| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / විමතිවිනොදනී-ටීකා • Vimativinodanī-ṭīkā |
10. කොසම්‌බකක්‌ඛන්‌ධකො
10. Kosambakakkhandhako
කොසම්‌බකවිවාදකථාවණ්‌ණනා
Kosambakavivādakathāvaṇṇanā
451. කොසම්‌බකක්‌ඛන්‌ධකෙ සචෙ හොති, දෙසෙස්‌සාමීති විනයධරස්‌ස වචනෙන ආපත්‌තිදිට්‌ඨිං පටිලභිත්‌වා එවමාහ. තෙනෙව පාළියං ‘‘සො තස්‌සා ආපත්‌තියා අනාපත්‌තිදිට්‌ඨි හොතී’’ති වුත්‌තං. නත්‌ථි ආපත්‌තීති උදකස්‌ස ඨපනභාවං අජානිත්‌වා වා ඨපිතං ඡඩ්‌ඩෙත්‌වා විස්‌සරිත්‌වා වා ගමනෙ අසඤ්‌චිච්‌ච අසතියා අනාපත්‌තිපක්‌ඛොපි සම්‌භවතීති විනයධරො තත්‌ථ අනාපත්‌තිදිට්‌ඨිං පටිලභිත්‌වා එවමාහ. තෙනෙව පාළියං ‘‘අඤ්‌ඤෙ භික්‌ඛූ තස්‌ස ආපත්‌තියා අනාපත්‌තිදිට්‌ඨිනො හොන්‌තී’’ති වුත්‌තං. පරිසායපිස්‌ස අනාපත්‌තිදිට්‌ඨියා උප්‌පන්‌නත්‌තා ‘‘අඤ්‌ඤෙ’’ති බහුවචනං කතං. අනාපත්‌තිදිට්‌ඨි අහොසීති සුත්‌තන්‌තිකත්‌ථෙරස්‌ස විනයෙ අපකතඤ්‌ඤුතාය විනයධරස්‌ස වචනමත්‌තෙන සො එවමහොසි, සා පනස්‌ස ආපත්‌ති එව උදකාවසෙසස්‌ස ඨපනභාවං ඤත්‌වා ඨපිතත්‌තා. වත්‌ථුමත්‌තජානනෙ එව හි සෙඛියා සචිත්‌තකා, න පණ්‌ණත්‌තිවිජානනෙ. තෙනෙව පාළියං ‘‘තස්‌සා ආපත්‌තියා අනාපත්‌තිදිට්‌ඨි හොතී’’ති සබ්‌බත්‌ථ ආපත්‌ති ඉච්‌චෙව වුත්‌තං. ‘‘ආපත්‌තිං ආපජ්‌ජමානො’’ති ඉදං විනයධරත්‌ථෙරො ‘‘තයා ඉදං උදකං ඨපිත’’න්‌ති අත්‌තනා පුට්‌ඨෙන සුත්‌තන්‌තිකත්‌ථෙරෙන ‘‘ආමාවුසො’’ති වුත්‌තවචනං සරිත්‌වා පණ්‌ණත්‌තිඅකොවිදතාය සඤ්‌චිච්‌චෙව අකාසීති ආපත්‌තිදිට්‌ඨි හුත්‌වාව අවොච. තෙනෙව පාළියං ‘‘අඤ්‌ඤෙ භික්‌ඛූ තස්‌සා ආපත්‌තියා ආපත්‌තිදිට්‌ඨිනො හොන්‌තී’’ති වුත්‌තං.
451. Kosambakakkhandhake sace hoti, desessāmīti vinayadharassa vacanena āpattidiṭṭhiṃ paṭilabhitvā evamāha. Teneva pāḷiyaṃ ‘‘so tassā āpattiyā anāpattidiṭṭhi hotī’’ti vuttaṃ. Natthi āpattīti udakassa ṭhapanabhāvaṃ ajānitvā vā ṭhapitaṃ chaḍḍetvā vissaritvā vā gamane asañcicca asatiyā anāpattipakkhopi sambhavatīti vinayadharo tattha anāpattidiṭṭhiṃ paṭilabhitvā evamāha. Teneva pāḷiyaṃ ‘‘aññe bhikkhū tassa āpattiyā anāpattidiṭṭhino hontī’’ti vuttaṃ. Parisāyapissa anāpattidiṭṭhiyā uppannattā ‘‘aññe’’ti bahuvacanaṃ kataṃ. Anāpattidiṭṭhi ahosīti suttantikattherassa vinaye apakataññutāya vinayadharassa vacanamattena so evamahosi, sā panassa āpatti eva udakāvasesassa ṭhapanabhāvaṃ ñatvā ṭhapitattā. Vatthumattajānane eva hi sekhiyā sacittakā, na paṇṇattivijānane. Teneva pāḷiyaṃ ‘‘tassā āpattiyā anāpattidiṭṭhi hotī’’ti sabbattha āpatti icceva vuttaṃ. ‘‘Āpattiṃ āpajjamāno’’ti idaṃ vinayadharatthero ‘‘tayā idaṃ udakaṃ ṭhapita’’nti attanā puṭṭhena suttantikattherena ‘‘āmāvuso’’ti vuttavacanaṃ saritvā paṇṇattiakovidatāya sañcicceva akāsīti āpattidiṭṭhi hutvāva avoca. Teneva pāḷiyaṃ ‘‘aññe bhikkhū tassā āpattiyā āpattidiṭṭhino hontī’’ti vuttaṃ.
453. ‘‘න තාව භින්‌නො’’ති ඉදං උක්‌ඛිපනතදනුවත්‌තනමත්‌තෙන සඞ්‌ඝො භින්‌නො නාම න හොති, තං නිස්‌සාය පන උභයපක්‌ඛිකානං පක්‌ඛං පරියෙසිත්‌වා අඤ්‌ඤමඤ්‌ඤං කොධවසෙන කායවචීකලහවඩ්‌ඪනෙනෙව හොතීති ඉමමත්‌ථං සන්‌ධාය වුත්‌තං. තෙනාහ ‘‘සො ච ඛො කලහවසෙනා’’ති. සම්‌භමඅත්‌ථවසෙනාති තුරිතත්‌ථවසෙන.
453.‘‘Na tāva bhinno’’ti idaṃ ukkhipanatadanuvattanamattena saṅgho bhinno nāma na hoti, taṃ nissāya pana ubhayapakkhikānaṃ pakkhaṃ pariyesitvā aññamaññaṃ kodhavasena kāyavacīkalahavaḍḍhaneneva hotīti imamatthaṃ sandhāya vuttaṃ. Tenāha ‘‘so ca kho kalahavasenā’’ti. Sambhamaatthavasenāti turitatthavasena.
454. අකාරණෙතිආදි අනුක්‌ඛිපිත්‌වාව උපායෙන සඤ්‌ඤාපෙත්‌වා හිතෙසිතාය ආපත්‌තිතො මොචෙතුං යුත්‌තට්‌ඨානෙ කොධචිත්‌තවසෙන විහෙඨනත්‌ථාය කතභාවං සන්‌ධාය වුත්‌තං, න පන කම්‌මඞ්‌ගස්‌ස අභාවං සන්‌ධාය. තෙනෙව පාළියං ‘‘ආපත්‌ති එසා, භික්‌ඛවෙ, නෙසා අනාපත්‌ති…පෙ.… උක්‌ඛිත්‌තො එසො භික්‌ඛූ’’තිආදි වුත්‌තං.
454.Akāraṇetiādi anukkhipitvāva upāyena saññāpetvā hitesitāya āpattito mocetuṃ yuttaṭṭhāne kodhacittavasena viheṭhanatthāya katabhāvaṃ sandhāya vuttaṃ, na pana kammaṅgassa abhāvaṃ sandhāya. Teneva pāḷiyaṃ ‘‘āpatti esā, bhikkhave, nesā anāpatti…pe… ukkhitto eso bhikkhū’’tiādi vuttaṃ.
455. ‘‘අධම්‌මවාදීනං පක්‌ඛෙ නිසින්‌නො’’ති ඉදං උපලක්‌ඛණමත්‌තං, ධම්‌මවාදීනං පක්‌ඛෙ නිසීදිත්‌වා අධම්‌මවාදීනං ලද්‌ධිං ගණ්‌හන්‌තොපි ධම්‌මවාදීනං නානාසංවාසකො හොති එව. කම්‌මං කොපෙතීති තං විනා ගණස්‌ස අපූරණපක්‌ඛං සන්‌ධාය වුත්‌තං. යත්‌ථ වා තත්‌ථ වාති ධම්‌මවාදීනං පක්‌ඛෙ වා අධම්‌මවාදීනං පක්‌ඛෙ වාති අත්‌ථො. ඉමෙ ධම්‌මවාදිනොති ගණ්‌හාතීති තංතංපක්‌ඛගතෙ භික්‌ඛූ යාථාවතො වා අයාථාවතො වා ‘‘ඉමෙ ධම්‌මවාදිනො’’ති ගණ්‌හාති, අයං තංතංපක්‌ඛගතානං අත්‌තානං සමානසංවාසකං කරොති.
455.‘‘Adhammavādīnaṃ pakkhe nisinno’’ti idaṃ upalakkhaṇamattaṃ, dhammavādīnaṃ pakkhe nisīditvā adhammavādīnaṃ laddhiṃ gaṇhantopi dhammavādīnaṃ nānāsaṃvāsako hoti eva. Kammaṃ kopetīti taṃ vinā gaṇassa apūraṇapakkhaṃ sandhāya vuttaṃ. Yattha vā tattha vāti dhammavādīnaṃ pakkhe vā adhammavādīnaṃ pakkhe vāti attho. Ime dhammavādinoti gaṇhātīti taṃtaṃpakkhagate bhikkhū yāthāvato vā ayāthāvato vā ‘‘ime dhammavādino’’ti gaṇhāti, ayaṃ taṃtaṃpakkhagatānaṃ attānaṃ samānasaṃvāsakaṃ karoti.
456. උපදංසෙන්‌තීති පවත්‌තෙන්‌ති. පාළියං එත්‌තාවතාති ‘‘එත්‌තකපදෙසං මුඤ්‌චිත්‌වා නිසින්‌නා මයං කොධචිත්‌තෙ උප්‌පන්‌නෙපි අඤ්‌ඤමඤ්‌ඤං අනනුලොමිකං කායකම්‌මාදිං පවත්‌තෙතුං න සක්‌ඛිස්‌සාමා’’ති සල්‌ලෙක්‌ඛෙත්‌වා දූරෙ නිසීදිතබ්‌බන්‌ති අධිප්‌පායො. තෙනාහ ‘‘උපචාරං මුඤ්‌චිත්‌වා’’ති.
456.Upadaṃsentīti pavattenti. Pāḷiyaṃ ettāvatāti ‘‘ettakapadesaṃ muñcitvā nisinnā mayaṃ kodhacitte uppannepi aññamaññaṃ ananulomikaṃ kāyakammādiṃ pavattetuṃ na sakkhissāmā’’ti sallekkhetvā dūre nisīditabbanti adhippāyo. Tenāha ‘‘upacāraṃ muñcitvā’’ti.
457. පාළියං භණ්‌ඩනජාතාතිආදීසු කලහස්‌ස පුබ්‌බභාගො භණ්‌ඩනං නාම. හත්‌ථපරාමාසාදි කලහො නාම. විරුද්‌ධවාදො විවාදො නාම.
457. Pāḷiyaṃ bhaṇḍanajātātiādīsu kalahassa pubbabhāgo bhaṇḍanaṃ nāma. Hatthaparāmāsādi kalaho nāma. Viruddhavādo vivādo nāma.
458. පරිපුණ්‌ණකොසකොට්‌ඨාගාරොති එත්‌ථ කොසො නාම සුවණ්‌ණමණිආදිභණ්‌ඩාගාරසාරගබ්‌භො. කොට්‌ඨං වුච්‌චති ධඤ්‌ඤස්‌ස ආවසනට්‌ඨානං, කොට්‌ඨභූතං අගාරං කොට්‌ඨාගාරං, ධඤ්‌ඤසඞ්‌ගහට්‌ඨානං. අබ්‌භුය්‍යාසීති යුද්‌ධාය අභිමුඛො නික්‌ඛමීති අත්‌ථො. එකසඞ්‌ඝාතම්‌පීති එකයුද්‌ධම්‌පි. ධොවනන්‌ති ධොවනුදකං.
458.Paripuṇṇakosakoṭṭhāgāroti ettha koso nāma suvaṇṇamaṇiādibhaṇḍāgārasāragabbho. Koṭṭhaṃ vuccati dhaññassa āvasanaṭṭhānaṃ, koṭṭhabhūtaṃ agāraṃ koṭṭhāgāraṃ, dhaññasaṅgahaṭṭhānaṃ. Abbhuyyāsīti yuddhāya abhimukho nikkhamīti attho. Ekasaṅghātampīti ekayuddhampi. Dhovananti dhovanudakaṃ.
463. පරියාදින්‌නරූපාති කොධචිත්‌තෙන පරිග්‌ගහිතසභාවා.
463.Pariyādinnarūpāti kodhacittena pariggahitasabhāvā.
464. තං න ජානන්‌තීති තං කලහං න ජානන්‌ති. යෙ උපනය්‌හන්‌තීති යථාවුත්‌තං කොධාකාරං චිත්‌තෙ බන්‌ධන්‌ති. පාකටපරිස්‌සයෙති සීහාදිකෙ. පටිච්‌ඡන්‌නපරිස්‌සයෙති රාගාදිකෙ. පාළියං නත්‌ථි බාලෙ 97 සහායතාති බාලං නිස්‌සාය සීලාදිගුණසඞ්‌ඛාතා සහායතා නත්‌ථි, න සක්‌කා ලද්‌ධුන්‌ති අත්‌ථො.
464.Taṃ na jānantīti taṃ kalahaṃ na jānanti. Ye upanayhantīti yathāvuttaṃ kodhākāraṃ citte bandhanti. Pākaṭaparissayeti sīhādike. Paṭicchannaparissayeti rāgādike. Pāḷiyaṃ natthi bāle 97 sahāyatāti bālaṃ nissāya sīlādiguṇasaṅkhātā sahāyatā natthi, na sakkā laddhunti attho.
466. අත්‌තකාමරූපාති අත්‌තනො හිතකාමයමානසභාවා. අනුරුද්‌ධාති එකසෙසනයෙන තිණ්‌ණම්‌පි කුලපුත්‌තානං ආලපනං, තෙනෙව බහුවචනනිද්‌දෙසො කතො. ඛමනීයං සරීරං යාපනීයං ජීවිතං ‘‘කච්‌චි වො සරීරඤ්‌ච ධාරෙතුං, ජීවිතඤ්‌ච යාපෙතුං සක්‌කා’’ති පුච්‌ඡති. තග්‌ඝාති එකංසත්‌ථෙ නිපාතො, එකංසෙන මයං භන්‌තෙති අත්‌ථො. යථා කථන්‌ති එත්‌ථ යථාති නිපාතමත්‌තං, යථාකථන්‌ති වා එකො නිපාතො කාරණපුච්‌ඡනත්‌ථො, කෙන පකාරෙනාති අත්‌ථො. එකඤ්‌ච පන මඤ්‌ඤෙ චිත්‌තන්‌ති එකස්‌ස චිත්‌තවසෙන ඉතරෙසම්‌පි පවත්‌තනතො සබ්‌බෙසං නො එකං විය චිත්‌තන්‌ති අත්‌ථො. කච්‌චි පන වො අනුරුද්‌ධාති එත්‌ථ වොති නිපාතමත්‌තං, පච්‌චත්‌තවචනං වා, කච්‌චි තුම්‌හෙති අත්‌ථො. අම්‌හාකන්‌ති නිද්‌ධාරණෙ සාමිවචනං, අම්‌හෙසු තීසු යො පඨමං පටික්‌කමතීති අත්‌ථො.
466.Attakāmarūpāti attano hitakāmayamānasabhāvā. Anuruddhāti ekasesanayena tiṇṇampi kulaputtānaṃ ālapanaṃ, teneva bahuvacananiddeso kato. Khamanīyaṃ sarīraṃ yāpanīyaṃ jīvitaṃ ‘‘kacci vo sarīrañca dhāretuṃ, jīvitañca yāpetuṃ sakkā’’ti pucchati. Tagghāti ekaṃsatthe nipāto, ekaṃsena mayaṃ bhanteti attho. Yathā kathanti ettha yathāti nipātamattaṃ, yathākathanti vā eko nipāto kāraṇapucchanattho, kena pakārenāti attho. Ekañca pana maññe cittanti ekassa cittavasena itaresampi pavattanato sabbesaṃ no ekaṃ viya cittanti attho. Kacci pana vo anuruddhāti ettha voti nipātamattaṃ, paccattavacanaṃ vā, kacci tumheti attho. Amhākanti niddhāraṇe sāmivacanaṃ, amhesu tīsu yo paṭhamaṃ paṭikkamatīti attho.
කොසම්‌බකවිවාදකථාවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Kosambakavivādakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / විනයපිටක • Vinayapiṭaka / මහාවග්‌ගපාළි • Mahāvaggapāḷi
271. කොසම්‌බකවිවාදකථා • 271. Kosambakavivādakathā
272. දීඝාවුවත්‌ථු • 272. Dīghāvuvatthu
274. පාචීනවංසදායගමනකථා • 274. Pācīnavaṃsadāyagamanakathā
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / විනයපිටක (අට්‌ඨකථා) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / මහාවග්‌ග-අට්‌ඨකථා • Mahāvagga-aṭṭhakathā / කොසම්‌බකවිවාදකථා • Kosambakavivādakathā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / සාරත්‌ථදීපනී-ටීකා • Sāratthadīpanī-ṭīkā
කොසම්‌බකවිවාදකථාවණ්‌ණනා • Kosambakavivādakathāvaṇṇanā
දීඝාවුවත්‌ථුකථාවණ්‌ණනා • Dīghāvuvatthukathāvaṇṇanā
පාචීනවංසදායගමනකථාවණ්‌ණනා • Pācīnavaṃsadāyagamanakathāvaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / වජිරබුද්‌ධි-ටීකා • Vajirabuddhi-ṭīkā
කොසම්‌බකවිවාදකථාවණ්‌ණනා • Kosambakavivādakathāvaṇṇanā
දීඝාවුවත්‌ථුකථාවණ්‌ණනා • Dīghāvuvatthukathāvaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / පාචිත්‍යාදියොජනාපාළි • Pācityādiyojanāpāḷi / 271. කොසම්‌බකවිවාදකථා • 271. Kosambakavivādakathā
