| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / สํยุตฺตนิกาย (ฎีกา) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
๘. โกสมฺพิสุตฺตวณฺณนา
8. Kosambisuttavaṇṇanā
๖๘. อฎฺฐเม ปรสฺส สทฺทหิตฺวาติ ปรสฺส วจนํ สทฺทหิตฺวาฯ เตนาห ‘‘ยํ เอส ภณติ, ตํ ภูตนฺติ คณฺหาตี’’ติฯ ปรปตฺติโย หิ เอโส ปรเนยฺยพุทฺธิโกฯ ยํ การณนฺติ ยํ อตฺตนา จินฺติตวตฺถุฯ รุจฺจตีติ ‘‘เอวเมตํ ภวิสฺสติ, น อญฺญถา’’ติ อตฺตโน มติยา จิเนฺตนฺตสฺส รุจฺจติฯ รุจิยา คณฺหาตีติ ปรปตฺติโย อหุตฺวา สยเมว ตถา โรเจโนฺต คณฺหาติฯ อนุสฺสโวติ ‘‘อนุ อนุ สุต’’นฺติ เอวํ จิรกาลคตาย อนุสฺสุติยา ลพฺภมานํ ‘‘กถมิทํ สิยา, กสฺมา ภูตเมต’’นฺติ อนุสฺสเวน คณฺหาติฯ วิตกฺกยโตติ ‘‘เอวเมตํ สิยา’’ติ ปริกเปฺปนฺตสฺสฯ เอกํ การณํ อุปฎฺฐาตีติ ยถาปริกปฺปิตวตฺถุ จิตฺตสฺส อุปฎฺฐาติฯ อาการปริวิตเกฺกนาติ อตฺตนา กปฺปิตากาเรนา ตํ คณฺหาติฯ เอกา ทิฎฺฐิ อุปฺปชฺชตีติ ‘‘ยถาปริกปฺปิตํ กิญฺจิ อตฺถํ เอวเมตํ, นาญฺญถา’’ติ อภินิวิสนฺตสฺส เอโก อภินิเวโส อุปฺปชฺชติฯ ยายสฺสาติ ยาย ทิฎฺฐิยา อสฺส ปุคฺคลสฺสฯ นิชฺฌายนฺตสฺสาติ ปจฺจกฺขํ วิย นิรูเปตฺวา จิเนฺตนฺตสฺสฯ ขมตีติ ตถา คหณกฺขโม โหติฯ เตนาห ‘‘โส…เป.… คณฺหาตี’’ติฯ เอตานีติ สทฺธาทีนิฯ ตานิ หิ สเทฺธยฺยานํ วตฺถูนํ คหณเหตุภาวโต ‘‘การณานี’’ติ วุตฺตานิฯ ภวนิโรโธ นิพฺพานนฺติ นววิโธปิ ภโว นิรุชฺฌติ เอตฺถ เอตสฺมิํ อธิคเตติ ภวนิโรโธ, นิพฺพานํฯ สฺวายํ ภโว ปญฺจกฺขนฺธสงฺคโห ตพฺพินิมุโตฺต นตฺถีติ อาห ‘‘ปญฺจกฺขนฺธนิโรโธ นิพฺพาน’’นฺติฯ ภวนิโรโธ นิพฺพานํ นามาติ ‘‘นิพฺพานํ นาม ภวนิโรโธ’’ติ เอส ปโญฺห เสเกฺขหิปิ ชานิตโพฺพ, น อเสเกฺขเหวฯ อิมํ ฐานนฺติ อิมํ ยาถาวการณํฯ
68. Aṭṭhame parassa saddahitvāti parassa vacanaṃ saddahitvā. Tenāha ‘‘yaṃ esa bhaṇati, taṃ bhūtanti gaṇhātī’’ti. Parapattiyo hi eso paraneyyabuddhiko. Yaṃ kāraṇanti yaṃ attanā cintitavatthu. Ruccatīti ‘‘evametaṃ bhavissati, na aññathā’’ti attano matiyā cintentassa ruccati. Ruciyā gaṇhātīti parapattiyo ahutvā sayameva tathā rocento gaṇhāti. Anussavoti ‘‘anu anu suta’’nti evaṃ cirakālagatāya anussutiyā labbhamānaṃ ‘‘kathamidaṃ siyā, kasmā bhūtameta’’nti anussavena gaṇhāti. Vitakkayatoti ‘‘evametaṃ siyā’’ti parikappentassa. Ekaṃ kāraṇaṃ upaṭṭhātīti yathāparikappitavatthu cittassa upaṭṭhāti. Ākāraparivitakkenāti attanā kappitākārenā taṃ gaṇhāti. Ekā diṭṭhi uppajjatīti ‘‘yathāparikappitaṃ kiñci atthaṃ evametaṃ, nāññathā’’ti abhinivisantassa eko abhiniveso uppajjati. Yāyassāti yāya diṭṭhiyā assa puggalassa. Nijjhāyantassāti paccakkhaṃ viya nirūpetvā cintentassa. Khamatīti tathā gahaṇakkhamo hoti. Tenāha ‘‘so…pe… gaṇhātī’’ti. Etānīti saddhādīni. Tāni hi saddheyyānaṃ vatthūnaṃ gahaṇahetubhāvato ‘‘kāraṇānī’’ti vuttāni. Bhavanirodho nibbānanti navavidhopi bhavo nirujjhati ettha etasmiṃ adhigateti bhavanirodho, nibbānaṃ. Svāyaṃ bhavo pañcakkhandhasaṅgaho tabbinimutto natthīti āha ‘‘pañcakkhandhanirodho nibbāna’’nti. Bhavanirodho nibbānaṃ nāmāti ‘‘nibbānaṃ nāma bhavanirodho’’ti esa pañho sekkhehipi jānitabbo, na asekkheheva. Imaṃ ṭhānanti imaṃ yāthāvakāraṇaṃ.
สุฎฺฐุ ทิฎฺฐนฺติ ‘‘ภวนิโรโธ นิพฺพาน’’นฺติ มยา สุฎฺฐุ ยาถาวโต ทิฎฺฐํ, ภวสฺส ปีฬนสงฺขตสนฺตาปวิปริณามฎฺฐานํ, ภวนิโรธสฺส จ นิสฺสรณวิเวกาสงฺขตามตฎฺฐานํ ยถาภูตํ สมฺมปฺปญฺญาย ทิฎฺฐตฺตาฯ อนาคามิผเล ฐิโต หิ อนาคามิมเคฺค ฐิโต เอว นาม อุปริมคฺคสฺส อนธิคตตฺตาติ วุตฺตํ ‘‘อนาคามิมเคฺค ฐิตตฺตา’’ติฯ นิพฺพานํ อารพฺภ ปวตฺตมฺปิ เถรเสฺสตํ ญาณํ ‘‘นิพฺพานํ ปจฺจเวกฺขตี’’ติ วุตฺตญาณํ วิย น โหตีติ วุตฺตํ ‘‘เอกูนวีสติยา…เป.… ปจฺจเวกฺขณญาณ’’นฺติฯ เอเตน เอตํ นิพฺพานปจฺจเวกฺขณา วิย น โหติ สปฺปเทสภาวโตติ ทเสฺสติฯ เอวญฺจ กตฺวา อิธ อุทปานนิทสฺสนมฺปิ สมตฺถิตนฺติ ทฎฺฐพฺพํฯ ปจฺจเวกฺขณญาเณนาติ อวเสสกิเลสานํ, นิพฺพานเสฺสว วา ปจฺจเวกฺขณญาเณนฯ อุปริ อรหตฺตผลสมโยติ อุปริ สิชฺฌนโต อรหตฺตปฎิลาโภ ตถา อตฺถิฯ ‘‘เยนาหํ ตํ ปริเยสโต นิพฺพานํ สจฺฉิกริสฺสามี’’ติ ชานาติฯ
Suṭṭhu diṭṭhanti ‘‘bhavanirodho nibbāna’’nti mayā suṭṭhu yāthāvato diṭṭhaṃ, bhavassa pīḷanasaṅkhatasantāpavipariṇāmaṭṭhānaṃ, bhavanirodhassa ca nissaraṇavivekāsaṅkhatāmataṭṭhānaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya diṭṭhattā. Anāgāmiphale ṭhito hi anāgāmimagge ṭhito eva nāma uparimaggassa anadhigatattāti vuttaṃ ‘‘anāgāmimagge ṭhitattā’’ti. Nibbānaṃ ārabbha pavattampi therassetaṃ ñāṇaṃ ‘‘nibbānaṃ paccavekkhatī’’ti vuttañāṇaṃ viya na hotīti vuttaṃ ‘‘ekūnavīsatiyā…pe… paccavekkhaṇañāṇa’’nti. Etena etaṃ nibbānapaccavekkhaṇā viya na hoti sappadesabhāvatoti dasseti. Evañca katvā idha udapānanidassanampi samatthitanti daṭṭhabbaṃ. Paccavekkhaṇañāṇenāti avasesakilesānaṃ, nibbānasseva vā paccavekkhaṇañāṇena. Upari arahattaphalasamayoti upari sijjhanato arahattapaṭilābho tathā atthi. ‘‘Yenāhaṃ taṃ pariyesato nibbānaṃ sacchikarissāmī’’ti jānāti.
โกสมฺพิสุตฺตวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Kosambisuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / สํยุตฺตนิกาย • Saṃyuttanikāya / ๘. โกสมฺพิสุตฺตํ • 8. Kosambisuttaṃ
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / สํยุตฺตนิกาย (อฎฺฐกถา) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ๘. โกสมฺพิสุตฺตวณฺณนา • 8. Kosambisuttavaṇṇanā
