Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय • Aṅguttaranikāya

    ११. कोधनसुत्तं

    11. Kodhanasuttaṃ

    ६४. ‘‘सत्तिमे , भिक्खवे, धम्मा सपत्तकन्ता सपत्तकरणा कोधनं आगच्छन्ति इत्थिं वा पुरिसं वा। कतमे सत्त? इध, भिक्खवे, सपत्तो सपत्तस्स एवं इच्छति – ‘अहो वतायं दुब्बण्णो अस्सा’ति! तं किस्स हेतु? न, भिक्खवे, सपत्तो सपत्तस्स वण्णवताय नन्दति। कोधनोयं 1, भिक्खवे, पुरिसपुग्गलो कोधाभिभूतो कोधपरेतो, किञ्‍चापि सो होति सुन्हातो सुविलित्तो कप्पितकेसमस्सु ओदातवत्थवसनो 2; अथ खो सो दुब्बण्णोव होति कोधाभिभूतो। अयं, भिक्खवे, पठमो धम्मो सपत्तकन्तो सपत्तकरणो कोधनं आगच्छति इत्थिं वा पुरिसं वा।

    64. ‘‘Sattime , bhikkhave, dhammā sapattakantā sapattakaraṇā kodhanaṃ āgacchanti itthiṃ vā purisaṃ vā. Katame satta? Idha, bhikkhave, sapatto sapattassa evaṃ icchati – ‘aho vatāyaṃ dubbaṇṇo assā’ti! Taṃ kissa hetu? Na, bhikkhave, sapatto sapattassa vaṇṇavatāya nandati. Kodhanoyaṃ 3, bhikkhave, purisapuggalo kodhābhibhūto kodhapareto, kiñcāpi so hoti sunhāto suvilitto kappitakesamassu odātavatthavasano 4; atha kho so dubbaṇṇova hoti kodhābhibhūto. Ayaṃ, bhikkhave, paṭhamo dhammo sapattakanto sapattakaraṇo kodhanaṃ āgacchati itthiṃ vā purisaṃ vā.

    ‘‘पुन चपरं, भिक्खवे, सपत्तो सपत्तस्स एवं इच्छति – ‘अहो वतायं दुक्खं सयेय्या’ति! तं किस्स हेतु? न, भिक्खवे, सपत्तो सपत्तस्स सुखसेय्याय नन्दति। कोधनोयं, भिक्खवे, पुरिसपुग्गलो कोधाभिभूतो कोधपरेतो, किञ्‍चापि सो पल्‍लङ्के सेति गोनकत्थते पटलिकत्थते कदलिमिगपवरपच्‍चत्थरणे सउत्तरच्छदे उभतोलोहितकूपधाने; अथ खो सो दुक्खञ्‍ञेव सेति कोधाभिभूतो। अयं, भिक्खवे, दुतियो धम्मो सपत्तकन्तो सपत्तकरणो कोधनं आगच्छति इत्थिं वा पुरिसं वा।

    ‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, sapatto sapattassa evaṃ icchati – ‘aho vatāyaṃ dukkhaṃ sayeyyā’ti! Taṃ kissa hetu? Na, bhikkhave, sapatto sapattassa sukhaseyyāya nandati. Kodhanoyaṃ, bhikkhave, purisapuggalo kodhābhibhūto kodhapareto, kiñcāpi so pallaṅke seti gonakatthate paṭalikatthate kadalimigapavarapaccattharaṇe sauttaracchade ubhatolohitakūpadhāne; atha kho so dukkhaññeva seti kodhābhibhūto. Ayaṃ, bhikkhave, dutiyo dhammo sapattakanto sapattakaraṇo kodhanaṃ āgacchati itthiṃ vā purisaṃ vā.

    ‘‘पुन चपरं, भिक्खवे, सपत्तो सपत्तस्स एवं इच्छति – ‘अहो वतायं न पचुरत्थो अस्सा’ति! तं किस्स हेतु? न, भिक्खवे, सपत्तो सपत्तस्स पचुरत्थताय नन्दति । कोधनोयं , भिक्खवे, पुरिसपुग्गलो कोधाभिभूतो कोधपरेतो, अनत्थम्पि गहेत्वा ‘अत्थो मे गहितो’ति मञ्‍ञति , अत्थम्पि गहेत्वा ‘अनत्थो मे गहितो’ति मञ्‍ञति। तस्सिमे धम्मा अञ्‍ञमञ्‍ञं विपच्‍चनीका गहिता दीघरत्तं अहिताय दुक्खाय संवत्तन्ति कोधाभिभूतस्स। अयं, भिक्खवे, ततियो धम्मो सपत्तकन्तो सपत्तकरणो कोधनं आगच्छति इत्थिं वा पुरिसं वा।

    ‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, sapatto sapattassa evaṃ icchati – ‘aho vatāyaṃ na pacurattho assā’ti! Taṃ kissa hetu? Na, bhikkhave, sapatto sapattassa pacuratthatāya nandati . Kodhanoyaṃ , bhikkhave, purisapuggalo kodhābhibhūto kodhapareto, anatthampi gahetvā ‘attho me gahito’ti maññati , atthampi gahetvā ‘anattho me gahito’ti maññati. Tassime dhammā aññamaññaṃ vipaccanīkā gahitā dīgharattaṃ ahitāya dukkhāya saṃvattanti kodhābhibhūtassa. Ayaṃ, bhikkhave, tatiyo dhammo sapattakanto sapattakaraṇo kodhanaṃ āgacchati itthiṃ vā purisaṃ vā.

    ‘‘पुन चपरं, भिक्खवे, सपत्तो सपत्तस्स एवं इच्छति – ‘अहो वतायं न भोगवा अस्सा’ति! तं किस्स हेतु? न, भिक्खवे, सपत्तो सपत्तस्स भोगवताय नन्दति। कोधनस्स, भिक्खवे, पुरिसपुग्गलस्स कोधाभिभूतस्स कोधपरेतस्स, येपिस्स ते होन्ति भोगा उट्ठानवीरियाधिगता बाहाबलपरिचिता सेदावक्खित्ता धम्मिका धम्मलद्धा, तेपि राजानो राजकोसं पवेसेन्ति कोधाभिभूतस्स। अयं, भिक्खवे, चतुत्थो धम्मो सपत्तकन्तो सपत्तकरणो कोधनं आगच्छति इत्थिं वा पुरिसं वा।

    ‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, sapatto sapattassa evaṃ icchati – ‘aho vatāyaṃ na bhogavā assā’ti! Taṃ kissa hetu? Na, bhikkhave, sapatto sapattassa bhogavatāya nandati. Kodhanassa, bhikkhave, purisapuggalassa kodhābhibhūtassa kodhaparetassa, yepissa te honti bhogā uṭṭhānavīriyādhigatā bāhābalaparicitā sedāvakkhittā dhammikā dhammaladdhā, tepi rājāno rājakosaṃ pavesenti kodhābhibhūtassa. Ayaṃ, bhikkhave, catuttho dhammo sapattakanto sapattakaraṇo kodhanaṃ āgacchati itthiṃ vā purisaṃ vā.

    ‘‘पुन चपरं, भिक्खवे, सपत्तो सपत्तस्स एवं इच्छति – ‘अहो वतायं न यसवा अस्सा’ति! तं किस्स हेतु? न, भिक्खवे, सपत्तो सपत्तस्स यसवताय नन्दति। कोधनोयं, भिक्खवे, पुरिसपुग्गलो कोधाभिभूतो कोधपरेतो, योपिस्स सो होति यसो अप्पमादाधिगतो, तम्हापि धंसति कोधाभिभूतो। अयं, भिक्खवे, पञ्‍चमो धम्मो सपत्तकन्तो सपत्तकरणो कोधनं आगच्छति इत्थिं वा पुरिसं वा।

    ‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, sapatto sapattassa evaṃ icchati – ‘aho vatāyaṃ na yasavā assā’ti! Taṃ kissa hetu? Na, bhikkhave, sapatto sapattassa yasavatāya nandati. Kodhanoyaṃ, bhikkhave, purisapuggalo kodhābhibhūto kodhapareto, yopissa so hoti yaso appamādādhigato, tamhāpi dhaṃsati kodhābhibhūto. Ayaṃ, bhikkhave, pañcamo dhammo sapattakanto sapattakaraṇo kodhanaṃ āgacchati itthiṃ vā purisaṃ vā.

    ‘‘पुन चपरं, भिक्खवे, सपत्तो सपत्तस्स एवं इच्छति – ‘अहो वतायं न मित्तवा अस्सा’ति! तं किस्स हेतु? न, भिक्खवे, सपत्तो सपत्तस्स मित्तवताय नन्दति। कोधनं, भिक्खवे, पुरिसपुग्गलं कोधाभिभूतं कोधपरेतं, येपिस्स ते होन्ति मित्तामच्‍चा ञातिसालोहिता, तेपि आरका परिवज्‍जन्ति कोधाभिभूतं। अयं, भिक्खवे, छट्ठो धम्मो सपत्तकन्तो सपत्तकरणो कोधनं आगच्छति इत्थिं वा पुरिसं वा।

    ‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, sapatto sapattassa evaṃ icchati – ‘aho vatāyaṃ na mittavā assā’ti! Taṃ kissa hetu? Na, bhikkhave, sapatto sapattassa mittavatāya nandati. Kodhanaṃ, bhikkhave, purisapuggalaṃ kodhābhibhūtaṃ kodhaparetaṃ, yepissa te honti mittāmaccā ñātisālohitā, tepi ārakā parivajjanti kodhābhibhūtaṃ. Ayaṃ, bhikkhave, chaṭṭho dhammo sapattakanto sapattakaraṇo kodhanaṃ āgacchati itthiṃ vā purisaṃ vā.

    ‘‘पुन चपरं, भिक्खवे, सपत्तो सपत्तस्स एवं इच्छति – ‘अहो वतायं कायस्स भेदा परं मरणा अपायं दुग्गतिं विनिपातं निरयं उपपज्‍जेय्या’ति! तं किस्स हेतु? न, भिक्खवे, सपत्तो सपत्तस्स सुगतिगमने नन्दति। कोधनोयं, भिक्खवे, पुरिसपुग्गलो कोधाभिभूतो कोधपरेतो कायेन दुच्‍चरितं चरति, वाचाय दुच्‍चरितं चरति, मनसा दुच्‍चरितं चरति। सो कायेन दुच्‍चरितं चरित्वा वाचाय…पे॰… कायस्स भेदा परं मरणा अपायं दुग्गतिं विनिपातं निरयं उपपज्‍जति कोधाभिभूतो। अयं, भिक्खवे, सत्तमो धम्मो सपत्तकन्तो सपत्तकरणो कोधनं आगच्छति इत्थिं वा पुरिसं वा। इमे खो, भिक्खवे, सत्त धम्मा सपत्तकन्ता सपत्तकरणा कोधनं आगच्छन्ति इत्थिं वा पुरिसं वा’’ति।

    ‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, sapatto sapattassa evaṃ icchati – ‘aho vatāyaṃ kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjeyyā’ti! Taṃ kissa hetu? Na, bhikkhave, sapatto sapattassa sugatigamane nandati. Kodhanoyaṃ, bhikkhave, purisapuggalo kodhābhibhūto kodhapareto kāyena duccaritaṃ carati, vācāya duccaritaṃ carati, manasā duccaritaṃ carati. So kāyena duccaritaṃ caritvā vācāya…pe… kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjati kodhābhibhūto. Ayaṃ, bhikkhave, sattamo dhammo sapattakanto sapattakaraṇo kodhanaṃ āgacchati itthiṃ vā purisaṃ vā. Ime kho, bhikkhave, satta dhammā sapattakantā sapattakaraṇā kodhanaṃ āgacchanti itthiṃ vā purisaṃ vā’’ti.

    ‘‘कोधनो दुब्बण्णो होति, अथो दुक्खम्पि सेति सो।

    ‘‘Kodhano dubbaṇṇo hoti, atho dukkhampi seti so;

    अथो अत्थं गहेत्वान, अनत्थं अधिपज्‍जति 5॥

    Atho atthaṃ gahetvāna, anatthaṃ adhipajjati 6.

    ‘‘ततो कायेन वाचाय, वधं कत्वान कोधनो।

    ‘‘Tato kāyena vācāya, vadhaṃ katvāna kodhano;

    कोधाभिभूतो पुरिसो, धनजानिं निगच्छति॥

    Kodhābhibhūto puriso, dhanajāniṃ nigacchati.

    ‘‘कोधसम्मदसम्मत्तो , आयसक्यं 7 निगच्छति।

    ‘‘Kodhasammadasammatto , āyasakyaṃ 8 nigacchati;

    ञातिमित्ता सुहज्‍जा च, परिवज्‍जन्ति कोधनं॥

    Ñātimittā suhajjā ca, parivajjanti kodhanaṃ.

    9 ‘‘अनत्थजननो कोधो, कोधो चित्तप्पकोपनो।

    10 ‘‘Anatthajanano kodho, kodho cittappakopano;

    भयमन्तरतो जातं, तं जनो नावबुज्झति॥

    Bhayamantarato jātaṃ, taṃ jano nāvabujjhati.

    ‘‘कुद्धो अत्थं न जानाति, कुद्धो धम्मं न पस्सति।

    ‘‘Kuddho atthaṃ na jānāti, kuddho dhammaṃ na passati;

    अन्धतमं तदा होति, यं कोधो सहते नरं॥

    Andhatamaṃ tadā hoti, yaṃ kodho sahate naraṃ.

    ‘‘यं कुद्धो उपरोधेति, सुकरं विय दुक्‍करं।

    ‘‘Yaṃ kuddho uparodheti, sukaraṃ viya dukkaraṃ;

    पच्छा सो विगते कोधे, अग्गिदड्ढोव तप्पति॥

    Pacchā so vigate kodhe, aggidaḍḍhova tappati.

    ‘‘दुम्मङ्कुयं पदस्सेति 11, धूमं धूमीव पावको।

    ‘‘Dummaṅkuyaṃ padasseti 12, dhūmaṃ dhūmīva pāvako;

    यतो पतायति कोधो, येन कुज्झन्ति मानवा॥

    Yato patāyati kodho, yena kujjhanti mānavā.

    ‘‘नास्स हिरी न ओत्तप्पं 13, न वाचो होति गारवो।

    ‘‘Nāssa hirī na ottappaṃ 14, na vāco hoti gāravo;

    कोधेन अभिभूतस्स, न दीपं होति किञ्‍चनं॥

    Kodhena abhibhūtassa, na dīpaṃ hoti kiñcanaṃ.

    ‘‘तपनीयानि कम्मानि, यानि धम्मेहि आरका।

    ‘‘Tapanīyāni kammāni, yāni dhammehi ārakā;

    तानि आरोचयिस्सामि, तं सुणाथ यथा तथं॥

    Tāni ārocayissāmi, taṃ suṇātha yathā tathaṃ.

    ‘‘कुद्धो हि पितरं हन्ति, हन्ति कुद्धो समातरं।

    ‘‘Kuddho hi pitaraṃ hanti, hanti kuddho samātaraṃ;

    कुद्धो हि ब्राह्मणं हन्ति, हन्ति कुद्धो पुथुज्‍जनं॥

    Kuddho hi brāhmaṇaṃ hanti, hanti kuddho puthujjanaṃ.

    ‘‘याय मातु भतो पोसो, इमं लोकं अवेक्खति।

    ‘‘Yāya mātu bhato poso, imaṃ lokaṃ avekkhati;

    तम्पि पाणददिं सन्तिं, हन्ति कुद्धो पुथुज्‍जनो॥

    Tampi pāṇadadiṃ santiṃ, hanti kuddho puthujjano.

    ‘‘अत्तूपमा हि ते सत्ता, अत्ता हि परमो 15 पियो।

    ‘‘Attūpamā hi te sattā, attā hi paramo 16 piyo;

    हन्ति कुद्धो पुथुत्तानं, नानारूपेसु मुच्छितो॥

    Hanti kuddho puthuttānaṃ, nānārūpesu mucchito.

    ‘‘असिना हन्ति अत्तानं, विसं खादन्ति मुच्छिता।

    ‘‘Asinā hanti attānaṃ, visaṃ khādanti mucchitā;

    रज्‍जुया बज्झ मीयन्ति, पब्बतामपि कन्दरे॥

    Rajjuyā bajjha mīyanti, pabbatāmapi kandare.

    ‘‘भूनहच्‍चानि 17 कम्मानि, अत्तमारणियानि च।

    ‘‘Bhūnahaccāni 18 kammāni, attamāraṇiyāni ca;

    करोन्ता नावबुज्झन्ति 19, कोधजातो पराभवो॥

    Karontā nāvabujjhanti 20, kodhajāto parābhavo.

    ‘‘इतायं कोधरूपेन, मच्‍चुपासो गुहासयो।

    ‘‘Itāyaṃ kodharūpena, maccupāso guhāsayo;

    तं दमेन समुच्छिन्दे, पञ्‍ञावीरियेन दिट्ठिया॥

    Taṃ damena samucchinde, paññāvīriyena diṭṭhiyā.

    ‘‘यथा मेतं 21 अकुसलं, समुच्छिन्देथ पण्डितो।

    ‘‘Yathā metaṃ 22 akusalaṃ, samucchindetha paṇḍito;

    तथेव धम्मे सिक्खेथ, मा नो दुम्मङ्कुयं अहु॥

    Tatheva dhamme sikkhetha, mā no dummaṅkuyaṃ ahu.

    ‘‘वीतकोधा अनायासा, वीतलोभा अनुस्सुका 23।

    ‘‘Vītakodhā anāyāsā, vītalobhā anussukā 24;

    दन्ता कोधं पहन्त्वान, परिनिब्बन्ति अनासवा’’ति 25॥ एकादसमं।

    Dantā kodhaṃ pahantvāna, parinibbanti anāsavā’’ti 26. ekādasamaṃ;

    अब्याकतवग्गो छट्ठो।

    Abyākatavaggo chaṭṭho.

    तस्सुद्दानं –

    Tassuddānaṃ –

    अब्याकतो पुरिसगति, तिस्स सीह अरक्खियं।

    Abyākato purisagati, tissa sīha arakkhiyaṃ;

    किमिलं सत्त पचला, मेत्ता भरिया कोधेकादसाति॥

    Kimilaṃ satta pacalā, mettā bhariyā kodhekādasāti.




    Next: ७. महावग्गो • 7. Mahāvaggo




    Footnotes:
    1. कोधनायं (क॰)
    2. ओदातवसनो (क॰)
    3. kodhanāyaṃ (ka.)
    4. odātavasano (ka.)
    5. अधिगच्छति (सी॰), पटिपज्‍जति (स्या॰)
    6. adhigacchati (sī.), paṭipajjati (syā.)
    7. आयसक्खं (स्या॰)
    8. āyasakkhaṃ (syā.)
    9. इतिवु॰ ८८ इतिवुत्तकेपि
    10. itivu. 88 itivuttakepi
    11. सदस्सेति (सी॰), पठमं दस्सेति (स्या॰)
    12. sadasseti (sī.), paṭhamaṃ dasseti (syā.)
    13. न अस्स हिरी ओत्तप्पञ्‍च (क॰)
    14. na assa hirī ottappañca (ka.)
    15. परमं (सी॰ स्या॰)
    16. paramaṃ (sī. syā.)
    17. भूतहच्‍चानि (सी॰ स्या॰)
    18. bhūtahaccāni (sī. syā.)
    19. करोन्तो नावबुज्झति (क॰)
    20. karonto nāvabujjhati (ka.)
    21. एकमेतं (स्या॰), एकमेतं (सी॰)
    22. ekametaṃ (syā.), ekametaṃ (sī.)
    23. अनिस्सुका (सी॰ स्या॰) तदट्ठकथासु पन ‘‘अनुस्सुका’’ त्वेव दिस्सति
    24. anissukā (sī. syā.) tadaṭṭhakathāsu pana ‘‘anussukā’’ tveva dissati
    25. परिनिब्बिस्सथनासवाति (स्या॰), परिनिब्बिंसु अनासवाति (क॰)
    26. parinibbissathanāsavāti (syā.), parinibbiṃsu anāsavāti (ka.)



    Related texts:



    अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / अङ्गुत्तरनिकाय (अट्ठकथा) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ११. कोधनसुत्तवण्णना • 11. Kodhanasuttavaṇṇanā

    टीका • Tīkā / सुत्तपिटक (टीका) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / अङ्गुत्तरनिकाय (टीका) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ११. कोधनसुत्तवण्णना • 11. Kodhanasuttavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact