Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಬುದ್ಧವಂಸ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Buddhavaṃsa-aṭṭhakathā |
೨೫. ಕೋಣಾಗಮನಬುದ್ಧವಂಸವಣ್ಣನಾ
25. Koṇāgamanabuddhavaṃsavaṇṇanā
ಕಕುಸನ್ಧಸ್ಸ ಪನ ಭಗವತೋ ಅಪರಭಾಗೇ ತಸ್ಸ ಸಾಸನೇ ಚ ಅನ್ತರಹಿತೇ ಸತ್ತೇಸು ತಿಂಸವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾಯುಕೇಸು ಜಾತೇಸು ಪರಹಿತಕೋಣಾಗಮನೋ ಕೋಣಾಗಮನೋ ನಾಮ ಸತ್ಥಾ ಲೋಕೇ ಉದಪಾದಿ। ಅಥ ವಾ ಕನಕಾಗಮನತೋ ಕೋಣಾಗಮನೋ ನಾಮ ಸತ್ಥಾ ಲೋಕೇ ಉದಪಾದಿ। ತತ್ಥ ಕ-ಕಾರಸ್ಸ ಕೋಆದೇಸಂ ಕತ್ವಾ ನ-ಕಾರಸ್ಸ ಣಾದೇಸಂ ಕತ್ವಾ ಏಕಸ್ಸ ಕ-ಕಾರಸ್ಸ ಲೋಪಂ ಕತ್ವಾ ನಿರುತ್ತಿನಯೇನ ಕನಕಸ್ಸ ಕನಕಾದಿಆಭರಣಸ್ಸ ಆಗಮನಂ ಪವಸ್ಸನಂ ಯಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಉಪ್ಪನ್ನಕಾಲೇ ಸೋ ಕೋಣಾಗಮನೋ ನಾಮ। ಏತ್ಥ ಪನ ಆಯು ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಪರಿಹೀನಸದಿಸಂ ಕತಂ, ನ ಏವಂ ಪರಿಹೀನಂ, ಪುನ ವಡ್ಢಿತ್ವಾ ಪರಿಹೀನನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಕಥಂ? ಇಮಸ್ಮಿಂಯೇವ ಕಪ್ಪೇ ಕಕುಸನ್ಧೋ ಭಗವಾ ಚತ್ತಾಲೀಸವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾಯುಕಕಾಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ, ತಂ ಪನ ಆಯು ಪರಿಹಾಯಮಾನಂ ದಸವಸ್ಸಕಾಲಂ ಪತ್ವಾ ಪುನ ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಂ ಪತ್ವಾ ತತೋ ಪರಿಹಾಯಮಾನಂ ತಿಂಸವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾಯುಕಕಾಲೇ ಠಿತಂ, ತದಾ ಕೋಣಾಗಮನೋ ಭಗವಾ ಲೋಕೇ ಉಪ್ಪನ್ನೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
Kakusandhassa pana bhagavato aparabhāge tassa sāsane ca antarahite sattesu tiṃsavassasahassāyukesu jātesu parahitakoṇāgamano koṇāgamano nāma satthā loke udapādi. Atha vā kanakāgamanato koṇāgamano nāma satthā loke udapādi. Tattha ka-kārassa koādesaṃ katvā na-kārassa ṇādesaṃ katvā ekassa ka-kārassa lopaṃ katvā niruttinayena kanakassa kanakādiābharaṇassa āgamanaṃ pavassanaṃ yassa bhagavato uppannakāle so koṇāgamano nāma. Ettha pana āyu anupubbena parihīnasadisaṃ kataṃ, na evaṃ parihīnaṃ, puna vaḍḍhitvā parihīnanti veditabbaṃ. Kathaṃ? Imasmiṃyeva kappe kakusandho bhagavā cattālīsavassasahassāyukakāle nibbatto, taṃ pana āyu parihāyamānaṃ dasavassakālaṃ patvā puna asaṅkhyeyyaṃ patvā tato parihāyamānaṃ tiṃsavassasahassāyukakāle ṭhitaṃ, tadā koṇāgamano bhagavā loke uppannoti veditabbo.
ಸೋಪಿ ಪಾರಮಿಯೋ ಪೂರೇತ್ವಾ ತುಸಿತಪುರೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ತತೋ ಚವಿತ್ವಾ ಸೋಭವತೀನಗರೇ ಯಞ್ಞದತ್ತಸ್ಸ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಭರಿಯಾಯ ರೂಪಾದೀಹಿ ಗುಣೇಹಿ ಅನುತ್ತರಾಯ ಉತ್ತರಾಯ ನಾಮ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಿಯಾ ಕುಚ್ಛಿಸ್ಮಿಂ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ದಸನ್ನಂ ಮಾಸಾನಂ ಅಚ್ಚಯೇನ ಸುಭವತೀಉಯ್ಯಾನೇ ಮಾತುಕುಚ್ಛಿತೋ ನಿಕ್ಖಮಿ। ಜಾಯಮಾನೇ ಪನ ತಸ್ಮಿಂ ಸಕಲಜಮ್ಬುದೀಪೇ ದೇವೋ ಕನಕವಸ್ಸಂ ವಸ್ಸಿ। ತೇನಸ್ಸ ಕನಕಾಗಮನಕಾರಣತ್ತಾ ‘‘ಕನಕಾಗಮನೋ’’ತಿ ನಾಮಮಕಂಸು। ತಂ ಪನಸ್ಸ ನಾಮಂ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ಪರಿಣಮಮಾನಂ ಕೋಣಾಗಮನೋ’’ತಿ ಜಾತಂ। ಸೋ ಪನ ತೀಣಿ ವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ ಅಗಾರಂ ಅಜ್ಝಾವಸಿ। ತುಸಿತ-ಸನ್ತುಸಿತ-ಸನ್ತುಟ್ಠನಾಮಕಾ ಪನಸ್ಸ ತಯೋ ಪಾಸಾದಾ ಅಹೇಸುಂ। ರುಚಿಗತ್ತಾಬ್ರಾಹ್ಮಣೀಪಮುಖಾನಿ ಸೋಳಸ ಇತ್ಥಿಸಹಸ್ಸಾನಿ ಅಹೇಸುಂ।
Sopi pāramiyo pūretvā tusitapure nibbattitvā tato cavitvā sobhavatīnagare yaññadattassa brāhmaṇassa bhariyāya rūpādīhi guṇehi anuttarāya uttarāya nāma brāhmaṇiyā kucchismiṃ paṭisandhiṃ gahetvā dasannaṃ māsānaṃ accayena subhavatīuyyāne mātukucchito nikkhami. Jāyamāne pana tasmiṃ sakalajambudīpe devo kanakavassaṃ vassi. Tenassa kanakāgamanakāraṇattā ‘‘kanakāgamano’’ti nāmamakaṃsu. Taṃ panassa nāmaṃ anukkamena pariṇamamānaṃ koṇāgamano’’ti jātaṃ. So pana tīṇi vassasahassāni agāraṃ ajjhāvasi. Tusita-santusita-santuṭṭhanāmakā panassa tayo pāsādā ahesuṃ. Rucigattābrāhmaṇīpamukhāni soḷasa itthisahassāni ahesuṃ.
ಸೋ ಚತ್ತಾರಿ ನಿಮಿತ್ತಾನಿ ದಿಸ್ವಾ ರುಚಿಗತ್ತಾಯ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಿಯಾ ಸತ್ಥವಾಹೇ ನಾಮ ಪುತ್ತೇ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ಹತ್ಥಿಕ್ಖನ್ಧವರಗತೋ ಹತ್ಥಿಯಾನೇನ ಮಹಾಭಿನಿಕ್ಖಮನಂ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿ। ತಂ ತಿಂಸಪುರಿಸಸಹಸ್ಸಾನಿ ಅನುಪಬ್ಬಜಿಂಸು। ಸೋ ತೇಹಿ ಪರಿವುತೋ ಛ ಮಾಸೇ ಪಧಾನಚರಿಯಂ ಚರಿತ್ವಾ ವಿಸಾಖಪುಣ್ಣಮಾಯಂ ಅಗ್ಗಿಸೋನಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಧೀತಾಯ ಅಗ್ಗಿಸೋನಬ್ರಾಹ್ಮಣಕುಮಾರಿಯಾ ದಿನ್ನಂ ಮಧುಪಾಯಾಸಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಖದಿರವನೇ ದಿವಾವಿಹಾರಂ ಕತ್ವಾ ಸಾಯನ್ಹಸಮಯೇ ಜಟಾತಿನ್ದುಕೇನ ನಾಮ ಯವಪಾಲೇನ ದಿನ್ನಾ ಅಟ್ಠ ತಿಣಮುಟ್ಠಿಯೋ ಗಹೇತ್ವಾ ಉದುಮ್ಬರಬೋಧಿಂ ಪುಣ್ಡರೀಕೇ ವುತ್ತಪ್ಪಮಾಣಂ ಫಲವಿಭೂತಿಸಮ್ಪನ್ನಂ ದಕ್ಖಿಣತೋ ಉಪಗನ್ತ್ವಾ ವೀಸತಿಹತ್ಥವಿತ್ಥತಂ ತಿಣಸನ್ಥರಂ ಸನ್ಥರಿತ್ವಾ ಪಲ್ಲಙ್ಕಂ ಆಭುಜಿತ್ವಾ ಮಾರಬಲಂ ವಿದ್ಧಂಸೇತ್ವಾ ದಸಬಲಞಾಣಾನಿ ಪಟಿಲಭಿತ್ವಾ – ‘‘ಅನೇಕಜಾತಿಸಂಸಾರಂ…ಪೇ॰… ತಣ್ಹಾನಂ ಖಯಮಜ್ಝಗಾ’’ತಿ ಉದಾನಂ ಉದಾನೇತ್ವಾ ಸತ್ತಸತ್ತಾಹಂ ವೀತಿನಾಮೇತ್ವಾ ಅತ್ತನಾ ಸಹ ಪಬ್ಬಜಿತಾನಂ ತಿಂಸಭಿಕ್ಖುಸಹಸ್ಸಾನಂ ಉಪನಿಸ್ಸಯಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ದಿಸ್ವಾ ಗಗನಪಥೇನ ಗನ್ತ್ವಾ ಸುದಸ್ಸನನಗರಸಮೀಪೇ ಇಸಿಪತನೇ ಮಿಗದಾಯೇ ಓತರಿತ್ವಾ ತೇಸಂ ಮಜ್ಝಗತೋ ಧಮ್ಮಚಕ್ಕಂ ಪವತ್ತೇಸಿ, ತದಾ ತಿಂಸಕೋಟಿಸಹಸ್ಸಾನಂ ಪಠಮಾಭಿಸಮಯೋ ಅಹೋಸಿ।
So cattāri nimittāni disvā rucigattāya brāhmaṇiyā satthavāhe nāma putte uppanne hatthikkhandhavaragato hatthiyānena mahābhinikkhamanaṃ nikkhamitvā pabbaji. Taṃ tiṃsapurisasahassāni anupabbajiṃsu. So tehi parivuto cha māse padhānacariyaṃ caritvā visākhapuṇṇamāyaṃ aggisonabrāhmaṇassa dhītāya aggisonabrāhmaṇakumāriyā dinnaṃ madhupāyāsaṃ paribhuñjitvā khadiravane divāvihāraṃ katvā sāyanhasamaye jaṭātindukena nāma yavapālena dinnā aṭṭha tiṇamuṭṭhiyo gahetvā udumbarabodhiṃ puṇḍarīke vuttappamāṇaṃ phalavibhūtisampannaṃ dakkhiṇato upagantvā vīsatihatthavitthataṃ tiṇasantharaṃ santharitvā pallaṅkaṃ ābhujitvā mārabalaṃ viddhaṃsetvā dasabalañāṇāni paṭilabhitvā – ‘‘anekajātisaṃsāraṃ…pe… taṇhānaṃ khayamajjhagā’’ti udānaṃ udānetvā sattasattāhaṃ vītināmetvā attanā saha pabbajitānaṃ tiṃsabhikkhusahassānaṃ upanissayasampattiṃ disvā gaganapathena gantvā sudassananagarasamīpe isipatane migadāye otaritvā tesaṃ majjhagato dhammacakkaṃ pavattesi, tadā tiṃsakoṭisahassānaṃ paṭhamābhisamayo ahosi.
ಪುನ ಸುನ್ದರನಗರದ್ವಾರೇ ಮಹಾಸಾಲರುಕ್ಖಮೂಲೇ ಯಮಕಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ಕತ್ವಾ ವೀಸತಿಕೋಟಿಸಹಸ್ಸಾನಂ ಧಮ್ಮಾಮತಂ ಪಾಯೇಸಿ, ಸೋ ದುತಿಯೋ ಅಭಿಸಮಯೋ ಅಹೋಸಿ। ಅತ್ತನೋ ಮಾತರಂ ಉತ್ತರಂ ಪಮುಖಂ ಕತ್ವಾ ದಸಸು ಚಕ್ಕವಾಳಸಹಸ್ಸೇಸು ದೇವತಾನಂ ಸಮಾಗತಾನಂ ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕಂ ದೇಸೇನ್ತೇ ಭಗವತಿ ದಸನ್ನಂ ಕೋಟಿಸಹಸ್ಸಾನಂ ತತಿಯೋ ಅಭಿಸಮಯೋ ಅಹೋಸಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ –
Puna sundaranagaradvāre mahāsālarukkhamūle yamakapāṭihāriyaṃ katvā vīsatikoṭisahassānaṃ dhammāmataṃ pāyesi, so dutiyo abhisamayo ahosi. Attano mātaraṃ uttaraṃ pamukhaṃ katvā dasasu cakkavāḷasahassesu devatānaṃ samāgatānaṃ abhidhammapiṭakaṃ desente bhagavati dasannaṃ koṭisahassānaṃ tatiyo abhisamayo ahosi. Tena vuttaṃ –
೧.
1.
‘‘ಕಕುಸನ್ಧಸ್ಸ ಅಪರೇನ, ಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ದ್ವಿಪದುತ್ತಮೋ।
‘‘Kakusandhassa aparena, sambuddho dvipaduttamo;
ಕೋಣಾಗಮನೋ ನಾಮ ಜಿನೋ, ಲೋಕಜೇಟ್ಠೋ ನರಾಸಭೋ॥
Koṇāgamano nāma jino, lokajeṭṭho narāsabho.
೨.
2.
‘‘ದಸ ಧಮ್ಮೇ ಪೂರಯಿತ್ವಾನ, ಕನ್ತಾರಂ ಸಮತಿಕ್ಕಮಿ।
‘‘Dasa dhamme pūrayitvāna, kantāraṃ samatikkami;
ಪವಾಹಿಯ ಮಲಂ ಸಬ್ಬಂ, ಪತ್ತೋ ಸಮ್ಬೋಧಿಮುತ್ತಮಂ॥
Pavāhiya malaṃ sabbaṃ, patto sambodhimuttamaṃ.
೩.
3.
‘‘ಧಮ್ಮಚಕ್ಕಂ ಪವತ್ತೇನ್ತೇ, ಕೋಣಾಗಮನನಾಯಕೇ।
‘‘Dhammacakkaṃ pavattente, koṇāgamananāyake;
ತಿಂಸಕೋಟಿಸಹಸ್ಸಾನಂ, ಪಠಮಾಭಿಸಮಯೋ ಅಹು॥
Tiṃsakoṭisahassānaṃ, paṭhamābhisamayo ahu.
೪.
4.
‘‘ಪಾಟಿಹೀರಂ ಕರೋನ್ತೇ ಚ, ಪರವಾದಪ್ಪಮದ್ದನೇ।
‘‘Pāṭihīraṃ karonte ca, paravādappamaddane;
ವೀಸತಿಕೋಟಿಸಹಸ್ಸಾನಂ, ದುತಿಯಾಭಿಸಮಯೋ ಅಹು॥
Vīsatikoṭisahassānaṃ, dutiyābhisamayo ahu.
೫.
5.
‘‘ತತೋ ವಿಕುಬ್ಬನಂ ಕತ್ವಾ, ಜಿನೋ ದೇವಪುರಂ ಗತೋ।
‘‘Tato vikubbanaṃ katvā, jino devapuraṃ gato;
ವಸತೇ ತತ್ಥ ಸಮ್ಬುದ್ಧೋ, ಸಿಲಾಯ ಪಣ್ಡುಕಮ್ಬಲೇ॥
Vasate tattha sambuddho, silāya paṇḍukambale.
೬.
6.
‘‘ಪಕರಣೇ ಸತ್ತ ದೇಸೇನ್ತೋ, ವಸ್ಸಂ ವಸತಿ ಸೋ ಮುನಿ।
‘‘Pakaraṇe satta desento, vassaṃ vasati so muni;
ದಸಕೋಟಿಸಹಸ್ಸಾನಂ, ತತಿಯಾಭಿಸಮಯೋ ಅಹೂ’’ತಿ॥
Dasakoṭisahassānaṃ, tatiyābhisamayo ahū’’ti.
ತತ್ಥ ದಸ ಧಮ್ಮೇ ಪೂರಯಿತ್ವಾನಾತಿ ದಸ ಪಾರಮಿಧಮ್ಮೇ ಪೂರಯಿತ್ವಾ। ಕನ್ತಾರಂ ಸಮತಿಕ್ಕಮೀತಿ ಜಾತಿಕನ್ತಾರಂ ಸಮತಿಕ್ಕಮಿ। ಪವಾಹಿಯಾತಿ ಪವಾಹೇತ್ವಾ। ಮಲಂ ಸಬ್ಬನ್ತಿ ರಾಗಾದಿಮಲತ್ತಯಂ। ಪಾಟಿಹೀರಂ ಕರೋನ್ತೇ ಚ, ಪರವಾದಪ್ಪಮದ್ದನೇತಿ ಪರವಾದಿವಾದಪ್ಪಮದ್ದನೇ, ಭಗವತಿ ಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ಕರೋನ್ತೇತಿ ಅತ್ಥೋ। ವಿಕುಬ್ಬನನ್ತಿ ವಿಕುಬ್ಬನಿದ್ಧಿಂ, ಸುನ್ದರನಗರದ್ವಾರೇ ಯಮಕಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ಕತ್ವಾ ದೇವಪುರಂ ಗತೋ ತತ್ಥ ಪಣ್ಡುಕಮ್ಬಲಸಿಲಾಯಂ ವಸಿ। ಕಥಂ ವಸೀತಿ? ಪಕರಣೇ ಸತ್ತ ದೇಸೇನ್ತೋತಿ ತತ್ಥ ದೇವಾನಂ ಸತ್ತಪ್ಪಕರಣಸಙ್ಖಾತಂ ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ವಸಿ। ಏವಂ ತತ್ಥ ಅಭಿಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೇ ಭಗವತಿ ದಸಕೋಟಿಸಹಸ್ಸಾನಂ ದೇವಾನಂ ಅಭಿಸಮಯೋ ಅಹೋಸೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
Tattha dasa dhamme pūrayitvānāti dasa pāramidhamme pūrayitvā. Kantāraṃ samatikkamīti jātikantāraṃ samatikkami. Pavāhiyāti pavāhetvā. Malaṃ sabbanti rāgādimalattayaṃ. Pāṭihīraṃ karonte ca, paravādappamaddaneti paravādivādappamaddane, bhagavati pāṭihāriyaṃ karonteti attho. Vikubbananti vikubbaniddhiṃ, sundaranagaradvāre yamakapāṭihāriyaṃ katvā devapuraṃ gato tattha paṇḍukambalasilāyaṃ vasi. Kathaṃ vasīti? Pakaraṇe satta desentoti tattha devānaṃ sattappakaraṇasaṅkhātaṃ abhidhammapiṭakaṃ desento vasi. Evaṃ tattha abhidhammaṃ desente bhagavati dasakoṭisahassānaṃ devānaṃ abhisamayo ahosīti attho.
ಪರಿಸುದ್ಧಪಾರಮಿಪೂರಣಾಗಮನಸ್ಸ ಕೋಣಾಗಮನಸ್ಸಪಿ ಏಕೋ ಸಾವಕಸನ್ನಿಪಾತೋ ಅಹೋಸಿ। ಸುರಿನ್ದವತೀನಗರೇ ಸುರಿನ್ದವತುಯ್ಯಾನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಭಿಯ್ಯಸಸ್ಸ ರಾಜಪುತ್ತಸ್ಸ ಚ ಉತ್ತರಸ್ಸ ಚ ರಾಜಪುತ್ತಸ್ಸ ದ್ವಿನ್ನಮ್ಪಿ ತಿಂಸಸಹಸ್ಸಪರಿವಾರಾನಂ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬೇವ ತೇ ಏಹಿಭಿಕ್ಖುಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ ಪಬ್ಬಾಜೇತ್ವಾ ತೇಸಂ ಮಜ್ಝಗತೋ ಮಾಘಪುಣ್ಣಮಾಯಂ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಂ ಉದ್ದಿಸಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ –
Parisuddhapāramipūraṇāgamanassa koṇāgamanassapi eko sāvakasannipāto ahosi. Surindavatīnagare surindavatuyyāne viharanto bhiyyasassa rājaputtassa ca uttarassa ca rājaputtassa dvinnampi tiṃsasahassaparivārānaṃ dhammaṃ desetvā sabbeva te ehibhikkhupabbajjāya pabbājetvā tesaṃ majjhagato māghapuṇṇamāyaṃ pātimokkhaṃ uddisi. Tena vuttaṃ –
೭.
7.
‘‘ತಸ್ಸಾಪಿ ದೇವದೇವಸ್ಸ, ಏಕೋ ಆಸಿ ಸಮಾಗಮೋ।
‘‘Tassāpi devadevassa, eko āsi samāgamo;
ಖೀಣಾಸವಾನಂ ವಿಮಲಾನಂ, ಸನ್ತಚಿತ್ತಾನ ತಾದಿನಂ॥
Khīṇāsavānaṃ vimalānaṃ, santacittāna tādinaṃ.
೮.
8.
‘‘ತಿಂಸಭಿಕ್ಖುಸಹಸ್ಸಾನಂ, ತದಾ ಆಸಿ ಸಮಾಗಮೋ।
‘‘Tiṃsabhikkhusahassānaṃ, tadā āsi samāgamo;
ಓಘಾನಮತಿಕ್ಕನ್ತಾನಂ, ಭಿಜ್ಜಿತಾನಞ್ಚ ಮಚ್ಚುಯಾ’’ತಿ॥
Oghānamatikkantānaṃ, bhijjitānañca maccuyā’’ti.
ತತ್ಥ ಓಘಾನನ್ತಿ ಕಾಮೋಘಾದೀನಂ, ಚತುನ್ನಮೋಘಾನಮೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ। ಯಸ್ಸ ಪನ ತೇ ಸಂವಿಜ್ಜನ್ತಿ, ತಂ ವಟ್ಟಸ್ಮಿಂ ಓಹನನ್ತಿ ಓಸೀದಾಪೇನ್ತೀತಿ ಓಘಾ, ತೇಸಂ ಓಘಾನಂ, ಉಪಯೋಗತ್ಥೇ ಸಾಮಿವಚನಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಚತುಬ್ಬಿಧೇ ಓಘೇ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಾನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಭಿಜ್ಜಿತಾನನ್ತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಮಚ್ಚುಯಾತಿ ಮಚ್ಚುನೋ।
Tattha oghānanti kāmoghādīnaṃ, catunnamoghānametaṃ adhivacanaṃ. Yassa pana te saṃvijjanti, taṃ vaṭṭasmiṃ ohananti osīdāpentīti oghā, tesaṃ oghānaṃ, upayogatthe sāmivacanaṃ daṭṭhabbaṃ. Catubbidhe oghe atikkantānanti attho. Bhijjitānanti etthāpi eseva nayo. Maccuyāti maccuno.
ತದಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಮಿಥಿಲನಗರೇ ಪಬ್ಬತೋ ನಾಮ ರಾಜಾ ಅಹೋಸಿ, ತದಾ ‘‘ಸರಣಗತಸಬ್ಬಪಾಣಾಗಮನಂ ಕೋಣಾಗಮನಂ ಮಿಥಿಲನಗರಮನುಪ್ಪತ್ತ’’ನ್ತಿ ಸುತ್ವಾ ಸಪರಿವಾರೋ ರಾಜಾ ಪಚ್ಚುಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ದಸಬಲಂ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ಮಹಾದಾನಂ ದತ್ವಾ ತತ್ಥ ಭಗವನ್ತಂ ವಸ್ಸಾವಾಸತ್ಥಾಯ ಯಾಚಿತ್ವಾ ತೇಮಾಸಂ ಸಸಾವಕಸಙ್ಘಂ ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಪತ್ತುಣ್ಣಚೀನಪಟ್ಟಕಮ್ಬಲಕೋಸೇಯ್ಯದುಕೂಲಕಪ್ಪಾಸಿಕಾದೀನಿ ಮಹಗ್ಘಾನಿ ಚೇವ ಸುಖುಮವತ್ಥಾನಿ ಚ ಸುವಣ್ಣಪಾದುಕಾ ಚೇವ ಅಞ್ಞಞ್ಚ ಬಹುಪರಿಕ್ಖಾರಮದಾಸಿ। ಸೋಪಿ ನಂ ಭಗವಾ ಬ್ಯಾಕಾಸಿ – ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂಯೇವ ಭದ್ದಕಪ್ಪೇ ಅಯಂ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ । ಅಥ ಸೋ ಮಹಾಪುರಿಸೋ ತಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಬ್ಯಾಕರಣಂ ಸುತ್ವಾ ಮಹಾರಜ್ಜಂ ಪರಿಚ್ಚಜಿತ್ವಾ ತಸ್ಸೇವ ಭಗವತೋ ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ –
Tadā amhākaṃ bodhisatto mithilanagare pabbato nāma rājā ahosi, tadā ‘‘saraṇagatasabbapāṇāgamanaṃ koṇāgamanaṃ mithilanagaramanuppatta’’nti sutvā saparivāro rājā paccuggantvā vanditvā dasabalaṃ nimantetvā mahādānaṃ datvā tattha bhagavantaṃ vassāvāsatthāya yācitvā temāsaṃ sasāvakasaṅghaṃ satthāraṃ upaṭṭhahitvā pattuṇṇacīnapaṭṭakambalakoseyyadukūlakappāsikādīni mahagghāni ceva sukhumavatthāni ca suvaṇṇapādukā ceva aññañca bahuparikkhāramadāsi. Sopi naṃ bhagavā byākāsi – ‘‘imasmiṃyeva bhaddakappe ayaṃ buddho bhavissatī’’ti . Atha so mahāpuriso tassa bhagavato byākaraṇaṃ sutvā mahārajjaṃ pariccajitvā tasseva bhagavato santike pabbaji. Tena vuttaṃ –
೯.
9.
‘‘ಅಹಂ ತೇನ ಸಮಯೇನ, ಪಬ್ಬತೋ ನಾಮ ಖತ್ತಿಯೋ।
‘‘Ahaṃ tena samayena, pabbato nāma khattiyo;
ಮಿತ್ತಾಮಚ್ಚೇಹಿ ಸಮ್ಪನ್ನೋ, ಅನನ್ತಬಲವಾಹನೋ॥
Mittāmaccehi sampanno, anantabalavāhano.
೧೦.
10.
‘‘ಸಮ್ಬುದ್ಧದಸ್ಸನಂ ಗನ್ತ್ವಾ, ಸುತ್ವಾ ಧಮ್ಮಮನುತ್ತರಂ।
‘‘Sambuddhadassanaṃ gantvā, sutvā dhammamanuttaraṃ;
ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ಸಜಿನಸಙ್ಘಂ, ದಾನಂ ದತ್ವಾ ಯದಿಚ್ಛಕಂ॥
Nimantetvā sajinasaṅghaṃ, dānaṃ datvā yadicchakaṃ.
೧೧.
11.
‘‘ಪತ್ತುಣ್ಣಂ ಚೀನಪಟ್ಟಞ್ಚ, ಕೋಸೇಯ್ಯಂ ಕಮ್ಬಲಮ್ಪಿ ಚ।
‘‘Pattuṇṇaṃ cīnapaṭṭañca, koseyyaṃ kambalampi ca;
ಸುವಣ್ಣಪಾದುಕಞ್ಚೇವ, ಅದಾಸಿಂ ಸತ್ಥುಸಾವಕೇ॥
Suvaṇṇapādukañceva, adāsiṃ satthusāvake.
೧೨.
12.
‘‘ಸೋಪಿ ಮಂ ಬುದ್ಧೋ ಬ್ಯಾಕಾಸಿ, ಸಙ್ಘಮಜ್ಝೇ ನಿಸೀದಿಯ।
‘‘Sopi maṃ buddho byākāsi, saṅghamajjhe nisīdiya;
ಇಮಮ್ಹಿ ಭದ್ದಕೇ ಕಪ್ಪೇ, ಅಯಂ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ॥
Imamhi bhaddake kappe, ayaṃ buddho bhavissati.
೧೩.
13.
‘‘ಅಹು ಕಪಿಲವ್ಹಯಾ ರಮ್ಮಾ…ಪೇ॰… ಹೇಸ್ಸಾಮ ಸಮ್ಮುಖಾ ಇಮಂ॥
‘‘Ahu kapilavhayā rammā…pe… hessāma sammukhā imaṃ.
೧೪.
14.
‘‘ತಸ್ಸಾಪಿ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ, ಭಿಯ್ಯೋ ಚಿತ್ತಂ ಪಸಾದಯಿಂ।
‘‘Tassāpi vacanaṃ sutvā, bhiyyo cittaṃ pasādayiṃ;
ಉತ್ತರಿಂ ವತಮಧಿಟ್ಠಾಸಿಂ ದಸಪಾರಮಿಪೂರಿಯಾ॥
Uttariṃ vatamadhiṭṭhāsiṃ dasapāramipūriyā.
೧೫.
15.
‘‘ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಂ ಗವೇಸನ್ತೋ, ದಾನಂ ದತ್ವಾ ನರುತ್ತಮೇ।
‘‘Sabbaññutaṃ gavesanto, dānaṃ datvā naruttame;
ಓಹಾಯಾಹಂ ಮಹಾರಜ್ಜಂ, ಪಬ್ಬಜಿಂ ಜಿನಸನ್ತಿಕೇ’’ತಿ॥
Ohāyāhaṃ mahārajjaṃ, pabbajiṃ jinasantike’’ti.
ತತ್ಥ ಅನನ್ತಬಲವಾಹನೋತಿ ಬಹುಕಂ ಅನನ್ತಂ ಮಯ್ಹಂ ಬಲಂ ಅಸ್ಸಹತ್ಥಿಆದಿಕಂ ವಾಹನಞ್ಚಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಮ್ಬುದ್ಧದಸ್ಸನನ್ತಿ ಸಮ್ಬುದ್ಧದಸ್ಸನತ್ಥಾಯ। ಯದಿಚ್ಛಕನ್ತಿ ಯಾವದಿಚ್ಛಕಂ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಂ ಸಙ್ಘಂ ಚತುಬ್ಬಿಧೇನ ಆಹಾರೇನ ‘‘ಅಲಮಲ’’ನ್ತಿ ಪವಾರಾಪೇತ್ವಾ, ಹತ್ಥೇನ ಪಿದಹಾಪೇತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸತ್ಥುಸಾವಕೇತಿ ಸತ್ಥುನೋ ಚೇವ ಸಾವಕಾನಞ್ಚ ಅದಾಸಿಂ। ನರುತ್ತಮೇತಿ ನರುತ್ತಮಸ್ಸ। ಓಹಾಯಾತಿ ಪಹಾಯ ಪರಿಚ್ಚಜಿತ್ವಾ।
Tattha anantabalavāhanoti bahukaṃ anantaṃ mayhaṃ balaṃ assahatthiādikaṃ vāhanañcāti attho. Sambuddhadassananti sambuddhadassanatthāya. Yadicchakanti yāvadicchakaṃ buddhappamukhaṃ saṅghaṃ catubbidhena āhārena ‘‘alamala’’nti pavārāpetvā, hatthena pidahāpetvāti attho. Satthusāvaketi satthuno ceva sāvakānañca adāsiṃ. Naruttameti naruttamassa. Ohāyāti pahāya pariccajitvā.
ತಸ್ಸ ಪನ ಕೋಣಾಗಮನಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಸೋಭವತೀ ನಾಮ ನಗರಂ ಅಹೋಸಿ, ಯಞ್ಞದತ್ತೋ ನಾಮ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಪಿತಾ, ಉತ್ತರಾ ನಾಮ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೀ ಮಾತಾ, ಭಿಯ್ಯಸೋ ಚ ಉತ್ತರೋ ಚಾತಿ ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಕಾ, ಸೋತ್ಥಿಜೋ ನಾಮುಪಟ್ಠಾಕೋ, ಸಮುದ್ದಾ ಚ ಉತ್ತರಾ ಚ ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಿಕಾ, ಉದುಮ್ಬರರುಕ್ಖೋ ಬೋಧಿ, ಸರೀರಂ ತಿಂಸಹತ್ಥುಬ್ಬೇಧಂ ಅಹೋಸಿ, ತಿಂಸವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ ಆಯು, ಭರಿಯಾ ಪನಸ್ಸ ರುಚಿಗತ್ತಾ ನಾಮ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೀ, ಸತ್ಥವಾಹೋ ನಾಮ ಪುತ್ತೋ, ಹತ್ಥಿಯಾನೇನ ನಿಕ್ಖಮಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ –
Tassa pana koṇāgamanassa bhagavato sobhavatī nāma nagaraṃ ahosi, yaññadatto nāma brāhmaṇo pitā, uttarā nāma brāhmaṇī mātā, bhiyyaso ca uttaro cāti dve aggasāvakā, sotthijo nāmupaṭṭhāko, samuddā ca uttarā ca dve aggasāvikā, udumbararukkho bodhi, sarīraṃ tiṃsahatthubbedhaṃ ahosi, tiṃsavassasahassāni āyu, bhariyā panassa rucigattā nāma brāhmaṇī, satthavāho nāma putto, hatthiyānena nikkhami. Tena vuttaṃ –
೧೬.
16.
‘‘ನಗರಂ ಸೋಭವತೀ ನಾಮ, ಸೋಭೋ ನಾಮಾಸಿ ಖತ್ತಿಯೋ।
‘‘Nagaraṃ sobhavatī nāma, sobho nāmāsi khattiyo;
ವಸತೇ ತತ್ಥ ನಗರೇ, ಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಮಹಾಕುಲಂ॥
Vasate tattha nagare, sambuddhassa mahākulaṃ.
೧೭.
17.
‘‘ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಯಞ್ಞದತ್ತೋ ಚ, ಆಸಿ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸೋ ಪಿತಾ।
‘‘Brāhmaṇo yaññadatto ca, āsi buddhassa so pitā;
ಉತ್ತರಾ ನಾಮ ಜನಿಕಾ, ಕೋಣಾಗಮನಸ್ಸ ಸತ್ಥುನೋ।
Uttarā nāma janikā, koṇāgamanassa satthuno;
೨೨.
22.
‘‘ಭಿಯ್ಯಸೋ ಉತ್ತರೋ ನಾಮ, ಅಹೇಸುಂ ಅಗ್ಗಸಾವಕಾ।
‘‘Bhiyyaso uttaro nāma, ahesuṃ aggasāvakā;
ಸೋತ್ಥಿಜೋ ನಾಮುಪಟ್ಠಾಕೋ, ಕೋಣಾಗಮನಸ್ಸ ಸತ್ಥುನೋ॥
Sotthijo nāmupaṭṭhāko, koṇāgamanassa satthuno.
೨೩.
23.
‘‘ಸಮುದ್ದಾ ಉತ್ತರಾ ಚೇವ, ಅಹೇಸುಂ ಅಗ್ಗಸಾವಿಕಾ।
‘‘Samuddā uttarā ceva, ahesuṃ aggasāvikā;
ಬೋಧಿ ತಸ್ಸ ಭಗವತೋ, ಉದುಮ್ಬರೋತಿ ಪವುಚ್ಚತಿ॥
Bodhi tassa bhagavato, udumbaroti pavuccati.
೨೫.
25.
‘‘ಉಚ್ಚತ್ತನೇನ ಸೋ ಬುದ್ಧೋ, ತಿಂಸಹತ್ಥಸಮುಗ್ಗತೋ।
‘‘Uccattanena so buddho, tiṃsahatthasamuggato;
ಉಕ್ಕಾಮುಖೇ ಯಥಾ ಕಮ್ಬು, ಏವಂ ರಂಸೀಹಿ ಮಣ್ಡಿತೋ॥
Ukkāmukhe yathā kambu, evaṃ raṃsīhi maṇḍito.
೨೬.
26.
‘‘ತಿಂಸವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ, ಆಯು ಬುದ್ಧಸ್ಸ ತಾವದೇ।
‘‘Tiṃsavassasahassāni, āyu buddhassa tāvade;
ತಾವತಾ ತಿಟ್ಠಮಾನೋ ಸೋ, ತಾರೇಸಿ ಜನತಂ ಬಹುಂ॥
Tāvatā tiṭṭhamāno so, tāresi janataṃ bahuṃ.
೨೭.
27.
‘‘ಧಮ್ಮಚೇತಿಂ ಸಮುಸ್ಸೇತ್ವಾ, ಧಮ್ಮದುಸ್ಸವಿಭೂಸಿತಂ।
‘‘Dhammacetiṃ samussetvā, dhammadussavibhūsitaṃ;
ಧಮ್ಮಪುಪ್ಫಗುಳಂ ಕತ್ವಾ, ನಿಬ್ಬುತೋ ಸೋ ಸಸಾವಕೋ॥
Dhammapupphaguḷaṃ katvā, nibbuto so sasāvako.
೨೮.
28.
‘‘ಮಹಾವಿಲಾಸೋ ತಸ್ಸ ಜನೋ, ಸಿರಿಧಮ್ಮಪ್ಪಕಾಸನೋ।
‘‘Mahāvilāso tassa jano, siridhammappakāsano;
ಸಬ್ಬಂ ತಮನ್ತರಹಿತಂ, ನನು ರಿತ್ತಾ ಸಬ್ಬಸಙ್ಖಾರಾ’’ತಿ॥
Sabbaṃ tamantarahitaṃ, nanu rittā sabbasaṅkhārā’’ti.
ತತ್ಥ ಉಕ್ಕಾಮುಖೇತಿ ಕಮ್ಮಾರುದ್ಧನೇ। ಯಥಾ ಕಮ್ಬೂತಿ ಸುವಣ್ಣನಿಕ್ಖಂ ವಿಯ। ಏವಂ ರಂಸೀಹಿ ಮಣ್ಡಿತೋತಿ ಏವಂ ರಸ್ಮೀಹಿ ಪಟಿಮಣ್ಡಿತೋ ಸಮಲಙ್ಕತೋ। ಧಮ್ಮಚೇತಿಂ ಸಮುಸ್ಸೇತ್ವಾತಿ ಸತ್ತತ್ತಿಂಸಬೋಧಿಪಕ್ಖಿಯಧಮ್ಮಮಯಂ ಚೇತಿಯಂ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ। ಧಮ್ಮದುಸ್ಸವಿಭೂಸಿತನ್ತಿ ಚತುಸಚ್ಚಧಮ್ಮಪಟಾಕವಿಭೂಸಿತಂ। ಧಮ್ಮಪುಪ್ಫಗುಳಂ ಕತ್ವಾತಿ ಧಮ್ಮಮಯಪುಪ್ಫಮಾಲಾಗುಳಂ ಕತ್ವಾ। ಮಹಾಜನಸ್ಸ ವಿಪಸ್ಸನಾಚೇತಿಯಙ್ಗಣೇ ಠಿತಸ್ಸ ನಮಸ್ಸನತ್ಥಾಯ ಧಮ್ಮಚೇತಿಯಂ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಸಸಾವಕಸಙ್ಘೋ ಸತ್ಥಾ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಮಹಾವಿಲಾಸೋತಿ ಮಹಾಇದ್ಧಿವಿಲಾಸಪ್ಪತ್ತೋ। ತಸ್ಸಾತಿ ತಸ್ಸ ಭಗವತೋ। ಜನೋತಿ ಸಾವಕಜನೋ। ಸಿರಿಧಮ್ಮಪ್ಪಕಾಸನೋತಿ ಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮಪ್ಪಕಾಸನೋ ಸೋ ಭಗವಾ ಚ ಸಬ್ಬಂ ತಮನ್ತರಹಿತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ।
Tattha ukkāmukheti kammāruddhane. Yathā kambūti suvaṇṇanikkhaṃ viya. Evaṃ raṃsīhi maṇḍitoti evaṃ rasmīhi paṭimaṇḍito samalaṅkato. Dhammacetiṃ samussetvāti sattattiṃsabodhipakkhiyadhammamayaṃ cetiyaṃ patiṭṭhāpetvā. Dhammadussavibhūsitanti catusaccadhammapaṭākavibhūsitaṃ. Dhammapupphaguḷaṃ katvāti dhammamayapupphamālāguḷaṃ katvā. Mahājanassa vipassanācetiyaṅgaṇe ṭhitassa namassanatthāya dhammacetiyaṃ patiṭṭhāpetvā sasāvakasaṅgho satthā parinibbāyīti attho. Mahāvilāsoti mahāiddhivilāsappatto. Tassāti tassa bhagavato. Janoti sāvakajano. Siridhammappakāsanoti lokuttaradhammappakāsano so bhagavā ca sabbaṃ tamantarahitanti attho.
‘‘ಸುಖೇನ ಕೋಣಾಗಮನೋ ಗತಾಸವೋ, ವಿಕಾಮಪಾಣಾಗಮನೋ ಮಹೇಸೀ।
‘‘Sukhena koṇāgamano gatāsavo, vikāmapāṇāgamano mahesī;
ವನೇ ವಿವೇಕೇ ಸಿರಿನಾಮಧೇಯ್ಯೇ, ವಿಸುದ್ಧವಂಸಾಗಮನೋ ವಸಿತ್ಥ’’॥
Vane viveke sirināmadheyye, visuddhavaṃsāgamano vasittha’’.
ಸೇಸಗಾಥಾಸು ಸಬ್ಬತ್ಥ ಪಾಕಟಮೇವಾತಿ।
Sesagāthāsu sabbattha pākaṭamevāti.
ಕೋಣಾಗಮನಬುದ್ಧವಂಸವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Koṇāgamanabuddhavaṃsavaṇṇanā niṭṭhitā.
ನಿಟ್ಠಿತೋ ತೇವೀಸತಿಮೋ ಬುದ್ಧವಂಸೋ।
Niṭṭhito tevīsatimo buddhavaṃso.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ಬುದ್ಧವಂಸಪಾಳಿ • Buddhavaṃsapāḷi / ೨೫. ಕೋಣಾಗಮನಬುದ್ಧವಂಸೋ • 25. Koṇāgamanabuddhavaṃso