| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
೧. ಕೋಧಪೇಯ್ಯಾಲಂ
1. Kodhapeyyālaṃ
೧೮೧. ಇತೋ ಪರೇಸು ಕೋಧವಗ್ಗಾದೀಸು ಉಪನನ್ಧನಲಕ್ಖಣೋತಿ ಕುಜ್ಝನವಸೇನ ‘‘ಅಕ್ಕೋಚ್ಛಿ ಮಂ ಅವಧಿ ಮ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ (ಧ॰ ಪ॰ ೩, ೪) ಚಿತ್ತಪರಿಯೋನನ್ಧನಲಕ್ಖಣೋ। ಪುಬ್ಬಕಾಲಿಕಂ ಕೋಧಂ ಉಪನಯ್ಹತಿ ಬನ್ಧತಿ, ಕುಜ್ಝನಾಕಾರಂ ಪಬನ್ಧತಿ ಘಟೇತಿ। ಆಘಾತವತ್ಥುನಾ ಚಿತ್ತಂ ಬನ್ಧನ್ತೀ ವಿಯ ಹೋತೀತಿ ಅಪರಕಾಲೋ ಕೋಧೋ ಉಪನಾಹೋ। ಸುಟ್ಠು ಕತಂ ಕಾರಣಂ ಉಪಕಾರೋ ಸುಕತಕಾರಣಂ, ತಸ್ಸ ಪುಬ್ಬಕಾರಿತಾಲಕ್ಖಣಸ್ಸ ಗುಣಸ್ಸ ಮಕ್ಖನಂ ಉದಕಪುಞ್ಛನಿಯಾ ವಿಯ ಸರೀರಾನುಗತಸ್ಸ ಉದಕಸ್ಸ ಪುಞ್ಛನಂ ವಿನಾಸನಂ ಲಕ್ಖಣಮೇತಸ್ಸಾತಿ ಸುಕತಕರಣಮಕ್ಖನಲಕ್ಖಣೋ। ತಥಾ ಹಿ ಸೋ ಪರೇಸಂ ಗುಣಾನಂ ಮಕ್ಖನಟ್ಠೇನ ಮಕ್ಖೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಬಹುಸ್ಸುತೇಪಿ ಪುಗ್ಗಲೇ ಅಜ್ಝೋತ್ಥರಿಂಸು, ‘‘ಈದಿಸಸ್ಸ ಚ ಬಹುಸ್ಸುತಸ್ಸ ಅನಿಯತಾ ಗಹಿತಾ, ತವ ಚ ಮಮ ಚ ಕೋ ವಿಸೇಸೋ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನೋ ಯುಗಗ್ಗಾಹೀ ಪಲಾಸೋತಿ ಆಹ ‘‘ಯುಗಗ್ಗಾಹಲಕ್ಖಣೋ ಪಲಾಸೋ’’ತಿ। ತತ್ಥ ಯುಗಗ್ಗಾಹೋ ನಾಮ ಸಮಧುರಗ್ಗಾಹೋ, ಅಸಮಮ್ಪಿ ಅತ್ತನಾ ಸಮಂ ಕತ್ವಾ ಗಣ್ಹನಂ। ಪಲಾಸತೀತಿ ಪಲಾಸೋ, ಪರೇಸಂ ಗುಣೇ ಡಂಸಿತ್ವಾ ದನ್ತೇಹಿ ವಿಯ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಗುಣೇಹಿ ಸಮೇ ಕರೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
181. Ito paresu kodhavaggādīsu upanandhanalakkhaṇoti kujjhanavasena ‘‘akkocchi maṃ avadhi ma’’ntiādinā (dha. pa. 3, 4) cittapariyonandhanalakkhaṇo. Pubbakālikaṃ kodhaṃ upanayhati bandhati, kujjhanākāraṃ pabandhati ghaṭeti. Āghātavatthunā cittaṃ bandhantī viya hotīti aparakālo kodho upanāho. Suṭṭhu kataṃ kāraṇaṃ upakāro sukatakāraṇaṃ, tassa pubbakāritālakkhaṇassa guṇassa makkhanaṃ udakapuñchaniyā viya sarīrānugatassa udakassa puñchanaṃ vināsanaṃ lakkhaṇametassāti sukatakaraṇamakkhanalakkhaṇo. Tathā hi so paresaṃ guṇānaṃ makkhanaṭṭhena makkhoti vuccati. Bahussutepi puggale ajjhotthariṃsu, ‘‘īdisassa ca bahussutassa aniyatā gahitā, tava ca mama ca ko viseso’’tiādinā nayena uppajjamāno yugaggāhī palāsoti āha ‘‘yugaggāhalakkhaṇo palāso’’ti. Tattha yugaggāho nāma samadhuraggāho, asamampi attanā samaṃ katvā gaṇhanaṃ. Palāsatīti palāso, paresaṃ guṇe ḍaṃsitvā dantehi viya chinditvā attano guṇehi same karotīti attho.
ಉಸೂಯನಲಕ್ಖಣಾತಿ ಪರೇಸಂ ಸಕ್ಕಾರಾದೀನಿ ಖಿಯ್ಯನಲಕ್ಖಣಾ। ಮಚ್ಛೇರಸ್ಸ ಭಾವೋ ಮಚ್ಛರಿಯಂ। ತಞ್ಚ ಆವಾಸಮಚ್ಛರಿಯಾದಿವಸೇನ ಪಞ್ಚವಿಧನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಪಞ್ಚಮಚ್ಛೇರಭಾವೋ ಮಚ್ಛರಿಯ’’ನ್ತಿ। ಮಚ್ಛರಾಯನಲಕ್ಖಣನ್ತಿ ಅತ್ತನೋ ಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಪರೇಹಿ ಸಾಧಾರಣಭಾವೇ ಅಸಹನಲಕ್ಖಣಂ। ಕತಪ್ಪಟಿಚ್ಛಾದನಲಕ್ಖಣಾತಿ ಕತಪಾಪಪ್ಪಟಿಚ್ಛಾದನಲಕ್ಖಣಾ। ಕೇರಾಟಿಕಭಾವೇನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಂ ಸಾಠೇಯ್ಯನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಕೇರಾಟಿಕಲಕ್ಖಣಂ ಸಾಠೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ। ಅಞ್ಞಥಾ ಅತ್ತನೋ ಪವೇದನಪುಗ್ಗಲೋ ಕೇರಾಟಿಕೋ ನೇಕತಿಕವಾಣಿಜೋತಿ ವದನ್ತಿ। ಕೇರಾಟಿಕೋ ಹಿ ಪುಗ್ಗಲೋ ಆನನ್ದಮಚ್ಛೋ ವಿಯ ಹೋತಿ।
Usūyanalakkhaṇāti paresaṃ sakkārādīni khiyyanalakkhaṇā. Maccherassa bhāvo macchariyaṃ. Tañca āvāsamacchariyādivasena pañcavidhanti āha ‘‘pañcamaccherabhāvo macchariya’’nti. Maccharāyanalakkhaṇanti attano sampattiyā parehi sādhāraṇabhāve asahanalakkhaṇaṃ. Katappaṭicchādanalakkhaṇāti katapāpappaṭicchādanalakkhaṇā. Kerāṭikabhāvena uppajjamānaṃ sāṭheyyanti āha ‘‘kerāṭikalakkhaṇaṃ sāṭheyya’’nti. Aññathā attano pavedanapuggalo kerāṭiko nekatikavāṇijoti vadanti. Kerāṭiko hi puggalo ānandamaccho viya hoti.
೧೮೭. ಯಥಾಭತಂ ನಿಕ್ಖಿತ್ತೋ ಏವಂ ನಿರಯೇತಿ ಯಥಾ ಆಭತಂ ಕಞ್ಚಿ ಆಹರಿತ್ವಾ ಠಪಿತೋ, ಏವಂ ಅತ್ತನೋ ಕಮ್ಮುನಾ ನಿಕ್ಖಿತ್ತೋ ನಿರಯೇ ಠಪಿತೋಯೇವಾತಿ ಅತ್ಥೋ।
187.Yathābhataṃ nikkhitto evaṃ nirayeti yathā ābhataṃ kañci āharitvā ṭhapito, evaṃ attano kammunā nikkhitto niraye ṭhapitoyevāti attho.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯ • Aṅguttaranikāya / ೧. ಕೋಧಪೇಯ್ಯಾಲಂ • 1. Kodhapeyyālaṃ
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ೧. ಕೋಧಪೇಯ್ಯಾಲಂ • 1. Kodhapeyyālaṃ
