| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / මජ්‌ඣිමනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) |
10. කීටාගිරිසුත්‌තවණ්‌ණනා
10. Kīṭāgirisuttavaṇṇanā
174. එවං මෙ සුතන්‌ති කීටාගිරිසුත්‌තං. තත්‌ථ කාසීසූති එවංනාමකෙ ජනපදෙ. එථ තුම්‌හෙපි, භික්‌ඛවෙති එථ තුම්‌හෙපි, භික්‌ඛවෙ, ඉමෙ පඤ්‌ච ආනිසංසෙ සම්‌පස්‌සමානා අඤ්‌ඤත්‍රෙව රත්‌තිභොජනා භුඤ්‌ජථ. ඉති භගවා රත්‌තිං විකාලභොජනං, දිවා විකාලභොජනන්‌ති ඉමානි ද්‌වෙ භොජනානි එකප්‌පහාරෙන අජහාපෙත්‌වා එකස්‌මිං සමයෙ දිවා විකාලභොජනමෙව ජහාපෙසි, පුන කාලං අතිනාමෙත්‌වා රත්‌තිං විකාලභොජනං ජහාපෙන්‌තො එවමාහ. කස්‌මා? ඉමානි හි ද්‌වෙ භොජනානි වත්‌තමානානි වට්‌ටෙ ආචිණ්‌ණානි සමාචිණ්‌ණානි නදිං ඔතිණ්‌ණඋදකං විය අනුපක්‌ඛන්‌දානි, නිවාතෙසු ච ඝරෙසු සුභොජනානි භුඤ්‌ජිත්‌වා වඩ්‌ඪිතා සුඛුමාලා කුලපුත්‌තා ද්‌වෙ භොජනානි එකප්‌පහාරෙන පජහන්‌තා කිලමන්‌ති. තස්‌මා එකප්‌පහාරෙන අජහාපෙත්‌වා භද්‌දාලිසුත්‌තෙ දිවා විකාලභොජනං ජහාපෙසි, ඉධ රත්‌තිං විකාලභොජනං. ජහාපෙන්‌තො පන න තජ්‌ජිත්‌වා වා නිග්‌ගණ්‌හිත්‌වා වා, තෙසං පහානපච්‌චයා පන අප්‌පාබාධතඤ්‌ච සඤ්‌ජානිස්‌සථාති එවං ආනිසංසං දස්‌සෙත්‌වාව ජහාපෙසි. කීටාගිරීති තස්‌ස නිගමස්‌ස නාමං.
174.Evaṃme sutanti kīṭāgirisuttaṃ. Tattha kāsīsūti evaṃnāmake janapade. Etha tumhepi, bhikkhaveti etha tumhepi, bhikkhave, ime pañca ānisaṃse sampassamānā aññatreva rattibhojanā bhuñjatha. Iti bhagavā rattiṃ vikālabhojanaṃ, divā vikālabhojananti imāni dve bhojanāni ekappahārena ajahāpetvā ekasmiṃ samaye divā vikālabhojanameva jahāpesi, puna kālaṃ atināmetvā rattiṃ vikālabhojanaṃ jahāpento evamāha. Kasmā? Imāni hi dve bhojanāni vattamānāni vaṭṭe āciṇṇāni samāciṇṇāni nadiṃ otiṇṇaudakaṃ viya anupakkhandāni, nivātesu ca gharesu subhojanāni bhuñjitvā vaḍḍhitā sukhumālā kulaputtā dve bhojanāni ekappahārena pajahantā kilamanti. Tasmā ekappahārena ajahāpetvā bhaddālisutte divā vikālabhojanaṃ jahāpesi, idha rattiṃ vikālabhojanaṃ. Jahāpento pana na tajjitvā vā niggaṇhitvā vā, tesaṃ pahānapaccayā pana appābādhatañca sañjānissathāti evaṃ ānisaṃsaṃ dassetvāva jahāpesi. Kīṭāgirīti tassa nigamassa nāmaṃ.
175. අස්‌සජිපුනබ්‌බසුකාති අස්‌සජි ච පුනබ්‌බසුකො ච ඡසු ඡබ්‌බග්‌ගියෙසු ද්‌වෙ ගණාචරියා. පණ්‌ඩුකො ලොහිතකො මෙත්‌තියො භුම්‌මජකො අස්‌සජි පුනබ්‌බසුකොති ඉමෙ ඡ ජනා ඡබ්‌බග්‌ගියා නාම. තෙසු පණ්‌ඩුකලොහිතකා අත්‌තනො පරිසං ගහෙත්‌වා සාවත්‌ථියං වසන්‌ති, මෙත්‌තියභුම්‌මජකා රාජගහෙ, ඉමෙ ද්‌වෙ ජනා කීටාගිරිස්‌මිං ආවාසිකා හොන්‌ති. ආවාසිකාති නිබද්‌ධවාසිනො, තංනිබන්‌ධා අකතං සෙනාසනං කරොන්‌ති, ජිණ්‌ණං පටිසඞ්‌ඛරොන්‌ති, කතෙ ඉස්‌සරා හොන්‌ති. කාලිකන්‌ති අනාගතෙ කාලෙ පත්‌තබ්‌බං ආනිසංසං.
175.Assajipunabbasukāti assaji ca punabbasuko ca chasu chabbaggiyesu dve gaṇācariyā. Paṇḍuko lohitako mettiyo bhummajako assaji punabbasukoti ime cha janā chabbaggiyā nāma. Tesu paṇḍukalohitakā attano parisaṃ gahetvā sāvatthiyaṃ vasanti, mettiyabhummajakā rājagahe, ime dve janā kīṭāgirismiṃ āvāsikā honti. Āvāsikāti nibaddhavāsino, taṃnibandhā akataṃ senāsanaṃ karonti, jiṇṇaṃ paṭisaṅkharonti, kate issarā honti. Kālikanti anāgate kāle pattabbaṃ ānisaṃsaṃ.
178. මයා චෙතං, භික්‌ඛවෙති ඉධ කිං දස්‌සෙති? භික්‌ඛවෙ, දිවසස්‌ස තයො වාරෙ භුඤ්‌ජිත්‌වා සුඛවෙදනංයෙව උප්‌පාදෙන්‌තො න ඉමස්‌මිං සාසනෙ කිච්‌චකාරී නාම හොති, එත්‌තකා පන වෙදනා සෙවිතබ්‌බා, එත්‌තකා න සෙවිතබ්‌බාති එතමත්‌ථං දස්‌සෙතුං ඉමං දෙසනං ආරභි. එවරූපං සුඛවෙදනං පජහථාති ඉදඤ්‌ච ගෙහස්‌සිතසොමනස්‌සවසෙන වුත්‌තං, උපසම්‌පජ්‌ජ විහරථාති ඉදඤ්‌ච නෙක්‌ඛම්‌මසිතසොමනස්‌සවසෙන . ඉතො පරෙසුපි ද්‌වීසු වාරෙසු ගෙහස්‌සිතනෙක්‌ඛම්‌මසිතානංයෙව දොමනස්‌සානඤ්‌ච උපෙක්‌ඛානඤ්‌ච වසෙන අත්‌ථො වෙදිතබ්‌බො.
178.Mayā cetaṃ, bhikkhaveti idha kiṃ dasseti? Bhikkhave, divasassa tayo vāre bhuñjitvā sukhavedanaṃyeva uppādento na imasmiṃ sāsane kiccakārī nāma hoti, ettakā pana vedanā sevitabbā, ettakā na sevitabbāti etamatthaṃ dassetuṃ imaṃ desanaṃ ārabhi. Evarūpaṃ sukhavedanaṃ pajahathāti idañca gehassitasomanassavasena vuttaṃ, upasampajja viharathāti idañca nekkhammasitasomanassavasena . Ito paresupi dvīsu vāresu gehassitanekkhammasitānaṃyeva domanassānañca upekkhānañca vasena attho veditabbo.
181. එවං සෙවිතබ්‌බාසෙවිතබ්‌බවෙදනං දස්‌සෙත්‌වා ඉදානි යෙසං අප්‌පමාදෙන කිච්‌චං කත්‌තබ්‌බං, යෙසඤ්‌ච න කත්‌තබ්‌බං, තෙ දස්‌සෙතුං නාහං, භික්‌ඛවෙ , සබ්‌බෙසංයෙවාතිආදිමාහ. තත්‌ථ කතං තෙසං අප්‌පමාදෙනාති තෙසං යං අප්‌පමාදෙන කත්‌තබ්‌බං, තං කතං. අනුලොමිකානීති පටිපත්‌තිඅනුලොමානි කම්‌මට්‌ඨානසප්‌පායානි, යත්‌ථ වසන්‌තෙන සක්‌කා හොන්‌ති මග්‌ගඵලානි පාපුණිතුං. ඉන්‌ද්‍රියානි සමන්‌නානයමානාති සද්‌ධාදීනි ඉන්‌ද්‍රියානි සමානං කුරුමානා.
181. Evaṃ sevitabbāsevitabbavedanaṃ dassetvā idāni yesaṃ appamādena kiccaṃ kattabbaṃ, yesañca na kattabbaṃ, te dassetuṃ nāhaṃ, bhikkhave, sabbesaṃyevātiādimāha. Tattha kataṃ tesaṃ appamādenāti tesaṃ yaṃ appamādena kattabbaṃ, taṃ kataṃ. Anulomikānīti paṭipattianulomāni kammaṭṭhānasappāyāni, yattha vasantena sakkā honti maggaphalāni pāpuṇituṃ. Indriyānisamannānayamānāti saddhādīni indriyāni samānaṃ kurumānā.
182. සත්‌තිමෙ, භික්‌ඛවෙ, පුග්‌ගලාති ඉධ කිං දස්‌සෙති? යෙසං අප්‌පමාදෙන කරණීයං නත්‌ථි, තෙ ද්‌වෙ හොන්‌ති. යෙසං අත්‌ථි, තෙ පඤ්‌චාති එවං සබ්‌බෙපි ඉමෙ සත්‌ත පුග්‌ගලා හොන්‌තීති ඉමමත්‌ථං දස්‌සෙති.
182.Sattime, bhikkhave, puggalāti idha kiṃ dasseti? Yesaṃ appamādena karaṇīyaṃ natthi, te dve honti. Yesaṃ atthi, te pañcāti evaṃ sabbepi ime satta puggalā hontīti imamatthaṃ dasseti.
තත්‌ථ උභතොභාගවිමුත්‌තොති ද්‌වීහි භාගෙහි විමුත්‌තො. අරූපසමාපත්‌තියා රූපකායතො විමුත්‌තො, මග්‌ගෙන නාමකායතො. සො චතුන්‌නං අරූපසමාපත්‌තීනං එකෙකතො වුට්‌ඨාය සඞ්‌ඛාරෙ සම්‌මසිත්‌වා අරහත්‌තං පත්‌තානං චතුන්‌නං, නිරොධා වුට්‌ඨාය අරහත්‌තං පත්‌තඅනාගාමිනො ච වසෙන පඤ්‌චවිධො හොති. පාළි පනෙත්‌ථ – ‘‘කතමො ච පුග්‌ගලො උභතොභාගවිමුත්‌තො, ඉධෙකච්‌චො පුග්‌ගලො අට්‌ඨ විමොක්‌ඛෙ කායෙන ඵුසිත්‌වා විහරති, පඤ්‌ඤාය චස්‌ස දිස්‌වා ආසවා පරික්‌ඛීණා හොන්‌තී’’ති (පු. ප. 208) එවං අභිධම්‌මෙ අට්‌ඨවිමොක්‌ඛලාභිනො වසෙන ආගතා.
Tattha ubhatobhāgavimuttoti dvīhi bhāgehi vimutto. Arūpasamāpattiyā rūpakāyato vimutto, maggena nāmakāyato. So catunnaṃ arūpasamāpattīnaṃ ekekato vuṭṭhāya saṅkhāre sammasitvā arahattaṃ pattānaṃ catunnaṃ, nirodhā vuṭṭhāya arahattaṃ pattaanāgāmino ca vasena pañcavidho hoti. Pāḷi panettha – ‘‘katamo ca puggalo ubhatobhāgavimutto, idhekacco puggalo aṭṭha vimokkhe kāyena phusitvā viharati, paññāya cassa disvā āsavā parikkhīṇā hontī’’ti (pu. pa. 208) evaṃ abhidhamme aṭṭhavimokkhalābhino vasena āgatā.
පඤ්‌ඤාවිමුත්‌තොති පඤ්‌ඤාය විමුත්‌තො. සො සුක්‌ඛවිපස්‌සකො, චතූහි ඣානෙහි වුට්‌ඨාය අරහත්‌තං පත්‌තා චත්‌තාරො චාති ඉමෙසං වසෙන පඤ්‌චවිධොව හොති. පාළි පනෙත්‌ථ අට්‌ඨවිමොක්‌ඛපටික්‌ඛෙපවසෙනෙව ආගතා. යථාහ – ‘‘න හෙව ඛො අට්‌ඨ විමොක්‌ඛෙ කායෙන ඵුසිත්‌වා විහරති, පඤ්‌ඤාය චස්‌ස දිස්‌වා ආසවා පරික්‌ඛීණා හොන්‌ති. අයං වුච්‌චති පුග්‌ගලො පඤ්‌ඤාවිමුත්‌තො’’ති.
Paññāvimuttoti paññāya vimutto. So sukkhavipassako, catūhi jhānehi vuṭṭhāya arahattaṃ pattā cattāro cāti imesaṃ vasena pañcavidhova hoti. Pāḷi panettha aṭṭhavimokkhapaṭikkhepavaseneva āgatā. Yathāha – ‘‘na heva kho aṭṭha vimokkhe kāyena phusitvā viharati, paññāya cassa disvā āsavā parikkhīṇā honti. Ayaṃ vuccati puggalo paññāvimutto’’ti.
ඵුට්‌ඨන්‌තං සච්‌ඡිකරොතීති කායසක්‌ඛී. යො ඣානඵස්‌සං පඨමං ඵුසති, පච්‌ඡා නිරොධං නිබ්‌බානං සච්‌ඡිකරොති, සො සොතාපත්‌තිඵලට්‌ඨං ආදිං කත්‌වා යාව අරහත්‌තමග්‌ගට්‌ඨා ඡබ්‌බිධො හොන්‌තීති වෙදිතබ්‌බො. තෙනෙවාහ – ‘‘ඉධෙකච්‌චො පුග්‌ගලො අට්‌ඨ විමොක්‌ඛෙ කායෙන ඵුසිත්‌වා විහරති, පඤ්‌ඤාය චස්‌ස දිස්‌වා එකච්‌චෙ ආසවා පරික්‌ඛීණා හොන්‌ති. අයං වුච්‌චති පුග්‌ගලො කායසක්‌ඛී’’ති.
Phuṭṭhantaṃ sacchikarotīti kāyasakkhī. Yo jhānaphassaṃ paṭhamaṃ phusati, pacchā nirodhaṃ nibbānaṃ sacchikaroti, so sotāpattiphalaṭṭhaṃ ādiṃ katvā yāva arahattamaggaṭṭhā chabbidho hontīti veditabbo. Tenevāha – ‘‘idhekacco puggalo aṭṭha vimokkhe kāyena phusitvā viharati, paññāya cassa disvā ekacce āsavā parikkhīṇā honti. Ayaṃ vuccati puggalo kāyasakkhī’’ti.
දිට්‌ඨන්‌තං පත්‌තොති දිට්‌ඨිප්‌පත්‌තො. තත්‍රිදං සඞ්‌ඛෙපලක්‌ඛණං – දුක්‌ඛා සඞ්‌ඛාරා, සුඛො නිරොධොති ඤාතං හොති දිට්‌ඨං විදිතං සච්‌ඡිකතං ඵුසිතං පඤ්‌ඤායාති දිට්‌ඨිප්‌පත්‌තො. විත්‌ථාරතො පනෙසොපි කායසක්‌ඛි විය ඡබ්‌බිධො හොති. තෙනෙවාහ – ‘‘ඉධෙකච්‌චො පුග්‌ගලො ඉදං දුක්‌ඛන්‌ති යථාභූතං පජානාති…පෙ.… අයං දුක්‌ඛනිරොධගාමිනී පටිපදාති යථාභූතං පජානාති, තථාගතප්‌පවෙදිතා චස්‌ස ධම්‌මා පඤ්‌ඤාය වොදිට්‌ඨා හොන්‌ති වොචරිතා…පෙ.… අයං වුච්‌චති පුග්‌ගලො දිට්‌ඨිප්‌පත්‌තො’’ති (පු. ප. 208).
Diṭṭhantaṃ pattoti diṭṭhippatto. Tatridaṃ saṅkhepalakkhaṇaṃ – dukkhā saṅkhārā, sukho nirodhoti ñātaṃ hoti diṭṭhaṃ viditaṃ sacchikataṃ phusitaṃ paññāyāti diṭṭhippatto. Vitthārato panesopi kāyasakkhi viya chabbidho hoti. Tenevāha – ‘‘idhekacco puggalo idaṃ dukkhanti yathābhūtaṃ pajānāti…pe… ayaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadāti yathābhūtaṃ pajānāti, tathāgatappaveditā cassa dhammā paññāya vodiṭṭhā honti vocaritā…pe… ayaṃ vuccati puggalo diṭṭhippatto’’ti (pu. pa. 208).
සද්‌ධාවිමුත්‌තොති සද්‌ධාය විමුත්‌තො. සොපි වුත්‌තනයෙනෙව ඡබ්‌බිධො හොති. තෙනෙවාහ – ‘‘ඉධෙකච්‌චො පුග්‌ගලො ඉදං දුක්‌ඛන්‌ති – යථාභූතං පජානාති…පෙ.… අයං දුක්‌ඛනිරොධගාමිනී පටිපදාති යථාභූතං පජානාති . තථාගතප්‌පවෙදිතා චස්‌ස ධම්‌මා පඤ්‌ඤාය වොදිට්‌ඨා හොන්‌ති වොචරිතා…පෙ.… නො ච ඛො යථා දිට්‌ඨිප්‌පත්‌තස්‌ස. අයං වුච්‌චති පුග්‌ගලො සද්‌ධාවිමුත්‌තො’’ති (පු. ප. 208). එතෙසු හි සද්‌ධාවිමුත්‌තස්‌ස පුබ්‌බභාගමග්‌ගක්‌ඛණෙ සද්‌දහන්‌තස්‌ස විය ඔකප්‌පෙන්‌තස්‌ස විය අධිමුච්‌චන්‌තස්‌ස විය ච කිලෙසක්‌ඛයො හොති, දිට්‌ඨිප්‌පත්‌තස්‌ස පුබ්‌බභාගමග්‌ගක්‌ඛණෙ කිලෙසච්‌ඡෙදකඤාණං අදන්‌ධං තිඛිණං සූරං හුත්‌වා වහති. තස්‌මා යථා නාම නාතිතිඛිණෙන අසිනා කදලිං ඡින්‌දන්‌තස්‌ස ඡින්‌නට්‌ඨානං න මට්‌ඨං හොති, අසි න සීඝං වහති, සද්‌දො සුය්‍යති, බලවතරො වායාමො කාතබ්‌බො හොති, එවරූපා සද්‌ධාවිමුත්‌තස්‌ස පුබ්‌බභාගමග්‌ගභාවනා. යථා පන නිසිතඅසිනා කදලිං ඡින්‌දන්‌තස්‌ස ඡින්‌නට්‌ඨානං මට්‌ඨං හොති, අසි සීඝං වහති, සද්‌දො න සුය්‍යති, බලවවායාමකිච්‌චං න හොති, එවරූපා පඤ්‌ඤාවිමුත්‌තස්‌ස පුබ්‌බභාගමග්‌ගභාවනා වෙදිතබ්‌බා.
Saddhāvimuttoti saddhāya vimutto. Sopi vuttanayeneva chabbidho hoti. Tenevāha – ‘‘idhekacco puggalo idaṃ dukkhanti – yathābhūtaṃ pajānāti…pe… ayaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadāti yathābhūtaṃ pajānāti . Tathāgatappaveditā cassa dhammā paññāya vodiṭṭhā honti vocaritā…pe… no ca kho yathā diṭṭhippattassa. Ayaṃ vuccati puggalo saddhāvimutto’’ti (pu. pa. 208). Etesu hi saddhāvimuttassa pubbabhāgamaggakkhaṇe saddahantassa viya okappentassa viya adhimuccantassa viya ca kilesakkhayo hoti, diṭṭhippattassa pubbabhāgamaggakkhaṇe kilesacchedakañāṇaṃ adandhaṃ tikhiṇaṃ sūraṃ hutvā vahati. Tasmā yathā nāma nātitikhiṇena asinā kadaliṃ chindantassa chinnaṭṭhānaṃ na maṭṭhaṃ hoti, asi na sīghaṃ vahati, saddo suyyati, balavataro vāyāmo kātabbo hoti, evarūpā saddhāvimuttassa pubbabhāgamaggabhāvanā. Yathā pana nisitaasinā kadaliṃ chindantassa chinnaṭṭhānaṃ maṭṭhaṃ hoti, asi sīghaṃ vahati, saddo na suyyati, balavavāyāmakiccaṃ na hoti, evarūpā paññāvimuttassa pubbabhāgamaggabhāvanā veditabbā.
ධම්‌මං අනුස්‌සරතීති ධම්‌මානුසාරී. ධම්‌මොති පඤ්‌ඤා, පඤ්‌ඤාපුබ්‌බඞ්‌ගමං මග්‌ගං භාවෙතීති අත්‌ථො. සද්‌ධානුසාරිම්‌හි ච එසෙව නයො. උභො පනෙතෙ සොතාපත්‌තිමග්‌ගට්‌ඨායෙව. වුත්‌තම්‌පි චෙතං – ‘‘යස්‌ස පුග්‌ගලස්‌ස සොතාපත්‌තිඵලසච්‌ඡිකිරියාය පටිපන්‌නස්‌ස පඤ්‌ඤින්‌ද්‍රියං අධිමත්‌තං හොති, පඤ්‌ඤාවාහිං පඤ්‌ඤාපුබ්‌බඞ්‌ගමං අරියමග්‌ගං භාවෙති . අයං වුච්‌චති පුග්‌ගලො ධම්‌මානුසාරී’’ති (පු. ප. 208). තථා – ‘‘යස්‌ස පුග්‌ගලස්‌ස සොතාපත්‌තිඵලසච්‌ඡිකිරියාය පටිපන්‌නස්‌ස සද්‌ධින්‌ද්‍රියං අධිමත්‌තං හොති, සද්‌ධාවාහිං සද්‌ධාපුබ්‌බඞ්‌ගමං අරියමග්‌ගං භාවෙති. අයං වුච්‌චති පුග්‌ගලො සද්‌ධානුසාරී’’ති. අයමෙත්‌ථ සඞ්‌ඛෙපො. විත්‌ථාරතො පනෙසා උභතොභාගවිමුත්‌තාදිකථා විසුද්‌ධිමග්‌ගෙ පඤ්‌ඤාභාවනාධිකාරෙ වුත්‌තා. තස්‌මා තත්‌ථ වුත්‌තනයෙනෙව වෙදිතබ්‌බා. යා පනෙසා එතෙසං විභාගදස්‌සනත්‌ථං ඉධ පාළි ආගතා, තත්‌ථ යස්‌මා රූපසමාපත්‌තියා විනා අරූපසමාපත්‌තියො නාම නත්‌ථි, තස්‌මා ආරුප්‌පාති වුත්‌තෙපි අට්‌ඨ විමොක්‌ඛා වුත්‌තාව හොන්‌තීති වෙදිතබ්‌බා.
Dhammaṃ anussaratīti dhammānusārī. Dhammoti paññā, paññāpubbaṅgamaṃ maggaṃ bhāvetīti attho. Saddhānusārimhi ca eseva nayo. Ubho panete sotāpattimaggaṭṭhāyeva. Vuttampi cetaṃ – ‘‘yassa puggalassa sotāpattiphalasacchikiriyāya paṭipannassa paññindriyaṃ adhimattaṃ hoti, paññāvāhiṃ paññāpubbaṅgamaṃ ariyamaggaṃ bhāveti . Ayaṃ vuccati puggalo dhammānusārī’’ti (pu. pa. 208). Tathā – ‘‘yassa puggalassa sotāpattiphalasacchikiriyāya paṭipannassa saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, saddhāvāhiṃ saddhāpubbaṅgamaṃ ariyamaggaṃ bhāveti. Ayaṃ vuccati puggalo saddhānusārī’’ti. Ayamettha saṅkhepo. Vitthārato panesā ubhatobhāgavimuttādikathā visuddhimagge paññābhāvanādhikāre vuttā. Tasmā tattha vuttanayeneva veditabbā. Yā panesā etesaṃ vibhāgadassanatthaṃ idha pāḷi āgatā, tattha yasmā rūpasamāpattiyā vinā arūpasamāpattiyo nāma natthi, tasmā āruppāti vuttepi aṭṭha vimokkhā vuttāva hontīti veditabbā.
කායෙන ඵුසිත්‌වාති සහජාතනාමකායෙන ඵුසිත්‌වා. පඤ්‌ඤාය චස්‌ස දිස්‌වාති පඤ්‌ඤාය ච එතස්‌ස අරියසච්‌චධම්‌මෙ දිස්‌වා. එකච්‌චෙ ආසවාති පඨමමග්‌ගාදීහි පහාතබ්‌බා එකදෙසආසවා. තථාගතප්‌පවෙදිතාති තථාගතෙන පවෙදිතා චතුසච්‌චධම්‌මා. පඤ්‌ඤාය වොදිට්‌ඨා හොන්‌තීති ඉමස්‌මිං ඨානෙ සීලං කථිතං, ඉමස්‌මිං සමාධි, ඉමස්‌මිං විපස්‌සනා, ඉමස්‌මිං මග්‌ගො, ඉමස්‌මිං ඵලන්‌ති එවං අත්‌ථෙන අත්‌ථෙ කාරණෙන කාරණෙ චිණ්‌ණචරිතත්‌තා මග්‌ගපඤ්‌ඤාය සුදිට්‌ඨා හොන්‌ති. වොචරිතාති විචරිතා. සද්‌ධා නිවිට්‌ඨා හොතීති ඔකප්‌පනසද්‌ධා පතිට්‌ඨිතා හොති. මත්‌තසො නිජ්‌ඣානං ඛමන්‌තීති මත්‌තාය ඔලොකනං ඛමන්‌ති. සද්‌ධාමත්‌තන්‌ති සද්‌ධායෙව, ඉතරං තස්‌සෙව වෙවචනං
Kāyena phusitvāti sahajātanāmakāyena phusitvā. Paññāya cassa disvāti paññāya ca etassa ariyasaccadhamme disvā. Ekacce āsavāti paṭhamamaggādīhi pahātabbā ekadesaāsavā. Tathāgatappaveditāti tathāgatena paveditā catusaccadhammā. Paññāya vodiṭṭhā hontīti imasmiṃ ṭhāne sīlaṃ kathitaṃ, imasmiṃ samādhi, imasmiṃ vipassanā, imasmiṃ maggo, imasmiṃ phalanti evaṃ atthena atthe kāraṇena kāraṇe ciṇṇacaritattā maggapaññāya sudiṭṭhā honti. Vocaritāti vicaritā. Saddhā niviṭṭhā hotīti okappanasaddhā patiṭṭhitā hoti. Mattaso nijjhānaṃ khamantīti mattāya olokanaṃ khamanti. Saddhāmattanti saddhāyeva, itaraṃ tasseva vevacanaṃ
ඉති ඉමෙසු අප්‌පමාදෙන කරණීයෙසු පුග්‌ගලෙසු තයො පටිවිද්‌ධමග්‌ගඵලා සෙඛා. තෙසු අනුලොමසෙනාසනං සෙවමානා කල්‍යාණමිත්‌තෙ භජමානා ඉන්‌ද්‍රියානි සමන්‌නානයමානා අනුපුබ්‌බෙන අරහත්‌තං ගණ්‌හන්‌ති. තස්‌මා තෙසං යථාඨිතොව පාළිඅත්‌ථො. අවසානෙ පන ද්‌වෙ සොතාපත්‌තිමග්‌ගසමඞ්‌ගිනො. තෙහි තස්‌ස මග්‌ගස්‌ස අනුලොමසෙනාසනං සෙවිතං, කල්‍යාණමිත්‌තා භජිතා, ඉන්‌ද්‍රියානි සමන්‌නානීතානි. උපරි පන තිණ්‌ණං මග්‌ගානං අත්‌ථාය සෙවමානා භජමානා සමන්‌නානයමානා අනුපුබ්‌බෙන අරහත්‌තං පාපුණිස්‌සන්‌තීති අයමෙත්‌ථ පාළිඅත්‌ථො.
Iti imesu appamādena karaṇīyesu puggalesu tayo paṭividdhamaggaphalā sekhā. Tesu anulomasenāsanaṃ sevamānā kalyāṇamitte bhajamānā indriyāni samannānayamānā anupubbena arahattaṃ gaṇhanti. Tasmā tesaṃ yathāṭhitova pāḷiattho. Avasāne pana dve sotāpattimaggasamaṅgino. Tehi tassa maggassa anulomasenāsanaṃ sevitaṃ, kalyāṇamittā bhajitā, indriyāni samannānītāni. Upari pana tiṇṇaṃ maggānaṃ atthāya sevamānā bhajamānā samannānayamānā anupubbena arahattaṃ pāpuṇissantīti ayamettha pāḷiattho.
විතණ්‌ඩවාදී පන ඉමමෙව පාළිං ගහෙත්‌වා – ‘‘ලොකුත්‌තරමග්‌ගො න එකචිත්‌තක්‌ඛණිකො, බහුචිත්‌තක්‌ඛණිකො’’ති වදති. සො වත්‌තබ්‌බො – ‘‘යදි අඤ්‌ඤෙන චිත්‌තෙන සෙනාසනං පටිසෙවති, අඤ්‌ඤෙන කල්‍යාණමිත්‌තෙ භජති, අඤ්‌ඤෙන ඉන්‌ද්‍රියානි සමන්‌නානෙති, අඤ්‌ඤං මග්‌ගචිත්‌තන්‌ති සන්‌ධාය ත්‌වං ‘න එකචිත්‌තක්‌ඛණිකො මග්‌ගො, බහුචිත්‌තක්‌ඛණිකො’ති වදසි, එවං සන්‌තෙ සෙනාසනං සෙවමානො නීලොභාසං පබ්‌බතං පස්‌සති, වනං පස්‌සති, මිගපක්‌ඛීනං සද්‌දං සුණාති, පුප්‌ඵඵලානං ගන්‌ධං ඝායති, පානීයං පිවන්‌තො රසං සායති, නිසීදන්‌තො නිපජ්‌ජන්‌තො ඵස්‌සං ඵුසති. එවං තෙ පඤ්‌චවිඤ්‌ඤාණසමඞ්‌ගීපි ලොකුත්‌තරධම්‌මසමඞ්‌ගීයෙව භවිස්‌සති. සචෙ පනෙතං සම්‌පටිච්‌ඡසි, සත්‌ථාරා සද්‌ධිං පටිවිරුජ්‌ඣසි. සත්‌ථාරා හි පඤ්‌චවිඤ්‌ඤාණකායා එකන්‌තං අබ්‍යාකතාව වුත්‌තා, තංසමඞ්‌ගිස්‌ස කුසලාකුසලං පටික්‌ඛිත්‌තං, ලොකුත්‌තරමග්‌ගො ච එකන්‌තකුසලො. තස්‌මා පජහෙතං වාද’’න්‌ති පඤ්‌ඤපෙතබ්‌බො. සචෙ පඤ්‌ඤත්‌තිං න උපගච්‌ඡති, ‘‘ගච්‌ඡ පාතොව විහාරං පවිසිත්‌වා යාගුං පිවාහී’’ති උය්‍යොජෙතබ්‌බො.
Vitaṇḍavādī pana imameva pāḷiṃ gahetvā – ‘‘lokuttaramaggo na ekacittakkhaṇiko, bahucittakkhaṇiko’’ti vadati. So vattabbo – ‘‘yadi aññena cittena senāsanaṃ paṭisevati, aññena kalyāṇamitte bhajati, aññena indriyāni samannāneti, aññaṃ maggacittanti sandhāya tvaṃ ‘na ekacittakkhaṇiko maggo, bahucittakkhaṇiko’ti vadasi, evaṃ sante senāsanaṃ sevamāno nīlobhāsaṃ pabbataṃ passati, vanaṃ passati, migapakkhīnaṃ saddaṃ suṇāti, pupphaphalānaṃ gandhaṃ ghāyati, pānīyaṃ pivanto rasaṃ sāyati, nisīdanto nipajjanto phassaṃ phusati. Evaṃ te pañcaviññāṇasamaṅgīpi lokuttaradhammasamaṅgīyeva bhavissati. Sace panetaṃ sampaṭicchasi, satthārā saddhiṃ paṭivirujjhasi. Satthārā hi pañcaviññāṇakāyā ekantaṃ abyākatāva vuttā, taṃsamaṅgissa kusalākusalaṃ paṭikkhittaṃ, lokuttaramaggo ca ekantakusalo. Tasmā pajahetaṃ vāda’’nti paññapetabbo. Sace paññattiṃ na upagacchati, ‘‘gaccha pātova vihāraṃ pavisitvā yāguṃ pivāhī’’ti uyyojetabbo.
183. නාහං , භික්‌ඛවෙ, ආදිකෙනෙවාති අහං, භික්‌ඛවෙ, පඨමමෙව මණ්‌ඩූකස්‌ස උප්‌පතිත්‌වා ගමනං විය අඤ්‌ඤාරාධනං අරහත්‌තෙ පතිට්‌ඨානං න වදාමි. අනුපුබ්‌බසික්‌ඛාති කරණත්‌ථෙ පච්‌චත්‌තවචනං. පරතො පදද්‌වයෙපි එසෙව නයො. සද්‌ධාජාතොති ඔකප්‌පනියසද්‌ධාය ජාතසද්‌ධො. උපසඞ්‌කමතීති ගරූනං සමීපං ගච්‌ඡති. පයිරුපාසතීති සන්‌තිකෙ නිසීදති. ධාරෙතීති සාධුකං කත්‌වා ධාරෙති. ඡන්‌දො ජායතීති කත්‌තුකම්‍යතාකුසලච්‌ඡන්‌දො ජායති. උස්‌සහතීති වීරියං කරොති. තුලෙතීති අනිච්‌චං දුක්‌ඛං අනත්‌තාති තුලයති. තුලයිත්‌වා පදහතීති එවං තීරණවිපස්‌සනාය තුලයන්‌තො මග්‌ගපධානං පදහති. පහිතත්‌තොති පෙසිතචිත්‌තො. කායෙන චෙව පරමසච්‌චන්‌ති නාමකායෙන නිබ්‌බානසච්‌චං සච්‌ඡිකරොති. පඤ්‌ඤාය චාති නාමකායසම්‌පයුත්‌තාය මග්‌ගපඤ්‌ඤාය පටිවිජ්‌ඣති පස්‌සති.
183.Nāhaṃ, bhikkhave, ādikenevāti ahaṃ, bhikkhave, paṭhamameva maṇḍūkassa uppatitvā gamanaṃ viya aññārādhanaṃ arahatte patiṭṭhānaṃ na vadāmi. Anupubbasikkhāti karaṇatthe paccattavacanaṃ. Parato padadvayepi eseva nayo. Saddhājātoti okappaniyasaddhāya jātasaddho. Upasaṅkamatīti garūnaṃ samīpaṃ gacchati. Payirupāsatīti santike nisīdati. Dhāretīti sādhukaṃ katvā dhāreti. Chando jāyatīti kattukamyatākusalacchando jāyati. Ussahatīti vīriyaṃ karoti. Tuletīti aniccaṃ dukkhaṃ anattāti tulayati. Tulayitvā padahatīti evaṃ tīraṇavipassanāya tulayanto maggapadhānaṃ padahati. Pahitattoti pesitacitto. Kāyena ceva paramasaccanti nāmakāyena nibbānasaccaṃ sacchikaroti. Paññāya cāti nāmakāyasampayuttāya maggapaññāya paṭivijjhati passati.
ඉදානි යස්‌මා තෙ සත්‌ථු ආගමනං සුත්‌වා පච්‌චුග්‌ගමනමත්‌තම්‌පි න අකංසු, තස්‌මා තෙසං චරියං ගරහන්‌තො සාපි නාම, භික්‌ඛවෙ, සද්‌ධා නාහොසීතිආදිමාහ. තත්‌ථ කීවදූරෙවිමෙති කිත්‌තකං දූරෙ ඨානෙ. යොජනසතම්‌පි යොජනසහස්‌සම්‌පි අපක්‌කන්‌තාති වත්‌තුං වට්‌ටති, න පන කිඤ්‌චි ආහ. චතුප්‌පදං වෙය්‍යාකරණන්‌ති චතුසච්‌චබ්‍යාකරණං සන්‌ධාය වුත්‌තං.
Idāni yasmā te satthu āgamanaṃ sutvā paccuggamanamattampi na akaṃsu, tasmā tesaṃ cariyaṃ garahanto sāpi nāma, bhikkhave, saddhā nāhosītiādimāha. Tattha kīvadūrevimeti kittakaṃ dūre ṭhāne. Yojanasatampi yojanasahassampi apakkantāti vattuṃ vaṭṭati, na pana kiñci āha. Catuppadaṃ veyyākaraṇanti catusaccabyākaraṇaṃ sandhāya vuttaṃ.
184. යස්‌සුද්‌දිට්‌ඨස්‌සාති යස්‌ස උද්‌දිට්‌ඨස්‌ස. යොපි සො, භික්‌ඛවෙ, සත්‌ථාති බාහිරකසත්‌ථාරං දස්‌සෙති. එවරූපීති එවංජාතිකා. පණොපණවියාති පණවියා ච ඔපණවියා ච . න උපෙතීති න හොති. කයවික්‌කයකාලෙ විය අග්‌ඝවඩ්‌ඪනහාපනං න හොතීති අත්‌ථො. අයං ගොණො කිං අග්‌ඝති, වීසති අග්‌ඝතීති භණන්‌තො පණති නාම. න වීසති අග්‌ඝති, දස අග්‌ඝතීති භණන්‌තො ඔපණති නාම. ඉදං පටිසෙධෙන්‌තො ආහ ‘‘පණොපණවියා න උපෙතී’’ති. ඉදානි තං පණොපණවියං දස්‌සෙතුං එවඤ්‌ච නො අස්‌ස, අථ නං කරෙය්‍යාම, න ච නො එවමස්‌ස, න නං කරෙය්‍යාමාති ආහ.
184.Yassuddiṭṭhassāti yassa uddiṭṭhassa. Yopiso, bhikkhave, satthāti bāhirakasatthāraṃ dasseti. Evarūpīti evaṃjātikā. Paṇopaṇaviyāti paṇaviyā ca opaṇaviyā ca . Na upetīti na hoti. Kayavikkayakāle viya agghavaḍḍhanahāpanaṃ na hotīti attho. Ayaṃ goṇo kiṃ agghati, vīsati agghatīti bhaṇanto paṇati nāma. Na vīsati agghati, dasa agghatīti bhaṇanto opaṇati nāma. Idaṃ paṭisedhento āha ‘‘paṇopaṇaviyā na upetī’’ti. Idāni taṃ paṇopaṇaviyaṃ dassetuṃ evañca no assa, atha naṃ kareyyāma, na ca no evamassa, na naṃ kareyyāmāti āha.
කිං පන, භික්‌ඛවෙති, භික්‌ඛවෙ, යං තථාගතො සබ්‌බසො ආමිසෙහි විසංසට්‌ඨො විහරති, එවං විසංසට්‌ඨස්‌ස සත්‌ථුනො එවරූපා පණොපණවියා කිං යුජ්‌ජිස්‌සති? පරියොගාහිය වත්‌තතොති පරියොගාහිත්‌වා උක්‌ඛිපිත්‌වා ගහෙත්‌වා වත්‌තන්‌තස්‌ස. අයමනුධම්‌මොති අයං සභාවො. ජානාති භගවා, නාහං ජානාමීති භගවා එකාසනභොජනෙ ආනිසංසං ජානාති, අහං න ජානාමීති මයි සද්‌ධාය දිවසස්‌ස තයො වාරෙ භොජනං පහාය එකාසනභොජනං භුඤ්‌ජති. රුළහනීයන්‌ති රොහනීයං. ඔජවන්‌තන්‌ති සිනෙහවන්‌තං. කාමං තචො චාති ඉමිනා චතුරඞ්‌ගවීරියං දස්‌සෙති. එත්‌ථ හි තචො එකං අඞ්‌ගං, න්‌හාරු එකං, අට්‌ඨි එකං, මංසලොහිතං එකන්‌ති එවං චතුරඞ්‌ගසමන්‌නාගතං වීරියං අධිට්‌ඨහිත්‌වා අරහත්‌තං අප්‌පත්‌වා න වුට්‌ඨහිස්‌සාමීති එවං පටිපජ්‌ජතීති දස්‌සෙති. සෙසං සබ්‌බත්‌ථ උත්‌තානමෙව. දෙසනං පන භගවා නෙය්‍යපුග්‌ගලස්‌ස වසෙන අරහත්‌තනිකූටෙන නිට්‌ඨාපෙසීති.
Kiṃ pana, bhikkhaveti, bhikkhave, yaṃ tathāgato sabbaso āmisehi visaṃsaṭṭho viharati, evaṃ visaṃsaṭṭhassa satthuno evarūpā paṇopaṇaviyā kiṃ yujjissati? Pariyogāhiya vattatoti pariyogāhitvā ukkhipitvā gahetvā vattantassa. Ayamanudhammoti ayaṃ sabhāvo. Jānāti bhagavā, nāhaṃ jānāmīti bhagavā ekāsanabhojane ānisaṃsaṃ jānāti, ahaṃ na jānāmīti mayi saddhāya divasassa tayo vāre bhojanaṃ pahāya ekāsanabhojanaṃ bhuñjati. Ruḷahanīyanti rohanīyaṃ. Ojavantanti sinehavantaṃ. Kāmaṃ taco cāti iminā caturaṅgavīriyaṃ dasseti. Ettha hi taco ekaṃ aṅgaṃ, nhāru ekaṃ, aṭṭhi ekaṃ, maṃsalohitaṃ ekanti evaṃ caturaṅgasamannāgataṃ vīriyaṃ adhiṭṭhahitvā arahattaṃ appatvā na vuṭṭhahissāmīti evaṃ paṭipajjatīti dasseti. Sesaṃ sabbattha uttānameva. Desanaṃ pana bhagavā neyyapuggalassa vasena arahattanikūṭena niṭṭhāpesīti.
පපඤ්‌චසූදනියා මජ්‌ඣිමනිකායට්‌ඨකථාය
Papañcasūdaniyā majjhimanikāyaṭṭhakathāya
කීටාගිරිසුත්‌තවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Kīṭāgirisuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
දුතියවග්‌ගවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Dutiyavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / මජ්‌ඣිමනිකාය • Majjhimanikāya / 10. කීටාගිරිසුත්‌තං • 10. Kīṭāgirisuttaṃ
ටීකා • Tīkā / සුත්‌තපිටක (ටීකා) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / මජ්‌ඣිමනිකාය (ටීකා) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / 10. කීටාගිරිසුත්‌තවණ්‌ණනා • 10. Kīṭāgirisuttavaṇṇanā
