| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / पाचित्यादियोजनापाळि • Pācityādiyojanāpāḷi |
१०. कोसम्बकक्खन्धकं
10. Kosambakakkhandhakaṃ
२७१. कोसम्बकविवादकथा
271. Kosambakavivādakathā
४५१. कोसम्बकक्खन्धके अयमनुपुब्बिकथा एवं वेदितब्बाति योजना। विनयं पाळितो च, तदत्थतो च धारेतीति विनयधरो, तथा सुत्तन्तं धारेतीति सुत्तन्तिको। तेसूति द्वीसु भिक्खूसु। सुत्तन्तिको भिक्खु निक्खमीति सम्बन्धो। आचमनउदकावसेसन्ति आचमेति धोवति अनेनाति आचमनं, तमेव उदकं आचमनउदकं, तमेव अवसेसं आचमनउदकावसेसं, अवसेसआचमनउदकन्ति अत्थो। तं भिक्खुन्ति सुत्तन्तिकं भिक्खुं। एत्थाति आचमनउदकावसेसट्ठपने। ‘‘सचे होति, देसेस्सामी’’ति इमिना अत्तनो सुब्बचभावञ्च सिक्खाकामतञ्च दस्सेति। तेति तया, कथन्ति सम्बन्धो। अथ वा तेति तुय्हं, नत्थीति सम्बन्धो। असञ्चिच्च असतिया कतत्ता अनापत्तिपक्खोपि भवेय्याति आह ‘‘नत्थि आपत्ती’’ति। एत्थ पन आपत्तियेव। सोति सुत्तन्तिको।
451. Kosambakakkhandhake ayamanupubbikathā evaṃ veditabbāti yojanā. Vinayaṃ pāḷito ca, tadatthato ca dhāretīti vinayadharo, tathā suttantaṃ dhāretīti suttantiko. Tesūti dvīsu bhikkhūsu. Suttantiko bhikkhu nikkhamīti sambandho. Ācamanaudakāvasesanti ācameti dhovati anenāti ācamanaṃ, tameva udakaṃ ācamanaudakaṃ, tameva avasesaṃ ācamanaudakāvasesaṃ, avasesaācamanaudakanti attho. Taṃ bhikkhunti suttantikaṃ bhikkhuṃ. Etthāti ācamanaudakāvasesaṭṭhapane. ‘‘Sace hoti, desessāmī’’ti iminā attano subbacabhāvañca sikkhākāmatañca dasseti. Teti tayā, kathanti sambandho. Atha vā teti tuyhaṃ, natthīti sambandho. Asañcicca asatiyā katattā anāpattipakkhopi bhaveyyāti āha ‘‘natthi āpattī’’ti. Ettha pana āpattiyeva. Soti suttantiko.
विनयधरोपीति विनयधरो पन, आरोचेसीति सम्बन्धो। आपज्जमानोपीति पिसद्दो गरहत्थो। तेति विनयधरस्स निस्सितका, आहंसूति सम्बन्धो। तस्साति सुत्तन्तिकस्स। तेति सुत्तन्तिकस्स निस्सितका, आरोचेसुन्ति सम्बन्धो। सोति सुत्तन्तिको। मुसावादीति अभूततो, अभूतं वा वचनं वदनसीलो। एसोति विनयधरो। तेति सुत्तन्तिकस्स निस्सितका, आहंसूति सम्बन्धो। ततोति कलहवड्ढनकारणा। विनयधरो अकासीति सम्बन्धो।
Vinayadharopīti vinayadharo pana, ārocesīti sambandho. Āpajjamānopīti pisaddo garahattho. Teti vinayadharassa nissitakā, āhaṃsūti sambandho. Tassāti suttantikassa. Teti suttantikassa nissitakā, ārocesunti sambandho. Soti suttantiko. Musāvādīti abhūtato, abhūtaṃ vā vacanaṃ vadanasīlo. Esoti vinayadharo. Teti suttantikassa nissitakā, āhaṃsūti sambandho. Tatoti kalahavaḍḍhanakāraṇā. Vinayadharo akāsīti sambandho.
४५३. ‘‘न ताव भिन्नो’’ति इमिना भिन्नोति एत्थ तपच्चयस्स अवस्सम्भावियत्थे अनागतकालिकतं दस्सेति। तमेवत्थं सह उपमाय दस्सेन्तो आह ‘‘अपिचा’’तिआदि। तन्ति सस्सं। ‘‘भिज्जिस्सती’’ति इमिना भिज्जिस्सतीति भिन्नोति वचनत्थं दस्सेति। सो च खोति सङ्घो। कलहवसेन भिज्जिस्सतीति सम्बन्धो। सम्भमअत्थवसेनाति संवेगअत्थवसेन। सम्भमसद्दो हि तीसु अत्थेसु वत्तति गारवे, भीतियं, संवेगे चाति। इध पन संवेगे वत्तति। भिक्खुसङ्घस्स भिन्ने संवेगअत्थवसेनाति अधिप्पायो। इदं हेट्ठा कथिताय ‘‘भये कोधे पसंसाय’’न्ति गाथाय (पारा॰ अट्ठ॰ १.१५) चसद्देन सम्पिण्डितं सम्भमअत्थं सन्धाय वुत्तन्ति दट्ठब्बं। एत्थाति ‘‘भिन्नो भिक्खुसङ्घो भिन्नो भिक्खुसङ्घो’’ति पाठे। आमेडितन्ति आ पुनप्पुनं भयादिपीळितत्ता मेडेन उम्मादेन इतं कथितं आमेडितं।
453. ‘‘Na tāva bhinno’’ti iminā bhinnoti ettha tapaccayassa avassambhāviyatthe anāgatakālikataṃ dasseti. Tamevatthaṃ saha upamāya dassento āha ‘‘apicā’’tiādi. Tanti sassaṃ. ‘‘Bhijjissatī’’ti iminā bhijjissatīti bhinnoti vacanatthaṃ dasseti. So ca khoti saṅgho. Kalahavasena bhijjissatīti sambandho. Sambhamaatthavasenāti saṃvegaatthavasena. Sambhamasaddo hi tīsu atthesu vattati gārave, bhītiyaṃ, saṃvege cāti. Idha pana saṃvege vattati. Bhikkhusaṅghassa bhinne saṃvegaatthavasenāti adhippāyo. Idaṃ heṭṭhā kathitāya ‘‘bhaye kodhe pasaṃsāya’’nti gāthāya (pārā. aṭṭha. 1.15) casaddena sampiṇḍitaṃ sambhamaatthaṃ sandhāya vuttanti daṭṭhabbaṃ. Etthāti ‘‘bhinno bhikkhusaṅgho bhinno bhikkhusaṅgho’’ti pāṭhe. Āmeḍitanti ā punappunaṃ bhayādipīḷitattā meḍena ummādena itaṃ kathitaṃ āmeḍitaṃ.
४५४. हीति वित्थारो। भगवा वदेय्याति सम्बन्धो। उक्खिपन्ति अपनेन्तीति उक्खेपका। उक्खित्तमनुवत्तन्तीति उक्खित्तानुवत्तका। एतेसन्ति उक्खित्तानुवत्तकानं। पुन एतेसन्ति उक्खेपकानं। पक्खोति सखा। तन्तिमेवाति पाळिमेव, ब्यापारमेव वा।
454.Hīti vitthāro. Bhagavā vadeyyāti sambandho. Ukkhipanti apanentīti ukkhepakā. Ukkhittamanuvattantīti ukkhittānuvattakā. Etesanti ukkhittānuvattakānaṃ. Puna etesanti ukkhepakānaṃ. Pakkhoti sakhā. Tantimevāti pāḷimeva, byāpārameva vā.
४५५. योति भिक्खु। चित्तं उप्पादेतीति सम्बन्धो। तुम्हेति धम्मवादिनो सन्धाय वुत्तं। किं भणथाति किं वचनं भणथ। इति पुच्छित्वाति सम्बन्धो। तेसञ्चाति धम्मवादीनञ्च। इतरेसञ्चाति अधम्मवादीनञ्च। इमेति अत्तनो पक्खे इमे भिक्खू। तेसन्ति अधम्मवादीनं। ‘‘कम्मं कोपेती’’ति ‘‘नानासंवासकचतुत्थो चे भिक्खवे कम्मं करेय्य, अकम्मं, न च करणीय’’न्ति वचनतो (महाव॰ ३८९) कम्मं कोपेति। इतरेसम्पीति धम्मवादीनम्पि। धम्मवादीनं पक्खे निसीदित्वा अधम्मवादीनं लद्धिं गण्हन्तोपि धम्मवादीनं नानासंवासको होतियेव, अयं नयो वुत्तनयस्स अत्थतो सिद्धोति कत्वा इध न वुत्तो। एवन्तिआदि निगमनं। योति भिक्खु, पविसति गण्हातीति सम्बन्धो। निसिन्नो हुत्वाति योजना। इमेति अत्तनो पक्खे इमे भिक्खू। इतरेति परपक्खे इतरे भिक्खू। तेसन्ति धम्मवादीनं। यत्थ तत्थ वा पन पक्खेति यस्मिं कस्मिंचि वा धम्मवादीनं पक्खे। इमे धम्मवादिनोति गण्हातीति तंतंपक्खगते भिक्खू याथावतो वा अयाथावतो वा ‘‘इमे धम्मवादिनो’’ति गण्हाति।
455.Yoti bhikkhu. Cittaṃ uppādetīti sambandho. Tumheti dhammavādino sandhāya vuttaṃ. Kiṃ bhaṇathāti kiṃ vacanaṃ bhaṇatha. Iti pucchitvāti sambandho. Tesañcāti dhammavādīnañca. Itaresañcāti adhammavādīnañca. Imeti attano pakkhe ime bhikkhū. Tesanti adhammavādīnaṃ. ‘‘Kammaṃ kopetī’’ti ‘‘nānāsaṃvāsakacatuttho ce bhikkhave kammaṃ kareyya, akammaṃ, na ca karaṇīya’’nti vacanato (mahāva. 389) kammaṃ kopeti. Itaresampīti dhammavādīnampi. Dhammavādīnaṃ pakkhe nisīditvā adhammavādīnaṃ laddhiṃ gaṇhantopi dhammavādīnaṃ nānāsaṃvāsako hotiyeva, ayaṃ nayo vuttanayassa atthato siddhoti katvā idha na vutto. Evantiādi nigamanaṃ. Yoti bhikkhu, pavisati gaṇhātīti sambandho. Nisinno hutvāti yojanā. Imeti attano pakkhe ime bhikkhū. Itareti parapakkhe itare bhikkhū. Tesanti dhammavādīnaṃ. Yattha tattha vā pana pakkheti yasmiṃ kasmiṃci vā dhammavādīnaṃ pakkhe. Ime dhammavādinoti gaṇhātīti taṃtaṃpakkhagate bhikkhū yāthāvato vā ayāthāvato vā ‘‘ime dhammavādino’’ti gaṇhāti.
४५६. कायेन कतं कम्मं कायकम्मं, वचिया कतं कम्मं वचीकम्मं। तत्थ कायकम्मं उपदंसेन्ता भिक्खू पहरन्ता उपदंसेन्ति। वचीकम्मं उपदंसेन्ता भिक्खू फरुसं वदन्ता उपदंसेन्ति। तेन वुत्तं ‘‘कायेन पहरन्ता’’तिआदि। उपदंसेन्तीति पवत्तेन्ति। ‘‘कोधवसेना’’ति इमिना पेमवसेनाति अत्थं निवत्तेति। अधम्मियानीति अधम्मेन कत्तब्बानि। ‘‘किच्चानी’’ति इमिना इयपच्चयस्स सरूपं दस्सेति। असम्मोदिकाति एत्थ यकारलोपोति आह ‘‘असम्मोदिकाया’’ति। ‘‘कथाया’’ति इमिना असम्मोदं जनेतीति असम्मोदिकाति कत्वा णिकपच्चयस्स सरूपं दस्सेति। उपचारं मुञ्चित्वाति एत्थ उपचारो नाम अञ्ञमञ्ञं पहरन्तानं हत्थस्स पापुणनट्ठानं, तं मुञ्चित्वाति अत्थो। आसनन्तरिकायाति एत्थ एकं आसनं अन्तरं ब्यवहितं इमिस्सा निसिन्नकिरियायाति आसनन्तरिकाति दस्सेन्तो आह ‘‘एकेकं आसनं अन्तर’’न्ति। ‘‘कत्वा’’ति इमिना किरियाविसेसनभावं दस्सेति।
456. Kāyena kataṃ kammaṃ kāyakammaṃ, vaciyā kataṃ kammaṃ vacīkammaṃ. Tattha kāyakammaṃ upadaṃsentā bhikkhū paharantā upadaṃsenti. Vacīkammaṃ upadaṃsentā bhikkhū pharusaṃ vadantā upadaṃsenti. Tena vuttaṃ ‘‘kāyena paharantā’’tiādi. Upadaṃsentīti pavattenti. ‘‘Kodhavasenā’’ti iminā pemavasenāti atthaṃ nivatteti. Adhammiyānīti adhammena kattabbāni. ‘‘Kiccānī’’ti iminā iyapaccayassa sarūpaṃ dasseti. Asammodikāti ettha yakāralopoti āha ‘‘asammodikāyā’’ti. ‘‘Kathāyā’’ti iminā asammodaṃ janetīti asammodikāti katvā ṇikapaccayassa sarūpaṃ dasseti. Upacāraṃ muñcitvāti ettha upacāro nāma aññamaññaṃ paharantānaṃ hatthassa pāpuṇanaṭṭhānaṃ, taṃ muñcitvāti attho. Āsanantarikāyāti ettha ekaṃ āsanaṃ antaraṃ byavahitaṃ imissā nisinnakiriyāyāti āsanantarikāti dassento āha ‘‘ekekaṃ āsanaṃ antara’’nti. ‘‘Katvā’’ti iminā kiriyāvisesanabhāvaṃ dasseti.
४५७-८. अयं अस्स भिक्खुनो अधिप्पायो किराति योजना। एतेति कोधाभिभूते भिक्खू। भगवा पन कथेसीति सम्बन्धो। ‘‘अनत्थो अतो’’ति इमिना अनत्थतोति पदस्स ओकारलोपसन्धिं दस्सेति। तेसं पदानमत्थं दस्सेन्तो आह ‘‘एतस्मा’’तिआदि। ‘‘अथ वा’’तिआदिना ‘‘अनत्थदो’’ति वत्तब्बे ‘‘सुगतो’’तिआदीसु विय द-कारस्स त-कारं कत्वा अनत्थतोति वुत्तन्ति दस्सेति। अनत्थदोति अनत्थं ददातीति अनत्थदो।
457-8. Ayaṃ assa bhikkhuno adhippāyo kirāti yojanā. Eteti kodhābhibhūte bhikkhū. Bhagavā pana kathesīti sambandho. ‘‘Anattho ato’’ti iminā anatthatoti padassa okāralopasandhiṃ dasseti. Tesaṃ padānamatthaṃ dassento āha ‘‘etasmā’’tiādi. ‘‘Atha vā’’tiādinā ‘‘anatthado’’ti vattabbe ‘‘sugato’’tiādīsu viya da-kārassa ta-kāraṃ katvā anatthatoti vuttanti dasseti. Anatthadoti anatthaṃ dadātīti anatthado.
४६४. पुथुसद्दोति एत्थ पुथुसद्दो महन्तपरियायोति आह ‘‘महा’’ति। अस्साति भण्डनकारकस्स जनस्स। समजनोति एत्थ समसद्दो सदिसपरियायोति आह ‘‘एकसदिसो’’ति, तुल्याधिकरणसमासोयं। भण्डनकारको अयं जनोति योजना। तत्थाति भण्डनकारकेसु जनेसु। अञ्ञम्पि एकं इदं कारणन्ति सम्बन्धो। न मञ्ञित्थाति कोचि एकोपि न मञ्ञित्थाति योजना। इमिना अमञ्ञरुन्ति एत्थ आविभत्तिया ‘‘रु’’न्ति आदेसो दस्सितो।
464.Puthusaddoti ettha puthusaddo mahantapariyāyoti āha ‘‘mahā’’ti. Assāti bhaṇḍanakārakassa janassa. Samajanoti ettha samasaddo sadisapariyāyoti āha ‘‘ekasadiso’’ti, tulyādhikaraṇasamāsoyaṃ. Bhaṇḍanakārako ayaṃ janoti yojanā. Tatthāti bhaṇḍanakārakesu janesu. Aññampi ekaṃ idaṃ kāraṇanti sambandho. Na maññitthāti koci ekopi na maññitthāti yojanā. Iminā amaññarunti ettha āvibhattiyā ‘‘ru’’nti ādeso dassito.
परिमुट्ठाति परिमुट्ठा सति एतेसन्ति परिमुट्ठाति दस्सेन्तो आह ‘‘परिमुट्ठसतिनो’’ति। अट्ठक्खरगाथायं ‘‘पञ्चमं लघु सब्बत्था’’ति वुत्तत्ता पञ्चमस्स राकारस्स रस्सो होति। तेन वुत्तं ‘‘राकारस्स रस्सादेसो कतो’’ति। कथं भाणिनोति वाचं भाणिनो। मुखायामन्ति एत्थ आयामसद्दो वित्थारपरियायो, वित्थारो च नाम पसारणन्ति आह ‘‘पसारेतु’’न्ति। सम्पदानत्थजोतकेन तुंपच्चयेन सम्पदानत्थे उपयोगवचनन्ति दस्सेति। नीताति कम्मवाचकस्स कितस्स अप्पधानकम्मं दस्सेन्तो आह ‘‘इमं निल्लज्जभाव’’न्ति। द्विकम्मकधातुभावतो ‘‘अत्तनो’’ति पधानकम्मम्पि अज्झाहरितब्बं। तन्ति कलहं। ‘‘जान’’न्ति पदेन ‘‘विदू’’ति पदस्स अत्थञ्च वाक्यञ्च दस्सेति। विदन्ति जानन्तीति विदूति वचनत्थो कातब्बोति अधिप्पायो। सादीनवोतिआदीनवेन दोसेन सह पवत्तो। अयन्ति कलहो।
Parimuṭṭhāti parimuṭṭhā sati etesanti parimuṭṭhāti dassento āha ‘‘parimuṭṭhasatino’’ti. Aṭṭhakkharagāthāyaṃ ‘‘pañcamaṃ laghu sabbatthā’’ti vuttattā pañcamassa rākārassa rasso hoti. Tena vuttaṃ ‘‘rākārassa rassādeso kato’’ti. Kathaṃ bhāṇinoti vācaṃ bhāṇino. Mukhāyāmanti ettha āyāmasaddo vitthārapariyāyo, vitthāro ca nāma pasāraṇanti āha ‘‘pasāretu’’nti. Sampadānatthajotakena tuṃpaccayena sampadānatthe upayogavacananti dasseti. Nītāti kammavācakassa kitassa appadhānakammaṃ dassento āha ‘‘imaṃ nillajjabhāva’’nti. Dvikammakadhātubhāvato ‘‘attano’’ti padhānakammampi ajjhāharitabbaṃ. Tanti kalahaṃ. ‘‘Jāna’’nti padena ‘‘vidū’’ti padassa atthañca vākyañca dasseti. Vidanti jānantīti vidūti vacanattho kātabboti adhippāyo. Sādīnavotiādīnavena dosena saha pavatto. Ayanti kalaho.
ये च तं उपनय्हन्तीति एत्थ तसद्दस्स विसयं दस्सेतुं वुत्तं ‘‘आघात’’न्ति। येति जना। उपनय्हन्ति उपनहन्ति बन्धन्ति। सनन्तनोति एत्थ सनन्तनसद्दो पुराणपरियायोति आह ‘‘पोराणो’’ति।
Yeca taṃ upanayhantīti ettha tasaddassa visayaṃ dassetuṃ vuttaṃ ‘‘āghāta’’nti. Yeti janā. Upanayhanti upanahanti bandhanti. Sanantanoti ettha sanantanasaddo purāṇapariyāyoti āha ‘‘porāṇo’’ti.
‘‘अञ्ञे’’ति इमिना परेति एत्थ परसद्दस्स पच्छाभागत्थादयो निवारेति। मयमेत्थ यमामसेति एत्थ एतसद्दस्स विसयं दस्सेन्तो आह ‘‘सङ्घमज्झे’’ति। यमुधातु उपयमनत्थो सेकारो निपातमत्तोति आह ‘‘उपयमामा’’ति। ‘‘सततं समितं मच्चुसन्तिकं गच्छामा’’ति इमिना ‘‘न जानन्ती’’ति पदस्स आकारं दस्सेति। तत्थाति महाजनकाये ये पण्डिताति योजना। एवं हीति एवमेव। जानन्ता ते पण्डिता पटिपज्जन्तीति योजना। मेधन्ता हिंसन्ता गच्छन्ति पवत्तन्तीति मेधगा कलहा। केचि मेधधातुतो ण्वुपच्चयं वदन्ति, तेसं मतेन मेधकाति पठमक्खरेन पाठो भवेय्य।
‘‘Aññe’’ti iminā pareti ettha parasaddassa pacchābhāgatthādayo nivāreti. Mayamettha yamāmaseti ettha etasaddassa visayaṃ dassento āha ‘‘saṅghamajjhe’’ti. Yamudhātu upayamanattho sekāro nipātamattoti āha ‘‘upayamāmā’’ti. ‘‘Satataṃ samitaṃ maccusantikaṃ gacchāmā’’ti iminā ‘‘na jānantī’’ti padassa ākāraṃ dasseti. Tatthāti mahājanakāye ye paṇḍitāti yojanā. Evaṃ hīti evameva. Jānantā te paṇḍitā paṭipajjantīti yojanā. Medhantā hiṃsantā gacchanti pavattantīti medhagā kalahā. Keci medhadhātuto ṇvupaccayaṃ vadanti, tesaṃ matena medhakāti paṭhamakkharena pāṭho bhaveyya.
तेसम्पीति ब्रह्मदत्तदीघावुकुमारानम्पि। सङ्गतीति समागमो। वोति तुम्हाकं। येसं तुम्हाकं नेव मातापितूनं अट्ठीनि छिन्नानि, न पाणा हता, न गवस्सधनानि हटानि। तेसं तुम्हाकं कस्मा सङ्गति न होतीति योजना।
Tesampīti brahmadattadīghāvukumārānampi. Saṅgatīti samāgamo. Voti tumhākaṃ. Yesaṃ tumhākaṃ neva mātāpitūnaṃ aṭṭhīni chinnāni, na pāṇā hatā, na gavassadhanāni haṭāni. Tesaṃ tumhākaṃ kasmā saṅgati na hotīti yojanā.
सब्बानि परिस्सयानीति एत्थ सब्बानीति वुत्तकारणञ्च लिङ्गविपल्लासञ्च दस्सेन्तो आह ‘‘पाकटपरिस्सये च पटिच्छन्नपरिस्सये चा’’ति। ‘‘अभिभवित्वा’’ति इमिना अभिभुय्याति पदस्स त्वापच्चयन्तभावं दस्सेति। तेनाति निपकेन सहायेन।
Sabbāni parissayānīti ettha sabbānīti vuttakāraṇañca liṅgavipallāsañca dassento āha ‘‘pākaṭaparissaye ca paṭicchannaparissaye cā’’ti. ‘‘Abhibhavitvā’’ti iminā abhibhuyyāti padassa tvāpaccayantabhāvaṃ dasseti. Tenāti nipakena sahāyena.
राजावाति एत्थ राजा इवाति पदविभागं कत्वा राजसद्दस्स उपलक्खणवसेन महाजनक, अरिन्दमराजानो च इवसद्दस्स ओपम्मत्थजोतकञ्च दस्सेन्तो आह ‘‘यथा’’तिआदि। रट्ठविजितसद्दा अञ्ञमञ्ञपरियाया। विसेसनविसेस्यानं कामाचारतो गम्यमानत्ता वुत्तं ‘‘विजितं रट्ठ’’न्ति। ‘‘मातङ्गो अरञ्ञे नागो इवा’’ति इमिना पदविभागं दस्सेति। तेसं पदानं अत्थं दस्सेन्तो आह ‘‘मातङ्गोति हत्थी वुच्चती’’तिआदि। ‘‘हत्थी वुच्चती’’ति इमिना महन्तो अङ्गो सरीरमेतस्साति मातङ्गोति वचनत्थेन हत्थी मातङ्गो नामाति दस्सेति। महन्तसद्दस्स मातादेसो। नागसद्दो उरगे च हत्थिम्हि च नागरुक्खे च उत्तमे च नामपञ्ञत्तियञ्चाति पञ्चसु अत्थेसु वत्तति, इध उत्तमत्थेति दस्सेन्तो आह ‘‘नागोति महन्ताधिवचनमेत’’न्ति। मातङ्गरञ्ञेवाति एत्थ इवसद्दस्स ओपम्मत्थजोतकभावं दस्सेत्वा अत्थयोजनं दस्सेन्तो आह ‘‘यथा ही’’तिआदि। ‘‘यथा च पालिलेय्यको’’ति इमिना मातङ्गनागस्स सरूपं उपलक्खणेन दस्सेति।
Rājāvāti ettha rājā ivāti padavibhāgaṃ katvā rājasaddassa upalakkhaṇavasena mahājanaka, arindamarājāno ca ivasaddassa opammatthajotakañca dassento āha ‘‘yathā’’tiādi. Raṭṭhavijitasaddā aññamaññapariyāyā. Visesanavisesyānaṃ kāmācārato gamyamānattā vuttaṃ ‘‘vijitaṃ raṭṭha’’nti. ‘‘Mātaṅgo araññe nāgo ivā’’ti iminā padavibhāgaṃ dasseti. Tesaṃ padānaṃ atthaṃ dassento āha ‘‘mātaṅgoti hatthī vuccatī’’tiādi. ‘‘Hatthī vuccatī’’ti iminā mahanto aṅgo sarīrametassāti mātaṅgoti vacanatthena hatthī mātaṅgo nāmāti dasseti. Mahantasaddassa mātādeso. Nāgasaddo urage ca hatthimhi ca nāgarukkhe ca uttame ca nāmapaññattiyañcāti pañcasu atthesu vattati, idha uttamattheti dassento āha ‘‘nāgoti mahantādhivacanameta’’nti. Mātaṅgaraññevāti ettha ivasaddassa opammatthajotakabhāvaṃ dassetvā atthayojanaṃ dassento āha ‘‘yathā hī’’tiādi. ‘‘Yathā ca pālileyyako’’ti iminā mātaṅganāgassa sarūpaṃ upalakkhaṇena dasseti.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / महावग्गपाळि • Mahāvaggapāḷi
२७१. कोसम्बकविवादकथा • 271. Kosambakavivādakathā
२७२. दीघावुवत्थु • 272. Dīghāvuvatthu
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / विनयपिटक (अट्ठकथा) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / महावग्ग-अट्ठकथा • Mahāvagga-aṭṭhakathā / कोसम्बकविवादकथा • Kosambakavivādakathā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā
कोसम्बकविवादकथावण्णना • Kosambakavivādakathāvaṇṇanā
दीघावुवत्थुकथावण्णना • Dīghāvuvatthukathāvaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā
कोसम्बकविवादकथावण्णना • Kosambakavivādakathāvaṇṇanā
दीघावुवत्थुकथावण्णना • Dīghāvuvatthukathāvaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā / कोसम्बकविवादकथावण्णना • Kosambakavivādakathāvaṇṇanā
