| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय (टीका) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
६-८. कोकनुदसुत्तादिवण्णना
6-8. Kokanudasuttādivaṇṇanā
९६-९८. छट्ठे खन्धापि दिट्ठिट्ठानं आरम्मणट्ठेन ‘‘रूपं अत्ततो समनुपस्सती’’तिआदिवचनतो। अविज्जापि दिट्ठिट्ठानं उपनिस्सयादिभावेन पवत्तनतो। यथाह ‘‘अस्सुतवा, भिक्खवे, पुथुज्जनो अरियानं अदस्सावी अरियधम्मस्स अकोविदो’’तिआदि (ध॰ स॰ १००७)। फस्सोपि दिट्ठिट्ठानं। यथा चाह ‘‘तदपि फस्सपच्चया (दी॰ नि॰ १.११८-१३०) फुस्स फुस्स पटिसंवेदियन्ती’’ति (दी॰ नि॰ १.१४४) च। सञ्ञापि दिट्ठिट्ठानं। वुत्तञ्हेतं ‘‘सञ्ञानिदाना हि पपञ्चसङ्खा (सु॰ नि॰ ८८०; महानि॰ १०९), पथवितो सञ्ञत्वा’’ति (म॰ नि॰ १.२) च आदि। वितक्कोपि दिट्ठिट्ठानं। वुत्तम्पि चेतं ‘‘तक्कञ्च दिट्ठीसु पकप्पयित्वा, सच्चं मुसाति द्वयधम्ममाहू’’ति (सु॰ नि॰ ८९२; महानि॰ १२१), ‘‘तक्की होति वीमंसी’’ति (दी॰ नि॰ १.३४) च आदि। अयोनिसोमनसिकारोपि दिट्ठिट्ठानं। तेनाह भगवा – ‘‘तस्सेवं अयोनिसो मनसिकरोतो छन्नं दिट्ठीनं अञ्ञतरा दिट्ठि उप्पज्जति, अत्थि मे अत्ताति तस्स सच्चतो थेततो दिट्ठि उप्पज्जती’’तिआदि (म॰ नि॰ १.१९)।
96-98. Chaṭṭhe khandhāpi diṭṭhiṭṭhānaṃ ārammaṇaṭṭhena ‘‘rūpaṃ attato samanupassatī’’tiādivacanato. Avijjāpi diṭṭhiṭṭhānaṃ upanissayādibhāvena pavattanato. Yathāha ‘‘assutavā, bhikkhave, puthujjano ariyānaṃ adassāvī ariyadhammassa akovido’’tiādi (dha. sa. 1007). Phassopi diṭṭhiṭṭhānaṃ. Yathā cāha ‘‘tadapi phassapaccayā (dī. ni. 1.118-130) phussa phussa paṭisaṃvediyantī’’ti (dī. ni. 1.144) ca. Saññāpi diṭṭhiṭṭhānaṃ. Vuttañhetaṃ ‘‘saññānidānā hi papañcasaṅkhā (su. ni. 880; mahāni. 109), pathavito saññatvā’’ti (ma. ni. 1.2) ca ādi. Vitakkopi diṭṭhiṭṭhānaṃ. Vuttampi cetaṃ ‘‘takkañca diṭṭhīsu pakappayitvā, saccaṃ musāti dvayadhammamāhū’’ti (su. ni. 892; mahāni. 121), ‘‘takkī hoti vīmaṃsī’’ti (dī. ni. 1.34) ca ādi. Ayonisomanasikāropi diṭṭhiṭṭhānaṃ. Tenāha bhagavā – ‘‘tassevaṃ ayoniso manasikaroto channaṃ diṭṭhīnaṃ aññatarā diṭṭhi uppajjati, atthi me attāti tassa saccato thetato diṭṭhi uppajjatī’’tiādi (ma. ni. 1.19).
या दिट्ठीति इदानि वुच्चमानानं अट्ठारसन्नं पदानं साधारणं मूलपदं। दिट्ठियेव दिट्ठिगतं गूथगतं विय, दिट्ठीसु वा गतं इदं दस्सनं द्वासट्ठिदिट्ठीसु अन्तोगधत्तातिपि दिट्ठिगतं, दिट्ठिया वा गतं दिट्ठिगतं। इदञ्हि ‘‘अत्थि मे अत्ता’’तिआदि दिट्ठिया गमनमत्तमेव , नत्थेत्थ अत्ता वा निच्चो वा कोचीति वुत्तं होति। सा चायं दिट्ठि दुन्निग्गमनट्ठेन गहनं। दुरतिक्कमट्ठेन सप्पटिभयट्ठेन च कन्तारो दुब्भिक्खकन्तारवाळकन्तारादयो विय। सम्मादिट्ठिया विनिविज्झनट्ठेन, विलोमनट्ठेन वा विसूकं। कदाचि सस्सतस्स, कदाचि उच्छेदस्स वा गहणतो विरूपं फन्दितन्ति विप्फन्दितं। बन्धनट्ठेन संयोजनं। दिट्ठियेव अन्तो तुदनट्ठेन दुन्नीहरणीयट्ठेन च सल्लन्ति दिट्ठिसल्लं। दिट्ठियेव पीळाकरणट्ठेन सम्बाधोति दिट्ठिसम्बाधो। दिट्ठियेव मोक्खावरणट्ठेन पलिबोधोति दिट्ठिपलिबोधो। दिट्ठियेव दुम्मोचनीयट्ठेन बन्धनन्ति दिट्ठिबन्धनं। दिट्ठियेव दुरुत्तरणट्ठेन पपातोति दिट्ठिपपातो। दिट्ठियेव थामगतट्ठेन अनुसयोति दिट्ठानुसयो। दिट्ठियेव अत्तानं सन्तापेतीति दिट्ठिसन्तापो। दिट्ठियेव अत्तानं अनुदहतीति दिट्ठिपरिळाहो। दिट्ठियेव किलेसकायं गन्थेतीति दिट्ठिगन्थो। दिट्ठियेव भुसं आदियतीति दिट्ठुपादानं। दिट्ठियेव ‘‘सच्च’’न्तिआदिवसेन अभिनिविसतीति दिट्ठाभिनिवेसो। दिट्ठियेव ‘‘इदं पर’’न्ति आमसति, परतो वा आमसतीति दिट्ठिपरामासो, समुट्ठाति एतेनाति समुट्ठानं, कारणं। समुट्ठानस्स भावो समुट्ठानट्ठो, तेन समुट्ठानट्ठेन, कारणभावेनाति अत्थो। सत्तमट्ठमेसु नत्थि वत्तब्बं।
Yā diṭṭhīti idāni vuccamānānaṃ aṭṭhārasannaṃ padānaṃ sādhāraṇaṃ mūlapadaṃ. Diṭṭhiyeva diṭṭhigataṃ gūthagataṃ viya, diṭṭhīsu vā gataṃ idaṃ dassanaṃ dvāsaṭṭhidiṭṭhīsu antogadhattātipi diṭṭhigataṃ, diṭṭhiyā vā gataṃ diṭṭhigataṃ. Idañhi ‘‘atthi me attā’’tiādi diṭṭhiyā gamanamattameva , natthettha attā vā nicco vā kocīti vuttaṃ hoti. Sā cāyaṃ diṭṭhi dunniggamanaṭṭhena gahanaṃ. Duratikkamaṭṭhena sappaṭibhayaṭṭhena ca kantāro dubbhikkhakantāravāḷakantārādayo viya. Sammādiṭṭhiyā vinivijjhanaṭṭhena, vilomanaṭṭhena vā visūkaṃ. Kadāci sassatassa, kadāci ucchedassa vā gahaṇato virūpaṃ phanditanti vipphanditaṃ. Bandhanaṭṭhena saṃyojanaṃ. Diṭṭhiyeva anto tudanaṭṭhena dunnīharaṇīyaṭṭhena ca sallanti diṭṭhisallaṃ. Diṭṭhiyeva pīḷākaraṇaṭṭhena sambādhoti diṭṭhisambādho. Diṭṭhiyeva mokkhāvaraṇaṭṭhena palibodhoti diṭṭhipalibodho. Diṭṭhiyeva dummocanīyaṭṭhena bandhananti diṭṭhibandhanaṃ. Diṭṭhiyeva duruttaraṇaṭṭhena papātoti diṭṭhipapāto. Diṭṭhiyeva thāmagataṭṭhena anusayoti diṭṭhānusayo. Diṭṭhiyeva attānaṃ santāpetīti diṭṭhisantāpo. Diṭṭhiyeva attānaṃ anudahatīti diṭṭhipariḷāho. Diṭṭhiyeva kilesakāyaṃ ganthetīti diṭṭhigantho. Diṭṭhiyeva bhusaṃ ādiyatīti diṭṭhupādānaṃ. Diṭṭhiyeva ‘‘sacca’’ntiādivasena abhinivisatīti diṭṭhābhiniveso. Diṭṭhiyeva ‘‘idaṃ para’’nti āmasati, parato vā āmasatīti diṭṭhiparāmāso, samuṭṭhāti etenāti samuṭṭhānaṃ, kāraṇaṃ. Samuṭṭhānassa bhāvo samuṭṭhānaṭṭho, tena samuṭṭhānaṭṭhena, kāraṇabhāvenāti attho. Sattamaṭṭhamesu natthi vattabbaṃ.
कोकनुदसुत्तादिवण्णना निट्ठिता।
Kokanudasuttādivaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय • Aṅguttaranikāya
६. कोकनुदसुत्तं • 6. Kokanudasuttaṃ
७. आहुनेय्यसुत्तं • 7. Āhuneyyasuttaṃ
८. थेरसुत्तं • 8. Therasuttaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / अङ्गुत्तरनिकाय (अट्ठकथा) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā)
६. कोकनुदसुत्तवण्णना • 6. Kokanudasuttavaṇṇanā
७-८. आहुनेय्यसुत्तादिवण्णना • 7-8. Āhuneyyasuttādivaṇṇanā
