| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / ជាតក-អដ្ឋកថា • Jātaka-aṭṭhakathā |
[២២៦] ៦. កោសិយជាតកវណ្ណនា
[226] 6. Kosiyajātakavaṇṇanā
កាលេ និក្ខមនា សាធូតិ ឥទំ សត្ថា ជេតវនេ វិហរន្តោ កោសលរាជានំ អារព្ភ កថេសិ។ កោសលរាជា បច្ចន្តវូបសមនត្ថាយ អកាលេ និក្ខមិ។ វត្ថុ ហេដ្ឋា វុត្តនយមេវ។
Kālenikkhamanā sādhūti idaṃ satthā jetavane viharanto kosalarājānaṃ ārabbha kathesi. Kosalarājā paccantavūpasamanatthāya akāle nikkhami. Vatthu heṭṭhā vuttanayameva.
សត្ថា បន អតីតំ អាហរិត្វា អាហ – ‘‘មហារាជ, អតីតេ ពារាណសិរាជា អកាលេ និក្ខមិត្វា ឧយ្យានេ ខន្ធាវារំ និវេសយិ។ តស្មិំ កាលេ ឯកោ ឧលូកសកុណោ វេឡុគុម្ពំ បវិសិត្វា និលីយិ។ កាកសេនា អាគន្ត្វា ‘និក្ខន្តមេវ តំ គណ្ហិស្សាមា’’’តិ បរិវារេសិ។ សោ សូរិយត្ថង្គមនំ អនោលោកេត្វា អកាលេយេវ និក្ខមិត្វា បលាយិតុំ អារភិ។ អថ នំ កាកា បរិវារេត្វា តុណ្ឌេហិ កោដ្ដេន្តា បរិបាតេសុំ។ រាជា ពោធិសត្តំ អាមន្តេត្វា ‘‘កិំ នុ ខោ, បណ្ឌិត, ឥមេ កាកា កោសិយំ បរិបាតេន្តី’’តិ បុច្ឆិ។ ពោធិសត្តោ ‘‘អកាលេ, មហារាជ, អត្តនោ វសនដ្ឋានា និក្ខមន្តា ឯវរូបំ ទុក្ខំ បដិលភន្តិយេវ, តស្មា អកាលេ អត្តនោ វសនដ្ឋានា និក្ខមិតុំ ន វដ្ដតី’’តិ ឥមមត្ថំ បកាសេន្តោ ឥមំ គាថាទ្វយមាហ –
Satthā pana atītaṃ āharitvā āha – ‘‘mahārāja, atīte bārāṇasirājā akāle nikkhamitvā uyyāne khandhāvāraṃ nivesayi. Tasmiṃ kāle eko ulūkasakuṇo veḷugumbaṃ pavisitvā nilīyi. Kākasenā āgantvā ‘nikkhantameva taṃ gaṇhissāmā’’’ti parivāresi. So sūriyatthaṅgamanaṃ anoloketvā akāleyeva nikkhamitvā palāyituṃ ārabhi. Atha naṃ kākā parivāretvā tuṇḍehi koṭṭentā paripātesuṃ. Rājā bodhisattaṃ āmantetvā ‘‘kiṃ nu kho, paṇḍita, ime kākā kosiyaṃ paripātentī’’ti pucchi. Bodhisatto ‘‘akāle, mahārāja, attano vasanaṭṭhānā nikkhamantā evarūpaṃ dukkhaṃ paṭilabhantiyeva, tasmā akāle attano vasanaṭṭhānā nikkhamituṃ na vaṭṭatī’’ti imamatthaṃ pakāsento imaṃ gāthādvayamāha –
១៥១.
151.
‘‘កាលេ និក្ខមនា សាធុ, នាកាលេ សាធុ និក្ខមោ;
‘‘Kāle nikkhamanā sādhu, nākāle sādhu nikkhamo;
អកាលេន ហិ និក្ខម្ម, ឯកកម្បិ ពហុជ្ជនោ;
Akālena hi nikkhamma, ekakampi bahujjano;
ន កិញ្ចិ អត្ថំ ជោតេតិ, ធង្កសេនាវ កោសិយំ។
Na kiñci atthaṃ joteti, dhaṅkasenāva kosiyaṃ.
១៥២.
152.
‘‘ធីរោ ច វិធិវិធានញ្ញូ, បរេសំ វិវរានុគូ;
‘‘Dhīro ca vidhividhānaññū, paresaṃ vivarānugū;
សព្ពាមិត្តេ វសីកត្វា, កោសិយោវ សុខី សិយា’’តិ។
Sabbāmitte vasīkatvā, kosiyova sukhī siyā’’ti.
តត្ថ កាលេ និក្ខមនា សាធូតិ, មហារាជ, និក្ខមនា នាម និក្ខមនំ វា បរក្កមនំ វា យុត្តបយុត្តកាលេ សាធុ។ នាកាលេ សាធុ និក្ខមោតិ អកាលេ បន អត្តនោ វសនដ្ឋានតោ អញ្ញត្ថ គន្តុំ និក្ខមោ នាម និក្ខមនំ វា បរក្កមនំ វា ន សាធុ។ ‘‘អកាលេន ហី’’តិអាទីសុ ចតូសុ បទេសុ បឋមេន សទ្ធិំ តតិយំ, ទុតិយេន ចតុត្ថំ យោជេត្វា ឯវំ អត្ថោ វេទិតព្ពោ។ អត្តនោ វសនដ្ឋានតោ ហិ កោចិ បុរិសោ អកាលេន និក្ខមិត្វា វា បរក្កមិត្វា វា ន កិញ្ចិ អត្ថំ ជោតេតិ, អត្តនោ អប្បមត្តកម្បិ វុឌ្ឍិំ ឧប្បាទេតុំ ន សក្កោតិ, អថ ខោ ឯកកម្បិ ពហុជ្ជនោ ពហុបិ សោ បច្ចត្ថិកជនោ ឯតំ អកាលេ និក្ខមន្តំ វា បរក្កមន្តំ វា ឯកកំ បរិវារេត្វា មហាវិនាសំ បាបេតិ។ តត្រាយំ ឧបមា – ធង្កសេនាវ កោសិយំ, យថា អយំ ធង្កសេនា ឥមំ អកាលេ និក្ខមន្តញ្ច បរក្កមន្តញ្ច កោសិយំ តុណ្ឌេហិ វិតុទន្តិ មហាវិនាសំ បាបេន្តិ, តថា តស្មា តិរច្ឆានគតេ អាទិំ កត្វា កេនចិ អកាលេ អត្តនោ វសនដ្ឋានតោ ន និក្ខមិតព្ពំ ន បរក្កមិតព្ពន្តិ។
Tattha kāle nikkhamanā sādhūti, mahārāja, nikkhamanā nāma nikkhamanaṃ vā parakkamanaṃ vā yuttapayuttakāle sādhu. Nākāle sādhu nikkhamoti akāle pana attano vasanaṭṭhānato aññattha gantuṃ nikkhamo nāma nikkhamanaṃ vā parakkamanaṃ vā na sādhu. ‘‘Akālena hī’’tiādīsu catūsu padesu paṭhamena saddhiṃ tatiyaṃ, dutiyena catutthaṃ yojetvā evaṃ attho veditabbo. Attano vasanaṭṭhānato hi koci puriso akālena nikkhamitvā vā parakkamitvā vā na kiñciatthaṃ joteti, attano appamattakampi vuḍḍhiṃ uppādetuṃ na sakkoti, atha kho ekakampi bahujjano bahupi so paccatthikajano etaṃ akāle nikkhamantaṃ vā parakkamantaṃ vā ekakaṃ parivāretvā mahāvināsaṃ pāpeti. Tatrāyaṃ upamā – dhaṅkasenāva kosiyaṃ, yathā ayaṃ dhaṅkasenā imaṃ akāle nikkhamantañca parakkamantañca kosiyaṃ tuṇḍehi vitudanti mahāvināsaṃ pāpenti, tathā tasmā tiracchānagate ādiṃ katvā kenaci akāle attano vasanaṭṭhānato na nikkhamitabbaṃ na parakkamitabbanti.
ទុតិយគាថាយ ធីរោតិ បណ្ឌិតោ។ វិធីតិ បោរាណកបណ្ឌិតេហិ ឋបិតបវេណី។ វិធានន្តិ កោដ្ឋាសោ វា សំវិទហនំ វា។ វិវរានុគូតិ វិវរំ អនុគច្ឆន្តោ ជានន្តោ។ សព្ពាមិត្តេតិ សព្ពេ អមិត្តេ។ វសីកត្វាតិ អត្តនោ វសេ កត្វា។ កោសិយោវាតិ ឥមម្ហា ពាលកោសិយា អញ្ញោ បណ្ឌិតកោសិយោ វិយ។ ឥទំ វុត្តំ ហោតិ – យោ ច ខោ បណ្ឌិតោ ‘‘ឥមស្មិំ កាលេ និក្ខមិតព្ពំ បរក្កមិតព្ពំ, ឥមស្មិំ ន និក្ខមិតព្ពំ ន បរក្កមិតព្ព’’ន្តិ បោរាណកបណ្ឌិតេហិ ឋបិតស្ស បវេណិសង្ខាតស្ស វិធិនោ កោដ្ឋាសសង្ខាតំ វិធានំ វា តស្ស វា វិធិនោ វិធានំ សំវិទហនំ អនុដ្ឋានំ ជានាតិ, សោ វិធិវិធានញ្ញូ បរេសំ អត្តនោ បច្ចាមិត្តានំ វិវរំ ញត្វា យថា នាម បណ្ឌិតោ កោសិយោ រត្តិសង្ខាតេ អត្តនោ កាលេ និក្ខមិត្វា ច បរក្កមិត្វា ច តត្ថ តត្ថ សយិតានញ្ញេវ កាកានំ សីសានិ ឆិន្ទមានោ តេ សព្ពេ អមិត្តេ វសីកត្វា សុខី សិយា, ឯវំ ធីរោបិ កាលេ និក្ខមិត្វា បរក្កមិត្វា អត្តនោ បច្ចាមិត្តេ វសីកត្វា សុខី និទ្ទុក្ខោ ភវេយ្យាតិ។ រាជា ពោធិសត្តស្ស វចនំ សុត្វា និវត្តិ។
Dutiyagāthāya dhīroti paṇḍito. Vidhīti porāṇakapaṇḍitehi ṭhapitapaveṇī. Vidhānanti koṭṭhāso vā saṃvidahanaṃ vā. Vivarānugūti vivaraṃ anugacchanto jānanto. Sabbāmitteti sabbe amitte. Vasīkatvāti attano vase katvā. Kosiyovāti imamhā bālakosiyā añño paṇḍitakosiyo viya. Idaṃ vuttaṃ hoti – yo ca kho paṇḍito ‘‘imasmiṃ kāle nikkhamitabbaṃ parakkamitabbaṃ, imasmiṃ na nikkhamitabbaṃ na parakkamitabba’’nti porāṇakapaṇḍitehi ṭhapitassa paveṇisaṅkhātassa vidhino koṭṭhāsasaṅkhātaṃ vidhānaṃ vā tassa vā vidhino vidhānaṃ saṃvidahanaṃ anuṭṭhānaṃ jānāti, so vidhividhānaññū paresaṃ attano paccāmittānaṃ vivaraṃ ñatvā yathā nāma paṇḍito kosiyo rattisaṅkhāte attano kāle nikkhamitvā ca parakkamitvā ca tattha tattha sayitānaññeva kākānaṃ sīsāni chindamāno te sabbe amitte vasīkatvā sukhī siyā, evaṃ dhīropi kāle nikkhamitvā parakkamitvā attano paccāmitte vasīkatvā sukhī niddukkho bhaveyyāti. Rājā bodhisattassa vacanaṃ sutvā nivatti.
សត្ថា ឥមំ ធម្មទេសនំ អាហរិត្វា ជាតកំ សមោធានេសិ – ‘‘តទា រាជា អានន្ទោ អហោសិ, បណ្ឌិតាមច្ចោ បន អហមេវ អហោសិ’’ន្តិ។
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā rājā ānando ahosi, paṇḍitāmacco pana ahameva ahosi’’nti.
កោសិយជាតកវណ្ណនា ឆដ្ឋា។
Kosiyajātakavaṇṇanā chaṭṭhā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / ខុទ្ទកនិកាយ • Khuddakanikāya / ជាតកបាឡិ • Jātakapāḷi / ២២៦. កោសិយជាតកំ • 226. Kosiyajātakaṃ
