Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / ధమ్మసఙ్గణి-అట్ఠకథా • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā |
కోట్ఠాసవారో
Koṭṭhāsavāro
౫౮-౧౨౦. ఇదాని తస్మిం ఖో పన సమయే చత్తారో ఖన్ధా హోన్తీతి సఙ్గహవారో ఆరద్ధో. సో ఉద్దేసనిద్దేసపటినిద్దేసానం వసేన తివిధో హోతి. తత్థ ‘తస్మిం ఖో పన సమయే చత్తారో ఖన్ధా’తి ఏవమాదికో ఉద్దేసో. కతమే తస్మిం సమయే చత్తారో ఖన్ధా’తిఆదికో నిద్దేసో. కతమో తస్మిం సమయే వేదనాక్ఖన్ధోతిఆదికో పటినిద్దేసోతి వేదితబ్బో.
58-120. Idāni tasmiṃ kho pana samaye cattāro khandhā hontīti saṅgahavāro āraddho. So uddesaniddesapaṭiniddesānaṃ vasena tividho hoti. Tattha ‘tasmiṃ kho pana samaye cattāro khandhā’ti evamādiko uddeso. Katame tasmiṃ samaye cattāro khandhā’tiādiko niddeso. Katamo tasmiṃ samaye vedanākkhandhotiādiko paṭiniddesoti veditabbo.
తత్థ ఉద్దేసవారే చత్తారో ఖన్ధాతిఆదయో తేవీసతి కోట్ఠాసా హోన్తి. తేసం ఏవమత్థో వేదితబ్బో – యస్మిం సమయే కామావచరం పఠమం మహాకుసలచిత్తం ఉప్పజ్జతి, యే తస్మిం సమయే చిత్తఙ్గవసేన ఉప్పన్నా, ఠపేత్వా యేవాపనకే, పాళిఆరుళ్హా అతిరేకపణ్ణాసధమ్మా, తే సబ్బేపి సఙ్గయ్హమానా రాసట్ఠేన చత్తారోవ ఖన్ధా హోన్తి . హేట్ఠా వుత్తేన ఆయతనట్ఠేన ద్వే ఆయతనాని హోన్తి. సభావట్ఠేన సుఞ్ఞతట్ఠేన నిస్సత్తట్ఠేన ద్వేవ ధాతుయో హోన్తి. పచ్చయసఙ్ఖాతేన ఆహారట్ఠేన తయోవేత్థ ధమ్మా ఆహారా హోన్తి. అవసేసా నో ఆహారా.
Tattha uddesavāre cattāro khandhātiādayo tevīsati koṭṭhāsā honti. Tesaṃ evamattho veditabbo – yasmiṃ samaye kāmāvacaraṃ paṭhamaṃ mahākusalacittaṃ uppajjati, ye tasmiṃ samaye cittaṅgavasena uppannā, ṭhapetvā yevāpanake, pāḷiāruḷhā atirekapaṇṇāsadhammā, te sabbepi saṅgayhamānā rāsaṭṭhena cattārova khandhā honti . Heṭṭhā vuttena āyatanaṭṭhena dve āyatanāni honti. Sabhāvaṭṭhena suññataṭṭhena nissattaṭṭhena dveva dhātuyo honti. Paccayasaṅkhātena āhāraṭṭhena tayovettha dhammā āhārā honti. Avasesā no āhārā.
‘కిం పనేతే అఞ్ఞమఞ్ఞం వా తంసముట్ఠానరూపస్స వా పచ్చయా న హోన్తీ’తి? ‘నో న హోన్తి. ఇమే పన తథా చ హోన్తి, అఞ్ఞథా చాతి సమానేపి పచ్చయత్తే అతిరేకపచ్చయా హోన్తి, తస్మా ఆహారాతి వుత్తా. కథం? ఏతేసు హి ఫస్సాహారో, యేసం ధమ్మానం అవసేసా చిత్తచేతసికా పచ్చయా హోన్తి, తేసఞ్చ పచ్చయో హోతి, తిస్సో చ వేదనా ఆహరతి. మనోసఞ్చేతనాహారో తేసఞ్చ పచ్చయో హోతి తయో చ భవే ఆహరతి. విఞ్ఞాణాహారో తేసఞ్చ పచ్చయో హోతి పటిసన్ధినామరూపఞ్చ ఆహరతీ’తి. ‘నను చ సో విపాకోవ ఇదం పన కుసలవిఞ్ఞాణ’న్తి? ‘కిఞ్చాపి కుసలవిఞ్ఞాణం, తంసరిక్ఖతాయ పన విఞ్ఞాణాహారో’త్వేవ వుత్తం. ఉపత్థమ్భకట్ఠేన వా ఇమే తయో ఆహారాతి వుత్తా. ఇమే హి సమ్పయుత్తధమ్మానం, కబళీకారాహారో వియ రూపకాయస్స, ఉపత్థమ్భకపచ్చయా హోన్తి. తేనేవ వుత్తం – ‘‘అరూపినో ఆహారా సమ్పయుత్తకానం ధమ్మానం తంసముట్ఠానానఞ్చ రూపానం ఆహారపచ్చయేన పచ్చయో’’తి (పట్ఠా॰ ౧.౧.౧౫).
‘Kiṃ panete aññamaññaṃ vā taṃsamuṭṭhānarūpassa vā paccayā na hontī’ti? ‘No na honti. Ime pana tathā ca honti, aññathā cāti samānepi paccayatte atirekapaccayā honti, tasmā āhārāti vuttā. Kathaṃ? Etesu hi phassāhāro, yesaṃ dhammānaṃ avasesā cittacetasikā paccayā honti, tesañca paccayo hoti, tisso ca vedanā āharati. Manosañcetanāhāro tesañca paccayo hoti tayo ca bhave āharati. Viññāṇāhāro tesañca paccayo hoti paṭisandhināmarūpañca āharatī’ti. ‘Nanu ca so vipākova idaṃ pana kusalaviññāṇa’nti? ‘Kiñcāpi kusalaviññāṇaṃ, taṃsarikkhatāya pana viññāṇāhāro’tveva vuttaṃ. Upatthambhakaṭṭhena vā ime tayo āhārāti vuttā. Ime hi sampayuttadhammānaṃ, kabaḷīkārāhāro viya rūpakāyassa, upatthambhakapaccayā honti. Teneva vuttaṃ – ‘‘arūpino āhārā sampayuttakānaṃ dhammānaṃ taṃsamuṭṭhānānañca rūpānaṃ āhārapaccayena paccayo’’ti (paṭṭhā. 1.1.15).
అపరో నయో – అజ్ఝత్తికసన్తతియా విసేసపచ్చయత్తా కబళీకారాహారో చ ఇమే చ తయో ధమ్మా ఆహారాతి వుత్తా. విసేసపచ్చయో హి కబళీకారాహారభక్ఖానం సత్తానం రూపకాయస్స కబళీకారో ఆహారో; నామకాయే వేదనాయ ఫస్సో, విఞ్ఞాణస్స మనోసఞ్చేతనా, నామరూపస్స విఞ్ఞాణం. యథాహ –
Aparo nayo – ajjhattikasantatiyā visesapaccayattā kabaḷīkārāhāro ca ime ca tayo dhammā āhārāti vuttā. Visesapaccayo hi kabaḷīkārāhārabhakkhānaṃ sattānaṃ rūpakāyassa kabaḷīkāro āhāro; nāmakāye vedanāya phasso, viññāṇassa manosañcetanā, nāmarūpassa viññāṇaṃ. Yathāha –
‘‘సేయ్యథాపి, భిక్ఖవే, అయం కాయో ఆహారట్ఠితికో, ఆహారం పటిచ్చ తిట్ఠతి, అనాహారో నో తిట్ఠతి’’ (సం॰ ని॰ ౫.౧౮౩). తథా ఫస్సపచ్చయా వేదనా, సఙ్ఖారపచ్చయా విఞ్ఞాణం, విఞ్ఞాణపచ్చయా నామరూపన్తి (సం॰ ని॰ ౨.౧).
‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, ayaṃ kāyo āhāraṭṭhitiko, āhāraṃ paṭicca tiṭṭhati, anāhāro no tiṭṭhati’’ (saṃ. ni. 5.183). Tathā phassapaccayā vedanā, saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ, viññāṇapaccayā nāmarūpanti (saṃ. ni. 2.1).
అధిపతియట్ఠేన పన అట్ఠేవ ధమ్మా ఇన్ద్రియాని హోన్తి, న అవసేసా. తేన వుత్తం – అట్ఠిన్ద్రియాని హోన్తీతి. ఉపనిజ్ఝాయనట్ఠేన పఞ్చేవ ధమ్మా ఝానఙ్గాని హోన్తి. తేన వుత్తం – పఞ్చఙ్గికం ఝానం హోతీతి.
Adhipatiyaṭṭhena pana aṭṭheva dhammā indriyāni honti, na avasesā. Tena vuttaṃ – aṭṭhindriyāni hontīti. Upanijjhāyanaṭṭhena pañceva dhammā jhānaṅgāni honti. Tena vuttaṃ – pañcaṅgikaṃ jhānaṃ hotīti.
నియ్యానట్ఠేన చ హేత్వట్ఠేన చ పఞ్చేవ ధమ్మా మగ్గఙ్గాని హోన్తి. తేన వుత్తం – పఞ్చఙ్గికో మగ్గో హోతీతి. కిఞ్చాపి హి అట్ఠఙ్గికో అరియమగ్గో, లోకియచిత్తే పన ఏకక్ఖణే తిస్సో విరతియో న లబ్భన్తి, తస్మా పఞ్చఙ్గికోతి వుత్తో. ‘నను చ ‘‘యథాగతమగ్గోతి ఖో, భిక్ఖు, అరియస్సేతం అట్ఠఙ్గికస్స మగ్గస్స అధివచన’’న్తి (సం॰ ని॰ ౪.౨౪౫) ఇమస్మిం సుత్తే ‘యథేవ లోకుత్తరమగ్గో అట్ఠఙ్గికో, పుబ్బభాగవిపస్సనామగ్గోపి తథేవ అట్ఠఙ్గికో’తి యథాగతవచనేన ఇమస్సత్థస్స దీపితత్తా, లోకియమగ్గేనాపి అట్ఠఙ్గికేన భవితబ్బన్తి? న భవితబ్బం . అయఞ్హి సుత్తన్తికదేసనా నామ పరియాయదేసనా. తేనాహ – ‘‘పుబ్బేవ ఖో పనస్స కాయకమ్మం వచీకమ్మం ఆజీవో సుపరిసుద్ధో హోతీ’’తి (మ॰ ని॰ ౩.౪౩౧). అయం పన నిప్పరియాయదేసనా. లోకియచిత్తస్మిఞ్హి తిస్సో విరతియో ఏకక్ఖణే న లబ్భన్తి, తస్మా ‘పఞ్చఙ్గికో’వ వుత్తోతి.
Niyyānaṭṭhena ca hetvaṭṭhena ca pañceva dhammā maggaṅgāni honti. Tena vuttaṃ – pañcaṅgiko maggo hotīti. Kiñcāpi hi aṭṭhaṅgiko ariyamaggo, lokiyacitte pana ekakkhaṇe tisso viratiyo na labbhanti, tasmā pañcaṅgikoti vutto. ‘Nanu ca ‘‘yathāgatamaggoti kho, bhikkhu, ariyassetaṃ aṭṭhaṅgikassa maggassa adhivacana’’nti (saṃ. ni. 4.245) imasmiṃ sutte ‘yatheva lokuttaramaggo aṭṭhaṅgiko, pubbabhāgavipassanāmaggopi tatheva aṭṭhaṅgiko’ti yathāgatavacanena imassatthassa dīpitattā, lokiyamaggenāpi aṭṭhaṅgikena bhavitabbanti? Na bhavitabbaṃ . Ayañhi suttantikadesanā nāma pariyāyadesanā. Tenāha – ‘‘pubbeva kho panassa kāyakammaṃ vacīkammaṃ ājīvo suparisuddho hotī’’ti (ma. ni. 3.431). Ayaṃ pana nippariyāyadesanā. Lokiyacittasmiñhi tisso viratiyo ekakkhaṇe na labbhanti, tasmā ‘pañcaṅgiko’va vuttoti.
అకమ్పియట్ఠేన పన సత్తేవ ధమ్మా బలాని హోన్తి. మూలట్ఠేన తయోవ ధమ్మా హేతూ. ఫుసనట్ఠేన ఏకోవ ధమ్మో ఫస్సో. వేదయితట్ఠేన ఏకోవ ధమ్మో వేదనా. సఞ్జాననట్ఠేన ఏకోవ ధమ్మో సఞ్ఞా. చేతయనట్ఠేన ఏకోవ ధమ్మో చేతనా. చిత్తవిచిత్తట్ఠేన ఏకోవ ధమ్మో చిత్తం. రాసట్ఠేన చేవ వేదయితట్ఠేన చ ఏకోవ ధమ్మో వేదనాక్ఖన్ధో. రాసట్ఠేన చ సఞ్జాననట్ఠేన చ ఏకోవ ధమ్మో సఞ్ఞాక్ఖన్ధో. రాసట్ఠేన చ అభిసఙ్ఖరణట్ఠేన చ ఏకోవ ధమ్మో సఙ్ఖారక్ఖన్ధో. రాసట్ఠేన చ చిత్తవిచిత్తట్ఠేన చ ఏకోవ ధమ్మో విఞ్ఞాణక్ఖన్ధో. విజాననట్ఠేన చేవ హేట్ఠా వుత్తఆయతనట్ఠేన చ ఏకమేవ మనాయతనం. విజాననట్ఠేన చ అధిపతియట్ఠేన చ ఏకమేవ మనిన్ద్రియం. విజాననట్ఠేన చ సభావసుఞ్ఞతనిస్సత్తట్ఠేన చ ఏకోవ ధమ్మో మనోవిఞ్ఞాణధాతు నామ హోతి, న అవసేసా. ఠపేత్వా పన చిత్తం, యథావుత్తేన అత్థేన అవసేసా సబ్బేపి ధమ్మా ఏకం ధమ్మాయతనమేవ, ఏకా చ ధమ్మధాతుయేవ హోతీతి.
Akampiyaṭṭhena pana satteva dhammā balāni honti. Mūlaṭṭhena tayova dhammā hetū. Phusanaṭṭhena ekova dhammo phasso. Vedayitaṭṭhena ekova dhammo vedanā. Sañjānanaṭṭhena ekova dhammo saññā. Cetayanaṭṭhena ekova dhammo cetanā. Cittavicittaṭṭhena ekova dhammo cittaṃ. Rāsaṭṭhena ceva vedayitaṭṭhena ca ekova dhammo vedanākkhandho. Rāsaṭṭhena ca sañjānanaṭṭhena ca ekova dhammo saññākkhandho. Rāsaṭṭhena ca abhisaṅkharaṇaṭṭhena ca ekova dhammo saṅkhārakkhandho. Rāsaṭṭhena ca cittavicittaṭṭhena ca ekova dhammo viññāṇakkhandho. Vijānanaṭṭhena ceva heṭṭhā vuttaāyatanaṭṭhena ca ekameva manāyatanaṃ. Vijānanaṭṭhena ca adhipatiyaṭṭhena ca ekameva manindriyaṃ. Vijānanaṭṭhena ca sabhāvasuññatanissattaṭṭhena ca ekova dhammo manoviññāṇadhātu nāma hoti, na avasesā. Ṭhapetvā pana cittaṃ, yathāvuttena atthena avasesā sabbepi dhammā ekaṃ dhammāyatanameva, ekā ca dhammadhātuyeva hotīti.
యే వా పన తస్మిం సమయేతి ఇమినా పన అప్పనావారేన ఇధాపి హేట్ఠా వుత్తా యేవాపనకావ సఙ్గహితా. యథా చ ఇధ ఏవం సబ్బత్థ . ఇతో పరఞ్హి ఏత్తకమ్పి న విచారయిస్సామ. నిద్దేసపటినిద్దేసవారేసు హేట్ఠా వుత్తనయేనేవ అత్థో వేదితబ్బోతి.
Ye vā pana tasmiṃ samayeti iminā pana appanāvārena idhāpi heṭṭhā vuttā yevāpanakāva saṅgahitā. Yathā ca idha evaṃ sabbattha . Ito parañhi ettakampi na vicārayissāma. Niddesapaṭiniddesavāresu heṭṭhā vuttanayeneva attho veditabboti.
సఙ్గహవారో నిట్ఠితో.
Saṅgahavāro niṭṭhito.
కోట్ఠాసవారోతిపి ఏతస్సేవ నామం.
Koṭṭhāsavārotipi etasseva nāmaṃ.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / అభిధమ్మపిటక • Abhidhammapiṭaka / ధమ్మసఙ్గణీపాళి • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / కామావచరకుసలం • Kāmāvacarakusalaṃ
టీకా • Tīkā / అభిధమ్మపిటక (టీకా) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ధమ్మసఙ్గణీ-మూలటీకా • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā / కోట్ఠాసవారవణ్ణనా • Koṭṭhāsavāravaṇṇanā
టీకా • Tīkā / అభిధమ్మపిటక (టీకా) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ధమ్మసఙ్గణీ-అనుటీకా • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā / కోట్ఠాసవారకథావణ్ణనా • Koṭṭhāsavārakathāvaṇṇanā