| Library / Tipiṭaka / திபிடக • Tipiṭaka / த⁴ம்மஸங்க³ணீ-அனுடீகா • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā |
கிரியாப்³யாகதகதா²வண்ணனா
Kiriyābyākatakathāvaṇṇanā
568. புரிமா பவத்தீதி மஹாகிரியசித்தப்பவத்திங் ஆஹ. தாய ஹி கீ²ணாஸவோ ஏவங் பச்சவெக்க²தி. தேனேவாஹ ‘‘இத³ங் பன சித்தங் விசாரணபஞ்ஞாரஹித’’ந்தி. ஏவந்தி யதா² ஸோதத்³வாரே, ஏவங் கா⁴னத்³வாராதீ³ஸுபி மஹாகிரியசித்தேஹி தஸ்மிங் தஸ்மிங் விஸயே இத³மத்தி²கதாய பரிச்சி²ன்னாய இத³ங் சித்தங் வத்ததீதி த³ஸ்ஸேதி. பஞ்சத்³வாரானுக³தங் ஹுத்வா லப்³ப⁴மானந்தி பஞ்சத்³வாரே பவத்தமஹாகிரியசித்தானங் பிட்டி²வட்டகபா⁴வேன இமஸ்ஸ சித்தஸ்ஸ பவத்திங் ஸந்தா⁴ய வுத்தங், பஞ்சத்³வாரே ஏவ வா இத³மேவ பவத்தந்தி ஸம்ப³ந்தோ⁴. ‘‘லோலுப்ப…பே॰… பூ⁴த’’ந்தி வுத்தத்தா பஞ்சத்³வாரே பட²மங் இமினா சித்தேன ஸோமனஸ்ஸிதோ ஹுத்வா பச்சா² மஹாகிரியசித்தேஹி தங் தங் அத்த²ங் விசினோதீதி அயமத்தோ² வுத்தோ விய தி³ஸ்ஸதி. புப்³பே³யேவ பன மனொத்³வாரிகசித்தேன பதா⁴னஸாருப்பட்டா²னாதி³ங் பரிச்சி²ந்த³ந்தஸ்ஸ பஞ்சத்³வாரே தாதி³ஸஸ்ஸேவ தாதி³ஸேஸு ரூபாதீ³ஸு இத³ங் சித்தங் பவத்ததீதி வத³ந்தி. அயம்பி அத்தோ² பஞ்சத்³வாரே ஏவ பவத்தங் லோலுப்பதண்ஹாபஹானாதி³பச்சவெக்க²ணாஹேது யதா²வுத்தகாரணபூ⁴தங் ஜாதந்தி ஏவங் யோஜெத்வா ஸக்கா வத்துங். ஏவஞ்ச ஸதி இமஸ்ஸ சித்தஸ்ஸ பச்சயபூ⁴தா புரிமா பவத்தீதி இத³ம்பி வசனங் ஸமத்தி²தங் ஹோதி.
568. Purimā pavattīti mahākiriyacittappavattiṃ āha. Tāya hi khīṇāsavo evaṃ paccavekkhati. Tenevāha ‘‘idaṃ pana cittaṃ vicāraṇapaññārahita’’nti. Evanti yathā sotadvāre, evaṃ ghānadvārādīsupi mahākiriyacittehi tasmiṃ tasmiṃ visaye idamatthikatāya paricchinnāya idaṃ cittaṃ vattatīti dasseti. Pañcadvārānugataṃ hutvā labbhamānanti pañcadvāre pavattamahākiriyacittānaṃ piṭṭhivaṭṭakabhāvena imassa cittassa pavattiṃ sandhāya vuttaṃ, pañcadvāre eva vā idameva pavattanti sambandho. ‘‘Loluppa…pe… bhūta’’nti vuttattā pañcadvāre paṭhamaṃ iminā cittena somanassito hutvā pacchā mahākiriyacittehi taṃ taṃ atthaṃ vicinotīti ayamattho vutto viya dissati. Pubbeyeva pana manodvārikacittena padhānasāruppaṭṭhānādiṃ paricchindantassa pañcadvāre tādisasseva tādisesu rūpādīsu idaṃ cittaṃ pavattatīti vadanti. Ayampi attho pañcadvāre eva pavattaṃ loluppataṇhāpahānādipaccavekkhaṇāhetu yathāvuttakāraṇabhūtaṃ jātanti evaṃ yojetvā sakkā vattuṃ. Evañca sati imassa cittassa paccayabhūtā purimā pavattīti idampi vacanaṃ samatthitaṃ hoti.
எத்த² ச பஞ்சத்³வாரே இமினா சித்தேன ஸோமனஸ்ஸுப்பாத³னமத்தங் த³ட்ட²ப்³ப³ங், ந ஹாஸுப்பாத³னங் பஞ்சத்³வாரிகசித்தானங் அவிஞ்ஞத்திஜனகத்தா, மனொத்³வாரே பன ஹாஸுப்பாத³னங் ஹோதி. தேனேவ ஹி அட்ட²கதா²யங் பஞ்சத்³வாரே ‘‘ஸோமனஸ்ஸிதோ ஹோதீ’’தி எத்தகமேவ வுத்தங், மனொத்³வாரே ச ‘‘ஹாஸயமான’’ந்தி. இமினா ஹஸிதுப்பாத³சித்தேன பவத்தியமானம்பி ப⁴க³வதோ ஸிதகரணங் புப்³பே³னிவாஸஅனாக³தங்ஸஸப்³ப³ஞ்ஞுதஞ்ஞாணானங் அனுவத்தகத்தா ஞாணானுபரிவத்தியேவாதி. ஏவங் பன ஞாணானுபரிவத்திபா⁴வே ஸதி ந கோசி பாளிஅட்ட²கதா²னங் விரோதோ⁴, ஏவஞ்ச கத்வா அட்ட²கதா²யங் ‘‘தேஸங் ஞாணானங் சிண்ணபரியந்தே இத³ங் சித்தங் உப்பஜ்ஜதீ’’தி வுத்தங். அவஸ்ஸஞ்ச ஏதங் ஏவங் இச்சி²தப்³ப³ங், அஞ்ஞதா² ஆவஜ்ஜனசித்தஸ்ஸபி ப⁴க³வதோ பவத்தி ந யுஜ்ஜெய்ய. தஸ்ஸபி ஹி விஞ்ஞத்திஸமுட்டா²பகபா⁴வஸ்ஸ நிச்சி²தத்தா, ந ச விஞ்ஞத்திஸமுட்டா²பகத்தே தங்ஸமுட்டி²தாய விஞ்ஞத்தியா காயகம்மாதி³பா⁴வங் ஆவஜ்ஜனபா⁴வோ விப³ந்த⁴தீதி.
Ettha ca pañcadvāre iminā cittena somanassuppādanamattaṃ daṭṭhabbaṃ, na hāsuppādanaṃ pañcadvārikacittānaṃ aviññattijanakattā, manodvāre pana hāsuppādanaṃ hoti. Teneva hi aṭṭhakathāyaṃ pañcadvāre ‘‘somanassito hotī’’ti ettakameva vuttaṃ, manodvāre ca ‘‘hāsayamāna’’nti. Iminā hasituppādacittena pavattiyamānampi bhagavato sitakaraṇaṃ pubbenivāsaanāgataṃsasabbaññutaññāṇānaṃ anuvattakattā ñāṇānuparivattiyevāti. Evaṃ pana ñāṇānuparivattibhāve sati na koci pāḷiaṭṭhakathānaṃ virodho, evañca katvā aṭṭhakathāyaṃ ‘‘tesaṃ ñāṇānaṃ ciṇṇapariyante idaṃ cittaṃ uppajjatī’’ti vuttaṃ. Avassañca etaṃ evaṃ icchitabbaṃ, aññathā āvajjanacittassapi bhagavato pavatti na yujjeyya. Tassapi hi viññattisamuṭṭhāpakabhāvassa nicchitattā, na ca viññattisamuṭṭhāpakatte taṃsamuṭṭhitāya viññattiyā kāyakammādibhāvaṃ āvajjanabhāvo vibandhatīti.
ததோ ஏவாதி மூலாபா⁴வேன ந ஸுப்பதிட்டி²தத்தா ஏவ. ‘‘அஹேதுகானங் ஜா²னங்கா³னி ப³லானி சா’’தி ஸம்பிண்ட³னத்தோ² ஜா²னங்கா³னி சாதி ச-ஸத்³தோ³. யதி³ அபரிபுண்ணத்தா ப³லபா⁴வஸ்ஸ இமஸ்மிங் அஹேதுகத்³வயே ப³லானி அனுத்³தி³ட்டா²னி அஸங்க³ஹிதானி ச, அத² கஸ்மா நித்³தி³ட்டா²னீதி ஆஹ ‘‘யஸ்மா பனா’’திஆதி³. ஸம்மா நிய்யானிகஸபா⁴வானங் குஸலானங் படிபா⁴க³பூ⁴தோ விபாகோபி ப²லங் விய தங்ஸபா⁴வோ ஸியாதி ஸஹேதுகவிபாகசித்தானி அக்³க³ஹெத்வா கிரியசித்தகதத்தா வா ‘‘மஹாகிரியசித்தேஸூ’’தி வுத்தங். அத² வா மஹாகிரியசித்தேஸுசாதி ச-ஸத்³தே³ன ஸஹேதுகவிபாகசித்தானிபி க³ஹிதானீதி வேதி³தப்³பா³னி.
Tato evāti mūlābhāvena na suppatiṭṭhitattā eva. ‘‘Ahetukānaṃ jhānaṅgāni balāni cā’’ti sampiṇḍanattho jhānaṅgāni cāti ca-saddo. Yadi aparipuṇṇattā balabhāvassa imasmiṃ ahetukadvaye balāni anuddiṭṭhāni asaṅgahitāni ca, atha kasmā niddiṭṭhānīti āha ‘‘yasmā panā’’tiādi. Sammā niyyānikasabhāvānaṃ kusalānaṃ paṭibhāgabhūto vipākopi phalaṃ viya taṃsabhāvo siyāti sahetukavipākacittāni aggahetvā kiriyacittakatattā vā ‘‘mahākiriyacittesū’’ti vuttaṃ. Atha vā mahākiriyacittesucāti ca-saddena sahetukavipākacittānipi gahitānīti veditabbāni.
574. ‘‘இந்த்³ரிய …பே॰… இமஸ்ஸானந்தரங் உப்பஜ்ஜமானானீ’’தி வுத்தங் தேஸங் ஞாணானங் காமாவசரத்தா. இதரேஸங் மஹக்³க³தத்தா ‘‘பரிகம்மானந்தரானீ’’தி வுத்தங்.
574. ‘‘Indriya…pe… imassānantaraṃ uppajjamānānī’’ti vuttaṃ tesaṃ ñāṇānaṃ kāmāvacarattā. Itaresaṃ mahaggatattā ‘‘parikammānantarānī’’ti vuttaṃ.
577. ஆஹிதோ அஹங் மானோ எத்தா²தி அத்தா, ஸோ ஏவ ப⁴வதி உப்பஜ்ஜதி, ந பரபரிகப்பிதோ விய நிச்சோதி அத்தபா⁴வோ. அத்தாதி வா தி³ட்டி²க³திகேஹி க³ஹேதப்³பா³காரேன ப⁴வதி பவத்ததீதி அத்தபா⁴வோ.
577. Āhito ahaṃ māno etthāti attā, so eva bhavati uppajjati, na paraparikappito viya niccoti attabhāvo. Attāti vā diṭṭhigatikehi gahetabbākārena bhavati pavattatīti attabhāvo.
கிரியாப்³யாகதகதா²வண்ணனா நிட்டி²தா.
Kiriyābyākatakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
சித்துப்பாத³கண்ட³வண்ணனா நிட்டி²தா.
Cittuppādakaṇḍavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
திபிடக (மூல) • Tipiṭaka (Mūla) / அபி⁴த⁴ம்மபிடக • Abhidhammapiṭaka / த⁴ம்மஸங்க³ணீபாளி • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / அஹேதுககிரியாஅப்³யாகதங் • Ahetukakiriyāabyākataṃ
அட்ட²கதா² • Aṭṭhakathā / அபி⁴த⁴ம்மபிடக (அட்ட²கதா²) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / த⁴ம்மஸங்க³ணி-அட்ட²கதா² • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā
கிரியமனோவிஞ்ஞாணதா⁴துசித்தானி • Kiriyamanoviññāṇadhātucittāni
ரூபாவசராரூபாவசரகிரியங் • Rūpāvacarārūpāvacarakiriyaṃ
டீகா • Tīkā / அபி⁴த⁴ம்மபிடக (டீகா) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / த⁴ம்மஸங்க³ணீ-மூலடீகா • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā
கிரியமனோவிஞ்ஞாணதா⁴துசித்தவண்ணனா • Kiriyamanoviññāṇadhātucittavaṇṇanā
ரூபாவசராரூபாவசரகிரியசித்தவண்ணனா • Rūpāvacarārūpāvacarakiriyacittavaṇṇanā
