Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / អង្គុត្តរនិកាយ • Aṅguttaranikāya

    ១១. កោធនសុត្តំ

    11. Kodhanasuttaṃ

    ៦៤. ‘‘សត្តិមេ , ភិក្ខវេ, ធម្មា សបត្តកន្តា សបត្តករណា កោធនំ អាគច្ឆន្តិ ឥត្ថិំ វា បុរិសំ វា។ កតមេ សត្ត? ឥធ, ភិក្ខវេ, សបត្តោ សបត្តស្ស ឯវំ ឥច្ឆតិ – ‘អហោ វតាយំ ទុព្ពណ្ណោ អស្សា’តិ! តំ កិស្ស ហេតុ? ន, ភិក្ខវេ, សបត្តោ សបត្តស្ស វណ្ណវតាយ នន្ទតិ។ កោធនោយំ 1, ភិក្ខវេ, បុរិសបុគ្គលោ កោធាភិភូតោ កោធបរេតោ, កិញ្ចាបិ សោ ហោតិ សុន្ហាតោ សុវិលិត្តោ កប្បិតកេសមស្សុ ឱទាតវត្ថវសនោ 2; អថ ខោ សោ ទុព្ពណ្ណោវ ហោតិ កោធាភិភូតោ។ អយំ, ភិក្ខវេ, បឋមោ ធម្មោ សបត្តកន្តោ សបត្តករណោ កោធនំ អាគច្ឆតិ ឥត្ថិំ វា បុរិសំ វា។

    64. ‘‘Sattime , bhikkhave, dhammā sapattakantā sapattakaraṇā kodhanaṃ āgacchanti itthiṃ vā purisaṃ vā. Katame satta? Idha, bhikkhave, sapatto sapattassa evaṃ icchati – ‘aho vatāyaṃ dubbaṇṇo assā’ti! Taṃ kissa hetu? Na, bhikkhave, sapatto sapattassa vaṇṇavatāya nandati. Kodhanoyaṃ 3, bhikkhave, purisapuggalo kodhābhibhūto kodhapareto, kiñcāpi so hoti sunhāto suvilitto kappitakesamassu odātavatthavasano 4; atha kho so dubbaṇṇova hoti kodhābhibhūto. Ayaṃ, bhikkhave, paṭhamo dhammo sapattakanto sapattakaraṇo kodhanaṃ āgacchati itthiṃ vā purisaṃ vā.

    ‘‘បុន ចបរំ, ភិក្ខវេ, សបត្តោ សបត្តស្ស ឯវំ ឥច្ឆតិ – ‘អហោ វតាយំ ទុក្ខំ សយេយ្យា’តិ! តំ កិស្ស ហេតុ? ន, ភិក្ខវេ, សបត្តោ សបត្តស្ស សុខសេយ្យាយ នន្ទតិ។ កោធនោយំ, ភិក្ខវេ, បុរិសបុគ្គលោ កោធាភិភូតោ កោធបរេតោ, កិញ្ចាបិ សោ បល្លង្កេ សេតិ គោនកត្ថតេ បដលិកត្ថតេ កទលិមិគបវរបច្ចត្ថរណេ សឧត្តរច្ឆទេ ឧភតោលោហិតកូបធានេ; អថ ខោ សោ ទុក្ខញ្ញេវ សេតិ កោធាភិភូតោ។ អយំ, ភិក្ខវេ, ទុតិយោ ធម្មោ សបត្តកន្តោ សបត្តករណោ កោធនំ អាគច្ឆតិ ឥត្ថិំ វា បុរិសំ វា។

    ‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, sapatto sapattassa evaṃ icchati – ‘aho vatāyaṃ dukkhaṃ sayeyyā’ti! Taṃ kissa hetu? Na, bhikkhave, sapatto sapattassa sukhaseyyāya nandati. Kodhanoyaṃ, bhikkhave, purisapuggalo kodhābhibhūto kodhapareto, kiñcāpi so pallaṅke seti gonakatthate paṭalikatthate kadalimigapavarapaccattharaṇe sauttaracchade ubhatolohitakūpadhāne; atha kho so dukkhaññeva seti kodhābhibhūto. Ayaṃ, bhikkhave, dutiyo dhammo sapattakanto sapattakaraṇo kodhanaṃ āgacchati itthiṃ vā purisaṃ vā.

    ‘‘បុន ចបរំ, ភិក្ខវេ, សបត្តោ សបត្តស្ស ឯវំ ឥច្ឆតិ – ‘អហោ វតាយំ ន បចុរត្ថោ អស្សា’តិ! តំ កិស្ស ហេតុ? ន, ភិក្ខវេ, សបត្តោ សបត្តស្ស បចុរត្ថតាយ នន្ទតិ ។ កោធនោយំ , ភិក្ខវេ, បុរិសបុគ្គលោ កោធាភិភូតោ កោធបរេតោ, អនត្ថម្បិ គហេត្វា ‘អត្ថោ មេ គហិតោ’តិ មញ្ញតិ , អត្ថម្បិ គហេត្វា ‘អនត្ថោ មេ គហិតោ’តិ មញ្ញតិ។ តស្សិមេ ធម្មា អញ្ញមញ្ញំ វិបច្ចនីកា គហិតា ទីឃរត្តំ អហិតាយ ទុក្ខាយ សំវត្តន្តិ កោធាភិភូតស្ស។ អយំ, ភិក្ខវេ, តតិយោ ធម្មោ សបត្តកន្តោ សបត្តករណោ កោធនំ អាគច្ឆតិ ឥត្ថិំ វា បុរិសំ វា។

    ‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, sapatto sapattassa evaṃ icchati – ‘aho vatāyaṃ na pacurattho assā’ti! Taṃ kissa hetu? Na, bhikkhave, sapatto sapattassa pacuratthatāya nandati . Kodhanoyaṃ , bhikkhave, purisapuggalo kodhābhibhūto kodhapareto, anatthampi gahetvā ‘attho me gahito’ti maññati , atthampi gahetvā ‘anattho me gahito’ti maññati. Tassime dhammā aññamaññaṃ vipaccanīkā gahitā dīgharattaṃ ahitāya dukkhāya saṃvattanti kodhābhibhūtassa. Ayaṃ, bhikkhave, tatiyo dhammo sapattakanto sapattakaraṇo kodhanaṃ āgacchati itthiṃ vā purisaṃ vā.

    ‘‘បុន ចបរំ, ភិក្ខវេ, សបត្តោ សបត្តស្ស ឯវំ ឥច្ឆតិ – ‘អហោ វតាយំ ន ភោគវា អស្សា’តិ! តំ កិស្ស ហេតុ? ន, ភិក្ខវេ, សបត្តោ សបត្តស្ស ភោគវតាយ នន្ទតិ។ កោធនស្ស, ភិក្ខវេ, បុរិសបុគ្គលស្ស កោធាភិភូតស្ស កោធបរេតស្ស, យេបិស្ស តេ ហោន្តិ ភោគា ឧដ្ឋានវីរិយាធិគតា ពាហាពលបរិចិតា សេទាវក្ខិត្តា ធម្មិកា ធម្មលទ្ធា, តេបិ រាជានោ រាជកោសំ បវេសេន្តិ កោធាភិភូតស្ស។ អយំ, ភិក្ខវេ, ចតុត្ថោ ធម្មោ សបត្តកន្តោ សបត្តករណោ កោធនំ អាគច្ឆតិ ឥត្ថិំ វា បុរិសំ វា។

    ‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, sapatto sapattassa evaṃ icchati – ‘aho vatāyaṃ na bhogavā assā’ti! Taṃ kissa hetu? Na, bhikkhave, sapatto sapattassa bhogavatāya nandati. Kodhanassa, bhikkhave, purisapuggalassa kodhābhibhūtassa kodhaparetassa, yepissa te honti bhogā uṭṭhānavīriyādhigatā bāhābalaparicitā sedāvakkhittā dhammikā dhammaladdhā, tepi rājāno rājakosaṃ pavesenti kodhābhibhūtassa. Ayaṃ, bhikkhave, catuttho dhammo sapattakanto sapattakaraṇo kodhanaṃ āgacchati itthiṃ vā purisaṃ vā.

    ‘‘បុន ចបរំ, ភិក្ខវេ, សបត្តោ សបត្តស្ស ឯវំ ឥច្ឆតិ – ‘អហោ វតាយំ ន យសវា អស្សា’តិ! តំ កិស្ស ហេតុ? ន, ភិក្ខវេ, សបត្តោ សបត្តស្ស យសវតាយ នន្ទតិ។ កោធនោយំ, ភិក្ខវេ, បុរិសបុគ្គលោ កោធាភិភូតោ កោធបរេតោ, យោបិស្ស សោ ហោតិ យសោ អប្បមាទាធិគតោ, តម្ហាបិ ធំសតិ កោធាភិភូតោ។ អយំ, ភិក្ខវេ, បញ្ចមោ ធម្មោ សបត្តកន្តោ សបត្តករណោ កោធនំ អាគច្ឆតិ ឥត្ថិំ វា បុរិសំ វា។

    ‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, sapatto sapattassa evaṃ icchati – ‘aho vatāyaṃ na yasavā assā’ti! Taṃ kissa hetu? Na, bhikkhave, sapatto sapattassa yasavatāya nandati. Kodhanoyaṃ, bhikkhave, purisapuggalo kodhābhibhūto kodhapareto, yopissa so hoti yaso appamādādhigato, tamhāpi dhaṃsati kodhābhibhūto. Ayaṃ, bhikkhave, pañcamo dhammo sapattakanto sapattakaraṇo kodhanaṃ āgacchati itthiṃ vā purisaṃ vā.

    ‘‘បុន ចបរំ, ភិក្ខវេ, សបត្តោ សបត្តស្ស ឯវំ ឥច្ឆតិ – ‘អហោ វតាយំ ន មិត្តវា អស្សា’តិ! តំ កិស្ស ហេតុ? ន, ភិក្ខវេ, សបត្តោ សបត្តស្ស មិត្តវតាយ នន្ទតិ។ កោធនំ, ភិក្ខវេ, បុរិសបុគ្គលំ កោធាភិភូតំ កោធបរេតំ, យេបិស្ស តេ ហោន្តិ មិត្តាមច្ចា ញាតិសាលោហិតា, តេបិ អារកា បរិវជ្ជន្តិ កោធាភិភូតំ។ អយំ, ភិក្ខវេ, ឆដ្ឋោ ធម្មោ សបត្តកន្តោ សបត្តករណោ កោធនំ អាគច្ឆតិ ឥត្ថិំ វា បុរិសំ វា។

    ‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, sapatto sapattassa evaṃ icchati – ‘aho vatāyaṃ na mittavā assā’ti! Taṃ kissa hetu? Na, bhikkhave, sapatto sapattassa mittavatāya nandati. Kodhanaṃ, bhikkhave, purisapuggalaṃ kodhābhibhūtaṃ kodhaparetaṃ, yepissa te honti mittāmaccā ñātisālohitā, tepi ārakā parivajjanti kodhābhibhūtaṃ. Ayaṃ, bhikkhave, chaṭṭho dhammo sapattakanto sapattakaraṇo kodhanaṃ āgacchati itthiṃ vā purisaṃ vā.

    ‘‘បុន ចបរំ, ភិក្ខវេ, សបត្តោ សបត្តស្ស ឯវំ ឥច្ឆតិ – ‘អហោ វតាយំ កាយស្ស ភេទា បរំ មរណា អបាយំ ទុគ្គតិំ វិនិបាតំ និរយំ ឧបបជ្ជេយ្យា’តិ! តំ កិស្ស ហេតុ? ន, ភិក្ខវេ, សបត្តោ សបត្តស្ស សុគតិគមនេ នន្ទតិ។ កោធនោយំ, ភិក្ខវេ, បុរិសបុគ្គលោ កោធាភិភូតោ កោធបរេតោ កាយេន ទុច្ចរិតំ ចរតិ, វាចាយ ទុច្ចរិតំ ចរតិ, មនសា ទុច្ចរិតំ ចរតិ។ សោ កាយេន ទុច្ចរិតំ ចរិត្វា វាចាយ…បេ.… កាយស្ស ភេទា បរំ មរណា អបាយំ ទុគ្គតិំ វិនិបាតំ និរយំ ឧបបជ្ជតិ កោធាភិភូតោ។ អយំ, ភិក្ខវេ, សត្តមោ ធម្មោ សបត្តកន្តោ សបត្តករណោ កោធនំ អាគច្ឆតិ ឥត្ថិំ វា បុរិសំ វា។ ឥមេ ខោ, ភិក្ខវេ, សត្ត ធម្មា សបត្តកន្តា សបត្តករណា កោធនំ អាគច្ឆន្តិ ឥត្ថិំ វា បុរិសំ វា’’តិ។

    ‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, sapatto sapattassa evaṃ icchati – ‘aho vatāyaṃ kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjeyyā’ti! Taṃ kissa hetu? Na, bhikkhave, sapatto sapattassa sugatigamane nandati. Kodhanoyaṃ, bhikkhave, purisapuggalo kodhābhibhūto kodhapareto kāyena duccaritaṃ carati, vācāya duccaritaṃ carati, manasā duccaritaṃ carati. So kāyena duccaritaṃ caritvā vācāya…pe… kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjati kodhābhibhūto. Ayaṃ, bhikkhave, sattamo dhammo sapattakanto sapattakaraṇo kodhanaṃ āgacchati itthiṃ vā purisaṃ vā. Ime kho, bhikkhave, satta dhammā sapattakantā sapattakaraṇā kodhanaṃ āgacchanti itthiṃ vā purisaṃ vā’’ti.

    ‘‘កោធនោ ទុព្ពណ្ណោ ហោតិ, អថោ ទុក្ខម្បិ សេតិ សោ;

    ‘‘Kodhano dubbaṇṇo hoti, atho dukkhampi seti so;

    អថោ អត្ថំ គហេត្វាន, អនត្ថំ អធិបជ្ជតិ 5។

    Atho atthaṃ gahetvāna, anatthaṃ adhipajjati 6.

    ‘‘តតោ កាយេន វាចាយ, វធំ កត្វាន កោធនោ;

    ‘‘Tato kāyena vācāya, vadhaṃ katvāna kodhano;

    កោធាភិភូតោ បុរិសោ, ធនជានិំ និគច្ឆតិ។

    Kodhābhibhūto puriso, dhanajāniṃ nigacchati.

    ‘‘កោធសម្មទសម្មត្តោ , អាយសក្យំ 7 និគច្ឆតិ;

    ‘‘Kodhasammadasammatto , āyasakyaṃ 8 nigacchati;

    ញាតិមិត្តា សុហជ្ជា ច, បរិវជ្ជន្តិ កោធនំ។

    Ñātimittā suhajjā ca, parivajjanti kodhanaṃ.

    9 ‘‘អនត្ថជននោ កោធោ, កោធោ ចិត្តប្បកោបនោ;

    10 ‘‘Anatthajanano kodho, kodho cittappakopano;

    ភយមន្តរតោ ជាតំ, តំ ជនោ នាវពុជ្ឈតិ។

    Bhayamantarato jātaṃ, taṃ jano nāvabujjhati.

    ‘‘កុទ្ធោ អត្ថំ ន ជានាតិ, កុទ្ធោ ធម្មំ ន បស្សតិ;

    ‘‘Kuddho atthaṃ na jānāti, kuddho dhammaṃ na passati;

    អន្ធតមំ តទា ហោតិ, យំ កោធោ សហតេ នរំ។

    Andhatamaṃ tadā hoti, yaṃ kodho sahate naraṃ.

    ‘‘យំ កុទ្ធោ ឧបរោធេតិ, សុករំ វិយ ទុក្ករំ;

    ‘‘Yaṃ kuddho uparodheti, sukaraṃ viya dukkaraṃ;

    បច្ឆា សោ វិគតេ កោធេ, អគ្គិទឌ្ឍោវ តប្បតិ។

    Pacchā so vigate kodhe, aggidaḍḍhova tappati.

    ‘‘ទុម្មង្កុយំ បទស្សេតិ 11, ធូមំ ធូមីវ បាវកោ;

    ‘‘Dummaṅkuyaṃ padasseti 12, dhūmaṃ dhūmīva pāvako;

    យតោ បតាយតិ កោធោ, យេន កុជ្ឈន្តិ មានវា។

    Yato patāyati kodho, yena kujjhanti mānavā.

    ‘‘នាស្ស ហិរី ន ឱត្តប្បំ 13, ន វាចោ ហោតិ គារវោ;

    ‘‘Nāssa hirī na ottappaṃ 14, na vāco hoti gāravo;

    កោធេន អភិភូតស្ស, ន ទីបំ ហោតិ កិញ្ចនំ។

    Kodhena abhibhūtassa, na dīpaṃ hoti kiñcanaṃ.

    ‘‘តបនីយានិ កម្មានិ, យានិ ធម្មេហិ អារកា;

    ‘‘Tapanīyāni kammāni, yāni dhammehi ārakā;

    តានិ អារោចយិស្សាមិ, តំ សុណាថ យថា តថំ។

    Tāni ārocayissāmi, taṃ suṇātha yathā tathaṃ.

    ‘‘កុទ្ធោ ហិ បិតរំ ហន្តិ, ហន្តិ កុទ្ធោ សមាតរំ;

    ‘‘Kuddho hi pitaraṃ hanti, hanti kuddho samātaraṃ;

    កុទ្ធោ ហិ ព្រាហ្មណំ ហន្តិ, ហន្តិ កុទ្ធោ បុថុជ្ជនំ។

    Kuddho hi brāhmaṇaṃ hanti, hanti kuddho puthujjanaṃ.

    ‘‘យាយ មាតុ ភតោ បោសោ, ឥមំ លោកំ អវេក្ខតិ;

    ‘‘Yāya mātu bhato poso, imaṃ lokaṃ avekkhati;

    តម្បិ បាណទទិំ សន្តិំ, ហន្តិ កុទ្ធោ បុថុជ្ជនោ។

    Tampi pāṇadadiṃ santiṃ, hanti kuddho puthujjano.

    ‘‘អត្តូបមា ហិ តេ សត្តា, អត្តា ហិ បរមោ 15 បិយោ;

    ‘‘Attūpamā hi te sattā, attā hi paramo 16 piyo;

    ហន្តិ កុទ្ធោ បុថុត្តានំ, នានារូបេសុ មុច្ឆិតោ។

    Hanti kuddho puthuttānaṃ, nānārūpesu mucchito.

    ‘‘អសិនា ហន្តិ អត្តានំ, វិសំ ខាទន្តិ មុច្ឆិតា;

    ‘‘Asinā hanti attānaṃ, visaṃ khādanti mucchitā;

    រជ្ជុយា ពជ្ឈ មីយន្តិ, បព្ពតាមបិ កន្ទរេ។

    Rajjuyā bajjha mīyanti, pabbatāmapi kandare.

    ‘‘ភូនហច្ចានិ 17 កម្មានិ, អត្តមារណិយានិ ច;

    ‘‘Bhūnahaccāni 18 kammāni, attamāraṇiyāni ca;

    ករោន្តា នាវពុជ្ឈន្តិ 19, កោធជាតោ បរាភវោ។

    Karontā nāvabujjhanti 20, kodhajāto parābhavo.

    ‘‘ឥតាយំ កោធរូបេន, មច្ចុបាសោ គុហាសយោ;

    ‘‘Itāyaṃ kodharūpena, maccupāso guhāsayo;

    តំ ទមេន សមុច្ឆិន្ទេ, បញ្ញាវីរិយេន ទិដ្ឋិយា។

    Taṃ damena samucchinde, paññāvīriyena diṭṭhiyā.

    ‘‘យថា មេតំ 21 អកុសលំ, សមុច្ឆិន្ទេថ បណ្ឌិតោ;

    ‘‘Yathā metaṃ 22 akusalaṃ, samucchindetha paṇḍito;

    តថេវ ធម្មេ សិក្ខេថ, មា នោ ទុម្មង្កុយំ អហុ។

    Tatheva dhamme sikkhetha, mā no dummaṅkuyaṃ ahu.

    ‘‘វីតកោធា អនាយាសា, វីតលោភា អនុស្សុកា 23;

    ‘‘Vītakodhā anāyāsā, vītalobhā anussukā 24;

    ទន្តា កោធំ បហន្ត្វាន, បរិនិព្ពន្តិ អនាសវា’’តិ 25។ ឯកាទសមំ;

    Dantā kodhaṃ pahantvāna, parinibbanti anāsavā’’ti 26. ekādasamaṃ;

    អព្យាកតវគ្គោ ឆដ្ឋោ។

    Abyākatavaggo chaṭṭho.

    តស្សុទ្ទានំ –

    Tassuddānaṃ –

    អព្យាកតោ បុរិសគតិ, តិស្ស សីហ អរក្ខិយំ;

    Abyākato purisagati, tissa sīha arakkhiyaṃ;

    កិមិលំ សត្ត បចលា, មេត្តា ភរិយា កោធេកាទសាតិ។

    Kimilaṃ satta pacalā, mettā bhariyā kodhekādasāti.




    Next: ៧. មហាវគ្គោ • 7. Mahāvaggo




    Footnotes:
    1. កោធនាយំ (ក.)
    2. ឱទាតវសនោ (ក.)
    3. kodhanāyaṃ (ka.)
    4. odātavasano (ka.)
    5. អធិគច្ឆតិ (សី.), បដិបជ្ជតិ (ស្យា.)
    6. adhigacchati (sī.), paṭipajjati (syā.)
    7. អាយសក្ខំ (ស្យា.)
    8. āyasakkhaṃ (syā.)
    9. ឥតិវុ. ៨៨ ឥតិវុត្តកេបិ
    10. itivu. 88 itivuttakepi
    11. សទស្សេតិ (សី.), បឋមំ ទស្សេតិ (ស្យា.)
    12. sadasseti (sī.), paṭhamaṃ dasseti (syā.)
    13. ន អស្ស ហិរី ឱត្តប្បញ្ច (ក.)
    14. na assa hirī ottappañca (ka.)
    15. បរមំ (សី. ស្យា.)
    16. paramaṃ (sī. syā.)
    17. ភូតហច្ចានិ (សី. ស្យា.)
    18. bhūtahaccāni (sī. syā.)
    19. ករោន្តោ នាវពុជ្ឈតិ (ក.)
    20. karonto nāvabujjhati (ka.)
    21. ឯកមេតំ (ស្យា.), ឯកមេតំ (សី.)
    22. ekametaṃ (syā.), ekametaṃ (sī.)
    23. អនិស្សុកា (សី. ស្យា.) តទដ្ឋកថាសុ បន ‘‘អនុស្សុកា’’ ត្វេវ ទិស្សតិ
    24. anissukā (sī. syā.) tadaṭṭhakathāsu pana ‘‘anussukā’’ tveva dissati
    25. បរិនិព្ពិស្សថនាសវាតិ (ស្យា.), បរិនិព្ពិំសុ អនាសវាតិ (ក.)
    26. parinibbissathanāsavāti (syā.), parinibbiṃsu anāsavāti (ka.)



    Related texts:



    អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / សុត្តបិដក (អដ្ឋកថា) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / អង្គុត្តរនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ១១. កោធនសុត្តវណ្ណនា • 11. Kodhanasuttavaṇṇanā

    ដីកា • Tīkā / សុត្តបិដក (ដីកា) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / អង្គុត្តរនិកាយ (ដីកា) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ១១. កោធនសុត្តវណ្ណនា • 11. Kodhanasuttavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact