| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਧਮ੍ਮਸਙ੍ਗਣੀ-ਮੂਲਟੀਕਾ • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā |
ਕੋਟ੍ਠਾਸવਾਰવਣ੍ਣਨਾ
Koṭṭhāsavāravaṇṇanā
੫੮-੧੨੦. ਨਿਦ੍ਦੇਸવਾਰੇ ਪੁਚ੍ਛਾਦੀਨਂ ਪਚ੍ਚੇਕਂ ਅਨੇਕਤ੍ਤੇਪਿ ਪੁਚ੍ਛਾਦਿਭਾવੇਨ ਏਕਤ੍ਤਂ ਉਪਨੇਤ੍વਾ ਚਤੁਪਰਿਚ੍ਛੇਦਤਾ વੁਤ੍ਤਾ। ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਦ੍વੇਤਿ ਏવਮਾਦਿਕਂ ਸਙ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਸਹ વਾ ਗਹਣਂ ਸਙ੍ਗਹੋ। ਠਪੇਤ੍વਾ ਯੇવਾਪਨਕੇਤਿ ਸਙ੍ਗਹੇਤਬ੍ਬੇ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ। ਤੇ ਹਿ વਿਸੁਂ વਿਸੁਂ ਉਦ੍ਦਿਟ੍ਠਤ੍ਤਾ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠਤ੍ਤਾ ਚ વਿਪ੍ਪਕਿਣ੍ਣਾਤਿ ਸਙ੍ਗਹੇਤਬ੍ਬਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਨ ਯੇવਾਪਨਕਾ ਸਙ੍ਗਹਗਮਨੇਨੇવ ਤਥਾ ਅવਿਪ੍ਪਕਿਣ੍ਣਤ੍ਤਾ। ਯਸ੍ਮਾ ਪਨ ਸਙ੍ਖਾਰਕ੍ਖਨ੍ਧਪਰਿਯਾਪਨ੍ਨਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਤਂਨਿਦ੍ਦੇਸੇ ਅਖਨ੍ਧਭਾવਨਿવਾਰਣਤ੍ਥਂ ਯੇવਾਪਨਾਤ੍વੇવ વੁਤ੍ਤਾਤਿ ਨ ਯੇવਾਪਨਕਾ ਠਪੇਤਬ੍ਬਾਤਿ। ਪਚ੍ਚਯਸਙ੍ਖਾਤੇਨਾਤਿ ਆਹਾਰਪਚ੍ਚਯਸਙ੍ਖਾਤੇਨਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਅਥ વਾ ‘‘ਹੇਤੁ ਪਚ੍ਚਯੋ’’ਤਿ ਏਤੇਸੁ ਦ੍વੀਸੁ ਜਨਕੋ ਹੇਤੁ ਉਪਤ੍ਥਮ੍ਭਕੋ ਪਚ੍ਚਯੋਤਿ ਏવਂ વਿਸੇਸવਨ੍ਤੇਸੁ ਪਚ੍ਚਯਸਙ੍ਖਾਤੇਨ। ਯਥਾ ਹਿ ਕਬਲ਼ੀਕਾਰਾਹਾਰੋ ਓਜਟ੍ਠਮਕਰੂਪਾਹਰਣੇਨ ਰੂਪਕਾਯਂ ਉਪਤ੍ਥਮ੍ਭੇਤਿ, ਏવਮਿਮੇਪਿ વੇਦਨਾਦਿਆਹਰਣੇਨ ਨਾਮਕਾਯਨ੍ਤਿ। ਤਥਾ ਚ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ ਸਾਧਾਰਣੇ ਸਹਜਾਤਾਦਿਪਚ੍ਚਯੇ ਸਨ੍ਧਾਯਾਹ। ਅਞ੍ਞਥਾ ਚਾਤਿ ਅਞ੍ਞੇਨ ਚ ਏਕੇਨਾਕਾਰੇਨ ਪਚ੍ਚਯਾ ਹੋਨ੍ਤਿਯੇવਾਤਿ ਆਹਾਰਾਤਿ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤਸ੍ਮਾ ਆਹਰਣਕਿਚ੍ਚਰਹਿਤਾਨਂ ਹੇਤੁਅਧਿਪਤਿਆਦੀਨਂ ਨਤ੍ਥਿ ਆਹਾਰਭਾવਪ੍ਪਸਙ੍ਗੋ। ਤਿਸ੍ਸੋ ਚ વੇਦਨਾ ਆਹਰਤੀਤਿਆਦਿ ਯਥਾਸਮ੍ਭવવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਂ, ਨ ਇਮਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਚਿਤ੍ਤੇ ਫਸ੍ਸਾਦਿવਸੇਨ। ਤਯੋ ਚ ਭવੇਤਿ ਕਾਮਾਦਿਭવਭੂਤਂ વਿਞ੍ਞਾਣਂ વਿਸੇਸੇਨ, ਅવਿਸੇਸੇਨ ਚ ਪਞ੍ਚੁਪਾਦਾਨਕ੍ਖਨ੍ਧੇ।
58-120. Niddesavāre pucchādīnaṃ paccekaṃ anekattepi pucchādibhāvena ekattaṃ upanetvā catuparicchedatā vuttā. Cattāro dveti evamādikaṃ saṅkhipitvā saha vā gahaṇaṃ saṅgaho. Ṭhapetvā yevāpanaketi saṅgahetabbe sandhāya vuttaṃ. Te hi visuṃ visuṃ uddiṭṭhattā niddiṭṭhattā ca vippakiṇṇāti saṅgahetabbā honti, na yevāpanakā saṅgahagamaneneva tathā avippakiṇṇattā. Yasmā pana saṅkhārakkhandhapariyāpannā honti, tasmā taṃniddese akhandhabhāvanivāraṇatthaṃ yevāpanātveva vuttāti na yevāpanakā ṭhapetabbāti. Paccayasaṅkhātenāti āhārapaccayasaṅkhātenāti vuttaṃ hoti. Atha vā ‘‘hetu paccayo’’ti etesu dvīsu janako hetu upatthambhako paccayoti evaṃ visesavantesu paccayasaṅkhātena. Yathā hi kabaḷīkārāhāro ojaṭṭhamakarūpāharaṇena rūpakāyaṃ upatthambheti, evamimepi vedanādiāharaṇena nāmakāyanti. Tathā ca hontīti sādhāraṇe sahajātādipaccaye sandhāyāha. Aññathā cāti aññena ca ekenākārena paccayā hontiyevāti āhārāti vuccantīti attho. Tasmā āharaṇakiccarahitānaṃ hetuadhipatiādīnaṃ natthi āhārabhāvappasaṅgo. Tisso ca vedanā āharatītiādi yathāsambhavavasena vuttaṃ, na imasmiṃyeva citte phassādivasena. Tayo ca bhaveti kāmādibhavabhūtaṃ viññāṇaṃ visesena, avisesena ca pañcupādānakkhandhe.
ਆਰਮ੍ਮਣਂ ਉਪਗਨ੍ਤ੍વਾ ਨਿਜ੍ਝਾਯਨਂ ਚਿਨ੍ਤਨਂ ਉਪਨਿਜ੍ਝਾਯਨਂ। ਹੇਤ੍વਟ੍ਠੇਨਾਤਿ ਉਪਾਯਤ੍ਥੇਨ, ਨ ਮੂਲਤ੍ਥੇਨ। ਪੁਬ੍ਬਭਾਗੇ ਗਤੋ ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ ਨਾਨਾਕ੍ਖਣਿਕੋ ਅਟ੍ਠਙ੍ਗਿਕੋ ਮਗ੍ਗੋ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਕ੍ਖਣੇવ ਸਹ ਪવਤ੍ਤੋ ਯਥਾਗਤਮਗ੍ਗੋਤਿ વੁਤ੍ਤੋ। વਿਪਸ੍ਸਨਾਕ੍ਖਣਤੋ ਪੁਬ੍ਬੇવ ਕਾਯਕਮ੍ਮਾਦੀਨਂ ਸੁਪਰਿਸੁਦ੍ਧਤਾਯ ਅਟ੍ਠਙ੍ਗਿਕਮਗ੍ਗੁਪਨਿਸ੍ਸਯਸ੍ਸ ‘‘ਅਰਿਯੋ ਅਟ੍ਠਙ੍ਗਿਕੋ ਮਗ੍ਗੋ ਭਾવਨਾਪਾਰਿਪੂਰਿਂ ਗਚ੍ਛਤੀ’’ਤਿ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੩.੪੩੧) ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇਨ ਪਰਿਯਾਯੇਨ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗਮਗ੍ਗਸ੍ਸ ਅਟ੍ਠਙ੍ਗਿਕਤਾ ਯਥਾਗਤવਚਨੇਨ ਦੀਪਿਤਾ, ਨ ਏਕਕ੍ਖਣੇ ਅਟ੍ਠਨ੍ਨਂ ਅਙ੍ਗਾਨਂ ਸਬ੍ਭਾવਾਤਿ ਏવਮਸ੍ਸਪਿ ਪਰਿਯਾਯਦੇਸਨਤਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। વਿਜਾਨਨਮੇવ ਚਿਤ੍ਤવਿਚਿਤ੍ਤਤਾਤਿ ‘‘ਚਿਤ੍ਤવਿਚਿਤ੍ਤਟ੍ਠੇਨ ਏਕੋવ ਧਮ੍ਮੋ વਿਞ੍ਞਾਣਕ੍ਖਨ੍ਧੋ’’ਤਿ ਆਹ। ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਖਨ੍ਧਾ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿਆਦੀਸੁ વੇਦਨਾਕ੍ਖਨ੍ਧਾਦੀਨਂ ਸਙ੍ਗਹੇ ਕਤੇਪਿ ਪੁਨ ‘‘ਏਕੋ વੇਦਨਾਕ੍ਖਨ੍ਧੋ ਹੋਤੀ’’ਤਿਆਦਿવਚਨਂ ਨ ਅਨੇਕੇ વੇਦਨਾਕ੍ਖਨ੍ਧਾਦਯੋ ਜਾਤਿਨਿਦ੍ਦੇਸੇਨ ਇਧ વੁਤ੍ਤਾਤਿ ਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ। ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਸੁ ਚ ਏਕਸ੍ਸ ਜਾਤਿਨਿਦ੍ਦੇਸਭਾવੇ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੇ ਅਞ੍ਞੇਸਂ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਂ ਆਹਾਰਾਦੀਨਞ੍ਚ ਤਪ੍ਪਟਿਕ੍ਖੇਪੋ ਕਤੋ ਹੋਤੀਤਿ ਪੁਬ੍ਬਙ੍ਗਮਸ੍ਸ ਮਨਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸ੍ਸੇવ ਕਤੋਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ।
Ārammaṇaṃ upagantvā nijjhāyanaṃ cintanaṃ upanijjhāyanaṃ. Hetvaṭṭhenāti upāyatthena, na mūlatthena. Pubbabhāge gato paṭipanno nānākkhaṇiko aṭṭhaṅgiko maggo lokuttarakkhaṇeva saha pavatto yathāgatamaggoti vutto. Vipassanākkhaṇato pubbeva kāyakammādīnaṃ suparisuddhatāya aṭṭhaṅgikamaggupanissayassa ‘‘ariyo aṭṭhaṅgiko maggo bhāvanāpāripūriṃ gacchatī’’ti (ma. ni. 3.431) evaṃ vuttena pariyāyena pubbabhāgamaggassa aṭṭhaṅgikatā yathāgatavacanena dīpitā, na ekakkhaṇe aṭṭhannaṃ aṅgānaṃ sabbhāvāti evamassapi pariyāyadesanatā veditabbā. Vijānanameva cittavicittatāti ‘‘cittavicittaṭṭhena ekova dhammo viññāṇakkhandho’’ti āha. Cattāro khandhā hontītiādīsu vedanākkhandhādīnaṃ saṅgahe katepi puna ‘‘eko vedanākkhandho hotī’’tiādivacanaṃ na aneke vedanākkhandhādayo jātiniddesena idha vuttāti dassanatthaṃ. Indriyesu ca ekassa jātiniddesabhāve paṭikkhitte aññesaṃ indriyānaṃ āhārādīnañca tappaṭikkhepo kato hotīti pubbaṅgamassa manindriyasseva katoti daṭṭhabbo.
ਕੋਟ੍ਠਾਸવਾਰવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Koṭṭhāsavāravaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕ • Abhidhammapiṭaka / ਧਮ੍ਮਸਙ੍ਗਣੀਪਾਲ਼ਿ • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / ਕਾਮਾવਚਰਕੁਸਲਂ • Kāmāvacarakusalaṃ
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਧਮ੍ਮਸਙ੍ਗਣਿ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā / ਕੋਟ੍ਠਾਸવਾਰੋ • Koṭṭhāsavāro
ਟੀਕਾ • Tīkā / ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ਧਮ੍ਮਸਙ੍ਗਣੀ-ਅਨੁਟੀਕਾ • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā / ਕੋਟ੍ਠਾਸવਾਰਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ • Koṭṭhāsavārakathāvaṇṇanā
