| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / ជាតក-អដ្ឋកថា • Jātaka-aṭṭhakathā |
[៤១២] ៧. កោដសិម្ពលិជាតកវណ្ណនា
[412] 7. Koṭasimbalijātakavaṇṇanā
អហំ ទសសតំព្យាមន្តិ ឥទំ សត្ថា ជេតវនេ វិហរន្តោ កិលេសនិគ្គហំ អារព្ភ កថេសិ។ វត្ថុ បន បានីយជាតកេ (ជា. ១.១១.៥៩ អាទយោ) អាវិ ភវិស្សតិ។ ឥធាបិ សត្ថា អន្តោកោដិសន្ថារេ កាមវិតក្កាភិភូតេ បញ្ចសតេ ភិក្ខូ ទិស្វា ភិក្ខុសង្ឃំ សន្និបាតាបេត្វា ‘‘ភិក្ខវេ, អាសង្កិតព្ពយុត្តកំ នាម អាសង្កិតុំ វដ្ដតិ, កិលេសា នាម វឌ្ឍន្តា វនេ និគ្រោធាទយោ វិយ រុក្ខំ, បុរិសំ ភញ្ជន្តិ, តេនេវ បុព្ពេបិ កោដសិម្ពលិយំ និព្ពត្តទេវតា ឯកំ សកុណំ និគ្រោធពីជានិ ខាទិត្វា អត្តនោ រុក្ខស្ស សាខន្តរេ វច្ចំ បាតេន្តំ ទិស្វា ‘ឥតោ មេ វិមានស្ស វិនាសោ ភវិស្សតី’តិ ភយប្បត្តា អហោសី’’តិ វត្វា អតីតំ អាហរិ។
Ahaṃ dasasataṃbyāmanti idaṃ satthā jetavane viharanto kilesaniggahaṃ ārabbha kathesi. Vatthu pana pānīyajātake (jā. 1.11.59 ādayo) āvi bhavissati. Idhāpi satthā antokoṭisanthāre kāmavitakkābhibhūte pañcasate bhikkhū disvā bhikkhusaṅghaṃ sannipātāpetvā ‘‘bhikkhave, āsaṅkitabbayuttakaṃ nāma āsaṅkituṃ vaṭṭati, kilesā nāma vaḍḍhantā vane nigrodhādayo viya rukkhaṃ, purisaṃ bhañjanti, teneva pubbepi koṭasimbaliyaṃ nibbattadevatā ekaṃ sakuṇaṃ nigrodhabījāni khāditvā attano rukkhassa sākhantare vaccaṃ pātentaṃ disvā ‘ito me vimānassa vināso bhavissatī’ti bhayappattā ahosī’’ti vatvā atītaṃ āhari.
អតីតេ ពារាណសិយំ ព្រហ្មទត្តេ រជ្ជំ ការេន្តេ ពោធិសត្តោ កោដសិម្ពលិយំ រុក្ខទេវតា ហុត្វា និព្ពត្តិ។ អថេកោ សុបណ្ណរាជា ទិយឌ្ឍយោជនសតិកំ អត្តភាវំ មាបេត្វា បក្ខវាតេហិ មហាសមុទ្ទេ ឧទកំ ទ្វិធា កត្វា ឯកំ ព្យាមសហស្សាយាមំ នាគរាជានំ នង្គុដ្ឋេ គហេត្វា មុខេនស្ស គហិតគោចរំ ឆឌ្ឌាបេត្វា កោដសិម្ពលិំ សន្ធាយ វនមត្ថកេន បាយាសិ។ នាគរាជា ‘‘ឱលម្ពេន្តោ អត្តានំ មោចេស្សាមី’’តិ និគ្រោធរុក្ខេ ភោគំ បវេសេត្វា និគ្រោធំ វេឋេត្វា គណ្ហិ។ សុបណ្ណរញ្ញោ មហាពលតាយ នាគរាជស្ស ច មហាសរីរតាយ និគ្រោធរុក្ខោ សមុគ្ឃាដំ អគមាសិ។ នាគរាជា នេវ រុក្ខំ វិស្សជ្ជេសិ, សុបណ្ណរាជា សទ្ធិំ និគ្រោធរុក្ខេន នាគរាជានំ គហេត្វា កោដសិម្ពលិំ បត្វា នាគរាជានំ ខន្ធបិដ្ឋេ និបជ្ជាបេត្វា ឧទរមស្ស ផាលេត្វា នាគមេទំ ខាទិត្វា សេសកឡេវរំ សមុទ្ទេ វិស្សជ្ជេសិ។ តស្មិំ បន និគ្រោធេ ឯកា សកុណិកា អត្ថិ, សា និគ្រោធរុក្ខេ វិស្សដ្ឋេ ឧប្បតិត្វា កោដសិម្ពលិយា សាខន្តរេ និសីទិ។ រុក្ខទេវតា តំ ទិស្វា ‘‘អយំ សកុណិកា មម រុក្ខក្ខន្ធេ វច្ចំ បាតេស្សតិ, តតោ និគ្រោធគច្ឆោ វា បិលក្ខគច្ឆោ វា ឧដ្ឋហិត្វា សកលរុក្ខំ ឱត្ថរិត្វា គច្ឆិស្សតិ, អថ មេ វិមានំ នស្សិស្សតី’’តិ ភីតតសិតា បវេធិ។ តស្សា បវេធន្តិយា កោដសិម្ពលីបិ យាវ មូលា បវេធិ។ សុបណ្ណរាជា តំ បវេធមានំ ទិស្វា ការណំ បុច្ឆន្តោ ទ្វេ គាថា អភាសិ –
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto koṭasimbaliyaṃ rukkhadevatā hutvā nibbatti. Atheko supaṇṇarājā diyaḍḍhayojanasatikaṃ attabhāvaṃ māpetvā pakkhavātehi mahāsamudde udakaṃ dvidhā katvā ekaṃ byāmasahassāyāmaṃ nāgarājānaṃ naṅguṭṭhe gahetvā mukhenassa gahitagocaraṃ chaḍḍāpetvā koṭasimbaliṃ sandhāya vanamatthakena pāyāsi. Nāgarājā ‘‘olambento attānaṃ mocessāmī’’ti nigrodharukkhe bhogaṃ pavesetvā nigrodhaṃ veṭhetvā gaṇhi. Supaṇṇarañño mahābalatāya nāgarājassa ca mahāsarīratāya nigrodharukkho samugghāṭaṃ agamāsi. Nāgarājā neva rukkhaṃ vissajjesi, supaṇṇarājā saddhiṃ nigrodharukkhena nāgarājānaṃ gahetvā koṭasimbaliṃ patvā nāgarājānaṃ khandhapiṭṭhe nipajjāpetvā udaramassa phāletvā nāgamedaṃ khāditvā sesakaḷevaraṃ samudde vissajjesi. Tasmiṃ pana nigrodhe ekā sakuṇikā atthi, sā nigrodharukkhe vissaṭṭhe uppatitvā koṭasimbaliyā sākhantare nisīdi. Rukkhadevatā taṃ disvā ‘‘ayaṃ sakuṇikā mama rukkhakkhandhe vaccaṃ pātessati, tato nigrodhagaccho vā pilakkhagaccho vā uṭṭhahitvā sakalarukkhaṃ ottharitvā gacchissati, atha me vimānaṃ nassissatī’’ti bhītatasitā pavedhi. Tassā pavedhantiyā koṭasimbalīpi yāva mūlā pavedhi. Supaṇṇarājā taṃ pavedhamānaṃ disvā kāraṇaṃ pucchanto dve gāthā abhāsi –
១២១.
121.
‘‘អហំ ទសសតំព្យាមំ, ឧរគមាទាយ អាគតោ;
‘‘Ahaṃ dasasataṃbyāmaṃ, uragamādāya āgato;
តញ្ច មញ្ច មហាកាយំ, ធារយំ នប្បវេធសិ។
Tañca mañca mahākāyaṃ, dhārayaṃ nappavedhasi.
១២២.
122.
‘‘អថិមំ ខុទ្ទកំ បក្ខិំ, អប្បមំសតរំ មយា;
‘‘Athimaṃ khuddakaṃ pakkhiṃ, appamaṃsataraṃ mayā;
ធារយំ ព្យថសិ ភីតា, កមត្ថំ កោដសិម្ពលី’’តិ។
Dhārayaṃ byathasi bhītā, kamatthaṃ koṭasimbalī’’ti.
តត្ថ ទសសតំព្យាមន្តិ សហស្សព្យាមមត្តាយាមំ។ ឧរគមាទាយ អាគតោតិ ឯវំ មហន្តំ ឧរគំ អាទាយ ឥធ អាគតោ។ តញ្ច មញ្ចាតិ តញ្ច ឧរគំ មញ្ច។ ធារយន្តិ ធារយមានា។ ព្យថសីតិ កម្បសិ។ កមត្ថន្តិ កិំ អត្ថំ, កេន ការណេនាតិ បុច្ឆតិ, កំ វា អត្ថំ សម្បស្សមានាតិបិ អត្ថោ។ កោដសិម្ពលីតិ រុក្ខនាមេន ទេវបុត្តំ អាលបតិ។ សោ ហិ សិម្ពលិរុក្ខោ ខន្ធសាខមហន្តតាយ កោដសិម្ពលិនាមំ លភតិ, តស្មិំ អធិវត្ថទេវបុត្តស្សបិ តទេវ នាមំ។
Tattha dasasataṃbyāmanti sahassabyāmamattāyāmaṃ. Uragamādāya āgatoti evaṃ mahantaṃ uragaṃ ādāya idha āgato. Tañca mañcāti tañca uragaṃ mañca. Dhārayanti dhārayamānā. Byathasīti kampasi. Kamatthanti kiṃ atthaṃ, kena kāraṇenāti pucchati, kaṃ vā atthaṃ sampassamānātipi attho. Koṭasimbalīti rukkhanāmena devaputtaṃ ālapati. So hi simbalirukkho khandhasākhamahantatāya koṭasimbalināmaṃ labhati, tasmiṃ adhivatthadevaputtassapi tadeva nāmaṃ.
អថស្ស ការណំ កថេន្តោ ទេវបុត្តោ ចតស្សោ គាថា អភាសិ –
Athassa kāraṇaṃ kathento devaputto catasso gāthā abhāsi –
១២៣.
123.
‘‘មំសភក្ខោ តុវំ រាជ, ផលភក្ខោ អយំ ទិជោ;
‘‘Maṃsabhakkho tuvaṃ rāja, phalabhakkho ayaṃ dijo;
អយំ និគ្រោធពីជានិ, បិលក្ខុទុម្ពរានិ ច;
Ayaṃ nigrodhabījāni, pilakkhudumbarāni ca;
អស្សត្ថានិ ច ភក្ខិត្វា, ខន្ធេ មេ ឱហទិស្សតិ។
Assatthāni ca bhakkhitvā, khandhe me ohadissati.
១២៤.
124.
‘‘តេ រុក្ខា សំវិរូហន្តិ, មម បស្សេ និវាតជា;
‘‘Te rukkhā saṃvirūhanti, mama passe nivātajā;
តេ មំ បរិយោនន្ធិស្សន្តិ, អរុក្ខំ មំ ករិស្សរេ។
Te maṃ pariyonandhissanti, arukkhaṃ maṃ karissare.
១២៥.
125.
‘‘សន្តិ អញ្ញេបិ រុក្ខា សេ, មូលិនោ ខន្ធិនោ ទុមា;
‘‘Santi aññepi rukkhā se, mūlino khandhino dumā;
ឥមិនា សកុណជាតេន, ពីជមាហរិតា ហតា។
Iminā sakuṇajātena, bījamāharitā hatā.
១២៦.
126.
‘‘អជ្ឈារូហាភិវឌ្ឍន្តិ, ព្រហន្តម្បិ វនប្បតិំ;
‘‘Ajjhārūhābhivaḍḍhanti, brahantampi vanappatiṃ;
តស្មា រាជ បវេធាមិ, សម្បស្សំនាគតំ ភយ’’ន្តិ។
Tasmā rāja pavedhāmi, sampassaṃnāgataṃ bhaya’’nti.
តត្ថ ឱហទិស្សតីតិ វច្ចំ បាតេស្សតិ។ តេ រុក្ខាតិ តេហិ ពីជេហិ ជាតា និគ្រោធាទយោ រុក្ខា។ សំវិរូហន្តីតិ សំវិរុហិស្សន្តិ វឌ្ឍិស្សន្តិ។ មម បស្សេតិ មម សាខន្តរាទីសុ។ និវាតជាតិ មម សាខាហិ វាតស្ស និវារិតត្តា និវាតេ ជាតា។ តេ មំ បរិយោនន្ធិស្សន្តីតិ ឯតេ ឯវំ វឌ្ឍិតា មំ បរិយោនន្ធិស្សន្តីតិ អយមេត្ថាធិប្បាយោ។ ករិស្សរេតិ អថេវំ បរិយោនន្ធិត្វា មំ អរុក្ខមេវ ករិស្សន្តិ សព្ពសោ ភញ្ជិស្សន្តិ។ រុក្ខា សេតិ រុក្ខា។ មូលិនោ ខន្ធិនោតិ មូលសម្បន្នា ចេវ ខន្ធសម្បន្នា ច។ ទុមាតិ រុក្ខវេវចនមេវ។ ពីជមាហរិតាតិ ពីជំ អាហរិត្វា។ ហតាតិ អញ្ញេបិ ឥមស្មិំ វនេ រុក្ខា វិនាសិតា សន្តិ។ អជ្ឈារូហាភិវឌ្ឍន្តីតិ និគ្រោធាទយោ រុក្ខា អជ្ឈារូហា ហុត្វា មហន្តម្បិ អញ្ញំ វនប្បតិំ អតិក្កម្ម វឌ្ឍន្តីតិ ទស្សេតិ។ ឯត្ថ បន វនេ បតិ, វនស្ស បតិ, វនប្បតីតិ តយោបិ បាឋាយេវ។ រាជាតិ សុបណ្ណំ អាលបតិ។
Tattha ohadissatīti vaccaṃ pātessati. Te rukkhāti tehi bījehi jātā nigrodhādayo rukkhā. Saṃvirūhantīti saṃviruhissanti vaḍḍhissanti. Mama passeti mama sākhantarādīsu. Nivātajāti mama sākhāhi vātassa nivāritattā nivāte jātā. Te maṃ pariyonandhissantīti ete evaṃ vaḍḍhitā maṃ pariyonandhissantīti ayametthādhippāyo. Karissareti athevaṃ pariyonandhitvā maṃ arukkhameva karissanti sabbaso bhañjissanti. Rukkhā seti rukkhā. Mūlino khandhinoti mūlasampannā ceva khandhasampannā ca. Dumāti rukkhavevacanameva. Bījamāharitāti bījaṃ āharitvā. Hatāti aññepi imasmiṃ vane rukkhā vināsitā santi. Ajjhārūhābhivaḍḍhantīti nigrodhādayo rukkhā ajjhārūhā hutvā mahantampi aññaṃ vanappatiṃ atikkamma vaḍḍhantīti dasseti. Ettha pana vane pati, vanassa pati, vanappatīti tayopi pāṭhāyeva. Rājāti supaṇṇaṃ ālapati.
រុក្ខទេវតាយ វចនំ សុត្វា សុបណ្ណោ ឱសានគាថមាហ –
Rukkhadevatāya vacanaṃ sutvā supaṇṇo osānagāthamāha –
១២៧.
127.
‘‘សង្កេយ្យ សង្កិតព្ពានិ, រក្ខេយ្យានាគតំ ភយំ;
‘‘Saṅkeyya saṅkitabbāni, rakkheyyānāgataṃ bhayaṃ;
អនាគតភយា ធីរោ, ឧភោ លោកេ អវេក្ខតី’’តិ។
Anāgatabhayā dhīro, ubho loke avekkhatī’’ti.
តត្ថ អនាគតំ ភយន្តិ បាណាតិបាតាទីហិ វិរមន្តោ ទិដ្ឋធម្មិកម្បិ សម្បរាយិកម្បិ អនាគតំ ភយំ រក្ខតិ នាម, បាបមិត្តេ វេរិបុគ្គលេ ច អនុបសង្កមន្តោ អនាគតភយំ រក្ខតិ នាម។ ឯវំ អនាគតំ ភយំ រក្ខេយ្យ។ អនាគតភយាតិ អនាគតភយការណា តំ ភយំ បស្សន្តោ ធីរោ ឥធលោកញ្ច បរលោកញ្ច អវេក្ខតិ ឱលោកេតិ នាម។
Tattha anāgataṃ bhayanti pāṇātipātādīhi viramanto diṭṭhadhammikampi samparāyikampi anāgataṃ bhayaṃ rakkhati nāma, pāpamitte veripuggale ca anupasaṅkamanto anāgatabhayaṃ rakkhati nāma. Evaṃ anāgataṃ bhayaṃ rakkheyya. Anāgatabhayāti anāgatabhayakāraṇā taṃ bhayaṃ passanto dhīro idhalokañca paralokañca avekkhati oloketi nāma.
ឯវញ្ច បន វត្វា សុបណ្ណោ អត្តនោ អានុភាវេន តំ បក្ខិំ តម្ហា រុក្ខា បលាបេសិ។
Evañca pana vatvā supaṇṇo attano ānubhāvena taṃ pakkhiṃ tamhā rukkhā palāpesi.
សត្ថា ឥមំ ធម្មទេសនំ អាហរិត្វា ‘‘អាសង្កិតព្ពយុត្តកំ អាសង្កិតុំ វដ្ដតី’’តិ វត្វា សច្ចានិ បកាសេត្វា ជាតកំ សមោធានេសិ, សច្ចបរិយោសានេ បញ្ចសតា ភិក្ខូ អរហត្តផលេ បតិដ្ឋហិំសុ។
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā ‘‘āsaṅkitabbayuttakaṃ āsaṅkituṃ vaṭṭatī’’ti vatvā saccāni pakāsetvā jātakaṃ samodhānesi, saccapariyosāne pañcasatā bhikkhū arahattaphale patiṭṭhahiṃsu.
តទា សុបណ្ណរាជា សារិបុត្តោ អហោសិ, រុក្ខទេវតា បន អហមេវ អហោសិន្តិ។
Tadā supaṇṇarājā sāriputto ahosi, rukkhadevatā pana ahameva ahosinti.
កោដសិម្ពលិជាតកវណ្ណនា សត្តមា។
Koṭasimbalijātakavaṇṇanā sattamā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / ខុទ្ទកនិកាយ • Khuddakanikāya / ជាតកបាឡិ • Jātakapāḷi / ៤១២. កោដសិម្ពលិជាតកំ • 412. Koṭasimbalijātakaṃ
