| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / អង្គុត្តរនិកាយ (ដីកា) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
១១. កោធនសុត្តវណ្ណនា
11. Kodhanasuttavaṇṇanā
៦៤. ឯកាទសមេ សបត្តករណាតិ វា សបត្តេហិ កាតព្ពា។ កោធនន្តិ កុជ្ឈនសីលំ។ កោធនោយន្តិ កុជ្ឈនោ អយំ។ អយន្តិ ច និបាតមត្តំ។ កោធបរេតោតិ កោធេន អនុគតោ, បរាភិភូតោ វា។ ទុព្ពណ្ណោវ ហោតីតិ បកតិយា វណ្ណវាបិ អលង្កតប្បដិយត្តោបិ មុខវិការាទិវសេន វិរូបោ ឯវ ហោតិ។ ឯតរហិ អាយតិញ្ចាតិ កោធាភិភូតស្ស ឯកន្តមិទំ ផលន្តិ ទីបេតុំ ‘‘ទុព្ពណ្ណោវា’’តិ អវធារណំ កត្វា បុន ‘‘កោធាភិភូតោ’’តិ វុត្តំ។
64. Ekādasame sapattakaraṇāti vā sapattehi kātabbā. Kodhananti kujjhanasīlaṃ. Kodhanoyanti kujjhano ayaṃ. Ayanti ca nipātamattaṃ. Kodhaparetoti kodhena anugato, parābhibhūto vā. Dubbaṇṇova hotīti pakatiyā vaṇṇavāpi alaṅkatappaṭiyattopi mukhavikārādivasena virūpo eva hoti. Etarahi āyatiñcāti kodhābhibhūtassa ekantamidaṃ phalanti dīpetuṃ ‘‘dubbaṇṇovā’’ti avadhāraṇaṃ katvā puna ‘‘kodhābhibhūto’’ti vuttaṃ.
អយសភាវន្តិ អកិត្តិមភាវំ។ អត្តនោ បរេសញ្ច អនត្ថំ ជនេតីតិ អនត្ថជននោ។ អន្តរតោតិ អព្ភន្តរតោ, ចិត្តតោ វា។ តំ ជនោ នាវពុជ្ឈតីតិ កោធសង្ខាតំ អន្តរតោ អព្ភន្តរេ អត្តនោ ចិត្តេយេវ ជាតំ អនត្ថជននចិត្តប្បកោបនាទិភយំ ភយហេតុំ អយំ ពាលមហាជនោ ន ជានាតិ។ យន្តិ យត្ថ។ ភុម្មត្ថេ ហិ ឯតំ បច្ចត្តវចនំ។ យស្មិំ កាលេ កោធោ សហតេ នរំ, អន្ធតមំ តទា ហោតីតិ សម្ពន្ធោ។ យន្តិ វា ការណវចនំ, យស្មា កោធោ ឧប្បជ្ជមានោ នរំ សហតេ អភិភវតិ, តស្មា អន្ធតមំ តទា ហោតិ, យទា កុទ្ធោតិ អត្ថោ យំ-តំ-សទ្ទានំ ឯកន្តសម្ពន្ធភាវតោ។ អថ វា យន្តិ កិរិយាបរាមសនំ។ សហតេតិ យទេតំ កោធស្ស សហនំ អភិភវនំ, ឯតំ អន្ធតមំ ភវនន្តិ អត្ថោ។ អថ វា យំ នរំ កោធោ សហតេ អភិភវតិ, តស្ស អន្ធតមំ តទា ហោតិ។ តតោ ច កុទ្ធោ អត្ថំ ន ជានាតិ, កុទ្ធោ ធម្មំ ន បស្សតីតិ។
Ayasabhāvanti akittimabhāvaṃ. Attano paresañca anatthaṃ janetīti anatthajanano. Antaratoti abbhantarato, cittato vā. Taṃ jano nāvabujjhatīti kodhasaṅkhātaṃ antarato abbhantare attano citteyeva jātaṃ anatthajananacittappakopanādibhayaṃ bhayahetuṃ ayaṃ bālamahājano na jānāti. Yanti yattha. Bhummatthe hi etaṃ paccattavacanaṃ. Yasmiṃ kāle kodho sahate naraṃ, andhatamaṃ tadā hotīti sambandho. Yanti vā kāraṇavacanaṃ, yasmā kodho uppajjamāno naraṃ sahate abhibhavati, tasmā andhatamaṃ tadā hoti, yadā kuddhoti attho yaṃ-taṃ-saddānaṃ ekantasambandhabhāvato. Atha vā yanti kiriyāparāmasanaṃ. Sahateti yadetaṃ kodhassa sahanaṃ abhibhavanaṃ, etaṃ andhatamaṃ bhavananti attho. Atha vā yaṃ naraṃ kodho sahate abhibhavati, tassa andhatamaṃ tadā hoti. Tato ca kuddho atthaṃ na jānāti, kuddho dhammaṃ na passatīti.
ភូនំ វុច្ចតិ វុទ្ធិ, តស្ស ហននំ ឃាតោ ឯតេសន្តិ ភូនហច្ចានិ។ តេនាហ ‘‘ហតវុទ្ធីនី’’តិ។ ទម-សទ្ទេន វុត្តមេវត្ថំ វិភាវេតុំ បញ្ញាវីរិយេន ទិដ្ឋិយាតិ វុត្តន្តិ ទស្សេន្តោ ‘‘កតរេន ទមេនា’’តិអាទិមាហ។ អនេកត្ថោ ហិ ទម-សទ្ទោ។ ‘‘សច្ចេន ទន្តោ ទមសា ឧបេតោ, វេទន្តគូ វុសិតព្រហ្មចរិយោ’’តិ (សំ. និ. ១.១៩៥; សុ. និ. ៤៦៧) ឯត្ថ ហិ ឥន្ទ្រិយសំវរោ ទមោតិ វុត្តោ ‘‘មនច្ឆដ្ឋានិ ឥន្ទ្រិយានិ ទមេតី’’តិ កត្វា។ ‘‘យទិ សច្ចា ទមា ចាគា, ខន្ត្យា ភិយ្យោធ វិជ្ជតី’’តិ (សំ. និ. ១.២៤៦; សុ. និ. ១៩១) ឯត្ថ បញ្ញា ទមោ ‘‘សំកិលេសំ ទមេតិ បជហតី’’តិ កត្វា។ ‘‘ទានេន ទមេន សំយមេន សច្ចវជ្ជេន អត្ថិ បុញ្ញំ, អត្ថិ បុញ្ញស្ស អាគមោ’’តិ (សំ. និ. ៤.៣៦៥) ឯត្ថ ឧបោសថកម្មំ ទមោ ‘‘ឧបវសនវសេន កាយកម្មាទីនិ ទមេតី’’តិ កត្វា។ ‘‘សក្ខិស្សសិ ខោ ត្វំ, បុណ្ណ, ឥមិនា ទមូបសមេន សមន្នាគតោ សុនាបរន្តស្មិំ ជនបទន្តរេ វិហរិតុ’’ន្តិ (ម. និ. ៣.៣៩៦; សំ. និ. ៤.៨៨) ឯត្ថ អធិវាសនក្ខន្តិ ទមោ ‘‘កោធូបនាហមក្ខាទិកេ ទមេតិ វិនោទេតី’’តិ កត្វា។ ‘‘ន មានកាមស្ស ទមោ ឥធត្ថិ, ន មោនមត្ថិ អសមាហិតស្សា’’តិ (សំ. និ. ១.៩) ឯត្ថ អភិសម្ពោជ្ឈង្គាទិកោ សមាធិបក្ខិកោ ធម្មោ ទមោ ‘‘ទម្មតិ ចិត្តំ ឯតេនា’’តិ កត្វា។ ឥធាបិ ‘‘តំ ទមេន សមុច្ឆិន្ទេ, បញ្ញាវីរិយេន ទិដ្ឋិយា’’តិ វចនតោ ទម-សទ្ទេន បញ្ញាវីរិយទិដ្ឋិយោ វុត្តា។
Bhūnaṃ vuccati vuddhi, tassa hananaṃ ghāto etesanti bhūnahaccāni. Tenāha ‘‘hatavuddhīnī’’ti. Dama-saddena vuttamevatthaṃ vibhāvetuṃ paññāvīriyena diṭṭhiyāti vuttanti dassento ‘‘katarena damenā’’tiādimāha. Anekattho hi dama-saddo. ‘‘Saccena danto damasā upeto, vedantagū vusitabrahmacariyo’’ti (saṃ. ni. 1.195; su. ni. 467) ettha hi indriyasaṃvaro damoti vutto ‘‘manacchaṭṭhāni indriyāni dametī’’ti katvā. ‘‘Yadi saccā damā cāgā, khantyā bhiyyodha vijjatī’’ti (saṃ. ni. 1.246; su. ni. 191) ettha paññā damo ‘‘saṃkilesaṃ dameti pajahatī’’ti katvā. ‘‘Dānena damena saṃyamena saccavajjena atthi puññaṃ, atthi puññassa āgamo’’ti (saṃ. ni. 4.365) ettha uposathakammaṃ damo ‘‘upavasanavasena kāyakammādīni dametī’’ti katvā. ‘‘Sakkhissasi kho tvaṃ, puṇṇa, iminā damūpasamena samannāgato sunāparantasmiṃ janapadantare viharitu’’nti (ma. ni. 3.396; saṃ. ni. 4.88) ettha adhivāsanakkhanti damo ‘‘kodhūpanāhamakkhādike dameti vinodetī’’ti katvā. ‘‘Na mānakāmassa damo idhatthi, na monamatthi asamāhitassā’’ti (saṃ. ni. 1.9) ettha abhisambojjhaṅgādiko samādhipakkhiko dhammo damo ‘‘dammati cittaṃ etenā’’ti katvā. Idhāpi ‘‘taṃ damena samucchinde, paññāvīriyena diṭṭhiyā’’ti vacanato dama-saddena paññāvīriyadiṭṭhiyo vuttā.
កោធនសុត្តវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Kodhanasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
អព្យាកតវគ្គវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Abyākatavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / អង្គុត្តរនិកាយ • Aṅguttaranikāya / ១១. កោធនសុត្តំ • 11. Kodhanasuttaṃ
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / សុត្តបិដក (អដ្ឋកថា) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / អង្គុត្តរនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ១១. កោធនសុត្តវណ្ណនា • 11. Kodhanasuttavaṇṇanā
