| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / สํยุตฺตนิกาย • Saṃyuttanikāya |
๕. โกฎฺฐิกสุตฺตํ
5. Koṭṭhikasuttaṃ
๒๓๒. เอกํ สมยํ อายสฺมา จ สาริปุโตฺต อายสฺมา จ มหาโกฎฺฐิโก พาราณสิยํ วิหรนฺติ อิสิปตเน มิคทาเยฯ อถ โข อายสฺมา มหาโกฎฺฐิโก สายนฺหสมยํ ปฎิสลฺลานา วุฎฺฐิโต เยนายสฺมา สาริปุโตฺต เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมตา สาริปุเตฺตน สทฺธิํ สโมฺมทิฯ สโมฺมทนียํ กถํ สารณียํ วีติสาเรตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิฯ เอกมนฺตํ นิสิโนฺน โข อายสฺมา มหาโกฎฺฐิโก อายสฺมนฺตํ สาริปุตฺตํ เอตทโวจ –
232. Ekaṃ samayaṃ āyasmā ca sāriputto āyasmā ca mahākoṭṭhiko bārāṇasiyaṃ viharanti isipatane migadāye. Atha kho āyasmā mahākoṭṭhiko sāyanhasamayaṃ paṭisallānā vuṭṭhito yenāyasmā sāriputto tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā āyasmatā sāriputtena saddhiṃ sammodi. Sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho āyasmā mahākoṭṭhiko āyasmantaṃ sāriputtaṃ etadavoca –
‘‘กิํ นุ โข, อาวุโส สาริปุตฺต, จกฺขุ รูปานํ สํโยชนํ, รูปา จกฺขุสฺส สํโยชนํ…เป.… ชิวฺหา รสานํ สํโยชนํ, รสา ชิวฺหาย สํโยชนํ …เป.… มโน ธมฺมานํ สํโยชนํ, ธมฺมา มนสฺส สํโยชน’’นฺติ?
‘‘Kiṃ nu kho, āvuso sāriputta, cakkhu rūpānaṃ saṃyojanaṃ, rūpā cakkhussa saṃyojanaṃ…pe… jivhā rasānaṃ saṃyojanaṃ, rasā jivhāya saṃyojanaṃ …pe… mano dhammānaṃ saṃyojanaṃ, dhammā manassa saṃyojana’’nti?
‘‘น โข, อาวุโส โกฎฺฐิก, จกฺขุ รูปานํ สํโยชนํ, น รูปา จกฺขุสฺส สํโยชนํฯ ยญฺจ ตตฺถ ตทุภยํ ปฎิจฺจ อุปฺปชฺชติ ฉนฺทราโค ตํ ตตฺถ สํโยชนํ…เป.… น ชิวฺหา รสานํ สํโยชนํ, น รสา ชิวฺหาย สํโยชนํฯ ยญฺจ ตตฺถ ตทุภยํ ปฎิจฺจ อุปฺปชฺชติ ฉนฺทราโค ตํ ตตฺถ สํโยชนํ…เป.… น มโน ธมฺมานํ สํโยชนํ, น ธมฺมา มนสฺส สํโยชนํฯ ยญฺจ ตตฺถ ตทุภยํ ปฎิจฺจ อุปฺปชฺชติ ฉนฺทราโค ตํ ตตฺถ สํโยชนํฯ
‘‘Na kho, āvuso koṭṭhika, cakkhu rūpānaṃ saṃyojanaṃ, na rūpā cakkhussa saṃyojanaṃ. Yañca tattha tadubhayaṃ paṭicca uppajjati chandarāgo taṃ tattha saṃyojanaṃ…pe… na jivhā rasānaṃ saṃyojanaṃ, na rasā jivhāya saṃyojanaṃ. Yañca tattha tadubhayaṃ paṭicca uppajjati chandarāgo taṃ tattha saṃyojanaṃ…pe… na mano dhammānaṃ saṃyojanaṃ, na dhammā manassa saṃyojanaṃ. Yañca tattha tadubhayaṃ paṭicca uppajjati chandarāgo taṃ tattha saṃyojanaṃ.
‘‘เสยฺยถาปิ , อาวุโส, กาโฬ จ พลีพโทฺท 1 โอทาโต จ พลีพโทฺท เอเกน ทาเมน วา โยเตฺตน วา สํยุตฺตา อสฺสุฯ โย นุ โข เอวํ วเทยฺย – ‘กาโฬ พลีพโทฺท โอทาตสฺส พลีพทฺทสฺส สํโยชนํ, โอทาโต พลีพโทฺท กาฬสฺส พลีพทฺทสฺส สํโยชน’นฺติ, สมฺมา นุ โข โส วทมาโน วเทยฺยา’’ติ? ‘‘โน เหตํ, อาวุโส’’ฯ ‘‘น โข, อาวุโส, กาโฬ พลีพโทฺท โอทาตสฺส พลีพทฺทสฺส สํโยชนํ, น โอทาโต พลีพโทฺท กาฬสฺส พลีพทฺทสฺส สํโยชนํฯ เยน จ โข เต เอเกน ทาเมน วา โยเตฺตน วา สํยุตฺตา ตํ ตตฺถ สํโยชนํฯ
‘‘Seyyathāpi , āvuso, kāḷo ca balībaddo 2 odāto ca balībaddo ekena dāmena vā yottena vā saṃyuttā assu. Yo nu kho evaṃ vadeyya – ‘kāḷo balībaddo odātassa balībaddassa saṃyojanaṃ, odāto balībaddo kāḷassa balībaddassa saṃyojana’nti, sammā nu kho so vadamāno vadeyyā’’ti? ‘‘No hetaṃ, āvuso’’. ‘‘Na kho, āvuso, kāḷo balībaddo odātassa balībaddassa saṃyojanaṃ, na odāto balībaddo kāḷassa balībaddassa saṃyojanaṃ. Yena ca kho te ekena dāmena vā yottena vā saṃyuttā taṃ tattha saṃyojanaṃ.
‘‘เอวเมว โข, อาวุโส, น จกฺขุ รูปานํ สํโยชนํ, น รูปา จกฺขุสฺส สํโยชนํฯ ยญฺจ ตตฺถ ตทุภยํ ปฎิจฺจ อุปฺปชฺชติ ฉนฺทราโค ตํ ตตฺถ สํโยชนํ…เป.… น ชิวฺหา รสานํ สํโยชนํ…เป.… น มโน ธมฺมานํ สํโยชนํ, น ธมฺมา มนสฺส สํโยชนํฯ ยญฺจ ตตฺถ ตทุภยํ ปฎิจฺจ อุปฺปชฺชติ ฉนฺทราโค, ตํ ตตฺถ สํโยชนํฯ
‘‘Evameva kho, āvuso, na cakkhu rūpānaṃ saṃyojanaṃ, na rūpā cakkhussa saṃyojanaṃ. Yañca tattha tadubhayaṃ paṭicca uppajjati chandarāgo taṃ tattha saṃyojanaṃ…pe… na jivhā rasānaṃ saṃyojanaṃ…pe… na mano dhammānaṃ saṃyojanaṃ, na dhammā manassa saṃyojanaṃ. Yañca tattha tadubhayaṃ paṭicca uppajjati chandarāgo, taṃ tattha saṃyojanaṃ.
‘‘จกฺขุ วา, อาวุโส, รูปานํ สํโยชนํ อภวิสฺส, รูปา วา จกฺขุสฺส สํโยชนํ, นยิทํ พฺรหฺมจริยวาโส ปญฺญาเยถ 3 สมฺมา ทุกฺขกฺขยายฯ ยสฺมา จ โข, อาวุโส, น จกฺขุ รูปานํ สํโยชนํ, น รูปา จกฺขุสฺส สํโยชนํ ; ยญฺจ ตตฺถ ตทุภยํ ปฎิจฺจ อุปฺปชฺชติ ฉนฺทราโค, ตํ ตตฺถ สํโยชนํ, ตสฺมา พฺรหฺมจริยวาโส ปญฺญายติ สมฺมา ทุกฺขกฺขยาย…เป.…ฯ
‘‘Cakkhu vā, āvuso, rūpānaṃ saṃyojanaṃ abhavissa, rūpā vā cakkhussa saṃyojanaṃ, nayidaṃ brahmacariyavāso paññāyetha 4 sammā dukkhakkhayāya. Yasmā ca kho, āvuso, na cakkhu rūpānaṃ saṃyojanaṃ, na rūpā cakkhussa saṃyojanaṃ ; yañca tattha tadubhayaṃ paṭicca uppajjati chandarāgo, taṃ tattha saṃyojanaṃ, tasmā brahmacariyavāso paññāyati sammā dukkhakkhayāya…pe….
‘‘ชิวฺหา, อาวุโส, รสานํ สํโยชนํ อภวิสฺส, รสา วา ชิวฺหาย สํโยชนํ, นยิทํ พฺรหฺมจริยวาโส ปญฺญาเยถ สมฺมา ทุกฺขกฺขยายฯ ยสฺมา จ โข, อาวุโส, น ชิวฺหา รสานํ สํโยชนํ, น รสา ชิวฺหาย สํโยชนํ; ยญฺจ ตตฺถ ตทุภยํ ปฎิจฺจ อุปฺปชฺชติ ฉนฺทราโค, ตํ ตตฺถ สํโยชนํ, ตสฺมา พฺรหฺมจริยวาโส ปญฺญายติ สมฺมา ทุกฺขกฺขยาย…เป.…ฯ
‘‘Jivhā, āvuso, rasānaṃ saṃyojanaṃ abhavissa, rasā vā jivhāya saṃyojanaṃ, nayidaṃ brahmacariyavāso paññāyetha sammā dukkhakkhayāya. Yasmā ca kho, āvuso, na jivhā rasānaṃ saṃyojanaṃ, na rasā jivhāya saṃyojanaṃ; yañca tattha tadubhayaṃ paṭicca uppajjati chandarāgo, taṃ tattha saṃyojanaṃ, tasmā brahmacariyavāso paññāyati sammā dukkhakkhayāya…pe….
‘‘มโน วา, อาวุโส, ธมฺมานํ สํโยชนํ อภวิสฺส, ธมฺมา วา มนสฺส สํโยชนํ, นยิทํ พฺรหฺมจริยวาโส ปญฺญาเยถ สมฺมา ทุกฺขกฺขยายฯ ยสฺมา จ โข, อาวุโส, น มโน ธมฺมานํ สํโยชนํ, น ธมฺมา มนสฺส สํโยชนํ; ยญฺจ ตตฺถ ตทุภยํ ปฎิจฺจ อุปฺปชฺชติ ฉนฺทราโค, ตํ ตตฺถ สํโยชนํ, ตสฺมา พฺรหฺมจริยวาโส ปญฺญายติ สมฺมา ทุกฺขกฺขยายฯ
‘‘Mano vā, āvuso, dhammānaṃ saṃyojanaṃ abhavissa, dhammā vā manassa saṃyojanaṃ, nayidaṃ brahmacariyavāso paññāyetha sammā dukkhakkhayāya. Yasmā ca kho, āvuso, na mano dhammānaṃ saṃyojanaṃ, na dhammā manassa saṃyojanaṃ; yañca tattha tadubhayaṃ paṭicca uppajjati chandarāgo, taṃ tattha saṃyojanaṃ, tasmā brahmacariyavāso paññāyati sammā dukkhakkhayāya.
‘‘อิมินาเปตํ , อาวุโส, ปริยาเยน เวทิตพฺพํ ยถา น จกฺขุ รูปานํ สํโยชนํ, น รูปา จกฺขุสฺส สํโยชนํฯ ยญฺจ ตตฺถ ตทุภยํ ปฎิจฺจ อุปฺปชฺชติ ฉนฺทราโค, ตํ ตตฺถ สํโยชนํ…เป.… น ชิวฺหา รสานํ สํโยชนํ…เป.… น มโน ธมฺมานํ สํโยชนํ, น ธมฺมา มนสฺส สํโยชนํฯ ยญฺจ ตตฺถ ตทุภยํ ปฎิจฺจ อุปฺปชฺชติ ฉนฺทราโค, ตํ ตตฺถ สํโยชนํฯ
‘‘Imināpetaṃ , āvuso, pariyāyena veditabbaṃ yathā na cakkhu rūpānaṃ saṃyojanaṃ, na rūpā cakkhussa saṃyojanaṃ. Yañca tattha tadubhayaṃ paṭicca uppajjati chandarāgo, taṃ tattha saṃyojanaṃ…pe… na jivhā rasānaṃ saṃyojanaṃ…pe… na mano dhammānaṃ saṃyojanaṃ, na dhammā manassa saṃyojanaṃ. Yañca tattha tadubhayaṃ paṭicca uppajjati chandarāgo, taṃ tattha saṃyojanaṃ.
‘‘สํวิชฺชติ โข, อาวุโส, ภควโต จกฺขุฯ ปสฺสติ ภควา จกฺขุนา รูปํฯ ฉนฺทราโค ภควโต นตฺถิฯ สุวิมุตฺตจิโตฺต ภควาฯ สํวิชฺชติ โข, อาวุโส, ภควโต โสตํฯ สุณาติ ภควา โสเตน สทฺทํฯ ฉนฺทราโค ภควโต นตฺถิฯ สุวิมุตฺตจิโตฺต ภควาฯ สํวิชฺชติ โข, อาวุโส, ภควโต ฆานํฯ ฆายติ ภควา ฆาเนน คนฺธํฯ ฉนฺทราโค ภควโต นตฺถิฯ สุวิมุตฺตจิโตฺต ภควาฯ สํวิชฺชติ โข, อาวุโส, ภควโต ชิวฺหาฯ สายติ ภควา ชิวฺหาย รสํฯ ฉนฺทราโค ภควโต นตฺถิฯ สุวิมุตฺตจิโตฺต ภควาฯ สํวิชฺชติ โข, อาวุโส, ภควโต กาโยฯ ผุสติ ภควา กาเยน โผฎฺฐพฺพํฯ ฉนฺทราโค ภควโต นตฺถิฯ สุวิมุตฺตจิโตฺต ภควาฯ สํวิชฺชติ โข, อาวุโส, ภควโต มโนฯ วิชานาติ ภควา มนสา ธมฺมํฯ ฉนฺทราโค ภควโต นตฺถิฯ สุวิมุตฺตจิโตฺต ภควาฯ
‘‘Saṃvijjati kho, āvuso, bhagavato cakkhu. Passati bhagavā cakkhunā rūpaṃ. Chandarāgo bhagavato natthi. Suvimuttacitto bhagavā. Saṃvijjati kho, āvuso, bhagavato sotaṃ. Suṇāti bhagavā sotena saddaṃ. Chandarāgo bhagavato natthi. Suvimuttacitto bhagavā. Saṃvijjati kho, āvuso, bhagavato ghānaṃ. Ghāyati bhagavā ghānena gandhaṃ. Chandarāgo bhagavato natthi. Suvimuttacitto bhagavā. Saṃvijjati kho, āvuso, bhagavato jivhā. Sāyati bhagavā jivhāya rasaṃ. Chandarāgo bhagavato natthi. Suvimuttacitto bhagavā. Saṃvijjati kho, āvuso, bhagavato kāyo. Phusati bhagavā kāyena phoṭṭhabbaṃ. Chandarāgo bhagavato natthi. Suvimuttacitto bhagavā. Saṃvijjati kho, āvuso, bhagavato mano. Vijānāti bhagavā manasā dhammaṃ. Chandarāgo bhagavato natthi. Suvimuttacitto bhagavā.
‘‘อิมินา โข เอตํ, อาวุโส, ปริยาเยน เวทิตพฺพํ ยถา น จกฺขุ รูปานํ สํโยชนํ, น รูปา จกฺขุสฺส สํโยชนํ; ยญฺจ ตตฺถ ตทุภยํ ปฎิจฺจ อุปฺปชฺชติ ฉนฺทราโค, ตํ ตตฺถ สํโยชนํฯ น โสตํ… น ฆานํ… น ชิวฺหา รสานํ สํโยชนํ, น รสา ชิวฺหาย สํโยชนํ; ยญฺจ ตตฺถ ตทุภยํ ปฎิจฺจ อุปฺปชฺชติ ฉนฺทราโค ตํ ตตฺถ สํโยชนํฯ น กาโย… น มโน ธมฺมานํ สํโยชนํ, น ธมฺมา มนสฺส สํโยชนํ; ยญฺจ ตตฺถ ตทุภยํ ปฎิจฺจ อุปฺปชฺชติ ฉนฺทราโค, ตํ ตตฺถ สํโยชน’’นฺติฯ ปญฺจมํฯ
‘‘Iminā kho etaṃ, āvuso, pariyāyena veditabbaṃ yathā na cakkhu rūpānaṃ saṃyojanaṃ, na rūpā cakkhussa saṃyojanaṃ; yañca tattha tadubhayaṃ paṭicca uppajjati chandarāgo, taṃ tattha saṃyojanaṃ. Na sotaṃ… na ghānaṃ… na jivhā rasānaṃ saṃyojanaṃ, na rasā jivhāya saṃyojanaṃ; yañca tattha tadubhayaṃ paṭicca uppajjati chandarāgo taṃ tattha saṃyojanaṃ. Na kāyo… na mano dhammānaṃ saṃyojanaṃ, na dhammā manassa saṃyojanaṃ; yañca tattha tadubhayaṃ paṭicca uppajjati chandarāgo, taṃ tattha saṃyojana’’nti. Pañcamaṃ.
Footnotes:
Related texts:
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / สํยุตฺตนิกาย (อฎฺฐกถา) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ๔-๖. ขีรรุโกฺขปมสุตฺตาทิวณฺณนา • 4-6. Khīrarukkhopamasuttādivaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / สุตฺตปิฎก (ฎีกา) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / สํยุตฺตนิกาย (ฎีกา) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ๔-๖. ขีรรุโกฺขปมสุตฺตาทิวณฺณนา • 4-6. Khīrarukkhopamasuttādivaṇṇanā
