| Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / မဇ္ဈိမနိကာယ • Majjhimanikāya |
၈. ကောသမ္ဗိယသုတ္တံ
8. Kosambiyasuttaṃ
၄၉၁. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝာ ကောသမ္ဗိယံ ဝိဟရတိ ဃောသိတာရာမေ။ တေန ခော ပန သမယေန ကောသမ္ဗိယံ ဘိက္ခူ ဘဏ္ဍနဇာတာ ကလဟဇာတာ ဝိဝာဒာပန္နာ အညမညံ မုခသတ္တီဟိ ဝိတုဒန္တာ ဝိဟရန္တိ။ တေ န စေဝ အညမညံ သညာပေန္တိ န စ သညတ္တိံ ဥပေန္တိ, န စ အညမညံ နိဇ္ဈာပေန္တိ, န စ နိဇ္ဈတ္တိံ ဥပေန္တိ။ အထ ခော အညတရော ဘိက္ခု ယေန ဘဂဝာ တေနုပသင္ကမိ; ဥပသင္ကမိတ္ဝာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝာဒေတ္ဝာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခော သော ဘိက္ခု ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝောစ – ‘‘ဣဓ, ဘန္တေ, ကောသမ္ဗိယံ ဘိက္ခူ ဘဏ္ဍနဇာတာ ကလဟဇာတာ ဝိဝာဒာပန္နာ အညမညံ မုခသတ္တီဟိ ဝိတုဒန္တာ ဝိဟရန္တိ, တေ န စေဝ အညမညံ သညာပေန္တိ, န စ သညတ္တိံ ဥပေန္တိ, န စ အညမညံ နိဇ္ဈာပေန္တိ, န စ နိဇ္ဈတ္တိံ ဥပေန္တီ’’တိ။
491. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā kosambiyaṃ viharati ghositārāme. Tena kho pana samayena kosambiyaṃ bhikkhū bhaṇḍanajātā kalahajātā vivādāpannā aññamaññaṃ mukhasattīhi vitudantā viharanti. Te na ceva aññamaññaṃ saññāpenti na ca saññattiṃ upenti, na ca aññamaññaṃ nijjhāpenti, na ca nijjhattiṃ upenti. Atha kho aññataro bhikkhu yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho so bhikkhu bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘idha, bhante, kosambiyaṃ bhikkhū bhaṇḍanajātā kalahajātā vivādāpannā aññamaññaṃ mukhasattīhi vitudantā viharanti, te na ceva aññamaññaṃ saññāpenti, na ca saññattiṃ upenti, na ca aññamaññaṃ nijjhāpenti, na ca nijjhattiṃ upentī’’ti.
အထ ခော ဘဂဝာ အညတရံ ဘိက္ခုံ အာမန္တေသိ – ‘‘ဧဟိ တ္ဝံ, ဘိက္ခု, မမ ဝစနေန တေ ဘိက္ခူ အာမန္တေဟိ – ‘သတ္ထာ ဝော အာယသ္မန္တေ အာမန္တေတီ’’’တိ။ ‘‘ဧဝံ , ဘန္တေ’’တိ ခော သော ဘိက္ခု ဘဂဝတော ပဋိသ္သုတ္ဝာ ယေန တေ ဘိက္ခူ တေနုပသင္ကမိ; ဥပသင္ကမိတ္ဝာ တေ ဘိက္ခူ ဧတဒဝောစ – ‘‘သတ္ထာ အာယသ္မန္တေ အာမန္တေတီ’’တိ။ ‘‘ဧဝမာဝုသော’’တိ ခော တေ ဘိက္ခူ တသ္သ ဘိက္ခုနော ပဋိသ္သုတ္ဝာ ယေန ဘဂဝာ တေနုပသင္ကမိံသု; ဥပသင္ကမိတ္ဝာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝာဒေတ္ဝာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု။ ဧကမန္တံ နိသိန္နေ ခော တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝာ ဧတဒဝောစ – ‘‘သစ္စံ ကိရ တုမ္ဟေ, ဘိက္ခဝေ, ဘဏ္ဍနဇာတာ ကလဟဇာတာ ဝိဝာဒာပန္နာ အညမညံ မုခသတ္တီဟိ ဝိတုဒန္တာ ဝိဟရထ, တေ န စေဝ အညမညံ သညာပေထ, န စ သညတ္တိံ ဥပေထ, န စ အညမညံ နိဇ္ဈာပေထ, န စ နိဇ္ဈတ္တိံ ဥပေထာ’’တိ? ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘တံ ကိံ မညထ, ဘိက္ခဝေ, ယသ္မိံ တုမ္ဟေ သမယေ ဘဏ္ဍနဇာတာ ကလဟဇာတာ ဝိဝာဒာပန္နာ အညမညံ မုခသတ္တီဟိ ဝိတုဒန္တာ ဝိဟရထ, အပိ နု တုမ္ဟာကံ တသ္မိံ သမယေ မေတ္တံ ကာယကမ္မံ ပစ္စုပဋ္ဌိတံ ဟောတိ သဗ္ရဟ္မစာရီသု အာဝိ စေဝ ရဟော စ, မေတ္တံ ဝစီကမ္မံ။ပေ.။ မေတ္တံ မနောကမ္မံ ပစ္စုပဋ္ဌိတံ ဟောတိ သဗ္ရဟ္မစာရီသု အာဝိ စေဝ ရဟော စာ’’တိ? ‘‘နော ဟေတံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘ဣတိ ကိရ, ဘိက္ခဝေ, ယသ္မိံ တုမ္ဟေ သမယေ ဘဏ္ဍနဇာတာ ကလဟဇာတာ ဝိဝာဒာပန္နာ အညမညံ မုခသတ္တီဟိ ဝိတုဒန္တာ ဝိဟရထ, နေဝ တုမ္ဟာကံ တသ္မိံ သမယေ မေတ္တံ ကာယကမ္မံ ပစ္စုပဋ္ဌိတံ ဟောတိ သဗ္ရဟ္မစာရီသု အာဝိ စေဝ ရဟော စ, န မေတ္တံ ဝစီကမ္မံ။ပေ.။ န မေတ္တံ မနောကမ္မံ ပစ္စုပဋ္ဌိတံ ဟောတိ သဗ္ရဟ္မစာရီသု အာဝိ စေဝ ရဟော စ။ အထ ကိဉ္စရဟိ တုမ္ဟေ, မောဃပုရိသာ, ကိံ ဇာနန္တာ ကိံ ပသ္သန္တာ ဘဏ္ဍနဇာတာ ကလဟဇာတာ ဝိဝာဒာပန္နာ အညမညံ မုခသတ္တီဟိ ဝိတုဒန္တာ ဝိဟရထ, တေ န စေဝ အညမညံ သညာပေထ, န စ သညတ္တိံ ဥပေထ, န စ အညမညံ နိဇ္ဈာပေထ, န စ နိဇ္ဈတ္တိံ ဥပေထ ? တဉ္ဟိ တုမ္ဟာကံ, မောဃပုရိသာ, ဘဝိသ္သတိ ဒီဃရတ္တံ အဟိတာယ ဒုက္ခာယာ’’တိ။
Atha kho bhagavā aññataraṃ bhikkhuṃ āmantesi – ‘‘ehi tvaṃ, bhikkhu, mama vacanena te bhikkhū āmantehi – ‘satthā vo āyasmante āmantetī’’’ti. ‘‘Evaṃ , bhante’’ti kho so bhikkhu bhagavato paṭissutvā yena te bhikkhū tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā te bhikkhū etadavoca – ‘‘satthā āyasmante āmantetī’’ti. ‘‘Evamāvuso’’ti kho te bhikkhū tassa bhikkhuno paṭissutvā yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu. Ekamantaṃ nisinne kho te bhikkhū bhagavā etadavoca – ‘‘saccaṃ kira tumhe, bhikkhave, bhaṇḍanajātā kalahajātā vivādāpannā aññamaññaṃ mukhasattīhi vitudantā viharatha, te na ceva aññamaññaṃ saññāpetha, na ca saññattiṃ upetha, na ca aññamaññaṃ nijjhāpetha, na ca nijjhattiṃ upethā’’ti? ‘‘Evaṃ, bhante’’. ‘‘Taṃ kiṃ maññatha, bhikkhave, yasmiṃ tumhe samaye bhaṇḍanajātā kalahajātā vivādāpannā aññamaññaṃ mukhasattīhi vitudantā viharatha, api nu tumhākaṃ tasmiṃ samaye mettaṃ kāyakammaṃ paccupaṭṭhitaṃ hoti sabrahmacārīsu āvi ceva raho ca, mettaṃ vacīkammaṃ…pe… mettaṃ manokammaṃ paccupaṭṭhitaṃ hoti sabrahmacārīsu āvi ceva raho cā’’ti? ‘‘No hetaṃ, bhante’’. ‘‘Iti kira, bhikkhave, yasmiṃ tumhe samaye bhaṇḍanajātā kalahajātā vivādāpannā aññamaññaṃ mukhasattīhi vitudantā viharatha, neva tumhākaṃ tasmiṃ samaye mettaṃ kāyakammaṃ paccupaṭṭhitaṃ hoti sabrahmacārīsu āvi ceva raho ca, na mettaṃ vacīkammaṃ…pe… na mettaṃ manokammaṃ paccupaṭṭhitaṃ hoti sabrahmacārīsu āvi ceva raho ca. Atha kiñcarahi tumhe, moghapurisā, kiṃ jānantā kiṃ passantā bhaṇḍanajātā kalahajātā vivādāpannā aññamaññaṃ mukhasattīhi vitudantā viharatha, te na ceva aññamaññaṃ saññāpetha, na ca saññattiṃ upetha, na ca aññamaññaṃ nijjhāpetha, na ca nijjhattiṃ upetha ? Tañhi tumhākaṃ, moghapurisā, bhavissati dīgharattaṃ ahitāya dukkhāyā’’ti.
၄၉၂. အထ ခော ဘဂဝာ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘ဆယိမေ, ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မာ သာရဏီယာ ပိယကရဏာ ဂရုကရဏာ သင္ဂဟာယ အဝိဝာဒာယ သာမဂ္ဂိယာ ဧကီဘာဝာယ သံဝတ္တန္တိ။ ကတမေ ဆ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခုနော မေတ္တံ ကာယကမ္မံ ပစ္စုပဋ္ဌိတံ ဟောတိ သဗ္ရဟ္မစာရီသု အာဝိ စေဝ ရဟော စ။ အယမ္ပိ ဓမ္မော သာရဏီယော ပိယကရဏော ဂရုကရဏော သင္ဂဟာယ အဝိဝာဒာယ သာမဂ္ဂိယာ ဧကီဘာဝာယ သံဝတ္တတိ။
492. Atha kho bhagavā bhikkhū āmantesi – ‘‘chayime, bhikkhave, dhammā sāraṇīyā piyakaraṇā garukaraṇā saṅgahāya avivādāya sāmaggiyā ekībhāvāya saṃvattanti. Katame cha? Idha, bhikkhave, bhikkhuno mettaṃ kāyakammaṃ paccupaṭṭhitaṃ hoti sabrahmacārīsu āvi ceva raho ca. Ayampi dhammo sāraṇīyo piyakaraṇo garukaraṇo saṅgahāya avivādāya sāmaggiyā ekībhāvāya saṃvattati.
‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခုနော မေတ္တံ ဝစီကမ္မံ ပစ္စုပဋ္ဌိတံ ဟောတိ သဗ္ရဟ္မစာရီသု အာဝိ စေဝ ရဟော စ။ အယမ္ပိ ဓမ္မော သာရဏီယော ပိယကရဏော ဂရုကရဏော သင္ဂဟာယ အဝိဝာဒာယ သာမဂ္ဂိယာ ဧကိဘာဝာယ သံဝတ္တတိ။
‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, bhikkhuno mettaṃ vacīkammaṃ paccupaṭṭhitaṃ hoti sabrahmacārīsu āvi ceva raho ca. Ayampi dhammo sāraṇīyo piyakaraṇo garukaraṇo saṅgahāya avivādāya sāmaggiyā ekibhāvāya saṃvattati.
‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခုနော မေတ္တံ မနောကမ္မံ ပစ္စုပဋ္ဌိတံ ဟောတိ သဗ္ရဟ္မစာရီသု အာဝိ စေဝ ရဟော စ။ အယမ္ပိ ဓမ္မော သာရဏီယော ပိယကရဏော ဂရုကရဏော သင္ဂဟာယ အဝိဝာဒာယ သာမဂ္ဂိယာ ဧကီဘာဝာယ သံဝတ္တတိ။
‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, bhikkhuno mettaṃ manokammaṃ paccupaṭṭhitaṃ hoti sabrahmacārīsu āvi ceva raho ca. Ayampi dhammo sāraṇīyo piyakaraṇo garukaraṇo saṅgahāya avivādāya sāmaggiyā ekībhāvāya saṃvattati.
‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ယေ တေ လာဘာ ဓမ္မိကာ ဓမ္မလဒ္ဓာ အန္တမသော ပတ္တပရိယာပန္နမတ္တမ္ပိ, တထာရူပေဟိ လာဘေဟိ အပ္ပဋိဝိဘတ္တဘောဂီ ဟောတိ သီလဝန္တေဟိ သဗ္ရဟ္မစာရီဟိ သာဓာရဏဘောဂီ။ အယမ္ပိ ဓမ္မော သာရဏီယော ပိယကရဏော ဂရုကရဏော သင္ဂဟာယ အဝိဝာဒာယ သာမဂ္ဂိယာ ဧကီဘာဝာယ သံဝတ္တတိ။
‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, bhikkhu ye te lābhā dhammikā dhammaladdhā antamaso pattapariyāpannamattampi, tathārūpehi lābhehi appaṭivibhattabhogī hoti sīlavantehi sabrahmacārīhi sādhāraṇabhogī. Ayampi dhammo sāraṇīyo piyakaraṇo garukaraṇo saṅgahāya avivādāya sāmaggiyā ekībhāvāya saṃvattati.
‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ယာနိ တာနိ သီလာနိ အခဏ္ဍာနိ အစ္ဆိဒ္ဒာနိ အသဗလာနိ အကမ္မာသာနိ ဘုဇိသ္သာနိ ဝိညုပ္ပသတ္ထာနိ အပရာမဋ္ဌာနိ သမာဓိသံဝတ္တနိကာနိ တထာရူပေသု သီလေသု သီလသာမညဂတော ဝိဟရတိ သဗ္ရဟ္မစာရီဟိ အာဝိ စေဝ ရဟော စ။ အယမ္ပိ ဓမ္မော သာရဏီယော ပိယကရဏော ဂရုကရဏော သင္ဂဟာယ အဝိဝာဒာယ သာမဂ္ဂိယာ ဧကီဘာဝာယ သံဝတ္တတိ။
‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, bhikkhu yāni tāni sīlāni akhaṇḍāni acchiddāni asabalāni akammāsāni bhujissāni viññuppasatthāni aparāmaṭṭhāni samādhisaṃvattanikāni tathārūpesu sīlesu sīlasāmaññagato viharati sabrahmacārīhi āvi ceva raho ca. Ayampi dhammo sāraṇīyo piyakaraṇo garukaraṇo saṅgahāya avivādāya sāmaggiyā ekībhāvāya saṃvattati.
‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ယာယံ ဒိဋ္ဌိ အရိယာ နိယ္ယာနိကာ နိယ္ယာတိ တက္ကရသ္သ သမ္မာ ဒုက္ခက္ခယာယ တထာရူပာယ ဒိဋ္ဌိယာ ဒိဋ္ဌိသာမညဂတော ဝိဟရတိ သဗ္ရဟ္မစာရီဟိ အာဝိ စေဝ ရဟော စ။ အယမ္ပိ ဓမ္မော သာရဏီယော ပိယကရဏော ဂရုကရဏော သင္ဂဟာယ အဝိဝာဒာယ သာမဂ္ဂိယာ ဧကီဘာဝာယ သံဝတ္တတိ။
‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, bhikkhu yāyaṃ diṭṭhi ariyā niyyānikā niyyāti takkarassa sammā dukkhakkhayāya tathārūpāya diṭṭhiyā diṭṭhisāmaññagato viharati sabrahmacārīhi āvi ceva raho ca. Ayampi dhammo sāraṇīyo piyakaraṇo garukaraṇo saṅgahāya avivādāya sāmaggiyā ekībhāvāya saṃvattati.
‘‘ဣမေ ခော, ဘိက္ခဝေ, ဆ သာရဏီယာ ဓမ္မာ ပိယကရဏာ ဂရုကရဏာ သင္ဂဟာယ အဝိဝာဒာယ သာမဂ္ဂိယာ ဧကီဘာဝာယ သံဝတ္တန္တိ။ ဣမေသံ ခော, ဘိက္ခဝေ, ဆန္နံ သာရဏီယာနံ ဓမ္မာနံ ဧတံ အဂ္ဂံ ဧတံ သင္ဂာဟိကံ 1 ဧတံ သင္ဃာဋနိကံ – ယဒိဒံ ယာယံ ဒိဋ္ဌိ အရိယာ နိယ္ယာနိကာ နိယ္ယာတိ တက္ကရသ္သ သမ္မာ ဒုက္ခက္ခယာယ။ သေယ္ယထာပိ, ဘိက္ခဝေ, ကူဋာဂာရသ္သ ဧတံ အဂ္ဂံ ဧတံ သင္ဂာဟိကံ ဧတံ သင္ဃာဋနိကံ ယဒိဒံ ကူဋံ; ဧဝမေဝ ခော, ဘိက္ခဝေ , ဣမေသံ ဆန္နံ သာရဏီယာနံ ဓမ္မာနံ ဧတံ အဂ္ဂံ ဧတံ သင္ဂာဟိကံ ဧတံ သင္ဃာဋနိကံ ယဒိဒံ ယာယံ ဒိဋ္ဌိ အရိယာ နိယ္ယာနိကာ နိယ္ယာတိ တက္ကရသ္သ သမ္မာ ဒုက္ခက္ခယာယ။
‘‘Ime kho, bhikkhave, cha sāraṇīyā dhammā piyakaraṇā garukaraṇā saṅgahāya avivādāya sāmaggiyā ekībhāvāya saṃvattanti. Imesaṃ kho, bhikkhave, channaṃ sāraṇīyānaṃ dhammānaṃ etaṃ aggaṃ etaṃ saṅgāhikaṃ 2 etaṃ saṅghāṭanikaṃ – yadidaṃ yāyaṃ diṭṭhi ariyā niyyānikā niyyāti takkarassa sammā dukkhakkhayāya. Seyyathāpi, bhikkhave, kūṭāgārassa etaṃ aggaṃ etaṃ saṅgāhikaṃ etaṃ saṅghāṭanikaṃ yadidaṃ kūṭaṃ; evameva kho, bhikkhave , imesaṃ channaṃ sāraṇīyānaṃ dhammānaṃ etaṃ aggaṃ etaṃ saṅgāhikaṃ etaṃ saṅghāṭanikaṃ yadidaṃ yāyaṃ diṭṭhi ariyā niyyānikā niyyāti takkarassa sammā dukkhakkhayāya.
၄၉၃. ‘‘ကထဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, ယာယံ ဒိဋ္ဌိ အရိယာ နိယ္ယာနိကာ နိယ္ယာတိ တက္ကရသ္သ သမ္မာ ဒုက္ခက္ခယာယ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု အရညဂတော ဝာ ရုက္ခမူလဂတော ဝာ သုညာဂာရဂတော ဝာ ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘အတ္ထိ နု ခော မေ တံ ပရိယုဋ္ဌာနံ အဇ္ဈတ္တံ အပ္ပဟီနံ, ယေနာဟံ ပရိယုဋ္ဌာနေန ပရိယုဋ္ဌိတစိတ္တော ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနေယ္ယံ န ပသ္သေယ္ယ’န္တိ? သစေ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ကာမရာဂပရိယုဋ္ဌိတော ဟောတိ, ပရိယုဋ္ဌိတစိတ္တောဝ ဟောတိ။ သစေ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဗ္ယာပာဒပရိယုဋ္ဌိတော ဟောတိ, ပရိယုဋ္ဌိတစိတ္တောဝ ဟောတိ။ သစေ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ထီနမိဒ္ဓပရိယုဋ္ဌိတော ဟောတိ, ပရိယုဋ္ဌိတစိတ္တောဝ ဟောတိ။ သစေ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စပရိယုဋ္ဌိတော ဟောတိ, ပရိယုဋ္ဌိတစိတ္တောဝ ဟောတိ။ သစေ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဝိစိကိစ္ဆာပရိယုဋ္ဌိတော ဟောတိ, ပရိယုဋ္ဌိတစိတ္တောဝ ဟောတိ။ သစေ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဣဓလောကစိန္တာယ ပသုတော ဟောတိ, ပရိယုဋ္ဌိတစိတ္တောဝ ဟောတိ။ သစေ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ပရလောကစိန္တာယ ပသုတော ဟောတိ, ပရိယုဋ္ဌိတစိတ္တောဝ ဟောတိ။ သစေ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဘဏ္ဍနဇာတော ကလဟဇာတော ဝိဝာဒာပန္နော အညမညံ မုခသတ္တီဟိ ဝိတုဒန္တော ဝိဟရတိ, ပရိယုဋ္ဌိတစိတ္တောဝ ဟောတိ ။ သော ဧဝံ ပဇာနာတိ – ‘နတ္ထိ ခော မေ တံ ပရိယုဋ္ဌာနံ အဇ္ဈတ္တံ အပ္ပဟီနံ, ယေနာဟံ ပရိယုဋ္ဌာနေန ပရိယုဋ္ဌိတစိတ္တော ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနေယ္ယံ န ပသ္သေယ္ယံ။ သုပ္ပဏိဟိတံ မေ မာနသံ သစ္စာနံ ဗောဓာယာ’တိ။ ဣဒမသ္သ ပဌမံ ဉာဏံ အဓိဂတံ ဟောတိ အရိယံ လောကုတ္တရံ အသာဓာရဏံ ပုထုဇ္ဇနေဟိ။
493. ‘‘Kathañca, bhikkhave, yāyaṃ diṭṭhi ariyā niyyānikā niyyāti takkarassa sammā dukkhakkhayāya? Idha, bhikkhave, bhikkhu araññagato vā rukkhamūlagato vā suññāgāragato vā iti paṭisañcikkhati – ‘atthi nu kho me taṃ pariyuṭṭhānaṃ ajjhattaṃ appahīnaṃ, yenāhaṃ pariyuṭṭhānena pariyuṭṭhitacitto yathābhūtaṃ nappajāneyyaṃ na passeyya’nti? Sace, bhikkhave, bhikkhu kāmarāgapariyuṭṭhito hoti, pariyuṭṭhitacittova hoti. Sace, bhikkhave, bhikkhu byāpādapariyuṭṭhito hoti, pariyuṭṭhitacittova hoti. Sace, bhikkhave, bhikkhu thīnamiddhapariyuṭṭhito hoti, pariyuṭṭhitacittova hoti. Sace, bhikkhave, bhikkhu uddhaccakukkuccapariyuṭṭhito hoti, pariyuṭṭhitacittova hoti. Sace, bhikkhave, bhikkhu vicikicchāpariyuṭṭhito hoti, pariyuṭṭhitacittova hoti. Sace, bhikkhave, bhikkhu idhalokacintāya pasuto hoti, pariyuṭṭhitacittova hoti. Sace, bhikkhave, bhikkhu paralokacintāya pasuto hoti, pariyuṭṭhitacittova hoti. Sace, bhikkhave, bhikkhu bhaṇḍanajāto kalahajāto vivādāpanno aññamaññaṃ mukhasattīhi vitudanto viharati, pariyuṭṭhitacittova hoti . So evaṃ pajānāti – ‘natthi kho me taṃ pariyuṭṭhānaṃ ajjhattaṃ appahīnaṃ, yenāhaṃ pariyuṭṭhānena pariyuṭṭhitacitto yathābhūtaṃ nappajāneyyaṃ na passeyyaṃ. Suppaṇihitaṃ me mānasaṃ saccānaṃ bodhāyā’ti. Idamassa paṭhamaṃ ñāṇaṃ adhigataṃ hoti ariyaṃ lokuttaraṃ asādhāraṇaṃ puthujjanehi.
၄၉၄. ‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, အရိယသာဝကော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘ဣမံ နု ခော အဟံ ဒိဋ္ဌိံ အာသေဝန္တော ဘာဝေန္တော ဗဟုလီကရောန္တော လဘာမိ ပစ္စတ္တံ သမထံ, လဘာမိ ပစ္စတ္တံ နိဗ္ဗုတိ’န္တိ? သော ဧဝံ ပဇာနာတိ – ‘ဣမံ ခော အဟံ ဒိဋ္ဌိံ အာသေဝန္တော ဘာဝေန္တော ဗဟုလီကရောန္တော လဘာမိ ပစ္စတ္တံ သမထံ, လဘာမိ ပစ္စတ္တံ နိဗ္ဗုတိ’န္တိ။ ဣဒမသ္သ ဒုတိယံ ဉာဏံ အဓိဂတံ ဟောတိ အရိယံ လောကုတ္တရံ အသာဓာရဏံ ပုထုဇ္ဇနေဟိ။
494. ‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, ariyasāvako iti paṭisañcikkhati – ‘imaṃ nu kho ahaṃ diṭṭhiṃ āsevanto bhāvento bahulīkaronto labhāmi paccattaṃ samathaṃ, labhāmi paccattaṃ nibbuti’nti? So evaṃ pajānāti – ‘imaṃ kho ahaṃ diṭṭhiṃ āsevanto bhāvento bahulīkaronto labhāmi paccattaṃ samathaṃ, labhāmi paccattaṃ nibbuti’nti. Idamassa dutiyaṃ ñāṇaṃ adhigataṃ hoti ariyaṃ lokuttaraṃ asādhāraṇaṃ puthujjanehi.
၄၉၅. ‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, အရိယသာဝကော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘ယထာ ရူပာယာဟံ ဒိဋ္ဌိယာ သမန္နာဂတော, အတ္ထိ နု ခော ဣတော ဗဟိဒ္ဓာ အညော သမဏော ဝာ ဗ္ရာဟ္မဏော ဝာ တထာရူပာယ ဒိဋ္ဌိယာ သမန္နာဂတော’တိ? သော ဧဝံ ပဇာနာတိ – ‘ယထာရူပာယာဟံ ဒိဋ္ဌိယာ သမန္နာဂတော, နတ္ထိ ဣတော ဗဟိဒ္ဓာ အညော သမဏော ဝာ ဗ္ရာဟ္မဏော ဝာ တထာရူပာယ ဒိဋ္ဌိယာ သမန္နာဂတော’တိ။ ဣဒမသ္သ တတိယံ ဉာဏံ အဓိဂတံ ဟောတိ အရိယံ လောကုတ္တရံ အသာဓာရဏံ ပုထုဇ္ဇနေဟိ။
495. ‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, ariyasāvako iti paṭisañcikkhati – ‘yathā rūpāyāhaṃ diṭṭhiyā samannāgato, atthi nu kho ito bahiddhā añño samaṇo vā brāhmaṇo vā tathārūpāya diṭṭhiyā samannāgato’ti? So evaṃ pajānāti – ‘yathārūpāyāhaṃ diṭṭhiyā samannāgato, natthi ito bahiddhā añño samaṇo vā brāhmaṇo vā tathārūpāya diṭṭhiyā samannāgato’ti. Idamassa tatiyaṃ ñāṇaṃ adhigataṃ hoti ariyaṃ lokuttaraṃ asādhāraṇaṃ puthujjanehi.
၄၉၆. ‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, အရိယသာဝကော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘ယထာရူပာယ ဓမ္မတာယ ဒိဋ္ဌိသမ္ပန္နော ပုဂ္ဂလော သမန္နာဂတော, အဟမ္ပိ တထာရူပာယ ဓမ္မတာယ သမန္နာဂတော’တိ။ ကထံရူပာယ စ, ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မတာယ ဒိဋ္ဌိသမ္ပန္နော ပုဂ္ဂလော သမန္နာဂတော? ဓမ္မတာ ဧသာ, ဘိက္ခဝေ, ဒိဋ္ဌိသမ္ပန္နသ္သ ပုဂ္ဂလသ္သ – ‘ကိဉ္စာပိ တထာရူပိံ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ, ယထာရူပာယ အာပတ္တိယာ ဝုဋ္ဌာနံ ပညာယတိ, အထ ခော နံ ခိပ္ပမေဝ သတ္ထရိ ဝာ ဝိညူသု ဝာ သဗ္ရဟ္မစာရီသု ဒေသေတိ ဝိဝရတိ ဥတ္တာနီကရောတိ; ဒေသေတ္ဝာ ဝိဝရိတ္ဝာ ဥတ္တာနီကတ္ဝာ အာယတိံ သံဝရံ အာပဇ္ဇတိ’။ သေယ္ယထာပိ, ဘိက္ခဝေ, ဒဟရော ကုမာရော မန္ဒော ဥတ္တာနသေယ္ယကော ဟတ္ထေန ဝာ ပာဒေန ဝာ အင္ဂာရံ အက္ကမိတ္ဝာ ခိပ္ပမေဝ ပဋိသံဟရတိ; ဧဝမေဝ ခော, ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မတာ ဧသာ ဒိဋ္ဌိသမ္ပန္နသ္သ ပုဂ္ဂလသ္သ – ‘ကိဉ္စာပိ တထာရူပိံ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ ယထာရူပာယ အာပတ္တိယာ ဝုဋ္ဌာနံ ပညာယတိ, အထ ခော နံ ခိပ္ပမေဝ သတ္ထရိ ဝာ ဝိညူသု ဝာ သဗ္ရဟ္မစာရီသု ဒေသေတိ ဝိဝရတိ ဥတ္တာနီကရောတိ; ဒေသေတ္ဝာ ဝိဝရိတ္ဝာ ဥတ္တာနီကတ္ဝာ အာယတိံ သံဝရံ အာပဇ္ဇတိ’။ သော ဧဝံ ပဇာနာတိ – ‘ယထာရူပာယ ဓမ္မတာယ ဒိဋ္ဌိသမ္ပန္နော ပုဂ္ဂလော သမန္နာဂတော, အဟမ္ပိ တထာရူပာယ ဓမ္မတာယ သမန္နာဂတော’တိ။ ဣဒမသ္သ စတုတ္ထံ ဉာဏံ အဓိဂတံ ဟောတိ အရိယံ လောကုတ္တရံ အသာဓာရဏံ ပုထုဇ္ဇနေဟိ။
496. ‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, ariyasāvako iti paṭisañcikkhati – ‘yathārūpāya dhammatāya diṭṭhisampanno puggalo samannāgato, ahampi tathārūpāya dhammatāya samannāgato’ti. Kathaṃrūpāya ca, bhikkhave, dhammatāya diṭṭhisampanno puggalo samannāgato? Dhammatā esā, bhikkhave, diṭṭhisampannassa puggalassa – ‘kiñcāpi tathārūpiṃ āpattiṃ āpajjati, yathārūpāya āpattiyā vuṭṭhānaṃ paññāyati, atha kho naṃ khippameva satthari vā viññūsu vā sabrahmacārīsu deseti vivarati uttānīkaroti; desetvā vivaritvā uttānīkatvā āyatiṃ saṃvaraṃ āpajjati’. Seyyathāpi, bhikkhave, daharo kumāro mando uttānaseyyako hatthena vā pādena vā aṅgāraṃ akkamitvā khippameva paṭisaṃharati; evameva kho, bhikkhave, dhammatā esā diṭṭhisampannassa puggalassa – ‘kiñcāpi tathārūpiṃ āpattiṃ āpajjati yathārūpāya āpattiyā vuṭṭhānaṃ paññāyati, atha kho naṃ khippameva satthari vā viññūsu vā sabrahmacārīsu deseti vivarati uttānīkaroti; desetvā vivaritvā uttānīkatvā āyatiṃ saṃvaraṃ āpajjati’. So evaṃ pajānāti – ‘yathārūpāya dhammatāya diṭṭhisampanno puggalo samannāgato, ahampi tathārūpāya dhammatāya samannāgato’ti. Idamassa catutthaṃ ñāṇaṃ adhigataṃ hoti ariyaṃ lokuttaraṃ asādhāraṇaṃ puthujjanehi.
၄၉၇. ‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, အရိယသာဝကော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘ယထာရူပာယ ဓမ္မတာယ ဒိဋ္ဌိသမ္ပန္နော ပုဂ္ဂလော သမန္နာဂတော, အဟမ္ပိ တထာရူပာယ ဓမ္မတာယ သမန္နာဂတော’တိ။ ကထံရူပာယ စ, ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မတာယ ဒိဋ္ဌိသမ္ပန္နော ပုဂ္ဂလော သမန္နာဂတော? ဓမ္မတာ ဧသာ, ဘိက္ခဝေ, ဒိဋ္ဌိသမ္ပန္နသ္သ ပုဂ္ဂလသ္သ – ‘ကိဉ္စာပိ ယာနိ တာနိ သဗ္ရဟ္မစာရီနံ ဥစ္စာဝစာနိ ကိံကရဏီယာနိ တတ္ထ ဥသ္သုက္ကံ အာပန္နော ဟောတိ, အထ ခ္ဝာသ္သ တိဗ္ဗာပေက္ခာ ဟောတိ အဓိသီလသိက္ခာယ အဓိစိတ္တသိက္ခာယ အဓိပညာသိက္ခာယ’။ သေယ္ယထာပိ, ဘိက္ခဝေ, ဂာဝီ တရုဏဝစ္ဆာ ထမ္ဗဉ္စ အာလုမ္ပတိ ဝစ္ဆကဉ္စ အပစိနတိ; ဧဝမေဝ ခော, ဘိက္ခဝေ , ဓမ္မတာ ဧသာ ဒိဋ္ဌိသမ္ပန္နသ္သ ပုဂ္ဂလသ္သ – ‘ကိဉ္စာပိ ယာနိ တာနိ သဗ္ရဟ္မစာရီနံ ဥစ္စာဝစာနိ ကိံကရဏီယာနိ တတ္ထ ဥသ္သုက္ကံ အာပန္နော ဟောတိ, အထ ခ္ဝာသ္သ တိဗ္ဗာပေက္ခာ ဟောတိ အဓိသီလသိက္ခာယ အဓိစိတ္တသိက္ခာယ အဓိပညာသိက္ခာယ’။ သော ဧဝံ ပဇာနာတိ – ‘ယထာရူပာယ ဓမ္မတာယ ဒိဋ္ဌိသမ္ပန္နော ပုဂ္ဂလော သမန္နာဂတော, အဟမ္ပိ တထာရူပာယ ဓမ္မတာယ သမန္နာဂတော’တိ။ ဣဒမသ္သ ပဉ္စမံ ဉာဏံ အဓိဂတံ ဟောတိ အရိယံ လောကုတ္တရံ အသာဓာရဏံ ပုထုဇ္ဇနေဟိ။
497. ‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, ariyasāvako iti paṭisañcikkhati – ‘yathārūpāya dhammatāya diṭṭhisampanno puggalo samannāgato, ahampi tathārūpāya dhammatāya samannāgato’ti. Kathaṃrūpāya ca, bhikkhave, dhammatāya diṭṭhisampanno puggalo samannāgato? Dhammatā esā, bhikkhave, diṭṭhisampannassa puggalassa – ‘kiñcāpi yāni tāni sabrahmacārīnaṃ uccāvacāni kiṃkaraṇīyāni tattha ussukkaṃ āpanno hoti, atha khvāssa tibbāpekkhā hoti adhisīlasikkhāya adhicittasikkhāya adhipaññāsikkhāya’. Seyyathāpi, bhikkhave, gāvī taruṇavacchā thambañca ālumpati vacchakañca apacinati; evameva kho, bhikkhave , dhammatā esā diṭṭhisampannassa puggalassa – ‘kiñcāpi yāni tāni sabrahmacārīnaṃ uccāvacāni kiṃkaraṇīyāni tattha ussukkaṃ āpanno hoti, atha khvāssa tibbāpekkhā hoti adhisīlasikkhāya adhicittasikkhāya adhipaññāsikkhāya’. So evaṃ pajānāti – ‘yathārūpāya dhammatāya diṭṭhisampanno puggalo samannāgato, ahampi tathārūpāya dhammatāya samannāgato’ti. Idamassa pañcamaṃ ñāṇaṃ adhigataṃ hoti ariyaṃ lokuttaraṃ asādhāraṇaṃ puthujjanehi.
၄၉၈. ‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, အရိယသာဝကော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘ယထာရူပာယ ဗလတာယ ဒိဋ္ဌိသမ္ပန္နော ပုဂ္ဂလော သမန္နာဂတော, အဟမ္ပိ တထာရူပာယ ဗလတာယ သမန္နာဂတော’တိ။ ကထံရူပာယ စ, ဘိက္ခဝေ, ဗလတာယ ဒိဋ္ဌိသမ္ပန္နော ပုဂ္ဂလော သမန္နာဂတော? ဗလတာ ဧသာ, ဘိက္ခဝေ, ဒိဋ္ဌိသမ္ပန္နသ္သ ပုဂ္ဂလသ္သ ယံ တထာဂတပ္ပဝေဒိတေ ဓမ္မဝိနယေ ဒေသိယမာနေ အဋ္ဌိံကတ္ဝာ မနသိကတ္ဝာ သဗ္ဗစေတသာ 3 သမန္နာဟရိတ္ဝာ ဩဟိတသောတော ဓမ္မံ သုဏာတိ။ သော ဧဝံ ပဇာနာတိ – ‘ယထာရူပာယ ဗလတာယ ဒိဋ္ဌိသမ္ပန္နော ပုဂ္ဂလော သမန္နာဂတော, အဟမ္ပိ တထာရူပာယ ဗလတာယ သမန္နာဂတော’တိ။ ဣဒမသ္သ ဆဋ္ဌံ ဉာဏံ အဓိဂတံ ဟောတိ အရိယံ လောကုတ္တရံ အသာဓာရဏံ ပုထုဇ္ဇနေဟိ။
498. ‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, ariyasāvako iti paṭisañcikkhati – ‘yathārūpāya balatāya diṭṭhisampanno puggalo samannāgato, ahampi tathārūpāya balatāya samannāgato’ti. Kathaṃrūpāya ca, bhikkhave, balatāya diṭṭhisampanno puggalo samannāgato? Balatā esā, bhikkhave, diṭṭhisampannassa puggalassa yaṃ tathāgatappavedite dhammavinaye desiyamāne aṭṭhiṃkatvā manasikatvā sabbacetasā 4 samannāharitvā ohitasoto dhammaṃ suṇāti. So evaṃ pajānāti – ‘yathārūpāya balatāya diṭṭhisampanno puggalo samannāgato, ahampi tathārūpāya balatāya samannāgato’ti. Idamassa chaṭṭhaṃ ñāṇaṃ adhigataṃ hoti ariyaṃ lokuttaraṃ asādhāraṇaṃ puthujjanehi.
၄၉၉. ‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, အရိယသာဝကော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘ယထာရူပာယ ဗလတာယ ဒိဋ္ဌိသမ္ပန္နော ပုဂ္ဂလော သမန္နာဂတော, အဟမ္ပိ တထာရူပာယ ဗလတာယ သမန္နာဂတော’တိ။ ကထံရူပာယ စ, ဘိက္ခဝေ, ဗလတာယ ဒိဋ္ဌိသမ္ပန္နော ပုဂ္ဂလော သမန္နာဂတော? ဗလတာ ဧသာ, ဘိက္ခဝေ, ဒိဋ္ဌိသမ္ပန္နသ္သ ပုဂ္ဂလသ္သ ယံ တထာဂတပ္ပဝေဒိတေ ဓမ္မဝိနယေ ဒေသိယမာနေ လဘတိ အတ္ထဝေဒံ, လဘတိ ဓမ္မဝေဒံ, လဘတိ ဓမ္မူပသံဟိတံ ပာမောဇ္ဇံ။ သော ဧဝံ ပဇာနာတိ – ‘ယထာရူပာယ ဗလတာယ ဒိဋ္ဌိသမ္ပန္နော ပုဂ္ဂလော သမန္နာဂတော, အဟမ္ပိ တထာရူပာယ ဗလတာယ သမန္နာဂတော’တိ။ ဣဒမသ္သ သတ္တမံ ဉာဏံ အဓိဂတံ ဟောတိ အရိယံ လောကုတ္တရံ အသာဓာရဏံ ပုထုဇ္ဇနေဟိ။
499. ‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, ariyasāvako iti paṭisañcikkhati – ‘yathārūpāya balatāya diṭṭhisampanno puggalo samannāgato, ahampi tathārūpāya balatāya samannāgato’ti. Kathaṃrūpāya ca, bhikkhave, balatāya diṭṭhisampanno puggalo samannāgato? Balatā esā, bhikkhave, diṭṭhisampannassa puggalassa yaṃ tathāgatappavedite dhammavinaye desiyamāne labhati atthavedaṃ, labhati dhammavedaṃ, labhati dhammūpasaṃhitaṃ pāmojjaṃ. So evaṃ pajānāti – ‘yathārūpāya balatāya diṭṭhisampanno puggalo samannāgato, ahampi tathārūpāya balatāya samannāgato’ti. Idamassa sattamaṃ ñāṇaṃ adhigataṃ hoti ariyaṃ lokuttaraṃ asādhāraṇaṃ puthujjanehi.
၅၀၀. ‘‘ဧဝံ သတ္တင္ဂသမန္နာဂတသ္သ ခော, ဘိက္ခဝေ, အရိယသာဝကသ္သ ဓမ္မတာ သုသမန္နိဋ္ဌာ ဟောတိ သောတာပတ္တိဖလသစ္ဆိကိရိယာယ။ ဧဝံ သတ္တင္ဂသမန္နာဂတော ခော, ဘိက္ခဝေ, အရိယသာဝကော သောတာပတ္တိဖလသမန္နာဂတော ဟောတီ’’တိ။
500. ‘‘Evaṃ sattaṅgasamannāgatassa kho, bhikkhave, ariyasāvakassa dhammatā susamanniṭṭhā hoti sotāpattiphalasacchikiriyāya. Evaṃ sattaṅgasamannāgato kho, bhikkhave, ariyasāvako sotāpattiphalasamannāgato hotī’’ti.
ဣဒမဝောစ ဘဂဝာ။ အတ္တမနာ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော ဘာသိတံ အဘိနန္ဒုန္တိ။
Idamavoca bhagavā. Attamanā te bhikkhū bhagavato bhāsitaṃ abhinandunti.
ကောသမ္ဗိယသုတ္တံ နိဋ္ဌိတံ အဋ္ဌမံ။
Kosambiyasuttaṃ niṭṭhitaṃ aṭṭhamaṃ.
Footnotes:
Related texts:
အဋ္ဌကထာ • Aṭṭhakathā / သုတ္တပိဋက (အဋ္ဌကထာ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / မဇ္ဈိမနိကာယ (အဋ္ဌကထာ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ၈. ကောသမ္ဗိယသုတ္တဝဏ္ဏနာ • 8. Kosambiyasuttavaṇṇanā
ဋီကာ • Tīkā / သုတ္တပိဋက (ဋီကာ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / မဇ္ဈိမနိကာယ (ဋီကာ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / ၈. ကောသမ္ဗိယသုတ္တဝဏ္ဏနာ • 8. Kosambiyasuttavaṇṇanā
