| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / องฺคุตฺตรนิกาย (ฎีกา) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
๑. โกธเปยฺยาลํ
1. Kodhapeyyālaṃ
๑๘๑. อิโต ปเรสุ โกธวคฺคาทีสุ อุปนนฺธนลกฺขโณติ กุชฺฌนวเสน ‘‘อโกฺกจฺฉิ มํ อวธิ ม’’นฺติอาทินา (ธ. ป. ๓, ๔) จิตฺตปริโยนนฺธนลกฺขโณฯ ปุพฺพกาลิกํ โกธํ อุปนยฺหติ พนฺธติ, กุชฺฌนาการํ ปพนฺธติ ฆเฎติฯ อาฆาตวตฺถุนา จิตฺตํ พนฺธนฺตี วิย โหตีติ อปรกาโล โกโธ อุปนาโหฯ สุฎฺฐุ กตํ การณํ อุปกาโร สุกตการณํ, ตสฺส ปุพฺพการิตาลกฺขณสฺส คุณสฺส มกฺขนํ อุทกปุญฺฉนิยา วิย สรีรานุคตสฺส อุทกสฺส ปุญฺฉนํ วินาสนํ ลกฺขณเมตสฺสาติ สุกตกรณมกฺขนลกฺขโณฯ ตถา หิ โส ปเรสํ คุณานํ มกฺขนเฎฺฐน มโกฺขติ วุจฺจติฯ พหุสฺสุเตปิ ปุคฺคเล อโชฺฌตฺถริํสุ, ‘‘อีทิสสฺส จ พหุสฺสุตสฺส อนิยตา คหิตา, ตว จ มม จ โก วิเสโส’’ติอาทินา นเยน อุปฺปชฺชมาโน ยุคคฺคาหี ปลาโสติ อาห ‘‘ยุคคฺคาหลกฺขโณ ปลาโส’’ติฯ ตตฺถ ยุคคฺคาโห นาม สมธุรคฺคาโห, อสมมฺปิ อตฺตนา สมํ กตฺวา คณฺหนํฯ ปลาสตีติ ปลาโส, ปเรสํ คุเณ ฑํสิตฺวา ทเนฺตหิ วิย ฉินฺทิตฺวา อตฺตโน คุเณหิ สเม กโรตีติ อโตฺถฯ
181. Ito paresu kodhavaggādīsu upanandhanalakkhaṇoti kujjhanavasena ‘‘akkocchi maṃ avadhi ma’’ntiādinā (dha. pa. 3, 4) cittapariyonandhanalakkhaṇo. Pubbakālikaṃ kodhaṃ upanayhati bandhati, kujjhanākāraṃ pabandhati ghaṭeti. Āghātavatthunā cittaṃ bandhantī viya hotīti aparakālo kodho upanāho. Suṭṭhu kataṃ kāraṇaṃ upakāro sukatakāraṇaṃ, tassa pubbakāritālakkhaṇassa guṇassa makkhanaṃ udakapuñchaniyā viya sarīrānugatassa udakassa puñchanaṃ vināsanaṃ lakkhaṇametassāti sukatakaraṇamakkhanalakkhaṇo. Tathā hi so paresaṃ guṇānaṃ makkhanaṭṭhena makkhoti vuccati. Bahussutepi puggale ajjhotthariṃsu, ‘‘īdisassa ca bahussutassa aniyatā gahitā, tava ca mama ca ko viseso’’tiādinā nayena uppajjamāno yugaggāhī palāsoti āha ‘‘yugaggāhalakkhaṇo palāso’’ti. Tattha yugaggāho nāma samadhuraggāho, asamampi attanā samaṃ katvā gaṇhanaṃ. Palāsatīti palāso, paresaṃ guṇe ḍaṃsitvā dantehi viya chinditvā attano guṇehi same karotīti attho.
อุสูยนลกฺขณาติ ปเรสํ สกฺการาทีนิ ขิยฺยนลกฺขณาฯ มเจฺฉรสฺส ภาโว มจฺฉริยํฯ ตญฺจ อาวาสมจฺฉริยาทิวเสน ปญฺจวิธนฺติ อาห ‘‘ปญฺจมเจฺฉรภาโว มจฺฉริย’’นฺติฯ มจฺฉรายนลกฺขณนฺติ อตฺตโน สมฺปตฺติยา ปเรหิ สาธารณภาเว อสหนลกฺขณํฯ กตปฺปฎิจฺฉาทนลกฺขณาติ กตปาปปฺปฎิจฺฉาทนลกฺขณาฯ เกราฎิกภาเวน อุปฺปชฺชมานํ สาเฐยฺยนฺติ อาห ‘‘เกราฎิกลกฺขณํ สาเฐยฺย’’นฺติฯ อญฺญถา อตฺตโน ปเวทนปุคฺคโล เกราฎิโก เนกติกวาณิโชติ วทนฺติฯ เกราฎิโก หิ ปุคฺคโล อานนฺทมโจฺฉ วิย โหติฯ
Usūyanalakkhaṇāti paresaṃ sakkārādīni khiyyanalakkhaṇā. Maccherassa bhāvo macchariyaṃ. Tañca āvāsamacchariyādivasena pañcavidhanti āha ‘‘pañcamaccherabhāvo macchariya’’nti. Maccharāyanalakkhaṇanti attano sampattiyā parehi sādhāraṇabhāve asahanalakkhaṇaṃ. Katappaṭicchādanalakkhaṇāti katapāpappaṭicchādanalakkhaṇā. Kerāṭikabhāvena uppajjamānaṃ sāṭheyyanti āha ‘‘kerāṭikalakkhaṇaṃ sāṭheyya’’nti. Aññathā attano pavedanapuggalo kerāṭiko nekatikavāṇijoti vadanti. Kerāṭiko hi puggalo ānandamaccho viya hoti.
๑๘๗. ยถาภตํ นิกฺขิโตฺต เอวํ นิรเยติ ยถา อาภตํ กญฺจิ อาหริตฺวา ฐปิโต, เอวํ อตฺตโน กมฺมุนา นิกฺขิโตฺต นิรเย ฐปิโตเยวาติ อโตฺถฯ
187.Yathābhataṃ nikkhitto evaṃ nirayeti yathā ābhataṃ kañci āharitvā ṭhapito, evaṃ attano kammunā nikkhitto niraye ṭhapitoyevāti attho.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / องฺคุตฺตรนิกาย • Aṅguttaranikāya / ๑. โกธเปยฺยาลํ • 1. Kodhapeyyālaṃ
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / องฺคุตฺตรนิกาย (อฎฺฐกถา) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ๑. โกธเปยฺยาลํ • 1. Kodhapeyyālaṃ
