| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / องฺคุตฺตรนิกาย (ฎีกา) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
๖. กุหสุตฺตวณฺณนา
6. Kuhasuttavaṇṇanā
๒๖. ฉเฎฺฐ กุหกาติ สามนฺตชปฺปนาทินา กุหนวตฺถุนา กุหกา, อสนฺตคุณสมฺภาวนิจฺฉาย โกหญฺญํ กตฺวา ปเรสํ วิทฺธํสกาติ อโตฺถฯ ถทฺธาติ ‘‘โกธโน โหติ อุปายาสพหุโล, อปฺปมฺปิ วุโตฺต สมาโน อภิสชฺชติ กุปฺปติ พฺยาปชฺชติ ปติตฺถียตี’’ติ (อ. นิ. ๓.๒๕, ๒๗) เอวํ วุเตฺตน โกเธน จ, ‘‘ทุพฺพโจ โหติ โทวจสฺสกรเณหิ ธเมฺมหิ สมนฺนาคโต อกฺขโม อปฺปทกฺขิณคฺคาหี อนุสาสนิ’’นฺติ (ม. นิ. ๑.๑๘๑; ปารา. ๔๒๖)ฯ เอวํ วุเตฺตน โทวจเสฺสน จ, ‘‘ชาติมโท, โคตฺตมโท, ลาภมโท, อาโรคฺยมโท, โยพฺพนมโท, ชีวิตมโท’’ติ (วิภ. ๘๓๒) เอวํ วุตฺตชาติมทาทิเภเทน มาเนน จ ครุกาตเพฺพสุ ครูสุปิ นิปจฺจการํ อกตฺวา อโยสลากํ คิลิตฺวา ฐิตา วิย อโนนตา หุตฺวา วิจรณกาฯ เตนาห ‘‘โกเธน จา’’ติอาทิฯ
26. Chaṭṭhe kuhakāti sāmantajappanādinā kuhanavatthunā kuhakā, asantaguṇasambhāvanicchāya kohaññaṃ katvā paresaṃ viddhaṃsakāti attho. Thaddhāti ‘‘kodhano hoti upāyāsabahulo, appampi vutto samāno abhisajjati kuppati byāpajjati patitthīyatī’’ti (a. ni. 3.25, 27) evaṃ vuttena kodhena ca, ‘‘dubbaco hoti dovacassakaraṇehi dhammehi samannāgato akkhamo appadakkhiṇaggāhī anusāsani’’nti (ma. ni. 1.181; pārā. 426). Evaṃ vuttena dovacassena ca, ‘‘jātimado, gottamado, lābhamado, ārogyamado, yobbanamado, jīvitamado’’ti (vibha. 832) evaṃ vuttajātimadādibhedena mānena ca garukātabbesu garūsupi nipaccakāraṃ akatvā ayosalākaṃ gilitvā ṭhitā viya anonatā hutvā vicaraṇakā. Tenāha ‘‘kodhena cā’’tiādi.
อุปลาปกาติ มิจฺฉาชีววเสน กุลสงฺคณฺหกาฯ ลปาติ ปจฺจยตฺถํ ปยุตฺตวาจาวเสน นิเปฺปสิกตาวเสน ลปกาติ อโตฺถฯ สิงฺคนฺติ สิงฺคารํฯ ตญฺหิ กุสลสฺส วิชฺฌนโต สุฎฺฐุ อาเสวิตตาย สีเส ปริกฺขิตฺตํ สุนิพฺพตฺตํ วิสาณํ วิย ถิรตฺตา จ สิงฺคํ วิยาติ สิงฺคํ, นาคริกภาวสงฺขาตสฺส กิเลสสิงฺคเสฺสตํ นามํฯ สิงฺคารภาโว สิงฺคารตา, สิงฺคารกรณกอากาโร วาฯ จาตุรภาโว จาตุรตาฯ ตถา จาตุริยํฯ ปริกฺขตภาโว ปริกฺขตตา, ปริขณิตฺวา ฐปิตเสฺสว ทฬฺหสิงฺคารเสฺสตํ นามํฯ อิตรํ ตเสฺสว เววจนํฯ เอวํ สเพฺพหิ วาเรหิ กิเลสสิงฺคารตาว กถิตาฯ
Upalāpakāti micchājīvavasena kulasaṅgaṇhakā. Lapāti paccayatthaṃ payuttavācāvasena nippesikatāvasena lapakāti attho. Siṅganti siṅgāraṃ. Tañhi kusalassa vijjhanato suṭṭhu āsevitatāya sīse parikkhittaṃ sunibbattaṃ visāṇaṃ viya thirattā ca siṅgaṃ viyāti siṅgaṃ, nāgarikabhāvasaṅkhātassa kilesasiṅgassetaṃ nāmaṃ. Siṅgārabhāvo siṅgāratā, siṅgārakaraṇakaākāro vā. Cāturabhāvo cāturatā. Tathā cāturiyaṃ. Parikkhatabhāvo parikkhatatā, parikhaṇitvā ṭhapitasseva daḷhasiṅgārassetaṃ nāmaṃ. Itaraṃ tasseva vevacanaṃ. Evaṃ sabbehi vārehi kilesasiṅgāratāva kathitā.
อุคฺคตนฬาติ นฬสทิสํ ตุจฺฉมานํ อุกฺขิปิตฺวา วิจรณกาฯ เตนาห ‘‘ตุจฺฉมานํ อุกฺขิปิตฺวา ฐิตา’’ติฯ ยสฺมา เต กุหนาทิโยคโต น สมฺมาปฎิปนฺนา, ตสฺมา ‘‘มม สนฺตกา น โหนฺตี’’ติ วุตฺตํฯ อปคตาติ ยทิปิ เต มม สาสเน ปพฺพชิตา, ยถานุสิฎฺฐํ ปน อปฺปฎิปชฺชนโต อปคตา เอว อิมสฺมา ธมฺมวินยา, อิโต เต สุวิทูเร ฐิตาติ ทเสฺสติฯ วุตฺตเญฺหตํ –
Uggatanaḷāti naḷasadisaṃ tucchamānaṃ ukkhipitvā vicaraṇakā. Tenāha ‘‘tucchamānaṃ ukkhipitvā ṭhitā’’ti. Yasmā te kuhanādiyogato na sammāpaṭipannā, tasmā ‘‘mama santakā na hontī’’ti vuttaṃ. Apagatāti yadipi te mama sāsane pabbajitā, yathānusiṭṭhaṃ pana appaṭipajjanato apagatā eva imasmā dhammavinayā, ito te suvidūre ṭhitāti dasseti. Vuttañhetaṃ –
‘‘นภญฺจ ทูเร ปถวี จ ทูเร,
‘‘Nabhañca dūre pathavī ca dūre,
ปารํ สมุทฺทสฺส ตทาหุ ทูเร;
Pāraṃ samuddassa tadāhu dūre;
ตโต หเว ทูรตรํ วทนฺติ,
Tato have dūrataraṃ vadanti,
สตญฺจ ธโมฺม อสตญฺจ ราชา’’ติฯ (ชา. ๒.๒๑.๔๑๔);
Satañca dhammo asatañca rājā’’ti. (jā. 2.21.414);
สพฺพตฺถ ปตฺถฎตาย เวปุลฺลํ ปาปุณนฺตีติ สพฺพตฺถ ปตฺถฎภาเวน สีลาทิธมฺมกฺขนฺธปาริปูริยา เวปุลฺลํ ปาปุณนฺติฯ
Sabbatthapatthaṭatāya vepullaṃ pāpuṇantīti sabbattha patthaṭabhāvena sīlādidhammakkhandhapāripūriyā vepullaṃ pāpuṇanti.
กุหสุตฺตวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Kuhasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / องฺคุตฺตรนิกาย • Aṅguttaranikāya / ๖. กุหสุตฺตํ • 6. Kuhasuttaṃ
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / องฺคุตฺตรนิกาย (อฎฺฐกถา) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ๖. กุหสุตฺตวณฺณนา • 6. Kuhasuttavaṇṇanā
