Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / සංයුත්තනිකාය • Saṃyuttanikāya |
5. කොට්ඨිකසුත්තං
5. Koṭṭhikasuttaṃ
232. එකං සමයං ආයස්මා ච සාරිපුත්තො ආයස්මා ච මහාකොට්ඨිකො බාරාණසියං විහරන්ති ඉසිපතනෙ මිගදායෙ. අථ ඛො ආයස්මා මහාකොට්ඨිකො සායන්හසමයං පටිසල්ලානා වුට්ඨිතො යෙනායස්මා සාරිපුත්තො තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා ආයස්මතා සාරිපුත්තෙන සද්ධිං සම්මොදි. සම්මොදනීයං කථං සාරණීයං වීතිසාරෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නො ඛො ආයස්මා මහාකොට්ඨිකො ආයස්මන්තං සාරිපුත්තං එතදවොච –
232. Ekaṃ samayaṃ āyasmā ca sāriputto āyasmā ca mahākoṭṭhiko bārāṇasiyaṃ viharanti isipatane migadāye. Atha kho āyasmā mahākoṭṭhiko sāyanhasamayaṃ paṭisallānā vuṭṭhito yenāyasmā sāriputto tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā āyasmatā sāriputtena saddhiṃ sammodi. Sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho āyasmā mahākoṭṭhiko āyasmantaṃ sāriputtaṃ etadavoca –
‘‘කිං නු ඛො, ආවුසො සාරිපුත්ත, චක්ඛු රූපානං සංයොජනං, රූපා චක්ඛුස්ස සංයොජනං…පෙ.… ජිව්හා රසානං සංයොජනං, රසා ජිව්හාය සංයොජනං …පෙ.… මනො ධම්මානං සංයොජනං, ධම්මා මනස්ස සංයොජන’’න්ති?
‘‘Kiṃ nu kho, āvuso sāriputta, cakkhu rūpānaṃ saṃyojanaṃ, rūpā cakkhussa saṃyojanaṃ…pe… jivhā rasānaṃ saṃyojanaṃ, rasā jivhāya saṃyojanaṃ …pe… mano dhammānaṃ saṃyojanaṃ, dhammā manassa saṃyojana’’nti?
‘‘න ඛො, ආවුසො කොට්ඨික, චක්ඛු රූපානං සංයොජනං, න රූපා චක්ඛුස්ස සංයොජනං. යඤ්ච තත්ථ තදුභයං පටිච්ච උප්පජ්ජති ඡන්දරාගො තං තත්ථ සංයොජනං…පෙ.… න ජිව්හා රසානං සංයොජනං, න රසා ජිව්හාය සංයොජනං. යඤ්ච තත්ථ තදුභයං පටිච්ච උප්පජ්ජති ඡන්දරාගො තං තත්ථ සංයොජනං…පෙ.… න මනො ධම්මානං සංයොජනං, න ධම්මා මනස්ස සංයොජනං. යඤ්ච තත්ථ තදුභයං පටිච්ච උප්පජ්ජති ඡන්දරාගො තං තත්ථ සංයොජනං.
‘‘Na kho, āvuso koṭṭhika, cakkhu rūpānaṃ saṃyojanaṃ, na rūpā cakkhussa saṃyojanaṃ. Yañca tattha tadubhayaṃ paṭicca uppajjati chandarāgo taṃ tattha saṃyojanaṃ…pe… na jivhā rasānaṃ saṃyojanaṃ, na rasā jivhāya saṃyojanaṃ. Yañca tattha tadubhayaṃ paṭicca uppajjati chandarāgo taṃ tattha saṃyojanaṃ…pe… na mano dhammānaṃ saṃyojanaṃ, na dhammā manassa saṃyojanaṃ. Yañca tattha tadubhayaṃ paṭicca uppajjati chandarāgo taṃ tattha saṃyojanaṃ.
‘‘සෙය්යථාපි , ආවුසො, කාළො ච බලීබද්දො 1 ඔදාතො ච බලීබද්දො එකෙන දාමෙන වා යොත්තෙන වා සංයුත්තා අස්සු. යො නු ඛො එවං වදෙය්ය – ‘කාළො බලීබද්දො ඔදාතස්ස බලීබද්දස්ස සංයොජනං, ඔදාතො බලීබද්දො කාළස්ස බලීබද්දස්ස සංයොජන’න්ති, සම්මා නු ඛො සො වදමානො වදෙය්යා’’ති? ‘‘නො හෙතං, ආවුසො’’. ‘‘න ඛො, ආවුසො, කාළො බලීබද්දො ඔදාතස්ස බලීබද්දස්ස සංයොජනං, න ඔදාතො බලීබද්දො කාළස්ස බලීබද්දස්ස සංයොජනං. යෙන ච ඛො තෙ එකෙන දාමෙන වා යොත්තෙන වා සංයුත්තා තං තත්ථ සංයොජනං.
‘‘Seyyathāpi , āvuso, kāḷo ca balībaddo 2 odāto ca balībaddo ekena dāmena vā yottena vā saṃyuttā assu. Yo nu kho evaṃ vadeyya – ‘kāḷo balībaddo odātassa balībaddassa saṃyojanaṃ, odāto balībaddo kāḷassa balībaddassa saṃyojana’nti, sammā nu kho so vadamāno vadeyyā’’ti? ‘‘No hetaṃ, āvuso’’. ‘‘Na kho, āvuso, kāḷo balībaddo odātassa balībaddassa saṃyojanaṃ, na odāto balībaddo kāḷassa balībaddassa saṃyojanaṃ. Yena ca kho te ekena dāmena vā yottena vā saṃyuttā taṃ tattha saṃyojanaṃ.
‘‘එවමෙව ඛො, ආවුසො, න චක්ඛු රූපානං සංයොජනං, න රූපා චක්ඛුස්ස සංයොජනං. යඤ්ච තත්ථ තදුභයං පටිච්ච උප්පජ්ජති ඡන්දරාගො තං තත්ථ සංයොජනං…පෙ.… න ජිව්හා රසානං සංයොජනං…පෙ.… න මනො ධම්මානං සංයොජනං, න ධම්මා මනස්ස සංයොජනං. යඤ්ච තත්ථ තදුභයං පටිච්ච උප්පජ්ජති ඡන්දරාගො, තං තත්ථ සංයොජනං.
‘‘Evameva kho, āvuso, na cakkhu rūpānaṃ saṃyojanaṃ, na rūpā cakkhussa saṃyojanaṃ. Yañca tattha tadubhayaṃ paṭicca uppajjati chandarāgo taṃ tattha saṃyojanaṃ…pe… na jivhā rasānaṃ saṃyojanaṃ…pe… na mano dhammānaṃ saṃyojanaṃ, na dhammā manassa saṃyojanaṃ. Yañca tattha tadubhayaṃ paṭicca uppajjati chandarāgo, taṃ tattha saṃyojanaṃ.
‘‘චක්ඛු වා, ආවුසො, රූපානං සංයොජනං අභවිස්ස, රූපා වා චක්ඛුස්ස සංයොජනං, නයිදං බ්රහ්මචරියවාසො පඤ්ඤායෙථ 3 සම්මා දුක්ඛක්ඛයාය. යස්මා ච ඛො, ආවුසො, න චක්ඛු රූපානං සංයොජනං, න රූපා චක්ඛුස්ස සංයොජනං ; යඤ්ච තත්ථ තදුභයං පටිච්ච උප්පජ්ජති ඡන්දරාගො, තං තත්ථ සංයොජනං, තස්මා බ්රහ්මචරියවාසො පඤ්ඤායති සම්මා දුක්ඛක්ඛයාය…පෙ.….
‘‘Cakkhu vā, āvuso, rūpānaṃ saṃyojanaṃ abhavissa, rūpā vā cakkhussa saṃyojanaṃ, nayidaṃ brahmacariyavāso paññāyetha 4 sammā dukkhakkhayāya. Yasmā ca kho, āvuso, na cakkhu rūpānaṃ saṃyojanaṃ, na rūpā cakkhussa saṃyojanaṃ ; yañca tattha tadubhayaṃ paṭicca uppajjati chandarāgo, taṃ tattha saṃyojanaṃ, tasmā brahmacariyavāso paññāyati sammā dukkhakkhayāya…pe….
‘‘ජිව්හා, ආවුසො, රසානං සංයොජනං අභවිස්ස, රසා වා ජිව්හාය සංයොජනං, නයිදං බ්රහ්මචරියවාසො පඤ්ඤායෙථ සම්මා දුක්ඛක්ඛයාය. යස්මා ච ඛො, ආවුසො, න ජිව්හා රසානං සංයොජනං, න රසා ජිව්හාය සංයොජනං; යඤ්ච තත්ථ තදුභයං පටිච්ච උප්පජ්ජති ඡන්දරාගො, තං තත්ථ සංයොජනං, තස්මා බ්රහ්මචරියවාසො පඤ්ඤායති සම්මා දුක්ඛක්ඛයාය…පෙ.….
‘‘Jivhā, āvuso, rasānaṃ saṃyojanaṃ abhavissa, rasā vā jivhāya saṃyojanaṃ, nayidaṃ brahmacariyavāso paññāyetha sammā dukkhakkhayāya. Yasmā ca kho, āvuso, na jivhā rasānaṃ saṃyojanaṃ, na rasā jivhāya saṃyojanaṃ; yañca tattha tadubhayaṃ paṭicca uppajjati chandarāgo, taṃ tattha saṃyojanaṃ, tasmā brahmacariyavāso paññāyati sammā dukkhakkhayāya…pe….
‘‘මනො වා, ආවුසො, ධම්මානං සංයොජනං අභවිස්ස, ධම්මා වා මනස්ස සංයොජනං, නයිදං බ්රහ්මචරියවාසො පඤ්ඤායෙථ සම්මා දුක්ඛක්ඛයාය. යස්මා ච ඛො, ආවුසො, න මනො ධම්මානං සංයොජනං, න ධම්මා මනස්ස සංයොජනං; යඤ්ච තත්ථ තදුභයං පටිච්ච උප්පජ්ජති ඡන්දරාගො, තං තත්ථ සංයොජනං, තස්මා බ්රහ්මචරියවාසො පඤ්ඤායති සම්මා දුක්ඛක්ඛයාය.
‘‘Mano vā, āvuso, dhammānaṃ saṃyojanaṃ abhavissa, dhammā vā manassa saṃyojanaṃ, nayidaṃ brahmacariyavāso paññāyetha sammā dukkhakkhayāya. Yasmā ca kho, āvuso, na mano dhammānaṃ saṃyojanaṃ, na dhammā manassa saṃyojanaṃ; yañca tattha tadubhayaṃ paṭicca uppajjati chandarāgo, taṃ tattha saṃyojanaṃ, tasmā brahmacariyavāso paññāyati sammā dukkhakkhayāya.
‘‘ඉමිනාපෙතං , ආවුසො, පරියායෙන වෙදිතබ්බං යථා න චක්ඛු රූපානං සංයොජනං, න රූපා චක්ඛුස්ස සංයොජනං. යඤ්ච තත්ථ තදුභයං පටිච්ච උප්පජ්ජති ඡන්දරාගො, තං තත්ථ සංයොජනං…පෙ.… න ජිව්හා රසානං සංයොජනං…පෙ.… න මනො ධම්මානං සංයොජනං, න ධම්මා මනස්ස සංයොජනං. යඤ්ච තත්ථ තදුභයං පටිච්ච උප්පජ්ජති ඡන්දරාගො, තං තත්ථ සංයොජනං.
‘‘Imināpetaṃ , āvuso, pariyāyena veditabbaṃ yathā na cakkhu rūpānaṃ saṃyojanaṃ, na rūpā cakkhussa saṃyojanaṃ. Yañca tattha tadubhayaṃ paṭicca uppajjati chandarāgo, taṃ tattha saṃyojanaṃ…pe… na jivhā rasānaṃ saṃyojanaṃ…pe… na mano dhammānaṃ saṃyojanaṃ, na dhammā manassa saṃyojanaṃ. Yañca tattha tadubhayaṃ paṭicca uppajjati chandarāgo, taṃ tattha saṃyojanaṃ.
‘‘සංවිජ්ජති ඛො, ආවුසො, භගවතො චක්ඛු. පස්සති භගවා චක්ඛුනා රූපං. ඡන්දරාගො භගවතො නත්ථි. සුවිමුත්තචිත්තො භගවා. සංවිජ්ජති ඛො, ආවුසො, භගවතො සොතං. සුණාති භගවා සොතෙන සද්දං. ඡන්දරාගො භගවතො නත්ථි. සුවිමුත්තචිත්තො භගවා. සංවිජ්ජති ඛො, ආවුසො, භගවතො ඝානං. ඝායති භගවා ඝානෙන ගන්ධං. ඡන්දරාගො භගවතො නත්ථි. සුවිමුත්තචිත්තො භගවා. සංවිජ්ජති ඛො, ආවුසො, භගවතො ජිව්හා. සායති භගවා ජිව්හාය රසං. ඡන්දරාගො භගවතො නත්ථි. සුවිමුත්තචිත්තො භගවා. සංවිජ්ජති ඛො, ආවුසො, භගවතො කායො. ඵුසති භගවා කායෙන ඵොට්ඨබ්බං. ඡන්දරාගො භගවතො නත්ථි. සුවිමුත්තචිත්තො භගවා. සංවිජ්ජති ඛො, ආවුසො, භගවතො මනො. විජානාති භගවා මනසා ධම්මං. ඡන්දරාගො භගවතො නත්ථි. සුවිමුත්තචිත්තො භගවා.
‘‘Saṃvijjati kho, āvuso, bhagavato cakkhu. Passati bhagavā cakkhunā rūpaṃ. Chandarāgo bhagavato natthi. Suvimuttacitto bhagavā. Saṃvijjati kho, āvuso, bhagavato sotaṃ. Suṇāti bhagavā sotena saddaṃ. Chandarāgo bhagavato natthi. Suvimuttacitto bhagavā. Saṃvijjati kho, āvuso, bhagavato ghānaṃ. Ghāyati bhagavā ghānena gandhaṃ. Chandarāgo bhagavato natthi. Suvimuttacitto bhagavā. Saṃvijjati kho, āvuso, bhagavato jivhā. Sāyati bhagavā jivhāya rasaṃ. Chandarāgo bhagavato natthi. Suvimuttacitto bhagavā. Saṃvijjati kho, āvuso, bhagavato kāyo. Phusati bhagavā kāyena phoṭṭhabbaṃ. Chandarāgo bhagavato natthi. Suvimuttacitto bhagavā. Saṃvijjati kho, āvuso, bhagavato mano. Vijānāti bhagavā manasā dhammaṃ. Chandarāgo bhagavato natthi. Suvimuttacitto bhagavā.
‘‘ඉමිනා ඛො එතං, ආවුසො, පරියායෙන වෙදිතබ්බං යථා න චක්ඛු රූපානං සංයොජනං, න රූපා චක්ඛුස්ස සංයොජනං; යඤ්ච තත්ථ තදුභයං පටිච්ච උප්පජ්ජති ඡන්දරාගො, තං තත්ථ සංයොජනං. න සොතං… න ඝානං… න ජිව්හා රසානං සංයොජනං, න රසා ජිව්හාය සංයොජනං; යඤ්ච තත්ථ තදුභයං පටිච්ච උප්පජ්ජති ඡන්දරාගො තං තත්ථ සංයොජනං. න කායො… න මනො ධම්මානං සංයොජනං, න ධම්මා මනස්ස සංයොජනං; යඤ්ච තත්ථ තදුභයං පටිච්ච උප්පජ්ජති ඡන්දරාගො, තං තත්ථ සංයොජන’’න්ති. පඤ්චමං.
‘‘Iminā kho etaṃ, āvuso, pariyāyena veditabbaṃ yathā na cakkhu rūpānaṃ saṃyojanaṃ, na rūpā cakkhussa saṃyojanaṃ; yañca tattha tadubhayaṃ paṭicca uppajjati chandarāgo, taṃ tattha saṃyojanaṃ. Na sotaṃ… na ghānaṃ… na jivhā rasānaṃ saṃyojanaṃ, na rasā jivhāya saṃyojanaṃ; yañca tattha tadubhayaṃ paṭicca uppajjati chandarāgo taṃ tattha saṃyojanaṃ. Na kāyo… na mano dhammānaṃ saṃyojanaṃ, na dhammā manassa saṃyojanaṃ; yañca tattha tadubhayaṃ paṭicca uppajjati chandarāgo, taṃ tattha saṃyojana’’nti. Pañcamaṃ.
Footnotes:
Related texts:
අට්ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්තපිටක (අට්ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / සංයුත්තනිකාය (අට්ඨකථා) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / 4-6. ඛීරරුක්ඛොපමසුත්තාදිවණ්ණනා • 4-6. Khīrarukkhopamasuttādivaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / සුත්තපිටක (ටීකා) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / සංයුත්තනිකාය (ටීකා) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / 4-6. ඛීරරුක්ඛොපමසුත්තාදිවණ්ණනා • 4-6. Khīrarukkhopamasuttādivaṇṇanā