| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / วิมติวิโนทนี-ฎีกา • Vimativinodanī-ṭīkā |
๑๐. โกสมฺพกกฺขนฺธโก
10. Kosambakakkhandhako
โกสมฺพกวิวาทกถาวณฺณนา
Kosambakavivādakathāvaṇṇanā
๔๕๑. โกสมฺพกกฺขนฺธเก สเจ โหติ, เทเสสฺสามีติ วินยธรสฺส วจเนน อาปตฺติทิฎฺฐิํ ปฎิลภิตฺวา เอวมาหฯ เตเนว ปาฬิยํ ‘‘โส ตสฺสา อาปตฺติยา อนาปตฺติทิฎฺฐิ โหตี’’ติ วุตฺตํฯ นตฺถิ อาปตฺตีติ อุทกสฺส ฐปนภาวํ อชานิตฺวา วา ฐปิตํ ฉเฑฺฑตฺวา วิสฺสริตฺวา วา คมเน อสญฺจิจฺจ อสติยา อนาปตฺติปโกฺขปิ สมฺภวตีติ วินยธโร ตตฺถ อนาปตฺติทิฎฺฐิํ ปฎิลภิตฺวา เอวมาหฯ เตเนว ปาฬิยํ ‘‘อเญฺญ ภิกฺขู ตสฺส อาปตฺติยา อนาปตฺติทิฎฺฐิโน โหนฺตี’’ติ วุตฺตํฯ ปริสายปิสฺส อนาปตฺติทิฎฺฐิยา อุปฺปนฺนตฺตา ‘‘อเญฺญ’’ติ พหุวจนํ กตํฯ อนาปตฺติทิฎฺฐิ อโหสีติ สุตฺตนฺติกเตฺถรสฺส วินเย อปกตญฺญุตาย วินยธรสฺส วจนมเตฺตน โส เอวมโหสิ, สา ปนสฺส อาปตฺติ เอว อุทกาวเสสสฺส ฐปนภาวํ ญตฺวา ฐปิตตฺตาฯ วตฺถุมตฺตชานเน เอว หิ เสขิยา สจิตฺตกา, น ปณฺณตฺติวิชานเนฯ เตเนว ปาฬิยํ ‘‘ตสฺสา อาปตฺติยา อนาปตฺติทิฎฺฐิ โหตี’’ติ สพฺพตฺถ อาปตฺติ อิเจฺจว วุตฺตํฯ ‘‘อาปตฺติํ อาปชฺชมาโน’’ติ อิทํ วินยธรเตฺถโร ‘‘ตยา อิทํ อุทกํ ฐปิต’’นฺติ อตฺตนา ปุเฎฺฐน สุตฺตนฺติกเตฺถเรน ‘‘อามาวุโส’’ติ วุตฺตวจนํ สริตฺวา ปณฺณตฺติอโกวิทตาย สญฺจิเจฺจว อกาสีติ อาปตฺติทิฎฺฐิ หุตฺวาว อโวจฯ เตเนว ปาฬิยํ ‘‘อเญฺญ ภิกฺขู ตสฺสา อาปตฺติยา อาปตฺติทิฎฺฐิโน โหนฺตี’’ติ วุตฺตํฯ
451. Kosambakakkhandhake sace hoti, desessāmīti vinayadharassa vacanena āpattidiṭṭhiṃ paṭilabhitvā evamāha. Teneva pāḷiyaṃ ‘‘so tassā āpattiyā anāpattidiṭṭhi hotī’’ti vuttaṃ. Natthi āpattīti udakassa ṭhapanabhāvaṃ ajānitvā vā ṭhapitaṃ chaḍḍetvā vissaritvā vā gamane asañcicca asatiyā anāpattipakkhopi sambhavatīti vinayadharo tattha anāpattidiṭṭhiṃ paṭilabhitvā evamāha. Teneva pāḷiyaṃ ‘‘aññe bhikkhū tassa āpattiyā anāpattidiṭṭhino hontī’’ti vuttaṃ. Parisāyapissa anāpattidiṭṭhiyā uppannattā ‘‘aññe’’ti bahuvacanaṃ kataṃ. Anāpattidiṭṭhi ahosīti suttantikattherassa vinaye apakataññutāya vinayadharassa vacanamattena so evamahosi, sā panassa āpatti eva udakāvasesassa ṭhapanabhāvaṃ ñatvā ṭhapitattā. Vatthumattajānane eva hi sekhiyā sacittakā, na paṇṇattivijānane. Teneva pāḷiyaṃ ‘‘tassā āpattiyā anāpattidiṭṭhi hotī’’ti sabbattha āpatti icceva vuttaṃ. ‘‘Āpattiṃ āpajjamāno’’ti idaṃ vinayadharatthero ‘‘tayā idaṃ udakaṃ ṭhapita’’nti attanā puṭṭhena suttantikattherena ‘‘āmāvuso’’ti vuttavacanaṃ saritvā paṇṇattiakovidatāya sañcicceva akāsīti āpattidiṭṭhi hutvāva avoca. Teneva pāḷiyaṃ ‘‘aññe bhikkhū tassā āpattiyā āpattidiṭṭhino hontī’’ti vuttaṃ.
๔๕๓. ‘‘น ตาว ภิโนฺน’’ติ อิทํ อุกฺขิปนตทนุวตฺตนมเตฺตน สโงฺฆ ภิโนฺน นาม น โหติ, ตํ นิสฺสาย ปน อุภยปกฺขิกานํ ปกฺขํ ปริเยสิตฺวา อญฺญมญฺญํ โกธวเสน กายวจีกลหวฑฺฒเนเนว โหตีติ อิมมตฺถํ สนฺธาย วุตฺตํฯ เตนาห ‘‘โส จ โข กลหวเสนา’’ติฯ สมฺภมอตฺถวเสนาติ ตุริตตฺถวเสนฯ
453.‘‘Na tāva bhinno’’ti idaṃ ukkhipanatadanuvattanamattena saṅgho bhinno nāma na hoti, taṃ nissāya pana ubhayapakkhikānaṃ pakkhaṃ pariyesitvā aññamaññaṃ kodhavasena kāyavacīkalahavaḍḍhaneneva hotīti imamatthaṃ sandhāya vuttaṃ. Tenāha ‘‘so ca kho kalahavasenā’’ti. Sambhamaatthavasenāti turitatthavasena.
๔๕๔. อการเณติอาทิ อนุกฺขิปิตฺวาว อุปาเยน สญฺญาเปตฺวา หิเตสิตาย อาปตฺติโต โมเจตุํ ยุตฺตฎฺฐาเน โกธจิตฺตวเสน วิเหฐนตฺถาย กตภาวํ สนฺธาย วุตฺตํ, น ปน กมฺมงฺคสฺส อภาวํ สนฺธายฯ เตเนว ปาฬิยํ ‘‘อาปตฺติ เอสา, ภิกฺขเว, เนสา อนาปตฺติ…เป.… อุกฺขิโตฺต เอโส ภิกฺขู’’ติอาทิ วุตฺตํฯ
454.Akāraṇetiādi anukkhipitvāva upāyena saññāpetvā hitesitāya āpattito mocetuṃ yuttaṭṭhāne kodhacittavasena viheṭhanatthāya katabhāvaṃ sandhāya vuttaṃ, na pana kammaṅgassa abhāvaṃ sandhāya. Teneva pāḷiyaṃ ‘‘āpatti esā, bhikkhave, nesā anāpatti…pe… ukkhitto eso bhikkhū’’tiādi vuttaṃ.
๔๕๕. ‘‘อธมฺมวาทีนํ ปเกฺข นิสิโนฺน’’ติ อิทํ อุปลกฺขณมตฺตํ, ธมฺมวาทีนํ ปเกฺข นิสีทิตฺวา อธมฺมวาทีนํ ลทฺธิํ คณฺหโนฺตปิ ธมฺมวาทีนํ นานาสํวาสโก โหติ เอวฯ กมฺมํ โกเปตีติ ตํ วินา คณสฺส อปูรณปกฺขํ สนฺธาย วุตฺตํฯ ยตฺถ วา ตตฺถ วาติ ธมฺมวาทีนํ ปเกฺข วา อธมฺมวาทีนํ ปเกฺข วาติ อโตฺถฯ อิเม ธมฺมวาทิโนติ คณฺหาตีติ ตํตํปกฺขคเต ภิกฺขู ยาถาวโต วา อยาถาวโต วา ‘‘อิเม ธมฺมวาทิโน’’ติ คณฺหาติ, อยํ ตํตํปกฺขคตานํ อตฺตานํ สมานสํวาสกํ กโรติฯ
455.‘‘Adhammavādīnaṃ pakkhe nisinno’’ti idaṃ upalakkhaṇamattaṃ, dhammavādīnaṃ pakkhe nisīditvā adhammavādīnaṃ laddhiṃ gaṇhantopi dhammavādīnaṃ nānāsaṃvāsako hoti eva. Kammaṃ kopetīti taṃ vinā gaṇassa apūraṇapakkhaṃ sandhāya vuttaṃ. Yattha vā tattha vāti dhammavādīnaṃ pakkhe vā adhammavādīnaṃ pakkhe vāti attho. Ime dhammavādinoti gaṇhātīti taṃtaṃpakkhagate bhikkhū yāthāvato vā ayāthāvato vā ‘‘ime dhammavādino’’ti gaṇhāti, ayaṃ taṃtaṃpakkhagatānaṃ attānaṃ samānasaṃvāsakaṃ karoti.
๔๕๖. อุปทํเสนฺตีติ ปวเตฺตนฺติฯ ปาฬิยํ เอตฺตาวตาติ ‘‘เอตฺตกปเทสํ มุญฺจิตฺวา นิสินฺนา มยํ โกธจิเตฺต อุปฺปเนฺนปิ อญฺญมญฺญํ อนนุโลมิกํ กายกมฺมาทิํ ปวเตฺตตุํ น สกฺขิสฺสามา’’ติ สเลฺลเกฺขตฺวา ทูเร นิสีทิตพฺพนฺติ อธิปฺปาโยฯ เตนาห ‘‘อุปจารํ มุญฺจิตฺวา’’ติฯ
456.Upadaṃsentīti pavattenti. Pāḷiyaṃ ettāvatāti ‘‘ettakapadesaṃ muñcitvā nisinnā mayaṃ kodhacitte uppannepi aññamaññaṃ ananulomikaṃ kāyakammādiṃ pavattetuṃ na sakkhissāmā’’ti sallekkhetvā dūre nisīditabbanti adhippāyo. Tenāha ‘‘upacāraṃ muñcitvā’’ti.
๔๕๗. ปาฬิยํ ภณฺฑนชาตาติอาทีสุ กลหสฺส ปุพฺพภาโค ภณฺฑนํ นามฯ หตฺถปรามาสาทิ กลโห นามฯ วิรุทฺธวาโท วิวาโท นามฯ
457. Pāḷiyaṃ bhaṇḍanajātātiādīsu kalahassa pubbabhāgo bhaṇḍanaṃ nāma. Hatthaparāmāsādi kalaho nāma. Viruddhavādo vivādo nāma.
๔๕๘. ปริปุณฺณโกสโกฎฺฐาคาโรติ เอตฺถ โกโส นาม สุวณฺณมณิอาทิภณฺฑาคารสารคโพฺภฯ โกฎฺฐํ วุจฺจติ ธญฺญสฺส อาวสนฎฺฐานํ, โกฎฺฐภูตํ อคารํ โกฎฺฐาคารํ, ธญฺญสงฺคหฎฺฐานํฯ อพฺภุยฺยาสีติ ยุทฺธาย อภิมุโข นิกฺขมีติ อโตฺถฯ เอกสงฺฆาตมฺปีติ เอกยุทฺธมฺปิฯ โธวนนฺติ โธวนุทกํฯ
458.Paripuṇṇakosakoṭṭhāgāroti ettha koso nāma suvaṇṇamaṇiādibhaṇḍāgārasāragabbho. Koṭṭhaṃ vuccati dhaññassa āvasanaṭṭhānaṃ, koṭṭhabhūtaṃ agāraṃ koṭṭhāgāraṃ, dhaññasaṅgahaṭṭhānaṃ. Abbhuyyāsīti yuddhāya abhimukho nikkhamīti attho. Ekasaṅghātampīti ekayuddhampi. Dhovananti dhovanudakaṃ.
๔๖๓. ปริยาทินฺนรูปาติ โกธจิเตฺตน ปริคฺคหิตสภาวาฯ
463.Pariyādinnarūpāti kodhacittena pariggahitasabhāvā.
๔๖๔. ตํ น ชานนฺตีติ ตํ กลหํ น ชานนฺติฯ เย อุปนยฺหนฺตีติ ยถาวุตฺตํ โกธาการํ จิเตฺต พนฺธนฺติฯ ปากฎปริสฺสเยติ สีหาทิเกฯ ปฎิจฺฉนฺนปริสฺสเยติ ราคาทิเกฯ ปาฬิยํ นตฺถิ พาเล ๙๗ สหายตาติ พาลํ นิสฺสาย สีลาทิคุณสงฺขาตา สหายตา นตฺถิ, น สกฺกา ลทฺธุนฺติ อโตฺถฯ
464.Taṃ na jānantīti taṃ kalahaṃ na jānanti. Ye upanayhantīti yathāvuttaṃ kodhākāraṃ citte bandhanti. Pākaṭaparissayeti sīhādike. Paṭicchannaparissayeti rāgādike. Pāḷiyaṃ natthi bāle 97 sahāyatāti bālaṃ nissāya sīlādiguṇasaṅkhātā sahāyatā natthi, na sakkā laddhunti attho.
๔๖๖. อตฺตกามรูปาติ อตฺตโน หิตกามยมานสภาวาฯ อนุรุทฺธาติ เอกเสสนเยน ติณฺณมฺปิ กุลปุตฺตานํ อาลปนํ, เตเนว พหุวจนนิเทฺทโส กโตฯ ขมนียํ สรีรํ ยาปนียํ ชีวิตํ ‘‘กจฺจิ โว สรีรญฺจ ธาเรตุํ, ชีวิตญฺจ ยาเปตุํ สกฺกา’’ติ ปุจฺฉติฯ ตคฺฆาติ เอกํสเตฺถ นิปาโต, เอกํเสน มยํ ภเนฺตติ อโตฺถฯ ยถา กถนฺติ เอตฺถ ยถาติ นิปาตมตฺตํ, ยถากถนฺติ วา เอโก นิปาโต การณปุจฺฉนโตฺถ, เกน ปกาเรนาติ อโตฺถฯ เอกญฺจ ปน มเญฺญ จิตฺตนฺติ เอกสฺส จิตฺตวเสน อิตเรสมฺปิ ปวตฺตนโต สเพฺพสํ โน เอกํ วิย จิตฺตนฺติ อโตฺถฯ กจฺจิ ปน โว อนุรุทฺธาติ เอตฺถ โวติ นิปาตมตฺตํ, ปจฺจตฺตวจนํ วา, กจฺจิ ตุเมฺหติ อโตฺถฯ อมฺหากนฺติ นิทฺธารเณ สามิวจนํ, อเมฺหสุ ตีสุ โย ปฐมํ ปฎิกฺกมตีติ อโตฺถฯ
466.Attakāmarūpāti attano hitakāmayamānasabhāvā. Anuruddhāti ekasesanayena tiṇṇampi kulaputtānaṃ ālapanaṃ, teneva bahuvacananiddeso kato. Khamanīyaṃ sarīraṃ yāpanīyaṃ jīvitaṃ ‘‘kacci vo sarīrañca dhāretuṃ, jīvitañca yāpetuṃ sakkā’’ti pucchati. Tagghāti ekaṃsatthe nipāto, ekaṃsena mayaṃ bhanteti attho. Yathā kathanti ettha yathāti nipātamattaṃ, yathākathanti vā eko nipāto kāraṇapucchanattho, kena pakārenāti attho. Ekañca pana maññe cittanti ekassa cittavasena itaresampi pavattanato sabbesaṃ no ekaṃ viya cittanti attho. Kacci pana vo anuruddhāti ettha voti nipātamattaṃ, paccattavacanaṃ vā, kacci tumheti attho. Amhākanti niddhāraṇe sāmivacanaṃ, amhesu tīsu yo paṭhamaṃ paṭikkamatīti attho.
โกสมฺพกวิวาทกถาวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Kosambakavivādakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / วินยปิฎก • Vinayapiṭaka / มหาวคฺคปาฬิ • Mahāvaggapāḷi
๒๗๑. โกสมฺพกวิวาทกถา • 271. Kosambakavivādakathā
๒๗๒. ทีฆาวุวตฺถุ • 272. Dīghāvuvatthu
๒๗๔. ปาจีนวํสทายคมนกถา • 274. Pācīnavaṃsadāyagamanakathā
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / วินยปิฎก (อฎฺฐกถา) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / มหาวคฺค-อฎฺฐกถา • Mahāvagga-aṭṭhakathā / โกสมฺพกวิวาทกถา • Kosambakavivādakathā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / สารตฺถทีปนี-ฎีกา • Sāratthadīpanī-ṭīkā
โกสมฺพกวิวาทกถาวณฺณนา • Kosambakavivādakathāvaṇṇanā
ทีฆาวุวตฺถุกถาวณฺณนา • Dīghāvuvatthukathāvaṇṇanā
ปาจีนวํสทายคมนกถาวณฺณนา • Pācīnavaṃsadāyagamanakathāvaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วชิรพุทฺธิ-ฎีกา • Vajirabuddhi-ṭīkā
โกสมฺพกวิวาทกถาวณฺณนา • Kosambakavivādakathāvaṇṇanā
ทีฆาวุวตฺถุกถาวณฺณนา • Dīghāvuvatthukathāvaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ปาจิตฺยาทิโยชนาปาฬิ • Pācityādiyojanāpāḷi / ๒๗๑. โกสมฺพกวิวาทกถา • 271. Kosambakavivādakathā
