Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / ബുദ്ധവംസ-അട്ഠകഥാ • Buddhavaṃsa-aṭṭhakathā |
൨൫. കോണാഗമനബുദ്ധവംസവണ്ണനാ
25. Koṇāgamanabuddhavaṃsavaṇṇanā
കകുസന്ധസ്സ പന ഭഗവതോ അപരഭാഗേ തസ്സ സാസനേ ച അന്തരഹിതേ സത്തേസു തിംസവസ്സസഹസ്സായുകേസു ജാതേസു പരഹിതകോണാഗമനോ കോണാഗമനോ നാമ സത്ഥാ ലോകേ ഉദപാദി. അഥ വാ കനകാഗമനതോ കോണാഗമനോ നാമ സത്ഥാ ലോകേ ഉദപാദി. തത്ഥ ക-കാരസ്സ കോആദേസം കത്വാ ന-കാരസ്സ ണാദേസം കത്വാ ഏകസ്സ ക-കാരസ്സ ലോപം കത്വാ നിരുത്തിനയേന കനകസ്സ കനകാദിആഭരണസ്സ ആഗമനം പവസ്സനം യസ്സ ഭഗവതോ ഉപ്പന്നകാലേ സോ കോണാഗമനോ നാമ. ഏത്ഥ പന ആയു അനുപുബ്ബേന പരിഹീനസദിസം കതം, ന ഏവം പരിഹീനം, പുന വഡ്ഢിത്വാ പരിഹീനന്തി വേദിതബ്ബം. കഥം? ഇമസ്മിംയേവ കപ്പേ കകുസന്ധോ ഭഗവാ ചത്താലീസവസ്സസഹസ്സായുകകാലേ നിബ്ബത്തോ, തം പന ആയു പരിഹായമാനം ദസവസ്സകാലം പത്വാ പുന അസങ്ഖ്യേയ്യം പത്വാ തതോ പരിഹായമാനം തിംസവസ്സസഹസ്സായുകകാലേ ഠിതം, തദാ കോണാഗമനോ ഭഗവാ ലോകേ ഉപ്പന്നോതി വേദിതബ്ബോ.
Kakusandhassa pana bhagavato aparabhāge tassa sāsane ca antarahite sattesu tiṃsavassasahassāyukesu jātesu parahitakoṇāgamano koṇāgamano nāma satthā loke udapādi. Atha vā kanakāgamanato koṇāgamano nāma satthā loke udapādi. Tattha ka-kārassa koādesaṃ katvā na-kārassa ṇādesaṃ katvā ekassa ka-kārassa lopaṃ katvā niruttinayena kanakassa kanakādiābharaṇassa āgamanaṃ pavassanaṃ yassa bhagavato uppannakāle so koṇāgamano nāma. Ettha pana āyu anupubbena parihīnasadisaṃ kataṃ, na evaṃ parihīnaṃ, puna vaḍḍhitvā parihīnanti veditabbaṃ. Kathaṃ? Imasmiṃyeva kappe kakusandho bhagavā cattālīsavassasahassāyukakāle nibbatto, taṃ pana āyu parihāyamānaṃ dasavassakālaṃ patvā puna asaṅkhyeyyaṃ patvā tato parihāyamānaṃ tiṃsavassasahassāyukakāle ṭhitaṃ, tadā koṇāgamano bhagavā loke uppannoti veditabbo.
സോപി പാരമിയോ പൂരേത്വാ തുസിതപുരേ നിബ്ബത്തിത്വാ തതോ ചവിത്വാ സോഭവതീനഗരേ യഞ്ഞദത്തസ്സ ബ്രാഹ്മണസ്സ ഭരിയായ രൂപാദീഹി ഗുണേഹി അനുത്തരായ ഉത്തരായ നാമ ബ്രാഹ്മണിയാ കുച്ഛിസ്മിം പടിസന്ധിം ഗഹേത്വാ ദസന്നം മാസാനം അച്ചയേന സുഭവതീഉയ്യാനേ മാതുകുച്ഛിതോ നിക്ഖമി. ജായമാനേ പന തസ്മിം സകലജമ്ബുദീപേ ദേവോ കനകവസ്സം വസ്സി. തേനസ്സ കനകാഗമനകാരണത്താ ‘‘കനകാഗമനോ’’തി നാമമകംസു. തം പനസ്സ നാമം അനുക്കമേന പരിണമമാനം കോണാഗമനോ’’തി ജാതം. സോ പന തീണി വസ്സസഹസ്സാനി അഗാരം അജ്ഝാവസി. തുസിത-സന്തുസിത-സന്തുട്ഠനാമകാ പനസ്സ തയോ പാസാദാ അഹേസും. രുചിഗത്താബ്രാഹ്മണീപമുഖാനി സോളസ ഇത്ഥിസഹസ്സാനി അഹേസും.
Sopi pāramiyo pūretvā tusitapure nibbattitvā tato cavitvā sobhavatīnagare yaññadattassa brāhmaṇassa bhariyāya rūpādīhi guṇehi anuttarāya uttarāya nāma brāhmaṇiyā kucchismiṃ paṭisandhiṃ gahetvā dasannaṃ māsānaṃ accayena subhavatīuyyāne mātukucchito nikkhami. Jāyamāne pana tasmiṃ sakalajambudīpe devo kanakavassaṃ vassi. Tenassa kanakāgamanakāraṇattā ‘‘kanakāgamano’’ti nāmamakaṃsu. Taṃ panassa nāmaṃ anukkamena pariṇamamānaṃ koṇāgamano’’ti jātaṃ. So pana tīṇi vassasahassāni agāraṃ ajjhāvasi. Tusita-santusita-santuṭṭhanāmakā panassa tayo pāsādā ahesuṃ. Rucigattābrāhmaṇīpamukhāni soḷasa itthisahassāni ahesuṃ.
സോ ചത്താരി നിമിത്താനി ദിസ്വാ രുചിഗത്തായ ബ്രാഹ്മണിയാ സത്ഥവാഹേ നാമ പുത്തേ ഉപ്പന്നേ ഹത്ഥിക്ഖന്ധവരഗതോ ഹത്ഥിയാനേന മഹാഭിനിക്ഖമനം നിക്ഖമിത്വാ പബ്ബജി. തം തിംസപുരിസസഹസ്സാനി അനുപബ്ബജിംസു. സോ തേഹി പരിവുതോ ഛ മാസേ പധാനചരിയം ചരിത്വാ വിസാഖപുണ്ണമായം അഗ്ഗിസോനബ്രാഹ്മണസ്സ ധീതായ അഗ്ഗിസോനബ്രാഹ്മണകുമാരിയാ ദിന്നം മധുപായാസം പരിഭുഞ്ജിത്വാ ഖദിരവനേ ദിവാവിഹാരം കത്വാ സായന്ഹസമയേ ജടാതിന്ദുകേന നാമ യവപാലേന ദിന്നാ അട്ഠ തിണമുട്ഠിയോ ഗഹേത്വാ ഉദുമ്ബരബോധിം പുണ്ഡരീകേ വുത്തപ്പമാണം ഫലവിഭൂതിസമ്പന്നം ദക്ഖിണതോ ഉപഗന്ത്വാ വീസതിഹത്ഥവിത്ഥതം തിണസന്ഥരം സന്ഥരിത്വാ പല്ലങ്കം ആഭുജിത്വാ മാരബലം വിദ്ധംസേത്വാ ദസബലഞാണാനി പടിലഭിത്വാ – ‘‘അനേകജാതിസംസാരം…പേ॰… തണ്ഹാനം ഖയമജ്ഝഗാ’’തി ഉദാനം ഉദാനേത്വാ സത്തസത്താഹം വീതിനാമേത്വാ അത്തനാ സഹ പബ്ബജിതാനം തിംസഭിക്ഖുസഹസ്സാനം ഉപനിസ്സയസമ്പത്തിം ദിസ്വാ ഗഗനപഥേന ഗന്ത്വാ സുദസ്സനനഗരസമീപേ ഇസിപതനേ മിഗദായേ ഓതരിത്വാ തേസം മജ്ഝഗതോ ധമ്മചക്കം പവത്തേസി, തദാ തിംസകോടിസഹസ്സാനം പഠമാഭിസമയോ അഹോസി.
So cattāri nimittāni disvā rucigattāya brāhmaṇiyā satthavāhe nāma putte uppanne hatthikkhandhavaragato hatthiyānena mahābhinikkhamanaṃ nikkhamitvā pabbaji. Taṃ tiṃsapurisasahassāni anupabbajiṃsu. So tehi parivuto cha māse padhānacariyaṃ caritvā visākhapuṇṇamāyaṃ aggisonabrāhmaṇassa dhītāya aggisonabrāhmaṇakumāriyā dinnaṃ madhupāyāsaṃ paribhuñjitvā khadiravane divāvihāraṃ katvā sāyanhasamaye jaṭātindukena nāma yavapālena dinnā aṭṭha tiṇamuṭṭhiyo gahetvā udumbarabodhiṃ puṇḍarīke vuttappamāṇaṃ phalavibhūtisampannaṃ dakkhiṇato upagantvā vīsatihatthavitthataṃ tiṇasantharaṃ santharitvā pallaṅkaṃ ābhujitvā mārabalaṃ viddhaṃsetvā dasabalañāṇāni paṭilabhitvā – ‘‘anekajātisaṃsāraṃ…pe… taṇhānaṃ khayamajjhagā’’ti udānaṃ udānetvā sattasattāhaṃ vītināmetvā attanā saha pabbajitānaṃ tiṃsabhikkhusahassānaṃ upanissayasampattiṃ disvā gaganapathena gantvā sudassananagarasamīpe isipatane migadāye otaritvā tesaṃ majjhagato dhammacakkaṃ pavattesi, tadā tiṃsakoṭisahassānaṃ paṭhamābhisamayo ahosi.
പുന സുന്ദരനഗരദ്വാരേ മഹാസാലരുക്ഖമൂലേ യമകപാടിഹാരിയം കത്വാ വീസതികോടിസഹസ്സാനം ധമ്മാമതം പായേസി, സോ ദുതിയോ അഭിസമയോ അഹോസി. അത്തനോ മാതരം ഉത്തരം പമുഖം കത്വാ ദസസു ചക്കവാളസഹസ്സേസു ദേവതാനം സമാഗതാനം അഭിധമ്മപിടകം ദേസേന്തേ ഭഗവതി ദസന്നം കോടിസഹസ്സാനം തതിയോ അഭിസമയോ അഹോസി. തേന വുത്തം –
Puna sundaranagaradvāre mahāsālarukkhamūle yamakapāṭihāriyaṃ katvā vīsatikoṭisahassānaṃ dhammāmataṃ pāyesi, so dutiyo abhisamayo ahosi. Attano mātaraṃ uttaraṃ pamukhaṃ katvā dasasu cakkavāḷasahassesu devatānaṃ samāgatānaṃ abhidhammapiṭakaṃ desente bhagavati dasannaṃ koṭisahassānaṃ tatiyo abhisamayo ahosi. Tena vuttaṃ –
൧.
1.
‘‘കകുസന്ധസ്സ അപരേന, സമ്ബുദ്ധോ ദ്വിപദുത്തമോ;
‘‘Kakusandhassa aparena, sambuddho dvipaduttamo;
കോണാഗമനോ നാമ ജിനോ, ലോകജേട്ഠോ നരാസഭോ.
Koṇāgamano nāma jino, lokajeṭṭho narāsabho.
൨.
2.
‘‘ദസ ധമ്മേ പൂരയിത്വാന, കന്താരം സമതിക്കമി;
‘‘Dasa dhamme pūrayitvāna, kantāraṃ samatikkami;
പവാഹിയ മലം സബ്ബം, പത്തോ സമ്ബോധിമുത്തമം.
Pavāhiya malaṃ sabbaṃ, patto sambodhimuttamaṃ.
൩.
3.
‘‘ധമ്മചക്കം പവത്തേന്തേ, കോണാഗമനനായകേ;
‘‘Dhammacakkaṃ pavattente, koṇāgamananāyake;
തിംസകോടിസഹസ്സാനം, പഠമാഭിസമയോ അഹു.
Tiṃsakoṭisahassānaṃ, paṭhamābhisamayo ahu.
൪.
4.
‘‘പാടിഹീരം കരോന്തേ ച, പരവാദപ്പമദ്ദനേ;
‘‘Pāṭihīraṃ karonte ca, paravādappamaddane;
വീസതികോടിസഹസ്സാനം, ദുതിയാഭിസമയോ അഹു.
Vīsatikoṭisahassānaṃ, dutiyābhisamayo ahu.
൫.
5.
‘‘തതോ വികുബ്ബനം കത്വാ, ജിനോ ദേവപുരം ഗതോ;
‘‘Tato vikubbanaṃ katvā, jino devapuraṃ gato;
വസതേ തത്ഥ സമ്ബുദ്ധോ, സിലായ പണ്ഡുകമ്ബലേ.
Vasate tattha sambuddho, silāya paṇḍukambale.
൬.
6.
‘‘പകരണേ സത്ത ദേസേന്തോ, വസ്സം വസതി സോ മുനി;
‘‘Pakaraṇe satta desento, vassaṃ vasati so muni;
ദസകോടിസഹസ്സാനം, തതിയാഭിസമയോ അഹൂ’’തി.
Dasakoṭisahassānaṃ, tatiyābhisamayo ahū’’ti.
തത്ഥ ദസ ധമ്മേ പൂരയിത്വാനാതി ദസ പാരമിധമ്മേ പൂരയിത്വാ. കന്താരം സമതിക്കമീതി ജാതികന്താരം സമതിക്കമി. പവാഹിയാതി പവാഹേത്വാ. മലം സബ്ബന്തി രാഗാദിമലത്തയം. പാടിഹീരം കരോന്തേ ച, പരവാദപ്പമദ്ദനേതി പരവാദിവാദപ്പമദ്ദനേ, ഭഗവതി പാടിഹാരിയം കരോന്തേതി അത്ഥോ. വികുബ്ബനന്തി വികുബ്ബനിദ്ധിം, സുന്ദരനഗരദ്വാരേ യമകപാടിഹാരിയം കത്വാ ദേവപുരം ഗതോ തത്ഥ പണ്ഡുകമ്ബലസിലായം വസി. കഥം വസീതി? പകരണേ സത്ത ദേസേന്തോതി തത്ഥ ദേവാനം സത്തപ്പകരണസങ്ഖാതം അഭിധമ്മപിടകം ദേസേന്തോ വസി. ഏവം തത്ഥ അഭിധമ്മം ദേസേന്തേ ഭഗവതി ദസകോടിസഹസ്സാനം ദേവാനം അഭിസമയോ അഹോസീതി അത്ഥോ.
Tattha dasa dhamme pūrayitvānāti dasa pāramidhamme pūrayitvā. Kantāraṃ samatikkamīti jātikantāraṃ samatikkami. Pavāhiyāti pavāhetvā. Malaṃ sabbanti rāgādimalattayaṃ. Pāṭihīraṃ karonte ca, paravādappamaddaneti paravādivādappamaddane, bhagavati pāṭihāriyaṃ karonteti attho. Vikubbananti vikubbaniddhiṃ, sundaranagaradvāre yamakapāṭihāriyaṃ katvā devapuraṃ gato tattha paṇḍukambalasilāyaṃ vasi. Kathaṃ vasīti? Pakaraṇe satta desentoti tattha devānaṃ sattappakaraṇasaṅkhātaṃ abhidhammapiṭakaṃ desento vasi. Evaṃ tattha abhidhammaṃ desente bhagavati dasakoṭisahassānaṃ devānaṃ abhisamayo ahosīti attho.
പരിസുദ്ധപാരമിപൂരണാഗമനസ്സ കോണാഗമനസ്സപി ഏകോ സാവകസന്നിപാതോ അഹോസി. സുരിന്ദവതീനഗരേ സുരിന്ദവതുയ്യാനേ വിഹരന്തോ ഭിയ്യസസ്സ രാജപുത്തസ്സ ച ഉത്തരസ്സ ച രാജപുത്തസ്സ ദ്വിന്നമ്പി തിംസസഹസ്സപരിവാരാനം ധമ്മം ദേസേത്വാ സബ്ബേവ തേ ഏഹിഭിക്ഖുപബ്ബജ്ജായ പബ്ബാജേത്വാ തേസം മജ്ഝഗതോ മാഘപുണ്ണമായം പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസി. തേന വുത്തം –
Parisuddhapāramipūraṇāgamanassa koṇāgamanassapi eko sāvakasannipāto ahosi. Surindavatīnagare surindavatuyyāne viharanto bhiyyasassa rājaputtassa ca uttarassa ca rājaputtassa dvinnampi tiṃsasahassaparivārānaṃ dhammaṃ desetvā sabbeva te ehibhikkhupabbajjāya pabbājetvā tesaṃ majjhagato māghapuṇṇamāyaṃ pātimokkhaṃ uddisi. Tena vuttaṃ –
൭.
7.
‘‘തസ്സാപി ദേവദേവസ്സ, ഏകോ ആസി സമാഗമോ;
‘‘Tassāpi devadevassa, eko āsi samāgamo;
ഖീണാസവാനം വിമലാനം, സന്തചിത്താന താദിനം.
Khīṇāsavānaṃ vimalānaṃ, santacittāna tādinaṃ.
൮.
8.
‘‘തിംസഭിക്ഖുസഹസ്സാനം, തദാ ആസി സമാഗമോ;
‘‘Tiṃsabhikkhusahassānaṃ, tadā āsi samāgamo;
ഓഘാനമതിക്കന്താനം, ഭിജ്ജിതാനഞ്ച മച്ചുയാ’’തി.
Oghānamatikkantānaṃ, bhijjitānañca maccuyā’’ti.
തത്ഥ ഓഘാനന്തി കാമോഘാദീനം, ചതുന്നമോഘാനമേതം അധിവചനം. യസ്സ പന തേ സംവിജ്ജന്തി, തം വട്ടസ്മിം ഓഹനന്തി ഓസീദാപേന്തീതി ഓഘാ, തേസം ഓഘാനം, ഉപയോഗത്ഥേ സാമിവചനം ദട്ഠബ്ബം. ചതുബ്ബിധേ ഓഘേ അതിക്കന്താനന്തി അത്ഥോ. ഭിജ്ജിതാനന്തി ഏത്ഥാപി ഏസേവ നയോ. മച്ചുയാതി മച്ചുനോ.
Tattha oghānanti kāmoghādīnaṃ, catunnamoghānametaṃ adhivacanaṃ. Yassa pana te saṃvijjanti, taṃ vaṭṭasmiṃ ohananti osīdāpentīti oghā, tesaṃ oghānaṃ, upayogatthe sāmivacanaṃ daṭṭhabbaṃ. Catubbidhe oghe atikkantānanti attho. Bhijjitānanti etthāpi eseva nayo. Maccuyāti maccuno.
തദാ അമ്ഹാകം ബോധിസത്തോ മിഥിലനഗരേ പബ്ബതോ നാമ രാജാ അഹോസി, തദാ ‘‘സരണഗതസബ്ബപാണാഗമനം കോണാഗമനം മിഥിലനഗരമനുപ്പത്ത’’ന്തി സുത്വാ സപരിവാരോ രാജാ പച്ചുഗ്ഗന്ത്വാ വന്ദിത്വാ ദസബലം നിമന്തേത്വാ മഹാദാനം ദത്വാ തത്ഥ ഭഗവന്തം വസ്സാവാസത്ഥായ യാചിത്വാ തേമാസം സസാവകസങ്ഘം സത്ഥാരം ഉപട്ഠഹിത്വാ പത്തുണ്ണചീനപട്ടകമ്ബലകോസേയ്യദുകൂലകപ്പാസികാദീനി മഹഗ്ഘാനി ചേവ സുഖുമവത്ഥാനി ച സുവണ്ണപാദുകാ ചേവ അഞ്ഞഞ്ച ബഹുപരിക്ഖാരമദാസി. സോപി നം ഭഗവാ ബ്യാകാസി – ‘‘ഇമസ്മിംയേവ ഭദ്ദകപ്പേ അയം ബുദ്ധോ ഭവിസ്സതീ’’തി . അഥ സോ മഹാപുരിസോ തസ്സ ഭഗവതോ ബ്യാകരണം സുത്വാ മഹാരജ്ജം പരിച്ചജിത്വാ തസ്സേവ ഭഗവതോ സന്തികേ പബ്ബജി. തേന വുത്തം –
Tadā amhākaṃ bodhisatto mithilanagare pabbato nāma rājā ahosi, tadā ‘‘saraṇagatasabbapāṇāgamanaṃ koṇāgamanaṃ mithilanagaramanuppatta’’nti sutvā saparivāro rājā paccuggantvā vanditvā dasabalaṃ nimantetvā mahādānaṃ datvā tattha bhagavantaṃ vassāvāsatthāya yācitvā temāsaṃ sasāvakasaṅghaṃ satthāraṃ upaṭṭhahitvā pattuṇṇacīnapaṭṭakambalakoseyyadukūlakappāsikādīni mahagghāni ceva sukhumavatthāni ca suvaṇṇapādukā ceva aññañca bahuparikkhāramadāsi. Sopi naṃ bhagavā byākāsi – ‘‘imasmiṃyeva bhaddakappe ayaṃ buddho bhavissatī’’ti . Atha so mahāpuriso tassa bhagavato byākaraṇaṃ sutvā mahārajjaṃ pariccajitvā tasseva bhagavato santike pabbaji. Tena vuttaṃ –
൯.
9.
‘‘അഹം തേന സമയേന, പബ്ബതോ നാമ ഖത്തിയോ;
‘‘Ahaṃ tena samayena, pabbato nāma khattiyo;
മിത്താമച്ചേഹി സമ്പന്നോ, അനന്തബലവാഹനോ.
Mittāmaccehi sampanno, anantabalavāhano.
൧൦.
10.
‘‘സമ്ബുദ്ധദസ്സനം ഗന്ത്വാ, സുത്വാ ധമ്മമനുത്തരം;
‘‘Sambuddhadassanaṃ gantvā, sutvā dhammamanuttaraṃ;
നിമന്തേത്വാ സജിനസങ്ഘം, ദാനം ദത്വാ യദിച്ഛകം.
Nimantetvā sajinasaṅghaṃ, dānaṃ datvā yadicchakaṃ.
൧൧.
11.
‘‘പത്തുണ്ണം ചീനപട്ടഞ്ച, കോസേയ്യം കമ്ബലമ്പി ച;
‘‘Pattuṇṇaṃ cīnapaṭṭañca, koseyyaṃ kambalampi ca;
സുവണ്ണപാദുകഞ്ചേവ, അദാസിം സത്ഥുസാവകേ.
Suvaṇṇapādukañceva, adāsiṃ satthusāvake.
൧൨.
12.
‘‘സോപി മം ബുദ്ധോ ബ്യാകാസി, സങ്ഘമജ്ഝേ നിസീദിയ;
‘‘Sopi maṃ buddho byākāsi, saṅghamajjhe nisīdiya;
ഇമമ്ഹി ഭദ്ദകേ കപ്പേ, അയം ബുദ്ധോ ഭവിസ്സതി.
Imamhi bhaddake kappe, ayaṃ buddho bhavissati.
൧൩.
13.
‘‘അഹു കപിലവ്ഹയാ രമ്മാ…പേ॰… ഹേസ്സാമ സമ്മുഖാ ഇമം.
‘‘Ahu kapilavhayā rammā…pe… hessāma sammukhā imaṃ.
൧൪.
14.
‘‘തസ്സാപി വചനം സുത്വാ, ഭിയ്യോ ചിത്തം പസാദയിം;
‘‘Tassāpi vacanaṃ sutvā, bhiyyo cittaṃ pasādayiṃ;
ഉത്തരിം വതമധിട്ഠാസിം ദസപാരമിപൂരിയാ.
Uttariṃ vatamadhiṭṭhāsiṃ dasapāramipūriyā.
൧൫.
15.
‘‘സബ്ബഞ്ഞുതം ഗവേസന്തോ, ദാനം ദത്വാ നരുത്തമേ;
‘‘Sabbaññutaṃ gavesanto, dānaṃ datvā naruttame;
ഓഹായാഹം മഹാരജ്ജം, പബ്ബജിം ജിനസന്തികേ’’തി.
Ohāyāhaṃ mahārajjaṃ, pabbajiṃ jinasantike’’ti.
തത്ഥ അനന്തബലവാഹനോതി ബഹുകം അനന്തം മയ്ഹം ബലം അസ്സഹത്ഥിആദികം വാഹനഞ്ചാതി അത്ഥോ. സമ്ബുദ്ധദസ്സനന്തി സമ്ബുദ്ധദസ്സനത്ഥായ. യദിച്ഛകന്തി യാവദിച്ഛകം ബുദ്ധപ്പമുഖം സങ്ഘം ചതുബ്ബിധേന ആഹാരേന ‘‘അലമല’’ന്തി പവാരാപേത്വാ, ഹത്ഥേന പിദഹാപേത്വാതി അത്ഥോ. സത്ഥുസാവകേതി സത്ഥുനോ ചേവ സാവകാനഞ്ച അദാസിം. നരുത്തമേതി നരുത്തമസ്സ. ഓഹായാതി പഹായ പരിച്ചജിത്വാ.
Tattha anantabalavāhanoti bahukaṃ anantaṃ mayhaṃ balaṃ assahatthiādikaṃ vāhanañcāti attho. Sambuddhadassananti sambuddhadassanatthāya. Yadicchakanti yāvadicchakaṃ buddhappamukhaṃ saṅghaṃ catubbidhena āhārena ‘‘alamala’’nti pavārāpetvā, hatthena pidahāpetvāti attho. Satthusāvaketi satthuno ceva sāvakānañca adāsiṃ. Naruttameti naruttamassa. Ohāyāti pahāya pariccajitvā.
തസ്സ പന കോണാഗമനസ്സ ഭഗവതോ സോഭവതീ നാമ നഗരം അഹോസി, യഞ്ഞദത്തോ നാമ ബ്രാഹ്മണോ പിതാ, ഉത്തരാ നാമ ബ്രാഹ്മണീ മാതാ, ഭിയ്യസോ ച ഉത്തരോ ചാതി ദ്വേ അഗ്ഗസാവകാ, സോത്ഥിജോ നാമുപട്ഠാകോ, സമുദ്ദാ ച ഉത്തരാ ച ദ്വേ അഗ്ഗസാവികാ, ഉദുമ്ബരരുക്ഖോ ബോധി, സരീരം തിംസഹത്ഥുബ്ബേധം അഹോസി, തിംസവസ്സസഹസ്സാനി ആയു, ഭരിയാ പനസ്സ രുചിഗത്താ നാമ ബ്രാഹ്മണീ, സത്ഥവാഹോ നാമ പുത്തോ, ഹത്ഥിയാനേന നിക്ഖമി. തേന വുത്തം –
Tassa pana koṇāgamanassa bhagavato sobhavatī nāma nagaraṃ ahosi, yaññadatto nāma brāhmaṇo pitā, uttarā nāma brāhmaṇī mātā, bhiyyaso ca uttaro cāti dve aggasāvakā, sotthijo nāmupaṭṭhāko, samuddā ca uttarā ca dve aggasāvikā, udumbararukkho bodhi, sarīraṃ tiṃsahatthubbedhaṃ ahosi, tiṃsavassasahassāni āyu, bhariyā panassa rucigattā nāma brāhmaṇī, satthavāho nāma putto, hatthiyānena nikkhami. Tena vuttaṃ –
൧൬.
16.
‘‘നഗരം സോഭവതീ നാമ, സോഭോ നാമാസി ഖത്തിയോ;
‘‘Nagaraṃ sobhavatī nāma, sobho nāmāsi khattiyo;
വസതേ തത്ഥ നഗരേ, സമ്ബുദ്ധസ്സ മഹാകുലം.
Vasate tattha nagare, sambuddhassa mahākulaṃ.
൧൭.
17.
‘‘ബ്രാഹ്മണോ യഞ്ഞദത്തോ ച, ആസി ബുദ്ധസ്സ സോ പിതാ;
‘‘Brāhmaṇo yaññadatto ca, āsi buddhassa so pitā;
ഉത്തരാ നാമ ജനികാ, കോണാഗമനസ്സ സത്ഥുനോ;
Uttarā nāma janikā, koṇāgamanassa satthuno;
൨൨.
22.
‘‘ഭിയ്യസോ ഉത്തരോ നാമ, അഹേസും അഗ്ഗസാവകാ;
‘‘Bhiyyaso uttaro nāma, ahesuṃ aggasāvakā;
സോത്ഥിജോ നാമുപട്ഠാകോ, കോണാഗമനസ്സ സത്ഥുനോ.
Sotthijo nāmupaṭṭhāko, koṇāgamanassa satthuno.
൨൩.
23.
‘‘സമുദ്ദാ ഉത്തരാ ചേവ, അഹേസും അഗ്ഗസാവികാ;
‘‘Samuddā uttarā ceva, ahesuṃ aggasāvikā;
ബോധി തസ്സ ഭഗവതോ, ഉദുമ്ബരോതി പവുച്ചതി.
Bodhi tassa bhagavato, udumbaroti pavuccati.
൨൫.
25.
‘‘ഉച്ചത്തനേന സോ ബുദ്ധോ, തിംസഹത്ഥസമുഗ്ഗതോ;
‘‘Uccattanena so buddho, tiṃsahatthasamuggato;
ഉക്കാമുഖേ യഥാ കമ്ബു, ഏവം രംസീഹി മണ്ഡിതോ.
Ukkāmukhe yathā kambu, evaṃ raṃsīhi maṇḍito.
൨൬.
26.
‘‘തിംസവസ്സസഹസ്സാനി, ആയു ബുദ്ധസ്സ താവദേ;
‘‘Tiṃsavassasahassāni, āyu buddhassa tāvade;
താവതാ തിട്ഠമാനോ സോ, താരേസി ജനതം ബഹും.
Tāvatā tiṭṭhamāno so, tāresi janataṃ bahuṃ.
൨൭.
27.
‘‘ധമ്മചേതിം സമുസ്സേത്വാ, ധമ്മദുസ്സവിഭൂസിതം;
‘‘Dhammacetiṃ samussetvā, dhammadussavibhūsitaṃ;
ധമ്മപുപ്ഫഗുളം കത്വാ, നിബ്ബുതോ സോ സസാവകോ.
Dhammapupphaguḷaṃ katvā, nibbuto so sasāvako.
൨൮.
28.
‘‘മഹാവിലാസോ തസ്സ ജനോ, സിരിധമ്മപ്പകാസനോ;
‘‘Mahāvilāso tassa jano, siridhammappakāsano;
സബ്ബം തമന്തരഹിതം, നനു രിത്താ സബ്ബസങ്ഖാരാ’’തി.
Sabbaṃ tamantarahitaṃ, nanu rittā sabbasaṅkhārā’’ti.
തത്ഥ ഉക്കാമുഖേതി കമ്മാരുദ്ധനേ. യഥാ കമ്ബൂതി സുവണ്ണനിക്ഖം വിയ. ഏവം രംസീഹി മണ്ഡിതോതി ഏവം രസ്മീഹി പടിമണ്ഡിതോ സമലങ്കതോ. ധമ്മചേതിം സമുസ്സേത്വാതി സത്തത്തിംസബോധിപക്ഖിയധമ്മമയം ചേതിയം പതിട്ഠാപേത്വാ. ധമ്മദുസ്സവിഭൂസിതന്തി ചതുസച്ചധമ്മപടാകവിഭൂസിതം. ധമ്മപുപ്ഫഗുളം കത്വാതി ധമ്മമയപുപ്ഫമാലാഗുളം കത്വാ. മഹാജനസ്സ വിപസ്സനാചേതിയങ്ഗണേ ഠിതസ്സ നമസ്സനത്ഥായ ധമ്മചേതിയം പതിട്ഠാപേത്വാ സസാവകസങ്ഘോ സത്ഥാ പരിനിബ്ബായീതി അത്ഥോ. മഹാവിലാസോതി മഹാഇദ്ധിവിലാസപ്പത്തോ. തസ്സാതി തസ്സ ഭഗവതോ. ജനോതി സാവകജനോ. സിരിധമ്മപ്പകാസനോതി ലോകുത്തരധമ്മപ്പകാസനോ സോ ഭഗവാ ച സബ്ബം തമന്തരഹിതന്തി അത്ഥോ.
Tattha ukkāmukheti kammāruddhane. Yathā kambūti suvaṇṇanikkhaṃ viya. Evaṃ raṃsīhi maṇḍitoti evaṃ rasmīhi paṭimaṇḍito samalaṅkato. Dhammacetiṃ samussetvāti sattattiṃsabodhipakkhiyadhammamayaṃ cetiyaṃ patiṭṭhāpetvā. Dhammadussavibhūsitanti catusaccadhammapaṭākavibhūsitaṃ. Dhammapupphaguḷaṃ katvāti dhammamayapupphamālāguḷaṃ katvā. Mahājanassa vipassanācetiyaṅgaṇe ṭhitassa namassanatthāya dhammacetiyaṃ patiṭṭhāpetvā sasāvakasaṅgho satthā parinibbāyīti attho. Mahāvilāsoti mahāiddhivilāsappatto. Tassāti tassa bhagavato. Janoti sāvakajano. Siridhammappakāsanoti lokuttaradhammappakāsano so bhagavā ca sabbaṃ tamantarahitanti attho.
‘‘സുഖേന കോണാഗമനോ ഗതാസവോ, വികാമപാണാഗമനോ മഹേസീ;
‘‘Sukhena koṇāgamano gatāsavo, vikāmapāṇāgamano mahesī;
വനേ വിവേകേ സിരിനാമധേയ്യേ, വിസുദ്ധവംസാഗമനോ വസിത്ഥ’’.
Vane viveke sirināmadheyye, visuddhavaṃsāgamano vasittha’’.
സേസഗാഥാസു സബ്ബത്ഥ പാകടമേവാതി.
Sesagāthāsu sabbattha pākaṭamevāti.
കോണാഗമനബുദ്ധവംസവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Koṇāgamanabuddhavaṃsavaṇṇanā niṭṭhitā.
നിട്ഠിതോ തേവീസതിമോ ബുദ്ധവംസോ.
Niṭṭhito tevīsatimo buddhavaṃso.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / ഖുദ്ദകനികായ • Khuddakanikāya / ബുദ്ധവംസപാളി • Buddhavaṃsapāḷi / ൨൫. കോണാഗമനബുദ്ധവംസോ • 25. Koṇāgamanabuddhavaṃso