| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / जातक-अट्ठकथा • Jātaka-aṭṭhakathā |
[४२८] २. कोसम्बियजातकवण्णना
[428] 2. Kosambiyajātakavaṇṇanā
पुथुसद्दोति इदं सत्था कोसम्बिं निस्साय घोसितारामे विहरन्तो कोसम्बियं भण्डनकारके भिक्खू आरब्भ कथेसि। वत्थु कोसम्बकक्खन्धके (महाव॰ ४५१ आदयो) आगतमेव, अयं पनेत्थ सङ्खेपो। तदा किर द्वे भिक्खू एकस्मिं आवासे वसिंसु विनयधरो च सुत्तन्तिको च। तेसु सुत्तन्तिको एकदिवसं सरीरवलञ्जं कत्वा उदककोट्ठके आचमनउदकावसेसं भाजने ठपेत्वा निक्खमि। पच्छा विनयधरो तत्थ पविट्ठो तं उदकं दिस्वा निक्खमित्वा इतरं पुच्छि ‘‘आवुसो, तया उदकं ठपित’’न्ति। ‘‘आमावुसो’’ति। ‘‘किं पनेत्थ आपत्तिभावं न जानासी’’ति? ‘‘आमावुसो न जानामी’’ति। ‘‘होति, आवुसो, एत्थ आपत्ती’’ति? ‘‘तेन हि पटिकरिस्सामि न’’न्ति। ‘‘सचे पन ते, आवुसो, असञ्चिच्च असतिया कतं, नत्थि आपत्ती’’ति। सो तस्सा आपत्तिया अनापत्तिदिट्ठि अहोसि। विनयधरोपि अत्तनो निस्सितकानं ‘‘अयं सुत्तन्तिको आपत्तिं आपज्जमानोपि न जानाती’’ति आरोचेसि। ते तस्स निस्सितके दिस्वा ‘‘तुम्हाकं उपज्झायो आपत्तिं आपज्जित्वापि आपत्तिभावं न जानाती’’ति आहंसु। ते गन्त्वा अत्तनो उपज्झायस्स आरोचेसुं। सो एवमाह – ‘‘अयं विनयधरो पुब्बे ‘अनापत्ती’ति वत्वा इदानि ‘आपत्ती’ति वदति, मुसावादी एसो’’ति। ते गन्त्वा ‘‘तुम्हाकं उपज्झायो मुसावादी’’ति एवं अञ्ञमञ्ञं कलहं वड्ढयिंसु। ततो विनयधरो ओकासं लभित्वा तस्स आपत्तिया अदस्सनेन उक्खेपनीयकम्मं अकासि। ततो पट्ठाय तेसं पच्चयदायका उपासकापि द्वे कोट्ठासा अहेसुं। ओवादपटिग्गाहिका भिक्खुनियोपि आरक्खदेवतापि द्वे कोट्ठासा अहेसुं। तासं सन्दिट्ठसम्भत्ता आकासट्ठदेवतापि याव ब्रह्मलोका सब्बे पुथुज्जना द्वे पक्खा अहेसुं। याव अकनिट्ठभवना पन इदं कोलाहलं अगमासि।
Puthusaddoti idaṃ satthā kosambiṃ nissāya ghositārāme viharanto kosambiyaṃ bhaṇḍanakārake bhikkhū ārabbha kathesi. Vatthu kosambakakkhandhake (mahāva. 451 ādayo) āgatameva, ayaṃ panettha saṅkhepo. Tadā kira dve bhikkhū ekasmiṃ āvāse vasiṃsu vinayadharo ca suttantiko ca. Tesu suttantiko ekadivasaṃ sarīravalañjaṃ katvā udakakoṭṭhake ācamanaudakāvasesaṃ bhājane ṭhapetvā nikkhami. Pacchā vinayadharo tattha paviṭṭho taṃ udakaṃ disvā nikkhamitvā itaraṃ pucchi ‘‘āvuso, tayā udakaṃ ṭhapita’’nti. ‘‘Āmāvuso’’ti. ‘‘Kiṃ panettha āpattibhāvaṃ na jānāsī’’ti? ‘‘Āmāvuso na jānāmī’’ti. ‘‘Hoti, āvuso, ettha āpattī’’ti? ‘‘Tena hi paṭikarissāmi na’’nti. ‘‘Sace pana te, āvuso, asañcicca asatiyā kataṃ, natthi āpattī’’ti. So tassā āpattiyā anāpattidiṭṭhi ahosi. Vinayadharopi attano nissitakānaṃ ‘‘ayaṃ suttantiko āpattiṃ āpajjamānopi na jānātī’’ti ārocesi. Te tassa nissitake disvā ‘‘tumhākaṃ upajjhāyo āpattiṃ āpajjitvāpi āpattibhāvaṃ na jānātī’’ti āhaṃsu. Te gantvā attano upajjhāyassa ārocesuṃ. So evamāha – ‘‘ayaṃ vinayadharo pubbe ‘anāpattī’ti vatvā idāni ‘āpattī’ti vadati, musāvādī eso’’ti. Te gantvā ‘‘tumhākaṃ upajjhāyo musāvādī’’ti evaṃ aññamaññaṃ kalahaṃ vaḍḍhayiṃsu. Tato vinayadharo okāsaṃ labhitvā tassa āpattiyā adassanena ukkhepanīyakammaṃ akāsi. Tato paṭṭhāya tesaṃ paccayadāyakā upāsakāpi dve koṭṭhāsā ahesuṃ. Ovādapaṭiggāhikā bhikkhuniyopi ārakkhadevatāpi dve koṭṭhāsā ahesuṃ. Tāsaṃ sandiṭṭhasambhattā ākāsaṭṭhadevatāpi yāva brahmalokā sabbe puthujjanā dve pakkhā ahesuṃ. Yāva akaniṭṭhabhavanā pana idaṃ kolāhalaṃ agamāsi.
अथेको भिक्खु तथागतं उपसङ्कमित्वा उक्खेपकानं ‘‘धम्मिकेनेव कम्मेन अयं उक्खित्तो, उक्खित्तानुवत्तकानं अधम्मिकेन कम्मेन उक्खित्तो’’ति लद्धिं, उक्खेपकेहि वारियमानानम्पि तेसं तं अनुपरिवारेत्वा चरणभावञ्च सत्थु आरोचेसि। भगवा ‘‘समग्गा किर होन्तू’’ति द्वे वारे पेसेत्वा ‘‘न इच्छन्ति भन्ते समग्गा भवितु’’न्ति सुत्वा ततियवारे ‘‘भिन्नो भिक्खुसङ्घो’’ति तेसं सन्तिकं गन्त्वा उक्खेपकानं उक्खेपने, इतरेसञ्च असञ्चिच्च आपत्तिया अदस्सने आदीनवं वत्वा पक्कामि। पुन तेसं तत्थेव एकसीमायं उपोसथादीनि कारेत्वा भत्तग्गादीसु भण्डनजातानं ‘‘आसनन्तरिकाय निसीदितब्ब’’न्ति भत्तग्गे वत्तं पञ्ञापेत्वा ‘‘इदानिपि भण्डनजाता विहरन्ती’’ति सुत्वा तत्थ गन्त्वा ‘‘अलं, भिक्खवे, मा भण्डन’’न्तिआदीनि वत्वा अञ्ञतरेन भिक्खुना धम्मवादिना भगवतो विहेसं अनिच्छन्तेन ‘‘आगमेतु, भन्ते, भगवा धम्मसामि, अप्पोस्सुक्को भन्ते, भगवा दिट्ठधम्मसुखविहारं अनुयुत्तो विहरतु, मयं तेन भण्डनेन कलहेन विग्गहेन विवादेन पञ्ञायिस्सामा’’ति वुत्ते –
Atheko bhikkhu tathāgataṃ upasaṅkamitvā ukkhepakānaṃ ‘‘dhammikeneva kammena ayaṃ ukkhitto, ukkhittānuvattakānaṃ adhammikena kammena ukkhitto’’ti laddhiṃ, ukkhepakehi vāriyamānānampi tesaṃ taṃ anuparivāretvā caraṇabhāvañca satthu ārocesi. Bhagavā ‘‘samaggā kira hontū’’ti dve vāre pesetvā ‘‘na icchanti bhante samaggā bhavitu’’nti sutvā tatiyavāre ‘‘bhinno bhikkhusaṅgho’’ti tesaṃ santikaṃ gantvā ukkhepakānaṃ ukkhepane, itaresañca asañcicca āpattiyā adassane ādīnavaṃ vatvā pakkāmi. Puna tesaṃ tattheva ekasīmāyaṃ uposathādīni kāretvā bhattaggādīsu bhaṇḍanajātānaṃ ‘‘āsanantarikāya nisīditabba’’nti bhattagge vattaṃ paññāpetvā ‘‘idānipi bhaṇḍanajātā viharantī’’ti sutvā tattha gantvā ‘‘alaṃ, bhikkhave, mā bhaṇḍana’’ntiādīni vatvā aññatarena bhikkhunā dhammavādinā bhagavato vihesaṃ anicchantena ‘‘āgametu, bhante, bhagavā dhammasāmi, appossukko bhante, bhagavā diṭṭhadhammasukhavihāraṃ anuyutto viharatu, mayaṃ tena bhaṇḍanena kalahena viggahena vivādena paññāyissāmā’’ti vutte –
भूतपुब्बं, भिक्खवे, बाराणसियं ब्रह्मदत्तो नाम कासिराजा अहोसीति ब्रह्मदत्तेन दीघीतिस्स कोसलरञ्ञो रज्जं अच्छन्दित्वा अञ्ञातकवेसेन वसन्तस्स मारितभावञ्चेव दीघावुकुमारेन अत्तनो जीविते दिन्ने ततो पट्ठाय तेसं समग्गभावञ्च कथेत्वा ‘‘तेसञ्हि नाम, भिक्खवे, राजूनं आदिन्नदण्डानं आदिन्नसत्थानं एवरूपं खन्तिसोरच्चं भविस्सति। इध खो तं, भिक्खवे, सोभेथ, यं तुम्हे एवं स्वाक्खाते धम्मविनये पब्बजिता समाना खमा च भवेय्याथ सोरता चा’’ति ओवदित्वा दुतियम्पि ततियम्पि ‘‘अलं, भिक्खवे, मा भण्डन’’न्ति वारेत्वा अनोरमन्ते दिस्वा ‘‘परियादिण्णरूपा खो इमे मोघपुरिसा, न यिमे सुकरा सञ्ञापेतु’’न्ति पक्कमित्वा पुनदिवसे पिण्डपातपटिक्कन्तो गन्धकुटिया थोकं विस्समित्वा सेनासनं संसामेत्वा अत्तनो पत्तचीवरमादाय सङ्घमज्झे आकासे ठत्वा इमा गाथा अभासि –
Bhūtapubbaṃ, bhikkhave, bārāṇasiyaṃ brahmadatto nāma kāsirājā ahosīti brahmadattena dīghītissa kosalarañño rajjaṃ acchanditvā aññātakavesena vasantassa māritabhāvañceva dīghāvukumārena attano jīvite dinne tato paṭṭhāya tesaṃ samaggabhāvañca kathetvā ‘‘tesañhi nāma, bhikkhave, rājūnaṃ ādinnadaṇḍānaṃ ādinnasatthānaṃ evarūpaṃ khantisoraccaṃ bhavissati. Idha kho taṃ, bhikkhave, sobhetha, yaṃ tumhe evaṃ svākkhāte dhammavinaye pabbajitā samānā khamā ca bhaveyyātha soratā cā’’ti ovaditvā dutiyampi tatiyampi ‘‘alaṃ, bhikkhave, mā bhaṇḍana’’nti vāretvā anoramante disvā ‘‘pariyādiṇṇarūpā kho ime moghapurisā, na yime sukarā saññāpetu’’nti pakkamitvā punadivase piṇḍapātapaṭikkanto gandhakuṭiyā thokaṃ vissamitvā senāsanaṃ saṃsāmetvā attano pattacīvaramādāya saṅghamajjhe ākāse ṭhatvā imā gāthā abhāsi –
१०.
10.
‘‘पुथुसद्दो समजनो, न बालो कोचि मञ्ञथ।
‘‘Puthusaddo samajano, na bālo koci maññatha;
सङ्घस्मिं भिज्जमानस्मिं, नाञ्ञं भिय्यो अमञ्ञरुं॥
Saṅghasmiṃ bhijjamānasmiṃ, nāññaṃ bhiyyo amaññaruṃ.
११.
11.
‘‘परिमुट्ठा पण्डिताभासा, वाचागोचरभाणिनो।
‘‘Parimuṭṭhā paṇḍitābhāsā, vācāgocarabhāṇino;
याविच्छन्ति मुखायामं, येन नीता न तं विदू॥
Yāvicchanti mukhāyāmaṃ, yena nītā na taṃ vidū.
१२.
12.
‘‘अक्कोच्छि मं अवधि मं, अजिनि मं अहासि मे।
‘‘Akkocchi maṃ avadhi maṃ, ajini maṃ ahāsi me;
ये च तं उपनय्हन्ति, वेरं तेसं न सम्मति॥
Ye ca taṃ upanayhanti, veraṃ tesaṃ na sammati.
१३.
13.
‘‘अक्कोच्छि मं अवधि मं, अजिनि मं अहासि मे।
‘‘Akkocchi maṃ avadhi maṃ, ajini maṃ ahāsi me;
ये च तं नुपनय्हन्ति, वेरं तेसूपसम्मति॥
Ye ca taṃ nupanayhanti, veraṃ tesūpasammati.
१४.
14.
‘‘न हि वेरेन वेरानि, सम्मन्तीध कुदाचनं।
‘‘Na hi verena verāni, sammantīdha kudācanaṃ;
अवेरेन च सम्मन्ति, एस धम्मो सनन्तनो॥
Averena ca sammanti, esa dhammo sanantano.
१५.
15.
‘‘परे च न विजानन्ति, मयमेत्थ यमामसे।
‘‘Pare ca na vijānanti, mayamettha yamāmase;
ये च तत्थ विजानन्ति, ततो सम्मन्ति मेधगा॥
Ye ca tattha vijānanti, tato sammanti medhagā.
१६.
16.
‘‘अट्ठिच्छिन्ना पाणहरा, गवास्सधनहारिनो।
‘‘Aṭṭhicchinnā pāṇaharā, gavāssadhanahārino;
रट्ठं विलुम्पमानानं, तेसम्पि होति सङ्गति।
Raṭṭhaṃ vilumpamānānaṃ, tesampi hoti saṅgati;
कस्मा तुम्हाक नो सिया॥
Kasmā tumhāka no siyā.
१७.
17.
‘‘सचे लभेथ निपकं सहायं, सद्धिंचरं साधुविहारिधीरं।
‘‘Sace labhetha nipakaṃ sahāyaṃ, saddhiṃcaraṃ sādhuvihāridhīraṃ;
अभिभुय्य सब्बानि परिस्सयानि, चरेय्य तेनत्तमनो सतीमा॥
Abhibhuyya sabbāni parissayāni, careyya tenattamano satīmā.
१८.
18.
‘‘नो चे लभेथ निपकं सहायं, सद्धिंचरं साधुविहारिधीरं।
‘‘No ce labhetha nipakaṃ sahāyaṃ, saddhiṃcaraṃ sādhuvihāridhīraṃ;
राजाव रट्ठं विजितं पहाय, एको चरे मातङ्गरञ्ञेव नागो॥
Rājāva raṭṭhaṃ vijitaṃ pahāya, eko care mātaṅgaraññeva nāgo.
१९.
19.
‘‘एकस्स चरितं सेय्यो, नत्थि बाले सहायता।
‘‘Ekassa caritaṃ seyyo, natthi bāle sahāyatā;
एको चरे न पापानि कयिरा, अप्पोस्सुक्को मातङ्गरञ्ञेव नागो’’ति॥
Eko care na pāpāni kayirā, appossukko mātaṅgaraññeva nāgo’’ti.
तत्थ पुथु महासद्दो अस्साति पुथुसद्दो। समजनोति समानो एकसदिसो जनो, सब्बोवायं भण्डनकारकजनो समन्ततो सद्दनिच्छारणेन पुथुसद्दो चेव सदिसो चाति वुत्तं होति। न बालो कोचि मञ्ञथाति तत्थ कोचि एकोपि ‘‘अहं बालो’’ति न मञ्ञित्थ, सब्बे पण्डितमानिनो, सब्बोवायं भण्डनकारको जनोयेव। नाञ्ञं भिय्यो अमञ्ञरुन्ति कोचि एकोपि ‘‘अहं बालो’’ति न मञ्ञित्थ, भिय्यो च सङ्घस्मिं भिज्जमाने अञ्ञम्पि एकं ‘‘मय्हं कारणा सङ्घो भिज्जती’’ति इदं कारणं न मञ्ञित्थाति अत्थो।
Tattha puthu mahāsaddo assāti puthusaddo. Samajanoti samāno ekasadiso jano, sabbovāyaṃ bhaṇḍanakārakajano samantato saddanicchāraṇena puthusaddo ceva sadiso cāti vuttaṃ hoti. Na bālo koci maññathāti tattha koci ekopi ‘‘ahaṃ bālo’’ti na maññittha, sabbe paṇḍitamānino, sabbovāyaṃ bhaṇḍanakārako janoyeva. Nāññaṃ bhiyyo amaññarunti koci ekopi ‘‘ahaṃ bālo’’ti na maññittha, bhiyyo ca saṅghasmiṃ bhijjamāne aññampi ekaṃ ‘‘mayhaṃ kāraṇā saṅgho bhijjatī’’ti idaṃ kāraṇaṃ na maññitthāti attho.
परिमुट्ठाति मुट्ठस्सतिनो। पण्डिताभासाति अत्तनो पण्डितमानेन पण्डितसदिसा। वाचागोचरभाणिनोति रा-कारस्स रस्सादेसो कतो, वाचागोचरा च न सतिपट्ठानादिअरियधम्मगोचरा, भाणिनो च। कथं भाणिनो? याविच्छन्ति मुखायामन्ति, याव मुखं पसारेतुं इच्छन्ति, ताव पसारेत्वा अग्गपादेहि ठत्वा भाणिनो, एकोपि सङ्घगारवेन मुखसङ्कोचनं न करोतीति अत्थो। येन नीताति येन भण्डनेन इमं निल्लज्जभावं नीता। न तं विदूति एवं ‘‘आदीनवं इद’’न्ति तं न जानन्ति।
Parimuṭṭhāti muṭṭhassatino. Paṇḍitābhāsāti attano paṇḍitamānena paṇḍitasadisā. Vācāgocarabhāṇinoti rā-kārassa rassādeso kato, vācāgocarā ca na satipaṭṭhānādiariyadhammagocarā, bhāṇino ca. Kathaṃ bhāṇino? Yāvicchanti mukhāyāmanti, yāva mukhaṃ pasāretuṃ icchanti, tāva pasāretvā aggapādehi ṭhatvā bhāṇino, ekopi saṅghagāravena mukhasaṅkocanaṃ na karotīti attho. Yena nītāti yena bhaṇḍanena imaṃ nillajjabhāvaṃ nītā. Na taṃ vidūti evaṃ ‘‘ādīnavaṃ ida’’nti taṃ na jānanti.
ये च तं उपनय्हन्तीति तं ‘‘अक्कोच्छि म’’न्तिआदिकं आकारं ये उपनय्हन्ति। सनन्तनोति पोराणो। परेति पण्डिते ठपेत्वा ततो अञ्ञे भण्डनकारका परे नाम। ते एत्थ सङ्घमज्झे कोलाहलं करोन्ता ‘‘मयं यमामसे उपयमाम नस्साम, सततं समितं मच्चुसन्तिकं गच्छामा’’ति न जानन्ति। ये च तत्थ विजानन्तीति ये तत्थ पण्डिता ‘‘मयं मच्चुसमीपं गच्छामा’’ति विजानन्ति। ततो सम्मन्ति मेधगाति भिक्खवे, एवञ्हि ते जानन्ता योनिसोमनसिकारं उप्पादेत्वा मेधगानं कलहानं वूपसमाय पटिपज्जन्ति।
Yeca taṃ upanayhantīti taṃ ‘‘akkocchi ma’’ntiādikaṃ ākāraṃ ye upanayhanti. Sanantanoti porāṇo. Pareti paṇḍite ṭhapetvā tato aññe bhaṇḍanakārakā pare nāma. Te ettha saṅghamajjhe kolāhalaṃ karontā ‘‘mayaṃ yamāmase upayamāma nassāma, satataṃ samitaṃ maccusantikaṃ gacchāmā’’ti na jānanti. Ye ca tattha vijānantīti ye tattha paṇḍitā ‘‘mayaṃ maccusamīpaṃ gacchāmā’’ti vijānanti. Tato sammanti medhagāti bhikkhave, evañhi te jānantā yonisomanasikāraṃ uppādetvā medhagānaṃ kalahānaṃ vūpasamāya paṭipajjanti.
अट्ठिच्छिन्नाति अयं गाथा ब्रह्मदत्तञ्च दीघावुकुमारञ्च सन्धाय वुत्ता। तेसम्पि होति सङ्गति। कस्मा तुम्हाकं न होति? येसं वो नेव मातापितूनं अट्ठीनि छिन्नानि, न पाणा हटा, न गवास्सधनानि हटानि। इदं वुत्तं होति – भिक्खवे, तेसञ्हि नाम आदिन्नदण्डानं आदिन्नसत्थानं राजूनं एवरूपा सङ्गति समागमो आवाहविवाहसम्बन्धं कत्वा एकतो पानभोजनं होति, तुम्हे एवरूपे सासने पब्बजित्वा अत्तनो वेरमत्तम्पि जहितुं न सक्कोथ, को तुम्हाकं भिक्खुभावोति।
Aṭṭhicchinnāti ayaṃ gāthā brahmadattañca dīghāvukumārañca sandhāya vuttā. Tesampi hoti saṅgati. Kasmā tumhākaṃ na hoti? Yesaṃ vo neva mātāpitūnaṃ aṭṭhīni chinnāni, na pāṇā haṭā, na gavāssadhanāni haṭāni. Idaṃ vuttaṃ hoti – bhikkhave, tesañhi nāma ādinnadaṇḍānaṃ ādinnasatthānaṃ rājūnaṃ evarūpā saṅgati samāgamo āvāhavivāhasambandhaṃ katvā ekato pānabhojanaṃ hoti, tumhe evarūpe sāsane pabbajitvā attano veramattampi jahituṃ na sakkotha, ko tumhākaṃ bhikkhubhāvoti.
सचे लभेथातिआदिगाथायो पण्डितसहायस्स च बालसहायस्स च वण्णावण्णदीपनत्थं वुत्ता। अभिभुय्य सब्बानि परिस्सयानीति सब्बे पाकटपरिस्सये च पटिच्छन्नपरिस्सये च अभिभवित्वा तेन सद्धिं अत्तमनो सतिमा चरेय्य। राजाव रट्ठं विजितं पहायाति यथा अत्तनो विजितं रट्ठं महाजनकराजा च अरिन्दमराजा च पहाय एककोव चरिंसु, एवं चरेय्याति अत्थो। मातङ्गरञ्ञेव नागोति मातङ्गो अरञ्ञे नागोव। मातङ्गोति हत्थी वुच्चति, नागोति महन्ताधिवचनमेतं। यथा हि मातुपोसको मातङ्गनागो अरञ्ञे एकको चरि, न च पापानि अकासि, यथा च सीलवहत्थिनागो। यथा च पालिलेय्यको, एवं एको चरे, न च पापानि कयिराति वुत्तं होति।
Sacelabhethātiādigāthāyo paṇḍitasahāyassa ca bālasahāyassa ca vaṇṇāvaṇṇadīpanatthaṃ vuttā. Abhibhuyya sabbāni parissayānīti sabbe pākaṭaparissaye ca paṭicchannaparissaye ca abhibhavitvā tena saddhiṃ attamano satimā careyya. Rājāva raṭṭhaṃ vijitaṃ pahāyāti yathā attano vijitaṃ raṭṭhaṃ mahājanakarājā ca arindamarājā ca pahāya ekakova cariṃsu, evaṃ careyyāti attho. Mātaṅgaraññeva nāgoti mātaṅgo araññe nāgova. Mātaṅgoti hatthī vuccati, nāgoti mahantādhivacanametaṃ. Yathā hi mātuposako mātaṅganāgo araññe ekako cari, na ca pāpāni akāsi, yathā ca sīlavahatthināgo. Yathā ca pālileyyako, evaṃ eko care, na ca pāpāni kayirāti vuttaṃ hoti.
सत्था एवं कथेत्वापि ते भिक्खू समग्गे कातुं असक्कोन्तो बालकलोणकगामं गन्त्वा भगुत्थेरस्स एकीभावे आनिसंसं कथेत्वा ततो तिण्णं कुलपुत्तानं वसनट्ठानं गन्त्वा तेसं सामग्गिवासे आनिसंसं कथेत्वा ततो पालिलेय्यकवनसण्डं गन्त्वा तत्थ तेमासं वसित्वा पुन कोसम्बिं अगन्त्वा सावत्थिमेव अगमासि। कोसम्बिवासिनोपि उपासका ‘‘इमे खो अय्या, कोसम्बका भिक्खू बहुनो अम्हाकं अनत्थस्स कारका, इमेहि उब्बाळ्हो भगवा पक्कन्तो, इमेसं नेव अभिवादनादीनि करिस्साम, न उपगतानं पिण्डपातं दस्साम, एवं इमे पक्कमिस्सन्ति वा वेरं विरमिस्सन्ति वा भगवन्तं वा पसादेस्सन्ती’’ति सम्मन्तयित्वा तथेव अकंसु। ते तेन दण्डकम्मेन पीळिता सावत्थिं गन्त्वा भगवन्तं खमापेसुं।
Satthā evaṃ kathetvāpi te bhikkhū samagge kātuṃ asakkonto bālakaloṇakagāmaṃ gantvā bhaguttherassa ekībhāve ānisaṃsaṃ kathetvā tato tiṇṇaṃ kulaputtānaṃ vasanaṭṭhānaṃ gantvā tesaṃ sāmaggivāse ānisaṃsaṃ kathetvā tato pālileyyakavanasaṇḍaṃ gantvā tattha temāsaṃ vasitvā puna kosambiṃ agantvā sāvatthimeva agamāsi. Kosambivāsinopi upāsakā ‘‘ime kho ayyā, kosambakā bhikkhū bahuno amhākaṃ anatthassa kārakā, imehi ubbāḷho bhagavā pakkanto, imesaṃ neva abhivādanādīni karissāma, na upagatānaṃ piṇḍapātaṃ dassāma, evaṃ ime pakkamissanti vā veraṃ viramissanti vā bhagavantaṃ vā pasādessantī’’ti sammantayitvā tatheva akaṃsu. Te tena daṇḍakammena pīḷitā sāvatthiṃ gantvā bhagavantaṃ khamāpesuṃ.
सत्था इमं धम्मदेसनं आहरित्वा जातकं समोधानेसि – ‘‘पिता सुद्धोदनमहाराजा अहोसि, माता महामाया, दीघावुकुमारो पन अहमेव अहोसि’’न्ति।
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘pitā suddhodanamahārājā ahosi, mātā mahāmāyā, dīghāvukumāro pana ahameva ahosi’’nti.
कोसम्बियजातकवण्णना दुतिया।
Kosambiyajātakavaṇṇanā dutiyā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / जातकपाळि • Jātakapāḷi / ४२८. कोसम्बियजातकं • 428. Kosambiyajātakaṃ
