Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / အင္ဂုတ္တရနိကာယ • Aṅguttaranikāya |
၁၁. ကောဓနသုတ္တံ
11. Kodhanasuttaṃ
၆၄. ‘‘သတ္တိမေ , ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မာ သပတ္တကန္တာ သပတ္တကရဏာ ကောဓနံ အာဂစ္ဆန္တိ ဣတ္ထိံ ဝာ ပုရိသံ ဝာ။ ကတမေ သတ္တ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, သပတ္တော သပတ္တသ္သ ဧဝံ ဣစ္ဆတိ – ‘အဟော ဝတာယံ ဒုဗ္ဗဏ္ဏော အသ္သာ’တိ! တံ ကိသ္သ ဟေတု? န, ဘိက္ခဝေ, သပတ္တော သပတ္တသ္သ ဝဏ္ဏဝတာယ နန္ဒတိ။ ကောဓနောယံ 1, ဘိက္ခဝေ, ပုရိသပုဂ္ဂလော ကောဓာဘိဘူတော ကောဓပရေတော, ကိဉ္စာပိ သော ဟောတိ သုန္ဟာတော သုဝိလိတ္တော ကပ္ပိတကေသမသ္သု ဩဒာတဝတ္ထဝသနော 2; အထ ခော သော ဒုဗ္ဗဏ္ဏောဝ ဟောတိ ကောဓာဘိဘူတော။ အယံ, ဘိက္ခဝေ, ပဌမော ဓမ္မော သပတ္တကန္တော သပတ္တကရဏော ကောဓနံ အာဂစ္ဆတိ ဣတ္ထိံ ဝာ ပုရိသံ ဝာ။
64. ‘‘Sattime , bhikkhave, dhammā sapattakantā sapattakaraṇā kodhanaṃ āgacchanti itthiṃ vā purisaṃ vā. Katame satta? Idha, bhikkhave, sapatto sapattassa evaṃ icchati – ‘aho vatāyaṃ dubbaṇṇo assā’ti! Taṃ kissa hetu? Na, bhikkhave, sapatto sapattassa vaṇṇavatāya nandati. Kodhanoyaṃ 3, bhikkhave, purisapuggalo kodhābhibhūto kodhapareto, kiñcāpi so hoti sunhāto suvilitto kappitakesamassu odātavatthavasano 4; atha kho so dubbaṇṇova hoti kodhābhibhūto. Ayaṃ, bhikkhave, paṭhamo dhammo sapattakanto sapattakaraṇo kodhanaṃ āgacchati itthiṃ vā purisaṃ vā.
‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, သပတ္တော သပတ္တသ္သ ဧဝံ ဣစ္ဆတိ – ‘အဟော ဝတာယံ ဒုက္ခံ သယေယ္ယာ’တိ! တံ ကိသ္သ ဟေတု? န, ဘိက္ခဝေ, သပတ္တော သပတ္တသ္သ သုခသေယ္ယာယ နန္ဒတိ။ ကောဓနောယံ, ဘိက္ခဝေ, ပုရိသပုဂ္ဂလော ကောဓာဘိဘူတော ကောဓပရေတော, ကိဉ္စာပိ သော ပလ္လင္ကေ သေတိ ဂောနကတ္ထတေ ပဋလိကတ္ထတေ ကဒလိမိဂပဝရပစ္စတ္ထရဏေ သဥတ္တရစ္ဆဒေ ဥဘတောလောဟိတကူပဓာနေ; အထ ခော သော ဒုက္ခညေဝ သေတိ ကောဓာဘိဘူတော။ အယံ, ဘိက္ခဝေ, ဒုတိယော ဓမ္မော သပတ္တကန္တော သပတ္တကရဏော ကောဓနံ အာဂစ္ဆတိ ဣတ္ထိံ ဝာ ပုရိသံ ဝာ။
‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, sapatto sapattassa evaṃ icchati – ‘aho vatāyaṃ dukkhaṃ sayeyyā’ti! Taṃ kissa hetu? Na, bhikkhave, sapatto sapattassa sukhaseyyāya nandati. Kodhanoyaṃ, bhikkhave, purisapuggalo kodhābhibhūto kodhapareto, kiñcāpi so pallaṅke seti gonakatthate paṭalikatthate kadalimigapavarapaccattharaṇe sauttaracchade ubhatolohitakūpadhāne; atha kho so dukkhaññeva seti kodhābhibhūto. Ayaṃ, bhikkhave, dutiyo dhammo sapattakanto sapattakaraṇo kodhanaṃ āgacchati itthiṃ vā purisaṃ vā.
‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, သပတ္တော သပတ္တသ္သ ဧဝံ ဣစ္ဆတိ – ‘အဟော ဝတာယံ န ပစုရတ္ထော အသ္သာ’တိ! တံ ကိသ္သ ဟေတု? န, ဘိက္ခဝေ, သပတ္တော သပတ္တသ္သ ပစုရတ္ထတာယ နန္ဒတိ ။ ကောဓနောယံ , ဘိက္ခဝေ, ပုရိသပုဂ္ဂလော ကောဓာဘိဘူတော ကောဓပရေတော, အနတ္ထမ္ပိ ဂဟေတ္ဝာ ‘အတ္ထော မေ ဂဟိတော’တိ မညတိ , အတ္ထမ္ပိ ဂဟေတ္ဝာ ‘အနတ္ထော မေ ဂဟိတော’တိ မညတိ။ တသ္သိမေ ဓမ္မာ အညမညံ ဝိပစ္စနီကာ ဂဟိတာ ဒီဃရတ္တံ အဟိတာယ ဒုက္ခာယ သံဝတ္တန္တိ ကောဓာဘိဘူတသ္သ။ အယံ, ဘိက္ခဝေ, တတိယော ဓမ္မော သပတ္တကန္တော သပတ္တကရဏော ကောဓနံ အာဂစ္ဆတိ ဣတ္ထိံ ဝာ ပုရိသံ ဝာ။
‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, sapatto sapattassa evaṃ icchati – ‘aho vatāyaṃ na pacurattho assā’ti! Taṃ kissa hetu? Na, bhikkhave, sapatto sapattassa pacuratthatāya nandati . Kodhanoyaṃ , bhikkhave, purisapuggalo kodhābhibhūto kodhapareto, anatthampi gahetvā ‘attho me gahito’ti maññati , atthampi gahetvā ‘anattho me gahito’ti maññati. Tassime dhammā aññamaññaṃ vipaccanīkā gahitā dīgharattaṃ ahitāya dukkhāya saṃvattanti kodhābhibhūtassa. Ayaṃ, bhikkhave, tatiyo dhammo sapattakanto sapattakaraṇo kodhanaṃ āgacchati itthiṃ vā purisaṃ vā.
‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, သပတ္တော သပတ္တသ္သ ဧဝံ ဣစ္ဆတိ – ‘အဟော ဝတာယံ န ဘောဂဝာ အသ္သာ’တိ! တံ ကိသ္သ ဟေတု? န, ဘိက္ခဝေ, သပတ္တော သပတ္တသ္သ ဘောဂဝတာယ နန္ဒတိ။ ကောဓနသ္သ, ဘိက္ခဝေ, ပုရိသပုဂ္ဂလသ္သ ကောဓာဘိဘူတသ္သ ကောဓပရေတသ္သ, ယေပိသ္သ တေ ဟောန္တိ ဘောဂာ ဥဋ္ဌာနဝီရိယာဓိဂတာ ဗာဟာဗလပရိစိတာ သေဒာဝက္ခိတ္တာ ဓမ္မိကာ ဓမ္မလဒ္ဓာ, တေပိ ရာဇာနော ရာဇကောသံ ပဝေသေန္တိ ကောဓာဘိဘူတသ္သ။ အယံ, ဘိက္ခဝေ, စတုတ္ထော ဓမ္မော သပတ္တကန္တော သပတ္တကရဏော ကောဓနံ အာဂစ္ဆတိ ဣတ္ထိံ ဝာ ပုရိသံ ဝာ။
‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, sapatto sapattassa evaṃ icchati – ‘aho vatāyaṃ na bhogavā assā’ti! Taṃ kissa hetu? Na, bhikkhave, sapatto sapattassa bhogavatāya nandati. Kodhanassa, bhikkhave, purisapuggalassa kodhābhibhūtassa kodhaparetassa, yepissa te honti bhogā uṭṭhānavīriyādhigatā bāhābalaparicitā sedāvakkhittā dhammikā dhammaladdhā, tepi rājāno rājakosaṃ pavesenti kodhābhibhūtassa. Ayaṃ, bhikkhave, catuttho dhammo sapattakanto sapattakaraṇo kodhanaṃ āgacchati itthiṃ vā purisaṃ vā.
‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, သပတ္တော သပတ္တသ္သ ဧဝံ ဣစ္ဆတိ – ‘အဟော ဝတာယံ န ယသဝာ အသ္သာ’တိ! တံ ကိသ္သ ဟေတု? န, ဘိက္ခဝေ, သပတ္တော သပတ္တသ္သ ယသဝတာယ နန္ဒတိ။ ကောဓနောယံ, ဘိက္ခဝေ, ပုရိသပုဂ္ဂလော ကောဓာဘိဘူတော ကောဓပရေတော, ယောပိသ္သ သော ဟောတိ ယသော အပ္ပမာဒာဓိဂတော, တမ္ဟာပိ ဓံသတိ ကောဓာဘိဘူတော။ အယံ, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စမော ဓမ္မော သပတ္တကန္တော သပတ္တကရဏော ကောဓနံ အာဂစ္ဆတိ ဣတ္ထိံ ဝာ ပုရိသံ ဝာ။
‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, sapatto sapattassa evaṃ icchati – ‘aho vatāyaṃ na yasavā assā’ti! Taṃ kissa hetu? Na, bhikkhave, sapatto sapattassa yasavatāya nandati. Kodhanoyaṃ, bhikkhave, purisapuggalo kodhābhibhūto kodhapareto, yopissa so hoti yaso appamādādhigato, tamhāpi dhaṃsati kodhābhibhūto. Ayaṃ, bhikkhave, pañcamo dhammo sapattakanto sapattakaraṇo kodhanaṃ āgacchati itthiṃ vā purisaṃ vā.
‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, သပတ္တော သပတ္တသ္သ ဧဝံ ဣစ္ဆတိ – ‘အဟော ဝတာယံ န မိတ္တဝာ အသ္သာ’တိ! တံ ကိသ္သ ဟေတု? န, ဘိက္ခဝေ, သပတ္တော သပတ္တသ္သ မိတ္တဝတာယ နန္ဒတိ။ ကောဓနံ, ဘိက္ခဝေ, ပုရိသပုဂ္ဂလံ ကောဓာဘိဘူတံ ကောဓပရေတံ, ယေပိသ္သ တေ ဟောန္တိ မိတ္တာမစ္စာ ဉာတိသာလောဟိတာ, တေပိ အာရကာ ပရိဝဇ္ဇန္တိ ကောဓာဘိဘူတံ။ အယံ, ဘိက္ခဝေ, ဆဋ္ဌော ဓမ္မော သပတ္တကန္တော သပတ္တကရဏော ကောဓနံ အာဂစ္ဆတိ ဣတ္ထိံ ဝာ ပုရိသံ ဝာ။
‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, sapatto sapattassa evaṃ icchati – ‘aho vatāyaṃ na mittavā assā’ti! Taṃ kissa hetu? Na, bhikkhave, sapatto sapattassa mittavatāya nandati. Kodhanaṃ, bhikkhave, purisapuggalaṃ kodhābhibhūtaṃ kodhaparetaṃ, yepissa te honti mittāmaccā ñātisālohitā, tepi ārakā parivajjanti kodhābhibhūtaṃ. Ayaṃ, bhikkhave, chaṭṭho dhammo sapattakanto sapattakaraṇo kodhanaṃ āgacchati itthiṃ vā purisaṃ vā.
‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, သပတ္တော သပတ္တသ္သ ဧဝံ ဣစ္ဆတိ – ‘အဟော ဝတာယံ ကာယသ္သ ဘေဒာ ပရံ မရဏာ အပာယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပာတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇေယ္ယာ’တိ! တံ ကိသ္သ ဟေတု? န, ဘိက္ခဝေ, သပတ္တော သပတ္တသ္သ သုဂတိဂမနေ နန္ဒတိ။ ကောဓနောယံ, ဘိက္ခဝေ, ပုရိသပုဂ္ဂလော ကောဓာဘိဘူတော ကောဓပရေတော ကာယေန ဒုစ္စရိတံ စရတိ, ဝာစာယ ဒုစ္စရိတံ စရတိ, မနသာ ဒုစ္စရိတံ စရတိ။ သော ကာယေန ဒုစ္စရိတံ စရိတ္ဝာ ဝာစာယ။ပေ.။ ကာယသ္သ ဘေဒာ ပရံ မရဏာ အပာယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပာတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇတိ ကောဓာဘိဘူတော။ အယံ, ဘိက္ခဝေ, သတ္တမော ဓမ္မော သပတ္တကန္တော သပတ္တကရဏော ကောဓနံ အာဂစ္ဆတိ ဣတ္ထိံ ဝာ ပုရိသံ ဝာ။ ဣမေ ခော, ဘိက္ခဝေ, သတ္တ ဓမ္မာ သပတ္တကန္တာ သပတ္တကရဏာ ကောဓနံ အာဂစ္ဆန္တိ ဣတ္ထိံ ဝာ ပုရိသံ ဝာ’’တိ။
‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, sapatto sapattassa evaṃ icchati – ‘aho vatāyaṃ kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjeyyā’ti! Taṃ kissa hetu? Na, bhikkhave, sapatto sapattassa sugatigamane nandati. Kodhanoyaṃ, bhikkhave, purisapuggalo kodhābhibhūto kodhapareto kāyena duccaritaṃ carati, vācāya duccaritaṃ carati, manasā duccaritaṃ carati. So kāyena duccaritaṃ caritvā vācāya…pe… kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjati kodhābhibhūto. Ayaṃ, bhikkhave, sattamo dhammo sapattakanto sapattakaraṇo kodhanaṃ āgacchati itthiṃ vā purisaṃ vā. Ime kho, bhikkhave, satta dhammā sapattakantā sapattakaraṇā kodhanaṃ āgacchanti itthiṃ vā purisaṃ vā’’ti.
‘‘ကောဓနော ဒုဗ္ဗဏ္ဏော ဟောတိ၊ အထော ဒုက္ခမ္ပိ သေတိ သော။
‘‘Kodhano dubbaṇṇo hoti, atho dukkhampi seti so;
‘‘တတော ကာယေန ဝာစာယ၊ ဝဓံ ကတ္ဝာန ကောဓနော။
‘‘Tato kāyena vācāya, vadhaṃ katvāna kodhano;
ကောဓာဘိဘူတော ပုရိသော၊ ဓနဇာနိံ နိဂစ္ဆတိ။
Kodhābhibhūto puriso, dhanajāniṃ nigacchati.
ဉာတိမိတ္တာ သုဟဇ္ဇာ စ၊ ပရိဝဇ္ဇန္တိ ကောဓနံ။
Ñātimittā suhajjā ca, parivajjanti kodhanaṃ.
ဘယမန္တရတော ဇာတံ၊ တံ ဇနော နာဝဗုဇ္ဈတိ။
Bhayamantarato jātaṃ, taṃ jano nāvabujjhati.
‘‘ကုဒ္ဓော အတ္ထံ န ဇာနာတိ၊ ကုဒ္ဓော ဓမ္မံ န ပသ္သတိ။
‘‘Kuddho atthaṃ na jānāti, kuddho dhammaṃ na passati;
အန္ဓတမံ တဒာ ဟောတိ၊ ယံ ကောဓော သဟတေ နရံ။
Andhatamaṃ tadā hoti, yaṃ kodho sahate naraṃ.
‘‘ယံ ကုဒ္ဓော ဥပရောဓေတိ၊ သုကရံ ဝိယ ဒုက္ကရံ။
‘‘Yaṃ kuddho uparodheti, sukaraṃ viya dukkaraṃ;
ပစ္ဆာ သော ဝိဂတေ ကောဓေ၊ အဂ္ဂိဒဍ္ဎောဝ တပ္ပတိ။
Pacchā so vigate kodhe, aggidaḍḍhova tappati.
ယတော ပတာယတိ ကောဓော၊ ယေန ကုဇ္ဈန္တိ မာနဝာ။
Yato patāyati kodho, yena kujjhanti mānavā.
ကောဓေန အဘိဘူတသ္သ၊ န ဒီပံ ဟောတိ ကိဉ္စနံ။
Kodhena abhibhūtassa, na dīpaṃ hoti kiñcanaṃ.
‘‘တပနီယာနိ ကမ္မာနိ၊ ယာနိ ဓမ္မေဟိ အာရကာ။
‘‘Tapanīyāni kammāni, yāni dhammehi ārakā;
တာနိ အာရောစယိသ္သာမိ၊ တံ သုဏာထ ယထာ တထံ။
Tāni ārocayissāmi, taṃ suṇātha yathā tathaṃ.
‘‘ကုဒ္ဓော ဟိ ပိတရံ ဟန္တိ၊ ဟန္တိ ကုဒ္ဓော သမာတရံ။
‘‘Kuddho hi pitaraṃ hanti, hanti kuddho samātaraṃ;
ကုဒ္ဓော ဟိ ဗ္ရာဟ္မဏံ ဟန္တိ၊ ဟန္တိ ကုဒ္ဓော ပုထုဇ္ဇနံ။
Kuddho hi brāhmaṇaṃ hanti, hanti kuddho puthujjanaṃ.
‘‘ယာယ မာတု ဘတော ပောသော၊ ဣမံ လောကံ အဝေက္ခတိ။
‘‘Yāya mātu bhato poso, imaṃ lokaṃ avekkhati;
တမ္ပိ ပာဏဒဒိံ သန္တိံ၊ ဟန္တိ ကုဒ္ဓော ပုထုဇ္ဇနော။
Tampi pāṇadadiṃ santiṃ, hanti kuddho puthujjano.
ဟန္တိ ကုဒ္ဓော ပုထုတ္တာနံ၊ နာနာရူပေသု မုစ္ဆိတော။
Hanti kuddho puthuttānaṃ, nānārūpesu mucchito.
‘‘အသိနာ ဟန္တိ အတ္တာနံ၊ ဝိသံ ခာဒန္တိ မုစ္ဆိတာ။
‘‘Asinā hanti attānaṃ, visaṃ khādanti mucchitā;
ရဇ္ဇုယာ ဗဇ္ဈ မီယန္တိ၊ ပဗ္ဗတာမပိ ကန္ဒရေ။
Rajjuyā bajjha mīyanti, pabbatāmapi kandare.
‘‘ဣတာယံ ကောဓရူပေန၊ မစ္စုပာသော ဂုဟာသယော။
‘‘Itāyaṃ kodharūpena, maccupāso guhāsayo;
တံ ဒမေန သမုစ္ဆိန္ဒေ၊ ပညာဝီရိယေန ဒိဋ္ဌိယာ။
Taṃ damena samucchinde, paññāvīriyena diṭṭhiyā.
တထေဝ ဓမ္မေ သိက္ခေထ၊ မာ နော ဒုမ္မင္ကုယံ အဟု။
Tatheva dhamme sikkhetha, mā no dummaṅkuyaṃ ahu.
ဒန္တာ ကောဓံ ပဟန္တ္ဝာန၊ ပရိနိဗ္ဗန္တိ အနာသဝာ’’တိ 25။ ဧကာဒသမံ။
Dantā kodhaṃ pahantvāna, parinibbanti anāsavā’’ti 26. ekādasamaṃ;
အဗ္ယာကတဝဂ္ဂော ဆဋ္ဌော။
Abyākatavaggo chaṭṭho.
တသ္သုဒ္ဒာနံ –
Tassuddānaṃ –
အဗ္ယာကတော ပုရိသဂတိ၊ တိသ္သ သီဟ အရက္ခိယံ။
Abyākato purisagati, tissa sīha arakkhiyaṃ;
ကိမိလံ သတ္တ ပစလာ၊ မေတ္တာ ဘရိယာ ကောဓေကာဒသာတိ။
Kimilaṃ satta pacalā, mettā bhariyā kodhekādasāti.
Footnotes:
Related texts:
အဋ္ဌကထာ • Aṭṭhakathā / သုတ္တပိဋက (အဋ္ဌကထာ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / အင္ဂုတ္တရနိကာယ (အဋ္ဌကထာ) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ၁၁. ကောဓနသုတ္တဝဏ္ဏနာ • 11. Kodhanasuttavaṇṇanā
ဋီကာ • Tīkā / သုတ္တပိဋက (ဋီကာ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / အင္ဂုတ္တရနိကာယ (ဋီကာ) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ၁၁. ကောဓနသုတ္တဝဏ္ဏနာ • 11. Kodhanasuttavaṇṇanā