ce, ettheva te sīsaṃ pātessāmī’’ti khaggaṃ abbāhi. Paricārakā dhuttā tāvadeva disāsu palāyiṃsu. Kumāro bhīto sāsanaṃ sampaṭicchi. Athassa te tattheva abhisekaṃ katvā setacchattaṃ ussāpetvā ‘‘sammā rajjaṃ anusāsāhī’’ti raññā vuttaṃ yathābhūtavacanaṃ niyyātetvā yathāgatamaggameva paṭipajjiṃsu. Imamatthaṃ āvikaronto bhagavā ‘‘puratthimāya disāyā’’ti āha.
តត្រិទំ ឱបម្មសំសន្ទនំ – សមិទ្ធមហានគរំ វិយ ហិ និព្ពាននគរំ ទដ្ឋព្ពំ, សត្តរតនសមន្នាគតោ រាជា ចក្កវត្តិ វិយ សត្តពោជ្ឈង្គរតនសមន្នាគតោ ធម្មរាជា សម្មាសម្ពុទ្ធោ, បច្ចន្តិមនគរំ វិយ សក្កាយនគរំ, តស្មិំ នគរេ កូដរាជបុត្តោ វិយ ឥមស្ស ភិក្ខុនោ កូដចិត្តុប្បាទោ, កូដរាជបុត្តស្ស ធុត្តេហិ បរិវារិតកាលោ វិយ ឥមស្ស ភិក្ខុនោ បញ្ចហិ នីវរណេហិ សមង្គិកាលោ, ទ្វេ សីឃទូតា វិយ សមថកម្មដ្ឋានញ្ច វិបស្សនាកម្មដ្ឋានញ្ច, មហាយោធេន សីសេ គហិតកាលោ វិយ ឧប្បន្នបឋមជ្ឈានសមាធិនា និច្ចលំ កត្វា ចិត្តគ្គហិតកាលោ, យោធេន សីសេ គហិតមត្តេ ធុត្តានំ ទិសាសុ បលាយិត្វា ទូរីភាវោ វិយ បឋមជ្ឈានម្ហិ ឧប្បន្នមត្តេ នីវរណានំ ទូរីភាវោ, ‘‘ករិស្សាមិ រញ្ញោ សាសន’’ន្តិ សម្បដិច្ឆិតមត្តេ វិស្សដ្ឋកាលោ វិយ ឈានតោ វុដ្ឋិតកាលោ, អមច្ចេន រញ្ញោ សាសនំ អារោចិតកាលោ វិយ សមាធិនា ចិត្តំ កម្មនិយំ កត្វា វិបស្សនាកម្មដ្ឋានស្ស វឌ្ឍិតកាលោ, តត្ថេវស្ស តេហិ ទ្វីហិ ទូតេហិ កតាភិសេកស្ស សេតច្ឆត្តឧស្សាបនំ វិយ សមថវិបស្សនាកម្មដ្ឋានំ និស្សាយ អរហត្តប្បត្តស្ស វិមុត្តិសេតច្ឆត្តុស្សាបនំ វេទិតព្ពំ។
Tatridaṃ opammasaṃsandanaṃ – samiddhamahānagaraṃ viya hi nibbānanagaraṃ daṭṭhabbaṃ, sattaratanasamannāgato rājā cakkavatti viya sattabojjhaṅgaratanasamannāgato dhammarājā sammāsambuddho, paccantimanagaraṃ viya sakkāyanagaraṃ, tasmiṃ nagare kūṭarājaputto viya imassa bhikkhuno kūṭacittuppādo, kūṭarājaputtassa dhuttehi parivāritakālo viya imassa bhikkhuno pañcahi nīvaraṇehi samaṅgikālo, dve sīghadūtā viya samathakammaṭṭhānañca vipassanākammaṭṭhānañca, mahāyodhena sīse gahitakālo viya uppannapaṭhamajjhānasamādhinā niccalaṃ katvā cittaggahitakālo, yodhena sīse gahitamatte dhuttānaṃ disāsu palāyitvā dūrībhāvo viya paṭhamajjhānamhi uppannamatte nīvaraṇānaṃ dūrībhāvo, ‘‘karissāmi rañño sāsana’’nti sampaṭicchitamatte vissaṭṭhakālo viya jhānato vuṭṭhitakālo, amaccena rañño sāsanaṃ ārocitakālo viya samādhinā cittaṃ kammaniyaṃ katvā vipassanākammaṭṭhānassa vaḍḍhitakālo, tatthevassa tehi dvīhi dūtehi katābhisekassa setacchattaussāpanaṃ viya samathavipassanākammaṭṭhānaṃ nissāya arahattappattassa vimuttisetacchattussāpanaṃ veditabbaṃ.
នគរន្តិ ខោ ភិក្ខុ ឥមស្សេតំ ចាតុមហាភូតិកស្ស កាយស្ស អធិវចនន្តិអាទីសុ បន ចាតុមហាភូតិកស្សាតិអាទីនំ បទានំ អត្ថោ ហេដ្ឋា វិត្ថារិតោវ។ កេវលំ បន វិញ្ញាណរាជបុត្តស្ស និវាសដ្ឋានត្តា ឯត្ថ កាយោ ‘‘នគរ’’ន្តិ វុត្តោ, តស្សេវ ទ្វារភូតត្តា ឆ អាយតនានិ ‘‘ទ្វារានី’’តិ, តេសុ ទ្វារេសុ និច្ចំ សុប្បតិដ្ឋិតត្តា សតិ ‘‘ទោវារិកោ’’តិ, កម្មដ្ឋានំ អាចិក្ខន្តេន ធម្មរាជេន បេសិតត្តា សមថវិបស្សនា ‘‘សីឃំ ទូតយុគ’’ន្តិ។ ឯត្ថ មហាយោធោ វិយ សមថោ, បណ្ឌិតាមច្ចោ វិយ វិបស្សនា វេទិតព្ពា។
Nagaranti kho bhikkhu imassetaṃ cātumahābhūtikassa kāyassa adhivacanantiādīsu pana cātumahābhūtikassātiādīnaṃ padānaṃ attho heṭṭhā vitthāritova. Kevalaṃ pana viññāṇarājaputtassa nivāsaṭṭhānattā ettha kāyo ‘‘nagara’’nti vutto, tasseva dvārabhūtattā cha āyatanāni ‘‘dvārānī’’ti, tesu dvāresu niccaṃ suppatiṭṭhitattā sati ‘‘dovāriko’’ti, kammaṭṭhānaṃ ācikkhantena dhammarājena pesitattā samathavipassanā ‘‘sīghaṃ dūtayuga’’nti. Ettha mahāyodho viya samatho, paṇḍitāmacco viya vipassanā veditabbā.
មជ្ឈេ សិង្ឃាដកោតិ នគរមជ្ឈេ សិង្ឃាដកោ។ មហាភូតានន្តិ ហទយវត្ថុស្ស និស្សយភូតានំ មហាភូតានំ ។ វត្ថុរូបស្ស ហិ បច្ចយទស្សនត្ថមេវេតំ ចតុមហាភូតគ្គហណំ កតំ។ នគរមជ្ឈេ បន សោ រាជកុមារោ វិយ សរីរមជ្ឈេ ហទយរូបសិង្ឃាដកេ និសិន្នោ សមថវិបស្សនាទូតេហិ អរហត្តាភិសេកេន អភិសិញ្ចិតព្ពោ វិបស្សនាវិញ្ញាណរាជបុត្តោ ទដ្ឋព្ពោ។ និព្ពានំ បន យថាភូតសភាវំ អកុប្បំ អធិការីតិ កត្វា យថាភូតំ វចនន្តិ វុត្តំ។ អរិយមគ្គោ បន យាទិសោវ បុព្ពភាគវិបស្សនាមគ្គោ, អយម្បិ អដ្ឋង្គសមន្នាគតត្តា តាទិសោយេវាតិ កត្វា យថាគតមគ្គោតិ វុត្តោ។ ឥទំ តាវេត្ថ ធម្មទេសនត្ថំ អាភតាយ ឧបមាយ សំសន្ទនំ។
Majjhe siṅghāṭakoti nagaramajjhe siṅghāṭako. Mahābhūtānanti hadayavatthussa nissayabhūtānaṃ mahābhūtānaṃ . Vatthurūpassa hi paccayadassanatthamevetaṃ catumahābhūtaggahaṇaṃ kataṃ. Nagaramajjhe pana so rājakumāro viya sarīramajjhe hadayarūpasiṅghāṭake nisinno samathavipassanādūtehi arahattābhisekena abhisiñcitabbo vipassanāviññāṇarājaputto daṭṭhabbo. Nibbānaṃ pana yathābhūtasabhāvaṃ akuppaṃ adhikārīti katvā yathābhūtaṃ vacananti vuttaṃ. Ariyamaggo pana yādisova pubbabhāgavipassanāmaggo, ayampi aṭṭhaṅgasamannāgatattā tādisoyevāti katvā yathāgatamaggoti vutto. Idaṃ tāvettha dhammadesanatthaṃ ābhatāya upamāya saṃsandanaṃ.
តស្សេវត្ថស្ស បាកដីករណត្ថំ អាភតបក្ខេ បន ឥទំ សំសន្ទនំ – ឯត្ថ ហិ ឆទ្វារូបមា ឆផស្សាយតនវសេន ទស្សនវិសុទ្ធិបត្តំ ខីណាសវំ ទស្សេតុំ អាភតា, នគរសាមិឧបមា បញ្ចក្ខន្ធវសេន, សិង្ឃាដកូបមា ចតុមហាភូតវសេន, នគរូបមា តេភូមកធម្មវសេន ទស្សនវិសុទ្ធិបត្តំ ខីណាសវំ ទស្សេតុំ អាភតា។ សង្ខេបតោ បនិមស្មិំ សុត្តេ ចតុសច្ចមេវ កថិតំ។ សកលេនបិ ហិ នគរសម្ភារេន ទុក្ខសច្ចមេវ កថិតំ, យថាភូតវចនេន និរោធសច្ចំ, យថាគតមគ្គេន មគ្គសច្ចំ, ទុក្ខស្ស បន បភាវិកា តណ្ហា សមុទយសច្ចំ។ ទេសនាបរិយោសានេ បញ្ហបុច្ឆកោ ភិក្ខុ សោតាបត្តិផលេ បតិដ្ឋិតោតិ។
Tassevatthassa pākaṭīkaraṇatthaṃ ābhatapakkhe pana idaṃ saṃsandanaṃ – ettha hi chadvārūpamā chaphassāyatanavasena dassanavisuddhipattaṃ khīṇāsavaṃ dassetuṃ ābhatā, nagarasāmiupamā pañcakkhandhavasena, siṅghāṭakūpamā catumahābhūtavasena, nagarūpamā tebhūmakadhammavasena dassanavisuddhipattaṃ khīṇāsavaṃ dassetuṃ ābhatā. Saṅkhepato panimasmiṃ sutte catusaccameva kathitaṃ. Sakalenapi hi nagarasambhārena dukkhasaccameva kathitaṃ, yathābhūtavacanena nirodhasaccaṃ, yathāgatamaggena maggasaccaṃ, dukkhassa pana pabhāvikā taṇhā samudayasaccaṃ. Desanāpariyosāne pañhapucchako bhikkhu sotāpattiphale patiṭṭhitoti.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / សំយុត្តនិកាយ • Saṃyuttanikāya / ៨. កិំសុកោបមសុត្តំ • 8. Kiṃsukopamasuttaṃ
ដីកា • Tīkā / សុត្តបិដក (ដីកា) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / សំយុត្តនិកាយ (ដីកា) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ៨. កិំសុកោបមសុត្តវណ្ណនា • 8. Kiṃsukopamasuttavaṇṇanā
