| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / ධම්‌මසඞ්‌ගණී-මූලටීකා • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā |
කොට්‌ඨාසවාරවණ්‌ණනා
Koṭṭhāsavāravaṇṇanā
58-120. නිද්‌දෙසවාරෙ පුච්‌ඡාදීනං පච්‌චෙකං අනෙකත්‌තෙපි පුච්‌ඡාදිභාවෙන එකත්‌තං උපනෙත්‌වා චතුපරිච්‌ඡෙදතා වුත්‌තා. චත්‌තාරො ද්‌වෙති එවමාදිකං සඞ්‌ඛිපිත්‌වා සහ වා ගහණං සඞ්‌ගහො. ඨපෙත්‌වා යෙවාපනකෙති සඞ්‌ගහෙතබ්‌බෙ සන්‌ධාය වුත්‌තං. තෙ හි විසුං විසුං උද්‌දිට්‌ඨත්‌තා නිද්‌දිට්‌ඨත්‌තා ච විප්‌පකිණ්‌ණාති සඞ්‌ගහෙතබ්‌බා හොන්‌ති, න යෙවාපනකා සඞ්‌ගහගමනෙනෙව තථා අවිප්‌පකිණ්‌ණත්‌තා. යස්‌මා පන සඞ්‌ඛාරක්‌ඛන්‌ධපරියාපන්‌නා හොන්‌ති, තස්‌මා තංනිද්‌දෙසෙ අඛන්‌ධභාවනිවාරණත්‌ථං යෙවාපනාත්‌වෙව වුත්‌තාති න යෙවාපනකා ඨපෙතබ්‌බාති. පච්‌චයසඞ්‌ඛාතෙනාති ආහාරපච්‌චයසඞ්‌ඛාතෙනාති වුත්‌තං හොති. අථ වා ‘‘හෙතු පච්‌චයො’’ති එතෙසු ද්‌වීසු ජනකො හෙතු උපත්‌ථම්‌භකො පච්‌චයොති එවං විසෙසවන්‌තෙසු පච්‌චයසඞ්‌ඛාතෙන. යථා හි කබළීකාරාහාරො ඔජට්‌ඨමකරූපාහරණෙන රූපකායං උපත්‌ථම්‌භෙති, එවමිමෙපි වෙදනාදිආහරණෙන නාමකායන්‌ති. තථා ච හොන්‌තීති සාධාරණෙ සහජාතාදිපච්‌චයෙ සන්‌ධායාහ. අඤ්‌ඤථා චාති අඤ්‌ඤෙන ච එකෙනාකාරෙන පච්‌චයා හොන්‌තියෙවාති ආහාරාති වුච්‌චන්‌තීති අත්‌ථො. තස්‌මා ආහරණකිච්‌චරහිතානං හෙතුඅධිපතිආදීනං නත්‌ථි ආහාරභාවප්‌පසඞ්‌ගො. තිස්‌සො ච වෙදනා ආහරතීතිආදි යථාසම්‌භවවසෙන වුත්‌තං, න ඉමස්‌මිංයෙව චිත්‌තෙ ඵස්‌සාදිවසෙන. තයො ච භවෙති කාමාදිභවභූතං විඤ්‌ඤාණං විසෙසෙන, අවිසෙසෙන ච පඤ්‌චුපාදානක්‌ඛන්‌ධෙ.
58-120. Niddesavāre pucchādīnaṃ paccekaṃ anekattepi pucchādibhāvena ekattaṃ upanetvā catuparicchedatā vuttā. Cattāro dveti evamādikaṃ saṅkhipitvā saha vā gahaṇaṃ saṅgaho. Ṭhapetvā yevāpanaketi saṅgahetabbe sandhāya vuttaṃ. Te hi visuṃ visuṃ uddiṭṭhattā niddiṭṭhattā ca vippakiṇṇāti saṅgahetabbā honti, na yevāpanakā saṅgahagamaneneva tathā avippakiṇṇattā. Yasmā pana saṅkhārakkhandhapariyāpannā honti, tasmā taṃniddese akhandhabhāvanivāraṇatthaṃ yevāpanātveva vuttāti na yevāpanakā ṭhapetabbāti. Paccayasaṅkhātenāti āhārapaccayasaṅkhātenāti vuttaṃ hoti. Atha vā ‘‘hetu paccayo’’ti etesu dvīsu janako hetu upatthambhako paccayoti evaṃ visesavantesu paccayasaṅkhātena. Yathā hi kabaḷīkārāhāro ojaṭṭhamakarūpāharaṇena rūpakāyaṃ upatthambheti, evamimepi vedanādiāharaṇena nāmakāyanti. Tathā ca hontīti sādhāraṇe sahajātādipaccaye sandhāyāha. Aññathā cāti aññena ca ekenākārena paccayā hontiyevāti āhārāti vuccantīti attho. Tasmā āharaṇakiccarahitānaṃ hetuadhipatiādīnaṃ natthi āhārabhāvappasaṅgo. Tisso ca vedanā āharatītiādi yathāsambhavavasena vuttaṃ, na imasmiṃyeva citte phassādivasena. Tayo ca bhaveti kāmādibhavabhūtaṃ viññāṇaṃ visesena, avisesena ca pañcupādānakkhandhe.
ආරම්‌මණං උපගන්‌ත්‌වා නිජ්‌ඣායනං චින්‌තනං උපනිජ්‌ඣායනං. හෙත්‌වට්‌ඨෙනාති උපායත්‌ථෙන, න මූලත්‌ථෙන. පුබ්‌බභාගෙ ගතො පටිපන්‌නො නානාක්‌ඛණිකො අට්‌ඨඞ්‌ගිකො මග්‌ගො ලොකුත්‌තරක්‌ඛණෙව සහ පවත්‌තො යථාගතමග්‌ගොති වුත්‌තො. විපස්‌සනාක්‌ඛණතො පුබ්‌බෙව කායකම්‌මාදීනං සුපරිසුද්‌ධතාය අට්‌ඨඞ්‌ගිකමග්‌ගුපනිස්‌සයස්‌ස ‘‘අරියො අට්‌ඨඞ්‌ගිකො මග්‌ගො භාවනාපාරිපූරිං ගච්‌ඡතී’’ති (ම. නි. 3.431) එවං වුත්‌තෙන පරියායෙන පුබ්‌බභාගමග්‌ගස්‌ස අට්‌ඨඞ්‌ගිකතා යථාගතවචනෙන දීපිතා, න එකක්‌ඛණෙ අට්‌ඨන්‌නං අඞ්‌ගානං සබ්‌භාවාති එවමස්‌සපි පරියායදෙසනතා වෙදිතබ්‌බා. විජානනමෙව චිත්‌තවිචිත්‌තතාති ‘‘චිත්‌තවිචිත්‌තට්‌ඨෙන එකොව ධම්‌මො විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො’’ති ආහ. චත්‌තාරො ඛන්‌ධා හොන්‌තීතිආදීසු වෙදනාක්‌ඛන්‌ධාදීනං සඞ්‌ගහෙ කතෙපි පුන ‘‘එකො වෙදනාක්‌ඛන්‌ධො හොතී’’තිආදිවචනං න අනෙකෙ වෙදනාක්‌ඛන්‌ධාදයො ජාතිනිද්‌දෙසෙන ඉධ වුත්‌තාති දස්‌සනත්‌ථං. ඉන්‌ද්‍රියෙසු ච එකස්‌ස ජාතිනිද්‌දෙසභාවෙ පටික්‌ඛිත්‌තෙ අඤ්‌ඤෙසං ඉන්‌ද්‍රියානං ආහාරාදීනඤ්‌ච තප්‌පටික්‌ඛෙපො කතො හොතීති පුබ්‌බඞ්‌ගමස්‌ස මනින්‌ද්‍රියස්‌සෙව කතොති දට්‌ඨබ්‌බො.
Ārammaṇaṃ upagantvā nijjhāyanaṃ cintanaṃ upanijjhāyanaṃ. Hetvaṭṭhenāti upāyatthena, na mūlatthena. Pubbabhāge gato paṭipanno nānākkhaṇiko aṭṭhaṅgiko maggo lokuttarakkhaṇeva saha pavatto yathāgatamaggoti vutto. Vipassanākkhaṇato pubbeva kāyakammādīnaṃ suparisuddhatāya aṭṭhaṅgikamaggupanissayassa ‘‘ariyo aṭṭhaṅgiko maggo bhāvanāpāripūriṃ gacchatī’’ti (ma. ni. 3.431) evaṃ vuttena pariyāyena pubbabhāgamaggassa aṭṭhaṅgikatā yathāgatavacanena dīpitā, na ekakkhaṇe aṭṭhannaṃ aṅgānaṃ sabbhāvāti evamassapi pariyāyadesanatā veditabbā. Vijānanameva cittavicittatāti ‘‘cittavicittaṭṭhena ekova dhammo viññāṇakkhandho’’ti āha. Cattāro khandhā hontītiādīsu vedanākkhandhādīnaṃ saṅgahe katepi puna ‘‘eko vedanākkhandho hotī’’tiādivacanaṃ na aneke vedanākkhandhādayo jātiniddesena idha vuttāti dassanatthaṃ. Indriyesu ca ekassa jātiniddesabhāve paṭikkhitte aññesaṃ indriyānaṃ āhārādīnañca tappaṭikkhepo kato hotīti pubbaṅgamassa manindriyasseva katoti daṭṭhabbo.
කොට්‌ඨාසවාරවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Koṭṭhāsavāravaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / අභිධම්‌මපිටක • Abhidhammapiṭaka / ධම්‌මසඞ්‌ගණීපාළි • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / කාමාවචරකුසලං • Kāmāvacarakusalaṃ
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / අභිධම්‌මපිටක (අට්‌ඨකථා) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / ධම්‌මසඞ්‌ගණි-අට්‌ඨකථා • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā / කොට්‌ඨාසවාරො • Koṭṭhāsavāro
ටීකා • Tīkā / අභිධම්‌මපිටක (ටීකා) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ධම්‌මසඞ්‌ගණී-අනුටීකා • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā / කොට්‌ඨාසවාරකථාවණ්‌ණනා • Koṭṭhāsavārakathāvaṇṇanā
