Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / പാചിത്യാദിയോജനാപാളി • Pācityādiyojanāpāḷi |
൧൦. കോസമ്ബകക്ഖന്ധകം
10. Kosambakakkhandhakaṃ
൨൭൧. കോസമ്ബകവിവാദകഥാ
271. Kosambakavivādakathā
൪൫൧. കോസമ്ബകക്ഖന്ധകേ അയമനുപുബ്ബികഥാ ഏവം വേദിതബ്ബാതി യോജനാ. വിനയം പാളിതോ ച, തദത്ഥതോ ച ധാരേതീതി വിനയധരോ, തഥാ സുത്തന്തം ധാരേതീതി സുത്തന്തികോ. തേസൂതി ദ്വീസു ഭിക്ഖൂസു. സുത്തന്തികോ ഭിക്ഖു നിക്ഖമീതി സമ്ബന്ധോ. ആചമനഉദകാവസേസന്തി ആചമേതി ധോവതി അനേനാതി ആചമനം, തമേവ ഉദകം ആചമനഉദകം, തമേവ അവസേസം ആചമനഉദകാവസേസം, അവസേസആചമനഉദകന്തി അത്ഥോ. തം ഭിക്ഖുന്തി സുത്തന്തികം ഭിക്ഖും. ഏത്ഥാതി ആചമനഉദകാവസേസട്ഠപനേ. ‘‘സചേ ഹോതി, ദേസേസ്സാമീ’’തി ഇമിനാ അത്തനോ സുബ്ബചഭാവഞ്ച സിക്ഖാകാമതഞ്ച ദസ്സേതി. തേതി തയാ, കഥന്തി സമ്ബന്ധോ. അഥ വാ തേതി തുയ്ഹം, നത്ഥീതി സമ്ബന്ധോ. അസഞ്ചിച്ച അസതിയാ കതത്താ അനാപത്തിപക്ഖോപി ഭവേയ്യാതി ആഹ ‘‘നത്ഥി ആപത്തീ’’തി. ഏത്ഥ പന ആപത്തിയേവ. സോതി സുത്തന്തികോ.
451. Kosambakakkhandhake ayamanupubbikathā evaṃ veditabbāti yojanā. Vinayaṃ pāḷito ca, tadatthato ca dhāretīti vinayadharo, tathā suttantaṃ dhāretīti suttantiko. Tesūti dvīsu bhikkhūsu. Suttantiko bhikkhu nikkhamīti sambandho. Ācamanaudakāvasesanti ācameti dhovati anenāti ācamanaṃ, tameva udakaṃ ācamanaudakaṃ, tameva avasesaṃ ācamanaudakāvasesaṃ, avasesaācamanaudakanti attho. Taṃ bhikkhunti suttantikaṃ bhikkhuṃ. Etthāti ācamanaudakāvasesaṭṭhapane. ‘‘Sace hoti, desessāmī’’ti iminā attano subbacabhāvañca sikkhākāmatañca dasseti. Teti tayā, kathanti sambandho. Atha vā teti tuyhaṃ, natthīti sambandho. Asañcicca asatiyā katattā anāpattipakkhopi bhaveyyāti āha ‘‘natthi āpattī’’ti. Ettha pana āpattiyeva. Soti suttantiko.
വിനയധരോപീതി വിനയധരോ പന, ആരോചേസീതി സമ്ബന്ധോ. ആപജ്ജമാനോപീതി പിസദ്ദോ ഗരഹത്ഥോ. തേതി വിനയധരസ്സ നിസ്സിതകാ, ആഹംസൂതി സമ്ബന്ധോ. തസ്സാതി സുത്തന്തികസ്സ. തേതി സുത്തന്തികസ്സ നിസ്സിതകാ, ആരോചേസുന്തി സമ്ബന്ധോ. സോതി സുത്തന്തികോ. മുസാവാദീതി അഭൂതതോ, അഭൂതം വാ വചനം വദനസീലോ. ഏസോതി വിനയധരോ. തേതി സുത്തന്തികസ്സ നിസ്സിതകാ, ആഹംസൂതി സമ്ബന്ധോ. തതോതി കലഹവഡ്ഢനകാരണാ. വിനയധരോ അകാസീതി സമ്ബന്ധോ.
Vinayadharopīti vinayadharo pana, ārocesīti sambandho. Āpajjamānopīti pisaddo garahattho. Teti vinayadharassa nissitakā, āhaṃsūti sambandho. Tassāti suttantikassa. Teti suttantikassa nissitakā, ārocesunti sambandho. Soti suttantiko. Musāvādīti abhūtato, abhūtaṃ vā vacanaṃ vadanasīlo. Esoti vinayadharo. Teti suttantikassa nissitakā, āhaṃsūti sambandho. Tatoti kalahavaḍḍhanakāraṇā. Vinayadharo akāsīti sambandho.
൪൫൩. ‘‘ന താവ ഭിന്നോ’’തി ഇമിനാ ഭിന്നോതി ഏത്ഥ തപച്ചയസ്സ അവസ്സമ്ഭാവിയത്ഥേ അനാഗതകാലികതം ദസ്സേതി. തമേവത്ഥം സഹ ഉപമായ ദസ്സേന്തോ ആഹ ‘‘അപിചാ’’തിആദി. തന്തി സസ്സം. ‘‘ഭിജ്ജിസ്സതീ’’തി ഇമിനാ ഭിജ്ജിസ്സതീതി ഭിന്നോതി വചനത്ഥം ദസ്സേതി. സോ ച ഖോതി സങ്ഘോ. കലഹവസേന ഭിജ്ജിസ്സതീതി സമ്ബന്ധോ. സമ്ഭമഅത്ഥവസേനാതി സംവേഗഅത്ഥവസേന. സമ്ഭമസദ്ദോ ഹി തീസു അത്ഥേസു വത്തതി ഗാരവേ, ഭീതിയം, സംവേഗേ ചാതി. ഇധ പന സംവേഗേ വത്തതി. ഭിക്ഖുസങ്ഘസ്സ ഭിന്നേ സംവേഗഅത്ഥവസേനാതി അധിപ്പായോ. ഇദം ഹേട്ഠാ കഥിതായ ‘‘ഭയേ കോധേ പസംസായ’’ന്തി ഗാഥായ (പാരാ॰ അട്ഠ॰ ൧.൧൫) ചസദ്ദേന സമ്പിണ്ഡിതം സമ്ഭമഅത്ഥം സന്ധായ വുത്തന്തി ദട്ഠബ്ബം. ഏത്ഥാതി ‘‘ഭിന്നോ ഭിക്ഖുസങ്ഘോ ഭിന്നോ ഭിക്ഖുസങ്ഘോ’’തി പാഠേ. ആമേഡിതന്തി ആ പുനപ്പുനം ഭയാദിപീളിതത്താ മേഡേന ഉമ്മാദേന ഇതം കഥിതം ആമേഡിതം.
453. ‘‘Na tāva bhinno’’ti iminā bhinnoti ettha tapaccayassa avassambhāviyatthe anāgatakālikataṃ dasseti. Tamevatthaṃ saha upamāya dassento āha ‘‘apicā’’tiādi. Tanti sassaṃ. ‘‘Bhijjissatī’’ti iminā bhijjissatīti bhinnoti vacanatthaṃ dasseti. So ca khoti saṅgho. Kalahavasena bhijjissatīti sambandho. Sambhamaatthavasenāti saṃvegaatthavasena. Sambhamasaddo hi tīsu atthesu vattati gārave, bhītiyaṃ, saṃvege cāti. Idha pana saṃvege vattati. Bhikkhusaṅghassa bhinne saṃvegaatthavasenāti adhippāyo. Idaṃ heṭṭhā kathitāya ‘‘bhaye kodhe pasaṃsāya’’nti gāthāya (pārā. aṭṭha. 1.15) casaddena sampiṇḍitaṃ sambhamaatthaṃ sandhāya vuttanti daṭṭhabbaṃ. Etthāti ‘‘bhinno bhikkhusaṅgho bhinno bhikkhusaṅgho’’ti pāṭhe. Āmeḍitanti ā punappunaṃ bhayādipīḷitattā meḍena ummādena itaṃ kathitaṃ āmeḍitaṃ.
൪൫൪. ഹീതി വിത്ഥാരോ. ഭഗവാ വദേയ്യാതി സമ്ബന്ധോ. ഉക്ഖിപന്തി അപനേന്തീതി ഉക്ഖേപകാ. ഉക്ഖിത്തമനുവത്തന്തീതി ഉക്ഖിത്താനുവത്തകാ. ഏതേസന്തി ഉക്ഖിത്താനുവത്തകാനം. പുന ഏതേസന്തി ഉക്ഖേപകാനം. പക്ഖോതി സഖാ. തന്തിമേവാതി പാളിമേവ, ബ്യാപാരമേവ വാ.
454.Hīti vitthāro. Bhagavā vadeyyāti sambandho. Ukkhipanti apanentīti ukkhepakā. Ukkhittamanuvattantīti ukkhittānuvattakā. Etesanti ukkhittānuvattakānaṃ. Puna etesanti ukkhepakānaṃ. Pakkhoti sakhā. Tantimevāti pāḷimeva, byāpārameva vā.
൪൫൫. യോതി ഭിക്ഖു. ചിത്തം ഉപ്പാദേതീതി സമ്ബന്ധോ. തുമ്ഹേതി ധമ്മവാദിനോ സന്ധായ വുത്തം. കിം ഭണഥാതി കിം വചനം ഭണഥ. ഇതി പുച്ഛിത്വാതി സമ്ബന്ധോ. തേസഞ്ചാതി ധമ്മവാദീനഞ്ച. ഇതരേസഞ്ചാതി അധമ്മവാദീനഞ്ച. ഇമേതി അത്തനോ പക്ഖേ ഇമേ ഭിക്ഖൂ. തേസന്തി അധമ്മവാദീനം. ‘‘കമ്മം കോപേതീ’’തി ‘‘നാനാസംവാസകചതുത്ഥോ ചേ ഭിക്ഖവേ കമ്മം കരേയ്യ, അകമ്മം, ന ച കരണീയ’’ന്തി വചനതോ (മഹാവ॰ ൩൮൯) കമ്മം കോപേതി. ഇതരേസമ്പീതി ധമ്മവാദീനമ്പി. ധമ്മവാദീനം പക്ഖേ നിസീദിത്വാ അധമ്മവാദീനം ലദ്ധിം ഗണ്ഹന്തോപി ധമ്മവാദീനം നാനാസംവാസകോ ഹോതിയേവ, അയം നയോ വുത്തനയസ്സ അത്ഥതോ സിദ്ധോതി കത്വാ ഇധ ന വുത്തോ. ഏവന്തിആദി നിഗമനം. യോതി ഭിക്ഖു, പവിസതി ഗണ്ഹാതീതി സമ്ബന്ധോ. നിസിന്നോ ഹുത്വാതി യോജനാ. ഇമേതി അത്തനോ പക്ഖേ ഇമേ ഭിക്ഖൂ. ഇതരേതി പരപക്ഖേ ഇതരേ ഭിക്ഖൂ. തേസന്തി ധമ്മവാദീനം. യത്ഥ തത്ഥ വാ പന പക്ഖേതി യസ്മിം കസ്മിംചി വാ ധമ്മവാദീനം പക്ഖേ. ഇമേ ധമ്മവാദിനോതി ഗണ്ഹാതീതി തംതംപക്ഖഗതേ ഭിക്ഖൂ യാഥാവതോ വാ അയാഥാവതോ വാ ‘‘ഇമേ ധമ്മവാദിനോ’’തി ഗണ്ഹാതി.
455.Yoti bhikkhu. Cittaṃ uppādetīti sambandho. Tumheti dhammavādino sandhāya vuttaṃ. Kiṃ bhaṇathāti kiṃ vacanaṃ bhaṇatha. Iti pucchitvāti sambandho. Tesañcāti dhammavādīnañca. Itaresañcāti adhammavādīnañca. Imeti attano pakkhe ime bhikkhū. Tesanti adhammavādīnaṃ. ‘‘Kammaṃ kopetī’’ti ‘‘nānāsaṃvāsakacatuttho ce bhikkhave kammaṃ kareyya, akammaṃ, na ca karaṇīya’’nti vacanato (mahāva. 389) kammaṃ kopeti. Itaresampīti dhammavādīnampi. Dhammavādīnaṃ pakkhe nisīditvā adhammavādīnaṃ laddhiṃ gaṇhantopi dhammavādīnaṃ nānāsaṃvāsako hotiyeva, ayaṃ nayo vuttanayassa atthato siddhoti katvā idha na vutto. Evantiādi nigamanaṃ. Yoti bhikkhu, pavisati gaṇhātīti sambandho. Nisinno hutvāti yojanā. Imeti attano pakkhe ime bhikkhū. Itareti parapakkhe itare bhikkhū. Tesanti dhammavādīnaṃ. Yattha tattha vā pana pakkheti yasmiṃ kasmiṃci vā dhammavādīnaṃ pakkhe. Ime dhammavādinoti gaṇhātīti taṃtaṃpakkhagate bhikkhū yāthāvato vā ayāthāvato vā ‘‘ime dhammavādino’’ti gaṇhāti.
൪൫൬. കായേന കതം കമ്മം കായകമ്മം, വചിയാ കതം കമ്മം വചീകമ്മം. തത്ഥ കായകമ്മം ഉപദംസേന്താ ഭിക്ഖൂ പഹരന്താ ഉപദംസേന്തി. വചീകമ്മം ഉപദംസേന്താ ഭിക്ഖൂ ഫരുസം വദന്താ ഉപദംസേന്തി. തേന വുത്തം ‘‘കായേന പഹരന്താ’’തിആദി. ഉപദംസേന്തീതി പവത്തേന്തി. ‘‘കോധവസേനാ’’തി ഇമിനാ പേമവസേനാതി അത്ഥം നിവത്തേതി. അധമ്മിയാനീതി അധമ്മേന കത്തബ്ബാനി. ‘‘കിച്ചാനീ’’തി ഇമിനാ ഇയപച്ചയസ്സ സരൂപം ദസ്സേതി. അസമ്മോദികാതി ഏത്ഥ യകാരലോപോതി ആഹ ‘‘അസമ്മോദികായാ’’തി. ‘‘കഥായാ’’തി ഇമിനാ അസമ്മോദം ജനേതീതി അസമ്മോദികാതി കത്വാ ണികപച്ചയസ്സ സരൂപം ദസ്സേതി. ഉപചാരം മുഞ്ചിത്വാതി ഏത്ഥ ഉപചാരോ നാമ അഞ്ഞമഞ്ഞം പഹരന്താനം ഹത്ഥസ്സ പാപുണനട്ഠാനം, തം മുഞ്ചിത്വാതി അത്ഥോ. ആസനന്തരികായാതി ഏത്ഥ ഏകം ആസനം അന്തരം ബ്യവഹിതം ഇമിസ്സാ നിസിന്നകിരിയായാതി ആസനന്തരികാതി ദസ്സേന്തോ ആഹ ‘‘ഏകേകം ആസനം അന്തര’’ന്തി. ‘‘കത്വാ’’തി ഇമിനാ കിരിയാവിസേസനഭാവം ദസ്സേതി.
456. Kāyena kataṃ kammaṃ kāyakammaṃ, vaciyā kataṃ kammaṃ vacīkammaṃ. Tattha kāyakammaṃ upadaṃsentā bhikkhū paharantā upadaṃsenti. Vacīkammaṃ upadaṃsentā bhikkhū pharusaṃ vadantā upadaṃsenti. Tena vuttaṃ ‘‘kāyena paharantā’’tiādi. Upadaṃsentīti pavattenti. ‘‘Kodhavasenā’’ti iminā pemavasenāti atthaṃ nivatteti. Adhammiyānīti adhammena kattabbāni. ‘‘Kiccānī’’ti iminā iyapaccayassa sarūpaṃ dasseti. Asammodikāti ettha yakāralopoti āha ‘‘asammodikāyā’’ti. ‘‘Kathāyā’’ti iminā asammodaṃ janetīti asammodikāti katvā ṇikapaccayassa sarūpaṃ dasseti. Upacāraṃ muñcitvāti ettha upacāro nāma aññamaññaṃ paharantānaṃ hatthassa pāpuṇanaṭṭhānaṃ, taṃ muñcitvāti attho. Āsanantarikāyāti ettha ekaṃ āsanaṃ antaraṃ byavahitaṃ imissā nisinnakiriyāyāti āsanantarikāti dassento āha ‘‘ekekaṃ āsanaṃ antara’’nti. ‘‘Katvā’’ti iminā kiriyāvisesanabhāvaṃ dasseti.
൪൫൭-൮. അയം അസ്സ ഭിക്ഖുനോ അധിപ്പായോ കിരാതി യോജനാ. ഏതേതി കോധാഭിഭൂതേ ഭിക്ഖൂ. ഭഗവാ പന കഥേസീതി സമ്ബന്ധോ. ‘‘അനത്ഥോ അതോ’’തി ഇമിനാ അനത്ഥതോതി പദസ്സ ഓകാരലോപസന്ധിം ദസ്സേതി. തേസം പദാനമത്ഥം ദസ്സേന്തോ ആഹ ‘‘ഏതസ്മാ’’തിആദി. ‘‘അഥ വാ’’തിആദിനാ ‘‘അനത്ഥദോ’’തി വത്തബ്ബേ ‘‘സുഗതോ’’തിആദീസു വിയ ദ-കാരസ്സ ത-കാരം കത്വാ അനത്ഥതോതി വുത്തന്തി ദസ്സേതി. അനത്ഥദോതി അനത്ഥം ദദാതീതി അനത്ഥദോ.
457-8. Ayaṃ assa bhikkhuno adhippāyo kirāti yojanā. Eteti kodhābhibhūte bhikkhū. Bhagavā pana kathesīti sambandho. ‘‘Anattho ato’’ti iminā anatthatoti padassa okāralopasandhiṃ dasseti. Tesaṃ padānamatthaṃ dassento āha ‘‘etasmā’’tiādi. ‘‘Atha vā’’tiādinā ‘‘anatthado’’ti vattabbe ‘‘sugato’’tiādīsu viya da-kārassa ta-kāraṃ katvā anatthatoti vuttanti dasseti. Anatthadoti anatthaṃ dadātīti anatthado.
൪൬൪. പുഥുസദ്ദോതി ഏത്ഥ പുഥുസദ്ദോ മഹന്തപരിയായോതി ആഹ ‘‘മഹാ’’തി. അസ്സാതി ഭണ്ഡനകാരകസ്സ ജനസ്സ. സമജനോതി ഏത്ഥ സമസദ്ദോ സദിസപരിയായോതി ആഹ ‘‘ഏകസദിസോ’’തി, തുല്യാധികരണസമാസോയം. ഭണ്ഡനകാരകോ അയം ജനോതി യോജനാ. തത്ഥാതി ഭണ്ഡനകാരകേസു ജനേസു. അഞ്ഞമ്പി ഏകം ഇദം കാരണന്തി സമ്ബന്ധോ. ന മഞ്ഞിത്ഥാതി കോചി ഏകോപി ന മഞ്ഞിത്ഥാതി യോജനാ. ഇമിനാ അമഞ്ഞരുന്തി ഏത്ഥ ആവിഭത്തിയാ ‘‘രു’’ന്തി ആദേസോ ദസ്സിതോ.
464.Puthusaddoti ettha puthusaddo mahantapariyāyoti āha ‘‘mahā’’ti. Assāti bhaṇḍanakārakassa janassa. Samajanoti ettha samasaddo sadisapariyāyoti āha ‘‘ekasadiso’’ti, tulyādhikaraṇasamāsoyaṃ. Bhaṇḍanakārako ayaṃ janoti yojanā. Tatthāti bhaṇḍanakārakesu janesu. Aññampi ekaṃ idaṃ kāraṇanti sambandho. Na maññitthāti koci ekopi na maññitthāti yojanā. Iminā amaññarunti ettha āvibhattiyā ‘‘ru’’nti ādeso dassito.
പരിമുട്ഠാതി പരിമുട്ഠാ സതി ഏതേസന്തി പരിമുട്ഠാതി ദസ്സേന്തോ ആഹ ‘‘പരിമുട്ഠസതിനോ’’തി. അട്ഠക്ഖരഗാഥായം ‘‘പഞ്ചമം ലഘു സബ്ബത്ഥാ’’തി വുത്തത്താ പഞ്ചമസ്സ രാകാരസ്സ രസ്സോ ഹോതി. തേന വുത്തം ‘‘രാകാരസ്സ രസ്സാദേസോ കതോ’’തി. കഥം ഭാണിനോതി വാചം ഭാണിനോ. മുഖായാമന്തി ഏത്ഥ ആയാമസദ്ദോ വിത്ഥാരപരിയായോ, വിത്ഥാരോ ച നാമ പസാരണന്തി ആഹ ‘‘പസാരേതു’’ന്തി. സമ്പദാനത്ഥജോതകേന തുംപച്ചയേന സമ്പദാനത്ഥേ ഉപയോഗവചനന്തി ദസ്സേതി. നീതാതി കമ്മവാചകസ്സ കിതസ്സ അപ്പധാനകമ്മം ദസ്സേന്തോ ആഹ ‘‘ഇമം നില്ലജ്ജഭാവ’’ന്തി. ദ്വികമ്മകധാതുഭാവതോ ‘‘അത്തനോ’’തി പധാനകമ്മമ്പി അജ്ഝാഹരിതബ്ബം. തന്തി കലഹം. ‘‘ജാന’’ന്തി പദേന ‘‘വിദൂ’’തി പദസ്സ അത്ഥഞ്ച വാക്യഞ്ച ദസ്സേതി. വിദന്തി ജാനന്തീതി വിദൂതി വചനത്ഥോ കാതബ്ബോതി അധിപ്പായോ. സാദീനവോതിആദീനവേന ദോസേന സഹ പവത്തോ. അയന്തി കലഹോ.
Parimuṭṭhāti parimuṭṭhā sati etesanti parimuṭṭhāti dassento āha ‘‘parimuṭṭhasatino’’ti. Aṭṭhakkharagāthāyaṃ ‘‘pañcamaṃ laghu sabbatthā’’ti vuttattā pañcamassa rākārassa rasso hoti. Tena vuttaṃ ‘‘rākārassa rassādeso kato’’ti. Kathaṃ bhāṇinoti vācaṃ bhāṇino. Mukhāyāmanti ettha āyāmasaddo vitthārapariyāyo, vitthāro ca nāma pasāraṇanti āha ‘‘pasāretu’’nti. Sampadānatthajotakena tuṃpaccayena sampadānatthe upayogavacananti dasseti. Nītāti kammavācakassa kitassa appadhānakammaṃ dassento āha ‘‘imaṃ nillajjabhāva’’nti. Dvikammakadhātubhāvato ‘‘attano’’ti padhānakammampi ajjhāharitabbaṃ. Tanti kalahaṃ. ‘‘Jāna’’nti padena ‘‘vidū’’ti padassa atthañca vākyañca dasseti. Vidanti jānantīti vidūti vacanattho kātabboti adhippāyo. Sādīnavotiādīnavena dosena saha pavatto. Ayanti kalaho.
യേ ച തം ഉപനയ്ഹന്തീതി ഏത്ഥ തസദ്ദസ്സ വിസയം ദസ്സേതും വുത്തം ‘‘ആഘാത’’ന്തി. യേതി ജനാ. ഉപനയ്ഹന്തി ഉപനഹന്തി ബന്ധന്തി. സനന്തനോതി ഏത്ഥ സനന്തനസദ്ദോ പുരാണപരിയായോതി ആഹ ‘‘പോരാണോ’’തി.
Yeca taṃ upanayhantīti ettha tasaddassa visayaṃ dassetuṃ vuttaṃ ‘‘āghāta’’nti. Yeti janā. Upanayhanti upanahanti bandhanti. Sanantanoti ettha sanantanasaddo purāṇapariyāyoti āha ‘‘porāṇo’’ti.
‘‘അഞ്ഞേ’’തി ഇമിനാ പരേതി ഏത്ഥ പരസദ്ദസ്സ പച്ഛാഭാഗത്ഥാദയോ നിവാരേതി. മയമേത്ഥ യമാമസേതി ഏത്ഥ ഏതസദ്ദസ്സ വിസയം ദസ്സേന്തോ ആഹ ‘‘സങ്ഘമജ്ഝേ’’തി. യമുധാതു ഉപയമനത്ഥോ സേകാരോ നിപാതമത്തോതി ആഹ ‘‘ഉപയമാമാ’’തി. ‘‘സതതം സമിതം മച്ചുസന്തികം ഗച്ഛാമാ’’തി ഇമിനാ ‘‘ന ജാനന്തീ’’തി പദസ്സ ആകാരം ദസ്സേതി. തത്ഥാതി മഹാജനകായേ യേ പണ്ഡിതാതി യോജനാ. ഏവം ഹീതി ഏവമേവ. ജാനന്താ തേ പണ്ഡിതാ പടിപജ്ജന്തീതി യോജനാ. മേധന്താ ഹിംസന്താ ഗച്ഛന്തി പവത്തന്തീതി മേധഗാ കലഹാ. കേചി മേധധാതുതോ ണ്വുപച്ചയം വദന്തി, തേസം മതേന മേധകാതി പഠമക്ഖരേന പാഠോ ഭവേയ്യ.
‘‘Aññe’’ti iminā pareti ettha parasaddassa pacchābhāgatthādayo nivāreti. Mayamettha yamāmaseti ettha etasaddassa visayaṃ dassento āha ‘‘saṅghamajjhe’’ti. Yamudhātu upayamanattho sekāro nipātamattoti āha ‘‘upayamāmā’’ti. ‘‘Satataṃ samitaṃ maccusantikaṃ gacchāmā’’ti iminā ‘‘na jānantī’’ti padassa ākāraṃ dasseti. Tatthāti mahājanakāye ye paṇḍitāti yojanā. Evaṃ hīti evameva. Jānantā te paṇḍitā paṭipajjantīti yojanā. Medhantā hiṃsantā gacchanti pavattantīti medhagā kalahā. Keci medhadhātuto ṇvupaccayaṃ vadanti, tesaṃ matena medhakāti paṭhamakkharena pāṭho bhaveyya.
തേസമ്പീതി ബ്രഹ്മദത്തദീഘാവുകുമാരാനമ്പി. സങ്ഗതീതി സമാഗമോ. വോതി തുമ്ഹാകം. യേസം തുമ്ഹാകം നേവ മാതാപിതൂനം അട്ഠീനി ഛിന്നാനി, ന പാണാ ഹതാ, ന ഗവസ്സധനാനി ഹടാനി. തേസം തുമ്ഹാകം കസ്മാ സങ്ഗതി ന ഹോതീതി യോജനാ.
Tesampīti brahmadattadīghāvukumārānampi. Saṅgatīti samāgamo. Voti tumhākaṃ. Yesaṃ tumhākaṃ neva mātāpitūnaṃ aṭṭhīni chinnāni, na pāṇā hatā, na gavassadhanāni haṭāni. Tesaṃ tumhākaṃ kasmā saṅgati na hotīti yojanā.
സബ്ബാനി പരിസ്സയാനീതി ഏത്ഥ സബ്ബാനീതി വുത്തകാരണഞ്ച ലിങ്ഗവിപല്ലാസഞ്ച ദസ്സേന്തോ ആഹ ‘‘പാകടപരിസ്സയേ ച പടിച്ഛന്നപരിസ്സയേ ചാ’’തി. ‘‘അഭിഭവിത്വാ’’തി ഇമിനാ അഭിഭുയ്യാതി പദസ്സ ത്വാപച്ചയന്തഭാവം ദസ്സേതി. തേനാതി നിപകേന സഹായേന.
Sabbāni parissayānīti ettha sabbānīti vuttakāraṇañca liṅgavipallāsañca dassento āha ‘‘pākaṭaparissaye ca paṭicchannaparissaye cā’’ti. ‘‘Abhibhavitvā’’ti iminā abhibhuyyāti padassa tvāpaccayantabhāvaṃ dasseti. Tenāti nipakena sahāyena.
രാജാവാതി ഏത്ഥ രാജാ ഇവാതി പദവിഭാഗം കത്വാ രാജസദ്ദസ്സ ഉപലക്ഖണവസേന മഹാജനക, അരിന്ദമരാജാനോ ച ഇവസദ്ദസ്സ ഓപമ്മത്ഥജോതകഞ്ച ദസ്സേന്തോ ആഹ ‘‘യഥാ’’തിആദി. രട്ഠവിജിതസദ്ദാ അഞ്ഞമഞ്ഞപരിയായാ. വിസേസനവിസേസ്യാനം കാമാചാരതോ ഗമ്യമാനത്താ വുത്തം ‘‘വിജിതം രട്ഠ’’ന്തി. ‘‘മാതങ്ഗോ അരഞ്ഞേ നാഗോ ഇവാ’’തി ഇമിനാ പദവിഭാഗം ദസ്സേതി. തേസം പദാനം അത്ഥം ദസ്സേന്തോ ആഹ ‘‘മാതങ്ഗോതി ഹത്ഥീ വുച്ചതീ’’തിആദി. ‘‘ഹത്ഥീ വുച്ചതീ’’തി ഇമിനാ മഹന്തോ അങ്ഗോ സരീരമേതസ്സാതി മാതങ്ഗോതി വചനത്ഥേന ഹത്ഥീ മാതങ്ഗോ നാമാതി ദസ്സേതി. മഹന്തസദ്ദസ്സ മാതാദേസോ. നാഗസദ്ദോ ഉരഗേ ച ഹത്ഥിമ്ഹി ച നാഗരുക്ഖേ ച ഉത്തമേ ച നാമപഞ്ഞത്തിയഞ്ചാതി പഞ്ചസു അത്ഥേസു വത്തതി, ഇധ ഉത്തമത്ഥേതി ദസ്സേന്തോ ആഹ ‘‘നാഗോതി മഹന്താധിവചനമേത’’ന്തി. മാതങ്ഗരഞ്ഞേവാതി ഏത്ഥ ഇവസദ്ദസ്സ ഓപമ്മത്ഥജോതകഭാവം ദസ്സേത്വാ അത്ഥയോജനം ദസ്സേന്തോ ആഹ ‘‘യഥാ ഹീ’’തിആദി. ‘‘യഥാ ച പാലിലേയ്യകോ’’തി ഇമിനാ മാതങ്ഗനാഗസ്സ സരൂപം ഉപലക്ഖണേന ദസ്സേതി.
Rājāvāti ettha rājā ivāti padavibhāgaṃ katvā rājasaddassa upalakkhaṇavasena mahājanaka, arindamarājāno ca ivasaddassa opammatthajotakañca dassento āha ‘‘yathā’’tiādi. Raṭṭhavijitasaddā aññamaññapariyāyā. Visesanavisesyānaṃ kāmācārato gamyamānattā vuttaṃ ‘‘vijitaṃ raṭṭha’’nti. ‘‘Mātaṅgo araññe nāgo ivā’’ti iminā padavibhāgaṃ dasseti. Tesaṃ padānaṃ atthaṃ dassento āha ‘‘mātaṅgoti hatthī vuccatī’’tiādi. ‘‘Hatthī vuccatī’’ti iminā mahanto aṅgo sarīrametassāti mātaṅgoti vacanatthena hatthī mātaṅgo nāmāti dasseti. Mahantasaddassa mātādeso. Nāgasaddo urage ca hatthimhi ca nāgarukkhe ca uttame ca nāmapaññattiyañcāti pañcasu atthesu vattati, idha uttamattheti dassento āha ‘‘nāgoti mahantādhivacanameta’’nti. Mātaṅgaraññevāti ettha ivasaddassa opammatthajotakabhāvaṃ dassetvā atthayojanaṃ dassento āha ‘‘yathā hī’’tiādi. ‘‘Yathā ca pālileyyako’’ti iminā mātaṅganāgassa sarūpaṃ upalakkhaṇena dasseti.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / വിനയപിടക • Vinayapiṭaka / മഹാവഗ്ഗപാളി • Mahāvaggapāḷi
൨൭൧. കോസമ്ബകവിവാദകഥാ • 271. Kosambakavivādakathā
൨൭൨. ദീഘാവുവത്ഥു • 272. Dīghāvuvatthu
അട്ഠകഥാ • Aṭṭhakathā / വിനയപിടക (അട്ഠകഥാ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / മഹാവഗ്ഗ-അട്ഠകഥാ • Mahāvagga-aṭṭhakathā / കോസമ്ബകവിവാദകഥാ • Kosambakavivādakathā
ടീകാ • Tīkā / വിനയപിടക (ടീകാ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / സാരത്ഥദീപനീ-ടീകാ • Sāratthadīpanī-ṭīkā
കോസമ്ബകവിവാദകഥാവണ്ണനാ • Kosambakavivādakathāvaṇṇanā
ദീഘാവുവത്ഥുകഥാവണ്ണനാ • Dīghāvuvatthukathāvaṇṇanā
ടീകാ • Tīkā / വിനയപിടക (ടീകാ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / വജിരബുദ്ധി-ടീകാ • Vajirabuddhi-ṭīkā
കോസമ്ബകവിവാദകഥാവണ്ണനാ • Kosambakavivādakathāvaṇṇanā
ദീഘാവുവത്ഥുകഥാവണ്ണനാ • Dīghāvuvatthukathāvaṇṇanā
ടീകാ • Tīkā / വിനയപിടക (ടീകാ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / വിമതിവിനോദനീ-ടീകാ • Vimativinodanī-ṭīkā / കോസമ്ബകവിവാദകഥാവണ്ണനാ • Kosambakavivādakathāvaṇṇanā