A World of Knowledge
    Upanishads

    Kshurika Upanishad

    Sanskrit Devanagari with Roman transliteration (IAST)

     

    ॥ क्षुरिकोपनिषत् ॥

    ॥ kṣurikopaniṣat ॥

    कैवल्यनाडीकान्तस्थपराभूमिनिवासिनम् ।
    क्षुरिकोपनिषद्योगभासुरं राममाश्रये ॥

    kaivalyanāḍīkāntasthaparābhūminivāsinam ।
    kṣurikopaniṣadyogabhāsuraṃ rāmamāśraye ॥

    ॐ सहनाववतु ॥ सह नौ भुनक्तु ॥ सह वीर्यं करवावहै ॥

    oṃ sahanāvavatu ॥ saha nau bhunaktu ॥ saha vīryaṃ karavāvahai ॥

    तेजस्विनावधीतमस्तु मा विद्विषावहै ॥

    tejasvināvadhītamastu mā vidviṣāvahai ॥

    ॐ शान्तिः शान्तिः शान्तिः ॥

    oṃ śāntiḥ śāntiḥ śāntiḥ ॥

    ॐ क्षुरिकां सम्प्रवक्ष्यामि धारणां योगसिद्धये ।
    यं प्राप्य न पुनर्जन्म योगयुक्तस्य जायते ॥ १॥

    oṃ kṣurikāṃ sampravakṣyāmi dhāraṇāṃ yogasiddhaye ।
    yaṃ prāpya na punarjanma yogayuktasya jāyate ॥ 1॥

    वेदतत्त्वार्थविहितं यथोक्तं हि स्वयंभुवा ।
    निःशब्दं देशमास्थाय तत्रासनमवस्थितः ॥ २॥

    vedatattvārthavihitaṃ yathoktaṃ hi svayaṃbhuvā ।
    niḥśabdaṃ deśamāsthāya tatrāsanamavasthitaḥ ॥ 2॥

    कूर्मोऽङ्गानीव संहृत्य मनो हृदि निरुध्य च ।
    मात्राद्वादशयोगेन प्रणवेन शनैः शनैः ॥ ३॥

    kūrmo'ṅgānīva saṃhṛtya mano hṛdi nirudhya ca ।
    mātrādvādaśayogena praṇavena śanaiḥ śanaiḥ ॥ 3॥

    पूरयेत्सर्वमात्मानं सर्वद्वारं निरुध्य च ।
    उरोमुखकटिग्रीवं किञ्चिद्भूदयमुन्नतम् ॥ ४॥

    pūrayetsarvamātmānaṃ sarvadvāraṃ nirudhya ca ।
    uromukhakaṭigrīvaṃ kiñcidbhūdayamunnatam ॥ 4॥

    प्राणान्सन्धारयेत्तस्मिनासाभ्यन्तरचारिणः ।
    भूत्वा तत्र गतः प्राणः शनैरथ समुत्सृजेत् ॥ ५॥

    prāṇānsandhārayettasmināsābhyantaracāriṇaḥ ।
    bhūtvā tatra gataḥ prāṇaḥ śanairatha samutsṛjet ॥ 5॥

    स्थिरमात्रादृढं कृत्वा अङ्गुष्ठेन समाहितः ।
    द्वे गुल्फे तु प्रकुर्वीत जङ्घे चैव त्रयस्त्रयः ॥ ६॥

    sthiramātrādṛḍhaṃ kṛtvā aṅguṣṭhena samāhitaḥ ।
    dve gulphe tu prakurvīta jaṅghe caiva trayastrayaḥ ॥ 6॥

    द्वे जानुनी तथोरुभ्यां गुदे शिश्ने त्रयस्त्रयः ।
    वायोरायतनं चात्र नाभिदेशे समाश्रयेत् ॥ ७॥

    dve jānunī tathorubhyāṃ gude śiśne trayastrayaḥ ।
    vāyorāyatanaṃ cātra nābhideśe samāśrayet ॥ 7॥

    तत्र नाडी सुषुम्ना तु नाडीभिर्बहुभिर्वृता ॥
    अणु रक्तश्च पीताश्च कृष्णास्ताम्रा विलोहिताः ॥ ८॥

    tatra nāḍī suṣumnā tu nāḍībhirbahubhirvṛtā ॥
    aṇu raktaśca pītāśca kṛṣṇāstāmrā vilohitāḥ ॥ 8॥

    अतिसूक्ष्मां च तन्वीं च शुक्लां नाडीं समाश्रयेत् ।
    तत्र संचारयेत्प्राणानूर्णनाभीव तन्तुना ॥ ९॥

    atisūkṣmāṃ ca tanvīṃ ca śuklāṃ nāḍīṃ samāśrayet ।
    tatra saṃcārayetprāṇānūrṇanābhīva tantunā ॥ 9॥

    ततो रक्तोत्पलाभासं पुरुषायतनं महत्
    दहरं पुण्डरीकं तद्वेदान्तेषु निगद्यते ॥ १०॥

    tato raktotpalābhāsaṃ puruṣāyatanaṃ mahat
    daharaṃ puṇḍarīkaṃ tadvedānteṣu nigadyate ॥ 10॥

    तद्भित्त्वा कण्ठमायाति तां नाडीं पूरयन्यतः ।
    मनसस्तु क्षुरं गृह्य सुतीक्ष्णं बुद्धिनिर्मलम् ॥ ११॥

    tadbhittvā kaṇṭhamāyāti tāṃ nāḍīṃ pūrayanyataḥ ।
    manasastu kṣuraṃ gṛhya sutīkṣṇaṃ buddhinirmalam ॥ 11॥

    पादस्योपरि यन्मध्ये तद्रूपं नाम कृन्तयेत् ।
    मनोद्वारेण तीक्ष्णेन योगमाश्रित्य नित्यशः ॥ १२॥

    pādasyopari yanmadhye tadrūpaṃ nāma kṛntayet ।
    manodvāreṇa tīkṣṇena yogamāśritya nityaśaḥ ॥ 12॥

    इन्द्रवज्र इति प्रोक्तं मर्मजङ्घानुकीर्तनम् ।
    तद्ध्यानबलयोगेन धारणाभिर्निकृन्तयेत् ॥ १३॥

    indravajra iti proktaṃ marmajaṅghānukīrtanam ।
    taddhyānabalayogena dhāraṇābhirnikṛntayet ॥ 13॥

    ऊर्वोर्मध्ये तु संस्थाप्य मर्मप्राणविमोचनम् ।
    चतुरभ्यासयोगेन छिन्देदनभिशङ्कितः ॥१४॥

    ūrvormadhye tu saṃsthāpya marmaprāṇavimocanam ।
    caturabhyāsayogena chindedanabhiśaṅkitaḥ ॥14॥

    ततः कण्ठान्तरे योगी समूहन्नाडिसञ्चयम् ।
    एकोत्तरं नाडिशतं तासां मध्ये वराः स्मृताः ॥ १५॥

    tataḥ kaṇṭhāntare yogī samūhannāḍisañcayam ।
    ekottaraṃ nāḍiśataṃ tāsāṃ madhye varāḥ smṛtāḥ ॥ 15॥

    सुषुम्ना तु परे लीना विरजा ब्रह्मरूपिणी ।
    इडा तिष्ठति वामेन पिङ्गला दक्षिणेन च ॥ १६॥

    suṣumnā tu pare līnā virajā brahmarūpiṇī ।
    iḍā tiṣṭhati vāmena piṅgalā dakṣiṇena ca ॥ 16॥

    तयोर्मध्ये वरं स्थानं यस्तं वेद स वेदवित् ।
    द्वासप्ततिसहस्राणि प्रतिनाडीषु तैतिलम् ॥ १७॥

    tayormadhye varaṃ sthānaṃ yastaṃ veda sa vedavit ।
    dvāsaptatisahasrāṇi pratināḍīṣu taitilam ॥ 17॥

    छिद्यते ध्यानयोगेन सुषुम्नैका न छिद्यते ।
    योगनिर्मलधारेण क्षुरेणानलवर्चसा ॥ १८॥

    chidyate dhyānayogena suṣumnaikā na chidyate ।
    yoganirmaladhāreṇa kṣureṇānalavarcasā ॥ 18॥

    छिन्देन्नाडीशतं धीरः प्रभावादिह जन्मनि ।
    जातीपुष्पसमायोगैर्यथा वास्यति तैतिलम् ॥ १९॥

    chindennāḍīśataṃ dhīraḥ prabhāvādiha janmani ।
    jātīpuṣpasamāyogairyathā vāsyati taitilam ॥ 19॥

    एवं शुभाशुभैर्भावैः सा नाडीति विभावयेत् ।
    तद्भाविताः प्रपद्यन्ते पुनर्जन्मविवर्जिताः ॥ २०॥

    evaṃ śubhāśubhairbhāvaiḥ sā nāḍīti vibhāvayet ।
    tadbhāvitāḥ prapadyante punarjanmavivarjitāḥ ॥ 20॥

    तपोविजितचित्तस्तु निःशब्दं देशमास्थितः ।
    निःसङ्गतत्त्वयोगज्ञो निरपेक्षः शनैः शनैः ॥ २१॥

    tapovijitacittastu niḥśabdaṃ deśamāsthitaḥ ।
    niḥsaṅgatattvayogajño nirapekṣaḥ śanaiḥ śanaiḥ ॥ 21॥

    पाशं छित्त्वा यथा हंसो निर्विशङ्कं खमुत्क्रमेत् ।
    छिन्नपाशस्तथा जीवः संसारं तरते सदा ॥ २२॥

    pāśaṃ chittvā yathā haṃso nirviśaṅkaṃ khamutkramet ।
    chinnapāśastathā jīvaḥ saṃsāraṃ tarate sadā ॥ 22॥

    यथा निर्वाणकाले तु दीपो दग्ध्वा लयं व्रजेत् ।
    तथा सर्वाणि कर्माणि योगी दग्ध्वा लयं व्रजेत् ॥ २३॥

    yathā nirvāṇakāle tu dīpo dagdhvā layaṃ vrajet ।
    tathā sarvāṇi karmāṇi yogī dagdhvā layaṃ vrajet ॥ 23॥

    प्राणायामसुतीक्ष्णेन मात्राधारेण योगवित् ।
    वैराग्योपलघृष्टेन छित्त्वा तं तु न बध्यते ॥ २४॥

    prāṇāyāmasutīkṣṇena mātrādhāreṇa yogavit ।
    vairāgyopalaghṛṣṭena chittvā taṃ tu na badhyate ॥ 24॥

    अमृतत्वं समाप्नोति यदा कामात्स मुच्यते ।
    सर्वेषणाविनिर्मुक्तश्छित्त्वा तं तु न बध्यत इत्युपनिषत् ॥

    amṛtatvaṃ samāpnoti yadā kāmātsa mucyate ।
    sarveṣaṇāvinirmuktaśchittvā taṃ tu na badhyata ityupaniṣat ॥

    ॐ सह नाववतु ॥ सह नौ भुनक्तु ॥ सह वीर्यं करवावहै ॥

    oṃ saha nāvavatu ॥ saha nau bhunaktu ॥ saha vīryaṃ karavāvahai ॥

    तेजस्विनावधीतमस्तु मा विद्विषावहै ॥

    tejasvināvadhītamastu mā vidviṣāvahai ॥

    ॐ शान्तिः शान्तिः शान्तिः ॥

    oṃ śāntiḥ śāntiḥ śāntiḥ ॥

    ॥ इति क्षुरिकोपनिषत्समाप्ता ॥

    ॥ iti kṣurikopaniṣatsamāptā ॥


    © 1991-2024 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact