| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / ធម្មសង្គណី-មូលដីកា • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā |
កោដ្ឋាសវារវណ្ណនា
Koṭṭhāsavāravaṇṇanā
៥៨-១២០. និទ្ទេសវារេ បុច្ឆាទីនំ បច្ចេកំ អនេកត្តេបិ បុច្ឆាទិភាវេន ឯកត្តំ ឧបនេត្វា ចតុបរិច្ឆេទតា វុត្តា។ ចត្តារោ ទ្វេតិ ឯវមាទិកំ សង្ខិបិត្វា សហ វា គហណំ សង្គហោ។ ឋបេត្វា យេវាបនកេតិ សង្គហេតព្ពេ សន្ធាយ វុត្តំ។ តេ ហិ វិសុំ វិសុំ ឧទ្ទិដ្ឋត្តា និទ្ទិដ្ឋត្តា ច វិប្បកិណ្ណាតិ សង្គហេតព្ពា ហោន្តិ, ន យេវាបនកា សង្គហគមនេនេវ តថា អវិប្បកិណ្ណត្តា។ យស្មា បន សង្ខារក្ខន្ធបរិយាបន្នា ហោន្តិ, តស្មា តំនិទ្ទេសេ អខន្ធភាវនិវារណត្ថំ យេវាបនាត្វេវ វុត្តាតិ ន យេវាបនកា ឋបេតព្ពាតិ។ បច្ចយសង្ខាតេនាតិ អាហារបច្ចយសង្ខាតេនាតិ វុត្តំ ហោតិ។ អថ វា ‘‘ហេតុ បច្ចយោ’’តិ ឯតេសុ ទ្វីសុ ជនកោ ហេតុ ឧបត្ថម្ភកោ បច្ចយោតិ ឯវំ វិសេសវន្តេសុ បច្ចយសង្ខាតេន។ យថា ហិ កពឡីការាហារោ ឱជដ្ឋមករូបាហរណេន រូបកាយំ ឧបត្ថម្ភេតិ, ឯវមិមេបិ វេទនាទិអាហរណេន នាមកាយន្តិ។ តថា ច ហោន្តីតិ សាធារណេ សហជាតាទិបច្ចយេ សន្ធាយាហ។ អញ្ញថា ចាតិ អញ្ញេន ច ឯកេនាការេន បច្ចយា ហោន្តិយេវាតិ អាហារាតិ វុច្ចន្តីតិ អត្ថោ។ តស្មា អាហរណកិច្ចរហិតានំ ហេតុអធិបតិអាទីនំ នត្ថិ អាហារភាវប្បសង្គោ។ តិស្សោ ច វេទនា អាហរតីតិអាទិ យថាសម្ភវវសេន វុត្តំ, ន ឥមស្មិំយេវ ចិត្តេ ផស្សាទិវសេន។ តយោ ច ភវេតិ កាមាទិភវភូតំ វិញ្ញាណំ វិសេសេន, អវិសេសេន ច បញ្ចុបាទានក្ខន្ធេ។
58-120. Niddesavāre pucchādīnaṃ paccekaṃ anekattepi pucchādibhāvena ekattaṃ upanetvā catuparicchedatā vuttā. Cattāro dveti evamādikaṃ saṅkhipitvā saha vā gahaṇaṃ saṅgaho. Ṭhapetvā yevāpanaketi saṅgahetabbe sandhāya vuttaṃ. Te hi visuṃ visuṃ uddiṭṭhattā niddiṭṭhattā ca vippakiṇṇāti saṅgahetabbā honti, na yevāpanakā saṅgahagamaneneva tathā avippakiṇṇattā. Yasmā pana saṅkhārakkhandhapariyāpannā honti, tasmā taṃniddese akhandhabhāvanivāraṇatthaṃ yevāpanātveva vuttāti na yevāpanakā ṭhapetabbāti. Paccayasaṅkhātenāti āhārapaccayasaṅkhātenāti vuttaṃ hoti. Atha vā ‘‘hetu paccayo’’ti etesu dvīsu janako hetu upatthambhako paccayoti evaṃ visesavantesu paccayasaṅkhātena. Yathā hi kabaḷīkārāhāro ojaṭṭhamakarūpāharaṇena rūpakāyaṃ upatthambheti, evamimepi vedanādiāharaṇena nāmakāyanti. Tathā ca hontīti sādhāraṇe sahajātādipaccaye sandhāyāha. Aññathā cāti aññena ca ekenākārena paccayā hontiyevāti āhārāti vuccantīti attho. Tasmā āharaṇakiccarahitānaṃ hetuadhipatiādīnaṃ natthi āhārabhāvappasaṅgo. Tisso ca vedanā āharatītiādi yathāsambhavavasena vuttaṃ, na imasmiṃyeva citte phassādivasena. Tayo ca bhaveti kāmādibhavabhūtaṃ viññāṇaṃ visesena, avisesena ca pañcupādānakkhandhe.
អារម្មណំ ឧបគន្ត្វា និជ្ឈាយនំ ចិន្តនំ ឧបនិជ្ឈាយនំ។ ហេត្វដ្ឋេនាតិ ឧបាយត្ថេន, ន មូលត្ថេន។ បុព្ពភាគេ គតោ បដិបន្នោ នានាក្ខណិកោ អដ្ឋង្គិកោ មគ្គោ លោកុត្តរក្ខណេវ សហ បវត្តោ យថាគតមគ្គោតិ វុត្តោ។ វិបស្សនាក្ខណតោ បុព្ពេវ កាយកម្មាទីនំ សុបរិសុទ្ធតាយ អដ្ឋង្គិកមគ្គុបនិស្សយស្ស ‘‘អរិយោ អដ្ឋង្គិកោ មគ្គោ ភាវនាបារិបូរិំ គច្ឆតី’’តិ (ម. និ. ៣.៤៣១) ឯវំ វុត្តេន បរិយាយេន បុព្ពភាគមគ្គស្ស អដ្ឋង្គិកតា យថាគតវចនេន ទីបិតា, ន ឯកក្ខណេ អដ្ឋន្នំ អង្គានំ សព្ភាវាតិ ឯវមស្សបិ បរិយាយទេសនតា វេទិតព្ពា។ វិជាននមេវ ចិត្តវិចិត្តតាតិ ‘‘ចិត្តវិចិត្តដ្ឋេន ឯកោវ ធម្មោ វិញ្ញាណក្ខន្ធោ’’តិ អាហ។ ចត្តារោ ខន្ធា ហោន្តីតិអាទីសុ វេទនាក្ខន្ធាទីនំ សង្គហេ កតេបិ បុន ‘‘ឯកោ វេទនាក្ខន្ធោ ហោតី’’តិអាទិវចនំ ន អនេកេ វេទនាក្ខន្ធាទយោ ជាតិនិទ្ទេសេន ឥធ វុត្តាតិ ទស្សនត្ថំ។ ឥន្ទ្រិយេសុ ច ឯកស្ស ជាតិនិទ្ទេសភាវេ បដិក្ខិត្តេ អញ្ញេសំ ឥន្ទ្រិយានំ អាហារាទីនញ្ច តប្បដិក្ខេបោ កតោ ហោតីតិ បុព្ពង្គមស្ស មនិន្ទ្រិយស្សេវ កតោតិ ទដ្ឋព្ពោ។
Ārammaṇaṃ upagantvā nijjhāyanaṃ cintanaṃ upanijjhāyanaṃ. Hetvaṭṭhenāti upāyatthena, na mūlatthena. Pubbabhāge gato paṭipanno nānākkhaṇiko aṭṭhaṅgiko maggo lokuttarakkhaṇeva saha pavatto yathāgatamaggoti vutto. Vipassanākkhaṇato pubbeva kāyakammādīnaṃ suparisuddhatāya aṭṭhaṅgikamaggupanissayassa ‘‘ariyo aṭṭhaṅgiko maggo bhāvanāpāripūriṃ gacchatī’’ti (ma. ni. 3.431) evaṃ vuttena pariyāyena pubbabhāgamaggassa aṭṭhaṅgikatā yathāgatavacanena dīpitā, na ekakkhaṇe aṭṭhannaṃ aṅgānaṃ sabbhāvāti evamassapi pariyāyadesanatā veditabbā. Vijānanameva cittavicittatāti ‘‘cittavicittaṭṭhena ekova dhammo viññāṇakkhandho’’ti āha. Cattāro khandhā hontītiādīsu vedanākkhandhādīnaṃ saṅgahe katepi puna ‘‘eko vedanākkhandho hotī’’tiādivacanaṃ na aneke vedanākkhandhādayo jātiniddesena idha vuttāti dassanatthaṃ. Indriyesu ca ekassa jātiniddesabhāve paṭikkhitte aññesaṃ indriyānaṃ āhārādīnañca tappaṭikkhepo kato hotīti pubbaṅgamassa manindriyasseva katoti daṭṭhabbo.
កោដ្ឋាសវារវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Koṭṭhāsavāravaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / អភិធម្មបិដក • Abhidhammapiṭaka / ធម្មសង្គណីបាឡិ • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / កាមាវចរកុសលំ • Kāmāvacarakusalaṃ
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / អភិធម្មបិដក (អដ្ឋកថា) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / ធម្មសង្គណិ-អដ្ឋកថា • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā / កោដ្ឋាសវារោ • Koṭṭhāsavāro
ដីកា • Tīkā / អភិធម្មបិដក (ដីកា) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ធម្មសង្គណី-អនុដីកា • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā / កោដ្ឋាសវារកថាវណ្ណនា • Koṭṭhāsavārakathāvaṇṇanā
