Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / ఇతివుత్తక-అట్ఠకథా • Itivuttaka-aṭṭhakathā |
౯. కుహసుత్తవణ్ణనా
9. Kuhasuttavaṇṇanā
౧౦౮. నవమే కుహాతి సామన్తజప్పనాదినా కుహనవత్థునా కుహకా, అసన్తగుణసమ్భావనిచ్ఛాయ కోహఞ్ఞం కత్వా పరేసం విమ్హాపకాతి అత్థో. థద్ధాతి కోధేన చ మానేన చ థద్ధమానసా. ‘‘కోధనో హోతి ఉపాయాసబహులో, అప్పమ్పి వుత్తో సమానో అభిసజ్జతి కుప్పతి బ్యాపజ్జతి పతిత్థీయతీ’’తి (అ॰ ని॰ ౩.౨౫; పు॰ ప॰ ౧౦౧) ఏవం వుత్తేన కోధేన చ, ‘‘దుబ్బచో హోతి దోవచస్సకరణేహి ధమ్మేహి సమన్నాగతో అక్ఖమో అప్పదక్ఖిణగ్గాహీ అనుసాసని’’న్తి (మ॰ ని॰ ౧.౧౮౧) ఏవం వుత్తేన దోవచస్సేన చ, ‘‘జాతిమదో, గోత్తమదో, సిప్పమదో, ఆరోగ్యమదో, యోబ్బనమదో, జీవితమదో’’తి (విభ॰ ౮౩౨) ఏవం వుత్తేన జాతిమదాదిభేదేన మదేన చ గరుకాతబ్బేసు గరూసు పరమనిపచ్చకారం అకత్వా అయోసలాకం గిలిత్వా ఠితా వియ అనోనతా హుత్వా విచరణకా. లపాతి ఉపలాపకా మిచ్ఛాజీవవసేన కులసఙ్గాహకా పచ్చయత్థం పయుత్తవాచావసేన నిప్పేసికతావసేన చ లపకాతి వా అత్థో.
108. Navame kuhāti sāmantajappanādinā kuhanavatthunā kuhakā, asantaguṇasambhāvanicchāya kohaññaṃ katvā paresaṃ vimhāpakāti attho. Thaddhāti kodhena ca mānena ca thaddhamānasā. ‘‘Kodhano hoti upāyāsabahulo, appampi vutto samāno abhisajjati kuppati byāpajjati patitthīyatī’’ti (a. ni. 3.25; pu. pa. 101) evaṃ vuttena kodhena ca, ‘‘dubbaco hoti dovacassakaraṇehi dhammehi samannāgato akkhamo appadakkhiṇaggāhī anusāsani’’nti (ma. ni. 1.181) evaṃ vuttena dovacassena ca, ‘‘jātimado, gottamado, sippamado, ārogyamado, yobbanamado, jīvitamado’’ti (vibha. 832) evaṃ vuttena jātimadādibhedena madena ca garukātabbesu garūsu paramanipaccakāraṃ akatvā ayosalākaṃ gilitvā ṭhitā viya anonatā hutvā vicaraṇakā. Lapāti upalāpakā micchājīvavasena kulasaṅgāhakā paccayatthaṃ payuttavācāvasena nippesikatāvasena ca lapakāti vā attho.
సిఙ్గీతి ‘‘తత్థ కతమం సిఙ్గం? యం సిఙ్గం సిఙ్గారతా చాతురతా చాతురియం పరిక్ఖత్తతా పారిక్ఖత్తియ’’న్తి (విభ॰ ౮౫౨) ఏవం వుత్తేహి సిఙ్గసదిసేహి పాకటకిలేసేహి సమన్నాగతా. ఉన్నళాతి ఉగ్గతనళా, నళసదిసం తుచ్ఛమానం ఉక్ఖిపిత్వా విచరణకా. అసమాహితాతి చిత్తేకగ్గతామత్తస్సాపి అలాభినో. న మే తే, భిక్ఖవే, భిక్ఖూ మామకాతి తే మయ్హం భిక్ఖూ మమ సన్తకా న హోన్తి. మేతి ఇదం పదం అత్తానం ఉద్దిస్స పబ్బజితత్తా భగవతా వుత్తం. యస్మా పన తే కుహనాదియోగతో న సమ్మా పటిపన్నా, తస్మా ‘‘న మామకా’’తి వుత్తా. అపగతాతి యదిపి తే మమ సాసనే పబ్బజితా, యథానుసిట్ఠం పన అప్పటిపజ్జనతో అపగతా ఏవ ఇమస్మా ధమ్మవినయా, ఇతో తే సువిదూరవిదూరే ఠితాతి దస్సేతి. వుత్తఞ్హేతం –
Siṅgīti ‘‘tattha katamaṃ siṅgaṃ? Yaṃ siṅgaṃ siṅgāratā cāturatā cāturiyaṃ parikkhattatā pārikkhattiya’’nti (vibha. 852) evaṃ vuttehi siṅgasadisehi pākaṭakilesehi samannāgatā. Unnaḷāti uggatanaḷā, naḷasadisaṃ tucchamānaṃ ukkhipitvā vicaraṇakā. Asamāhitāti cittekaggatāmattassāpi alābhino. Na me te, bhikkhave, bhikkhū māmakāti te mayhaṃ bhikkhū mama santakā na honti. Meti idaṃ padaṃ attānaṃ uddissa pabbajitattā bhagavatā vuttaṃ. Yasmā pana te kuhanādiyogato na sammā paṭipannā, tasmā ‘‘na māmakā’’ti vuttā. Apagatāti yadipi te mama sāsane pabbajitā, yathānusiṭṭhaṃ pana appaṭipajjanato apagatā eva imasmā dhammavinayā, ito te suvidūravidūre ṭhitāti dasseti. Vuttañhetaṃ –
‘‘నభఞ్చ దూరే పథవీ చ దూరే,
‘‘Nabhañca dūre pathavī ca dūre,
పారం సముద్దస్స తదాహు దూరే;
Pāraṃ samuddassa tadāhu dūre;
తతో హవే దూరతరం వదన్తి,
Tato have dūrataraṃ vadanti,
సతఞ్చ ధమ్మం అసతఞ్చ రాజా’’తి. (అ॰ ని॰ ౪.౪౭; జా॰ ౨.౨౧.౪౧౪);
Satañca dhammaṃ asatañca rājā’’ti. (a. ni. 4.47; jā. 2.21.414);
వుద్ధిం విరూళ్హిం వేపుల్లం ఆపజ్జన్తీతి సీలాదిగుణేహి వడ్ఢనవసేన వుద్ధిం, తత్థ నిచ్చలభావేన విరూళ్హిం, సబ్బత్థ పత్థటభావేన సీలాదిధమ్మక్ఖన్ధపారిపూరియా వేపుల్లం. న చ తే కుహాదిసభావా భిక్ఖూ ఆపజ్జన్తి, న చ పాపుణన్తీతి అత్థో. తే ఖో మే, భిక్ఖవే, భిక్ఖూ మామకాతి ఇధాపి మేతి అత్తానం ఉద్దిస్స పబ్బజితత్తా వదతి, సమ్మా పటిపన్నత్తా పన ‘‘మామకా’’తి ఆహ. వుత్తవిపరియాయేన సుక్కపక్ఖో వేదితబ్బో. తత్థ యావ అరహత్తమగ్గా విరూహన్తి నామ, అరహత్తఫలే పన సమ్పత్తే విరూళ్హిం వేపుల్లం ఆపన్నా నామ. గాథా సువిఞ్ఞేయ్యా ఏవ.
Vuddhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ āpajjantīti sīlādiguṇehi vaḍḍhanavasena vuddhiṃ, tattha niccalabhāvena virūḷhiṃ, sabbattha patthaṭabhāvena sīlādidhammakkhandhapāripūriyā vepullaṃ. Na ca te kuhādisabhāvā bhikkhū āpajjanti, na ca pāpuṇantīti attho. Te kho me, bhikkhave, bhikkhū māmakāti idhāpi meti attānaṃ uddissa pabbajitattā vadati, sammā paṭipannattā pana ‘‘māmakā’’ti āha. Vuttavipariyāyena sukkapakkho veditabbo. Tattha yāva arahattamaggā virūhanti nāma, arahattaphale pana sampatte virūḷhiṃ vepullaṃ āpannā nāma. Gāthā suviññeyyā eva.
నవమసుత్తవణ్ణనా నిట్ఠితా.
Navamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / ఇతివుత్తకపాళి • Itivuttakapāḷi / ౯. కుహసుత్తం • 9. Kuhasuttaṃ