Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਜਾਤਕ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Jātaka-aṭṭhakathā

    ੪. ਕੋਕਿਲવਗ੍ਗੋ

    4. Kokilavaggo

    [੩੩੧] ੧. ਕੋਕਿਲਜਾਤਕવਣ੍ਣਨਾ

    [331] 1. Kokilajātakavaṇṇanā

    ਯੋ વੇ ਕਾਲੇ ਅਸਮ੍ਪਤ੍ਤੇਤਿ ਇਦਂ ਸਤ੍ਥਾ ਜੇਤવਨੇ વਿਹਰਨ੍ਤੋ ਕੋਕਾਲਿਕਂ ਆਰਬ੍ਭ ਕਥੇਸਿ। વਤ੍ਥੁ ਤਕ੍ਕਾਰਿਯਜਾਤਕੇ વਿਤ੍ਥਾਰਿਤਮੇવ।

    Yove kāle asampatteti idaṃ satthā jetavane viharanto kokālikaṃ ārabbha kathesi. Vatthu takkāriyajātake vitthāritameva.

    ਅਤੀਤੇ ਬਾਰਾਣਸਿਯਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਦਤ੍ਤੇ ਰਜ੍ਜਂ ਕਾਰੇਨ੍ਤੇ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਤਸ੍ਸ ਅਮਚ੍ਚੋ ਓવਾਦਕੋ ਅਹੋਸਿ, ਰਾਜਾ ਬਹੁਭਾਣੀ ਅਹੋਸਿ। ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ‘‘ਤਸ੍ਸ ਬਹੁਭਾਣਿਤਂ ਨਿਸੇਧੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਏਕਂ ਉਪਮਂ ਉਪਧਾਰੇਨ੍ਤੋ વਿਚਰਤਿ। ਅਥੇਕਦਿવਸਂ ਰਾਜਾ ਉਯ੍ਯਾਨਂ ਗਤੋ ਮਙ੍ਗਲਸਿਲਾਪਟ੍ਟੇ ਨਿਸੀਦਿ, ਤਸ੍ਸੁਪਰਿ ਅਮ੍ਬਰੁਕ੍ਖੋ ਅਤ੍ਥਿ। ਤਤ੍ਰੇਕਸ੍ਮਿਂ ਕਾਕਕੁਲਾવਕੇ ਕਾਲ਼ਕੋਕਿਲਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਣ੍ਡਕਂ ਨਿਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਅਗਮਾਸਿ। ਕਾਕੀ ਤਂ ਕੋਕਿਲਅਣ੍ਡਕਂ ਪਟਿਜਗ੍ਗਿ, ਅਪਰਭਾਗੇ ਤਤੋ ਕੋਕਿਲਪੋਤਕੋ ਨਿਕ੍ਖਮਿ। ਕਾਕੀ ‘‘ਪੁਤ੍ਤੋ ਮੇ’’ਤਿ ਸਞ੍ਞਾਯ ਮੁਖਤੁਣ੍ਡਕੇਨ ਗੋਚਰਂ ਆਹਰਿਤ੍વਾ ਤਂ ਪਟਿਜਗ੍ਗਿ। ਸੋ ਅવਿਰੂਲ਼੍ਹਪਕ੍ਖੋ ਅਕਾਲੇਯੇવ ਕੋਕਿਲਰવਂ ਰવਿ। ਕਾਕੀ ‘‘ਅਯਂ ਇਦਾਨੇવ ਤਾવ ਅਞ੍ਞਂ ਰવਂ ਰવਤਿ , વਡ੍ਢਨ੍ਤੋ ਕਿਂ ਕਰਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਤੁਣ੍ਡਕੇਨ ਕੋਟ੍ਟੇਤ੍વਾ ਮਾਰੇਤ੍વਾ ਕੁਲਾવਕਾ ਪਾਤੇਸਿ। ਸੋ ਰਞ੍ਞੋ ਪਾਦਮੂਲੇ ਪਤਿ।

    Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto tassa amacco ovādako ahosi, rājā bahubhāṇī ahosi. Bodhisatto ‘‘tassa bahubhāṇitaṃ nisedhessāmī’’ti ekaṃ upamaṃ upadhārento vicarati. Athekadivasaṃ rājā uyyānaṃ gato maṅgalasilāpaṭṭe nisīdi, tassupari ambarukkho atthi. Tatrekasmiṃ kākakulāvake kāḷakokilā attano aṇḍakaṃ nikkhipitvā agamāsi. Kākī taṃ kokilaaṇḍakaṃ paṭijaggi, aparabhāge tato kokilapotako nikkhami. Kākī ‘‘putto me’’ti saññāya mukhatuṇḍakena gocaraṃ āharitvā taṃ paṭijaggi. So avirūḷhapakkho akāleyeva kokilaravaṃ ravi. Kākī ‘‘ayaṃ idāneva tāva aññaṃ ravaṃ ravati , vaḍḍhanto kiṃ karissatī’’ti tuṇḍakena koṭṭetvā māretvā kulāvakā pātesi. So rañño pādamūle pati.

    ਰਾਜਾ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਂ ਪੁਚ੍ਛਿ ‘‘ਕਿਮੇਤਂ ਸਹਾਯਾ’’ਤਿ? ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ‘‘ਅਹਂ ਰਾਜਾਨਂ ਨਿવਾਰੇਤੁਂ ਏਕਂ ਉਪਮਂ ਪਰਿਯੇਸਾਮਿ, ਲਦ੍ਧਾ ਦਾਨਿ ਮੇ ਸਾ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ‘‘ਮਹਾਰਾਜ, ਅਤਿਮੁਖਰਾ ਅਕਾਲੇ ਬਹੁਭਾਣਿਨੋ ਏવਰੂਪਂ ਲਭਨ੍ਤਿ। ਅਯਂ ਮਹਾਰਾਜ, ਕੋਕਿਲਪੋਤਕੋ ਕਾਕਿਯਾ ਪੁਟ੍ਠੋ ਅવਿਰੂਲ਼੍ਹਪਕ੍ਖੋ ਅਕਾਲੇਯੇવ ਕੋਕਿਲਰવਂ ਰવਿ। ਅਥ ਨਂ ਕਾਕੀ ‘ਨਾਯਂ ਮਮ ਪੁਤ੍ਤਕੋ’ਤਿ ਞਤ੍વਾ ਮੁਖਤੁਣ੍ਡਕੇਨ ਕੋਟ੍ਟੇਤ੍વਾ ਮਾਰੇਤ੍વਾ ਕੁਲਾવਕਾ ਪਾਤੇਸਿ। ਮਨੁਸ੍ਸਾ વਾ ਹੋਨ੍ਤੁ ਤਿਰਚ੍ਛਾਨਾ વਾ, ਅਕਾਲੇ ਬਹੁਭਾਣਿਨੋ ਏવਰੂਪਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਲਭਨ੍ਤੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਇਮਾ ਗਾਥਾ ਅਭਾਸਿ –

    Rājā bodhisattaṃ pucchi ‘‘kimetaṃ sahāyā’’ti? Bodhisatto ‘‘ahaṃ rājānaṃ nivāretuṃ ekaṃ upamaṃ pariyesāmi, laddhā dāni me sā’’ti cintetvā ‘‘mahārāja, atimukharā akāle bahubhāṇino evarūpaṃ labhanti. Ayaṃ mahārāja, kokilapotako kākiyā puṭṭho avirūḷhapakkho akāleyeva kokilaravaṃ ravi. Atha naṃ kākī ‘nāyaṃ mama puttako’ti ñatvā mukhatuṇḍakena koṭṭetvā māretvā kulāvakā pātesi. Manussā vā hontu tiracchānā vā, akāle bahubhāṇino evarūpaṃ dukkhaṃ labhantī’’ti vatvā imā gāthā abhāsi –

    ੧੨੧.

    121.

    ‘‘ਯੋ વੇ ਕਾਲੇ ਅਸਮ੍ਪਤ੍ਤੇ, ਅਤਿવੇਲਂ ਪਭਾਸਤਿ।

    ‘‘Yo ve kāle asampatte, ativelaṃ pabhāsati;

    ਏવਂ ਸੋ ਨਿਹਤੋ ਸੇਤਿ, ਕੋਕਿਲਾਯਿવ ਅਤ੍ਰਜੋ॥

    Evaṃ so nihato seti, kokilāyiva atrajo.

    ੧੨੨.

    122.

    ‘‘ਨ ਹਿ ਸਤ੍ਥਂ ਸੁਨਿਸਿਤਂ, વਿਸਂ ਹਲਾਹਲਾਮਿવ।

    ‘‘Na hi satthaṃ sunisitaṃ, visaṃ halāhalāmiva;

    ਏવਂ ਨਿਕਟ੍ਠੇ ਪਾਤੇਤਿ, વਾਚਾ ਦੁਬ੍ਭਾਸਿਤਾ ਯਥਾ॥

    Evaṃ nikaṭṭhe pāteti, vācā dubbhāsitā yathā.

    ੧੨੩.

    123.

    ‘‘ਤਸ੍ਮਾ ਕਾਲੇ ਅਕਾਲੇ વਾ, વਾਚਂ ਰਕ੍ਖੇਯ੍ਯ ਪਣ੍ਡਿਤੋ।

    ‘‘Tasmā kāle akāle vā, vācaṃ rakkheyya paṇḍito;

    ਨਾਤਿવੇਲਂ ਪਭਾਸੇਯ੍ਯ, ਅਪਿ ਅਤ੍ਤਸਮਮ੍ਹਿ વਾ॥

    Nātivelaṃ pabhāseyya, api attasamamhi vā.

    ੧੨੪.

    124.

    ‘‘ਯੋ ਚ ਕਾਲੇ ਮਿਤਂ ਭਾਸੇ, ਮਤਿਪੁਬ੍ਬੋ વਿਚਕ੍ਖਣੋ।

    ‘‘Yo ca kāle mitaṃ bhāse, matipubbo vicakkhaṇo;

    ਸਬ੍ਬੇ ਅਮਿਤ੍ਤੇ ਆਦੇਤਿ, ਸੁਪਣ੍ਣੋ ਉਰਗਾਮਿવਾ’’ਤਿ॥

    Sabbe amitte ādeti, supaṇṇo uragāmivā’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਕਾਲੇ ਅਸਮ੍ਪਤ੍ਤੇਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ વਚਨਕਾਲੇ ਅਸਮ੍ਪਤ੍ਤੇ। ਅਤਿવੇਲਨ੍ਤਿ વੇਲਾਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤਂ ਕਤ੍વਾ ਅਤਿਰੇਕਪ੍ਪਮਾਣਂ ਭਾਸਤਿ। ਹਲਾਹਲਾਮਿવਾਤਿ ਹਲਾਹਲਂ ਇવ। ਨਿਕਟ੍ਠੇਤਿ ਤਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਖਣੇ ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤਕੇ ਕਾਲੇ। ਤਸ੍ਮਾਤਿ ਯਸ੍ਮਾ ਸੁਨਿਸਿਤਸਤ੍ਥਹਲਾਹਲવਿਸਤੋਪਿ ਖਿਪ੍ਪਤਰਂ ਦੁਬ੍ਭਾਸਿਤવਚਨਮੇવ ਪਾਤੇਸਿ, ਤਸ੍ਮਾ। ਕਾਲੇ ਅਕਾਲੇ વਾਤਿ વਤ੍ਤੁਂ ਯੁਤ੍ਤਕਾਲੇ ਚ ਅਕਾਲੇ ਚ વਾਚਂ ਰਕ੍ਖੇਯ੍ਯ, ਅਤਿવੇਲਂ ਨ ਭਾਸੇਯ੍ਯ ਅਪਿ ਅਤ੍ਤਨਾ ਸਮੇ ਨਿਨ੍ਨਾਨਾਕਰਣੇਪਿ ਪੁਗ੍ਗਲੇਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।

    Tattha kāle asampatteti attano vacanakāle asampatte. Ativelanti velātikkantaṃ katvā atirekappamāṇaṃ bhāsati. Halāhalāmivāti halāhalaṃ iva. Nikaṭṭheti tasmiṃyeva khaṇe appamattake kāle. Tasmāti yasmā sunisitasatthahalāhalavisatopi khippataraṃ dubbhāsitavacanameva pātesi, tasmā. Kāle akāle vāti vattuṃ yuttakāle ca akāle ca vācaṃ rakkheyya, ativelaṃ na bhāseyya api attanā same ninnānākaraṇepi puggaleti attho.

    ਮਤਿਪੁਬ੍ਬੋਤਿ ਮਤਿਂ ਪੁਰੇਚਾਰਿਕਂ ਕਤ੍વਾ ਕਥਨੇਨ ਮਤਿਪੁਬ੍ਬੋ। વਿਚਕ੍ਖਣੋਤਿ ਞਾਣੇਨ વਿਚਾਰੇਤ੍વਾ ਅਤ੍ਥવਿਨ੍ਦਨਪੁਗ੍ਗਲੋ વਿਚਕ੍ਖਣੋ ਨਾਮ। ਉਰਗਾਮਿવਾਤਿ ਉਰਗਂ ਇવ। ਇਦਂ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ – ਯਥਾ ਸੁਪਣ੍ਣੋ ਸਮੁਦ੍ਦਂ ਖੋਭੇਤ੍વਾ ਮਹਾਭੋਗਂ ਉਰਗਂ ਆਦੇਤਿ ਗਣ੍ਹਾਤਿ, ਆਦਿਯਿਤ੍વਾ ਚ ਤਙ੍ਖਣਞ੍ਞੇવ ਨਂ ਸਿਮ੍ਬਲਿਂ ਆਰੋਪੇਤ੍વਾ ਮਂਸਂ ਖਾਦਤਿ, ਏવਮੇવ ਯੋ ਮਤਿਪੁਬ੍ਬਙ੍ਗਮੋ વਿਚਕ੍ਖਣੋ વਤ੍ਤੁਂ ਯੁਤ੍ਤਕਾਲੇ ਮਿਤਂ ਭਾਸਤਿ, ਸੋ ਸਬ੍ਬੇ ਅਮਿਤ੍ਤੇ ਆਦੇਤਿ ਗਣ੍ਹਾਤਿ, ਅਤ੍ਤਨੋ વਸੇ વਤ੍ਤੇਤੀਤਿ।

    Matipubboti matiṃ purecārikaṃ katvā kathanena matipubbo. Vicakkhaṇoti ñāṇena vicāretvā atthavindanapuggalo vicakkhaṇo nāma. Uragāmivāti uragaṃ iva. Idaṃ vuttaṃ hoti – yathā supaṇṇo samuddaṃ khobhetvā mahābhogaṃ uragaṃ ādeti gaṇhāti, ādiyitvā ca taṅkhaṇaññeva naṃ simbaliṃ āropetvā maṃsaṃ khādati, evameva yo matipubbaṅgamo vicakkhaṇo vattuṃ yuttakāle mitaṃ bhāsati, so sabbe amitte ādeti gaṇhāti, attano vase vattetīti.

    ਰਾਜਾ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਸੁਤ੍વਾ ਤਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਮਿਤਭਾਣੀ ਅਹੋਸਿ, ਯਸਞ੍ਚਸ੍ਸ વਡ੍ਢੇਤ੍વਾ ਮਹਨ੍ਤਤਰਂ ਅਦਾਸਿ।

    Rājā bodhisattassa dhammadesanaṃ sutvā tato paṭṭhāya mitabhāṇī ahosi, yasañcassa vaḍḍhetvā mahantataraṃ adāsi.

    ਸਤ੍ਥਾ ਇਮਂ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਆਹਰਿਤ੍વਾ ਜਾਤਕਂ ਸਮੋਧਾਨੇਸਿ – ‘‘ਤਦਾ ਕੋਕਿਲਪੋਤਕੋ ਕੋਕਾਲਿਕੋ ਅਹੋਸਿ, ਪਣ੍ਡਿਤਾਮਚ੍ਚੋ ਪਨ ਅਹਮੇવ ਅਹੋਸਿ’’ਨ੍ਤਿ।

    Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā kokilapotako kokāliko ahosi, paṇḍitāmacco pana ahameva ahosi’’nti.

    ਕੋਕਿਲਜਾਤਕવਣ੍ਣਨਾ ਪਠਮਾ।

    Kokilajātakavaṇṇanā paṭhamā.







    Related texts:



    ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਜਾਤਕਪਾਲ਼ਿ • Jātakapāḷi / ੩੩੧. ਕੋਕਿਲਜਾਤਕਂ • 331. Kokilajātakaṃ


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact