| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) |
੭. ਕੁਕ੍ਕੁਰવਤਿਕਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
7. Kukkuravatikasuttavaṇṇanā
੭੮. ਕੋਲਿਯੇਸੂਤਿ ਬਹੁવਚਨવਸੇਨਾਯਂ ਪਾਲ਼ਿ ਆਗਤਾ। ਏવਂਨਾਮਕੇ ਜਨਪਦੇਤਿ ਅਤ੍ਥવਚਨਂ ਕਸ੍ਮਾ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘ਸੋ ਹੀ’’ਤਿਆਦਿ। ਨ ਨਿਯਮਿਤੋਤਿ ‘‘ਅਸੁਕਮ੍ਹਿ ਨਾਮ વਿਹਾਰੇ’’ਤਿ ਨ ਨਿਯਮੇਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤੋ। ਸੇਨਾਸਨੇਯੇવਾਤਿ ਆવਾਸੇਯੇવ, ਨ ਰੁਕ੍ਖਮੂਲਾਦਿਕੇ। વੇਸਕਿਰਿਯਾ ਘਾਸਗ੍ਗਹਣਾਦਿਨਾ ਸਮਾਦਾਤਬ੍ਬਟ੍ਠੇਨ ਗੋવਤਂ, ਤਸ੍ਮਿਂ ਨਿਯੁਤ੍ਤੋ ਗੋવਤਿਕੋ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਸਮਾਦਿਨ੍ਨਗੋવਤੋ’’ਤਿ। ਯਂ ਸਨ੍ਧਾਯਾਹੁ વੇਦવੇਦਿਨੋ – ‘‘ਗਚ੍ਛਂ ਭਕ੍ਖੇਤਿ, ਤਿਟ੍ਠਂ ਮੁਤ੍ਤੇਤਿ, ਉਪਾਹਾ ਉਦਕਂ ਧੂਪੇਤਿ, ਤਿਣਾਨਿ ਛਿਨ੍ਦਤੀ’’ਤਿਆਦਿ। ਅਯਂ ਅਚੇਲੋਤਿ ਅਚੇਲਕਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾવਸੇਨ ਅਚੇਲੋ, ਪੁਰਿਮੋ ਪਨ ਗੋવਤਿਕੋ ਕੁਕ੍ਕੁਰવਤਿਕੋਤਿ ਏਤ੍ਥ વੁਤ੍ਤਨਯਾਨੁਸਾਰੇਨ ਅਤ੍ਥੋ વਤ੍ਤਬ੍ਬੋ। ਪਲਿਕੁਣ੍ਠਿਤ੍વਾਤਿ ਉਭੋ ਹਤ੍ਥੇ ਉਭੋ ਪਾਦੇ ਚ ਸਮਿਞ੍ਜਿਤ੍વਾ। ‘‘ਉਕ੍ਕੁਟਿਕੋ ਹੁਤ੍વਾ’’ਤਿਪਿ વਦਨ੍ਤਿ। ਗਮਨਂ ਨਿਪ੍ਫਜ੍ਜਨਂ ਗਤੀਤਿ ਆਹ – ‘‘ਕਾ ਗਤੀਤਿ ਕਾ ਨਿਪ੍ਫਤ੍ਤੀ’’ਤਿ। ਨਿਪ੍ਫਤ੍ਤਿਪਰਿਯੋਸਾਨਾ ਹਿ વਿਪਾਕਧਮ੍ਮਪ੍ਪવਤ੍ਤਿ। ਕਤੂਪਚਿਤਕਮ੍ਮવਸੇਨ ਅਭਿਸਮ੍ਪਰੇਤਿ ਏਤ੍ਥਾਤਿ ਅਭਿਸਮ੍ਪਰਾਯੋ, ਪਰਲੋਕੋ। ਤਤ੍ਥਸ੍ਸ ਚ ਨਿਪ੍ਫਤ੍ਤਿਂ ਪੁਚ੍ਛਤੀਤਿ ਆਹ – ‘‘ਅਭਿਸਮ੍ਪਰਾਯਮ੍ਹਿ ਕਤ੍ਥ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੀ’’ਤਿ। ਕੁਕ੍ਕੁਰવਤਸਮਾਦਾਨਨ੍ਤਿ ਕੁਕ੍ਕੁਰਭਾવਸਮਾਦਾਨਂ, ‘‘ਅਜ੍ਜ ਪਟ੍ਠਾਯ ਅਹਂ ਕੁਕ੍ਕੁਰੋ’’ਤਿ ਕੁਕ੍ਕੁਰਭਾવਾਧਿਟ੍ਠਾਨਂ।
78.Koliyesūti bahuvacanavasenāyaṃ pāḷi āgatā. Evaṃnāmake janapadeti atthavacanaṃ kasmā vuttanti āha ‘‘so hī’’tiādi. Na niyamitoti ‘‘asukamhi nāma vihāre’’ti na niyametvā vutto. Senāsaneyevāti āvāseyeva, na rukkhamūlādike. Vesakiriyā ghāsaggahaṇādinā samādātabbaṭṭhena govataṃ, tasmiṃ niyutto govatiko. Tenāha ‘‘samādinnagovato’’ti. Yaṃ sandhāyāhu vedavedino – ‘‘gacchaṃ bhakkheti, tiṭṭhaṃ mutteti, upāhā udakaṃ dhūpeti, tiṇāni chindatī’’tiādi. Ayaṃ aceloti acelakapabbajjāvasena acelo, purimo pana govatiko kukkuravatikoti ettha vuttanayānusārena attho vattabbo. Palikuṇṭhitvāti ubho hatthe ubho pāde ca samiñjitvā. ‘‘Ukkuṭiko hutvā’’tipi vadanti. Gamanaṃ nipphajjanaṃ gatīti āha – ‘‘kāgatīti kā nipphattī’’ti. Nipphattipariyosānā hi vipākadhammappavatti. Katūpacitakammavasena abhisampareti etthāti abhisamparāyo, paraloko. Tatthassa ca nipphattiṃ pucchatīti āha – ‘‘abhisamparāyamhi kattha nibbattī’’ti. Kukkuravatasamādānanti kukkurabhāvasamādānaṃ, ‘‘ajja paṭṭhāya ahaṃ kukkuro’’ti kukkurabhāvādhiṭṭhānaṃ.
੭੯. ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਨ੍ਤਿ ਯਤ੍ਤਕਾ ਕੁਕ੍ਕੁਰવਿਕਾਰਾ, ਤੇਹਿ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਂ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਅਨੂਨ’’ਨ੍ਤਿ। ਅਬ੍ਬੋਕਿਣ੍ਣਨ੍ਤਿ ਤੇਹਿ ਅવੋਮਿਸ੍ਸਂ। ਕੁਕ੍ਕੁਰਾਚਾਰਨ੍ਤਿ ਕੁਕ੍ਕੁਰਾਨਂ ਗਮਨਾਕਾਰੋਤਿਆਦਿਆਚਾਰੇਨ ਕੁਕ੍ਕੁਰਭਾવਾਧਿਟ੍ਠਾਨਚਿਤ੍ਤਮਾਹ। ਤਥਾ ਤਥਾ ਆਕਪ੍ਪੇਤਬ੍ਬਤੋ ਆਕਪ੍ਪੋ, ਪવਤ੍ਤਿਆਕਾਰੋ। ਸੋ ਪਨੇਤ੍ਥ ਗਮਨਾਦਿਕੋਤਿ ਆਹ ‘‘ਕੁਕ੍ਕੁਰਾਨਂ ਗਮਨਾਕਾਰੋ’’ਤਿਆਦਿ। ਆਚਾਰੇਨਾਤਿ ਕੁਕ੍ਕੁਰਸੀਲਾਚਾਰੇਨ। વਤਸਮਾਦਾਨੇਨਾਤਿ ਕੁਕ੍ਕੁਰવਤਾਧਿਟ੍ਠਾਨੇਨ। ਕੁਕ੍ਕੁਰਚਰਿਯਾਦਿਯੇવ ਦੁਕ੍ਕਰਤਪਚਰਣਂ। ਤੇਨ ਗਤਿવਿਪਰਿਯੇਸਾਕਾਰੇਨ ਪવਤ੍ਤਾ ਲਦ੍ਧਿ। ਅਸ੍ਸ ਕੁਕ੍ਕੁਰવਤਿਕਸ੍ਸ ਅਞ੍ਞਾ ਗਤਿ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਇਤਰਗਤਿਂ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਤਿ, ਇਤਰਾਸਂ ਪਨ ਸਮ੍ਭવੋ ਏવ ਨਤ੍ਥੀਤਿ। ਨਿਪਜ੍ਜਮਾਨਨ੍ਤਿ વਤਸੀਲਾਦੀਨਂ ਸਂਗੋਪਨવਸੇਨ ਸਿਜ੍ਝਮਾਨਂ। ਯਥਾ ਸਕਮ੍ਮਕਧਾਤੁਸਦ੍ਦਾ ਅਤ੍ਥવਿਸੇਸવਸੇਨ ਅਕਮ੍ਮਕਾ ਹੋਨ੍ਤਿ ‘‘વਿਬੁਦ੍ਧੋ ਪੁਰਿਸੋ વਿਬੁਦ੍ਧੋ ਕਮਲਸਣ੍ਡੋ’’ਤਿ, ਏવਂ ਅਤ੍ਥવਿਸੇਸવਸੇਨ ਅਕਮ੍ਮਕਾਪਿ ਸਕਮ੍ਮਕਾ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਨ ਪਰਿਦੇવਾਮਿ ਨ ਅਨੁਤ੍ਥੁਨਾਮੀ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਅਨੁਤ੍ਥੁਨਸਦ੍ਦੋ ਚ ਸਕਮ੍ਮਕવਸੇਨ ਪਯੁਜ੍ਜਤਿ ‘‘ਪੁਰਾਣਾਨਿ ਅਨੁਤ੍ਥੁਨ’’ਨ੍ਤਿਆਦੀਸੁ। ਅਯਞ੍ਚੇਤ੍ਥ ਪਯੋਗੋਤਿ ਇਮਿਨਾ ਗਾਥਾਯਞ੍ਚ ਅਨੁਤ੍ਥੁਨਨਰੋਦਨਂ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਨ੍ਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ।
79.Paripuṇṇanti yattakā kukkuravikārā, tehi paripuṇṇaṃ. Tenāha ‘‘anūna’’nti. Abbokiṇṇanti tehi avomissaṃ. Kukkurācāranti kukkurānaṃ gamanākārotiādiācārena kukkurabhāvādhiṭṭhānacittamāha. Tathā tathā ākappetabbato ākappo, pavattiākāro. So panettha gamanādikoti āha ‘‘kukkurānaṃ gamanākāro’’tiādi. Ācārenāti kukkurasīlācārena. Vatasamādānenāti kukkuravatādhiṭṭhānena. Kukkuracariyādiyeva dukkaratapacaraṇaṃ. Tena gativipariyesākārena pavattā laddhi. Assa kukkuravatikassa aññā gati natthīti itaragatiṃ paṭikkhipati, itarāsaṃ pana sambhavo eva natthīti. Nipajjamānanti vatasīlādīnaṃ saṃgopanavasena sijjhamānaṃ. Yathā sakammakadhātusaddā atthavisesavasena akammakā honti ‘‘vibuddho puriso vibuddho kamalasaṇḍo’’ti, evaṃ atthavisesavasena akammakāpi sakammakā hontīti dassento ‘‘na paridevāmi na anutthunāmī’’tiādimāha. Anutthunasaddo ca sakammakavasena payujjati ‘‘purāṇāni anutthuna’’ntiādīsu. Ayañcettha payogoti iminā gāthāyañca anutthunanarodanaṃ adhippetanti dasseti.
੮੦. વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવਾਤਿ ਇਮਿਨਾ ਗੋવਤਨ੍ਤਿ ਗੋવਤਸਮਾਦਾਨਂ। ਗੋਸੀਲਨ੍ਤਿ ਗવਾਚਾਰਂ। ਗੋਚਿਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ‘‘ਅਜ੍ਜ ਪਟ੍ਠਾਯ ਗੋਹਿ ਕਾਤਬ੍ਬਂ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਚਿਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਇਮਮਤ੍ਥਂ ਅਤਿਦਿਸਤਿ। ਗ੍વਾਕਪ੍ਪੇ ਪਨ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ ਅવਸਿਟ੍ਠਂ ‘‘ਕੁਕ੍ਕੁਰਾਕਪ੍ਪੇ વੁਤ੍ਤਸਦਿਸਮੇવਾ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾવ ਅਤਿਦਿਟ੍ਠਂ, વਿਸਿਟ੍ਠਞ੍ਚ ਯਥਾ ਪਨ ਤਤ੍ਥਾਤਿਆਦਿਨਾ વੁਤ੍ਤਮੇવ। ਯਂ ਪਨੇਤ੍ਥ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ, ਤਂ ਕੁਕ੍ਕੁਰવਤਾਦੀਸੁ વੁਤ੍ਤਨਯਮੇવ।
80.Vuttanayenevāti iminā govatanti govatasamādānaṃ. Gosīlanti gavācāraṃ. Gocittanti ‘‘ajja paṭṭhāya gohi kātabbaṃ karissāmī’’ti uppannacittanti imamatthaṃ atidisati. Gvākappe pana vattabbaṃ avasiṭṭhaṃ ‘‘kukkurākappe vuttasadisamevā’’ti imināva atidiṭṭhaṃ, visiṭṭhañca yathā pana tatthātiādinā vuttameva. Yaṃ panettha vattabbaṃ, taṃ kukkuravatādīsu vuttanayameva.
੮੧. ਏਕਚ੍ਚਕਮ੍ਮਕਿਰਿਯਾવਸੇਨਾਤਿ ਏਕਚ੍ਚਸ੍ਸ ਅਕੁਸਲਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਕੁਸਲਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਕਰਣਪ੍ਪਸਙ੍ਗੇਨ। ਇਮੇਸਨ੍ਤਿ ਗੋવਤਿਕਕੁਕ੍ਕੁਰવਤਿਕਾਨਂ। ਕਿਰਿਯਾਤਿ ਗੋવਤਭਾવਨਾਦਿવਸੇਨ ਪવਤ੍ਤਾ ਕਿਰਿਯਾ। ਪਾਕਟਾ ਭવਿਸ੍ਸਤੀਤਿ ‘‘ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਕਮ੍ਮਚਤੁਕ੍ਕੇ ਇਦਂ ਨਾਮ ਕਮ੍ਮਂ ਭਜਤੀ’’ਤਿ ਪਾਕਟਾ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ।
81.Ekaccakammakiriyāvasenāti ekaccassa akusalakammassa kusalakammassa karaṇappasaṅgena. Imesanti govatikakukkuravatikānaṃ. Kiriyāti govatabhāvanādivasena pavattā kiriyā. Pākaṭā bhavissatīti ‘‘imasmiṃ kammacatukke idaṃ nāma kammaṃ bhajatī’’ti pākaṭā bhavissati.
ਕਾਲ਼ਕਨ੍ਤਿ (ਅ॰ ਨਿ॰ ਟੀ॰ ੨.੪.੨੩੨) ਮਲੀਨਂ, ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਪਭਸ੍ਸਰਭਾવਕਰਣਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤਂ ਪਨੇਤ੍ਥ ਕਮ੍ਮਪਥਸਮ੍ਪਤ੍ਤਮੇવ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘ਦਸਅਕੁਸਲਕਮ੍ਮਪਥ’’ਨ੍ਤਿ। ਕਣ੍ਹਨ੍ਤਿ ਕਣ੍ਹਾਭਿਜਾਤਿਹੇਤੁਤੋ વਾ ਕਣ੍ਹਂ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਕਣ੍ਹવਿਪਾਕ’’ਨ੍ਤਿ। ਅਪਾਯੂਪਪਤ੍ਤਿ ਮਨੁਸ੍ਸੇਸੁ ਚ ਦੋਭਗ੍ਗਿਯਂ ਕਣ੍ਹવਿਪਾਕੋ, ਯਥਾ ਤਮਭਾવੋ વੁਤ੍ਤੋ, ਏਕਤ੍ਤਨਿਦ੍ਦੇਸੇਨ ਪਨ ‘‘ਅਪਾਯੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਨਤੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ, ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਾਪਨਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸੁਕ੍ਕਨ੍ਤਿ ਓਦਾਤਂ, ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਭਸ੍ਸਰਭਾવਕਰਣਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ, ਸੁਕ੍ਕਾਭਿਜਾਤਿਹੇਤੁਤੋ વਾ ਸੁਕ੍ਕਂ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਸੁਕ੍ਕવਿਪਾਕ’’ਨ੍ਤਿ। ਸਗ੍ਗੂਪਪਤ੍ਤਿ ਮਨੁਸ੍ਸਲੋਕੇ ਸੋਭਗ੍ਗਿਯਞ੍ਚ ਸੁਕ੍ਕવਿਪਾਕੋ, ਯਥਾ ਚ ਜੋਤਿਭਾવੋ વੁਤ੍ਤੋ, ਏਕਤ੍ਤਨਿਦ੍ਦੇਸੇਨ ਪਨ ‘‘ਸਗ੍ਗੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਨਤੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ, ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਾਪਨਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ, વੋਮਿਸ੍ਸਕਕਮ੍ਮਨ੍ਤਿ ਕਾਲੇਨ ਕਣ੍ਹਂ, ਕਾਲੇਨ ਸੁਕ੍ਕਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਮਿਸ੍ਸਕવਸੇਨ ਕਤਕਮ੍ਮਂ। ‘‘ਸੁਖਦੁਕ੍ਖવਿਪਾਕ’’ਨ੍ਤਿ વਤ੍વਾ ਸੁਖਦੁਕ੍ਖਾਨਂ ਪવਤ੍ਤਿਆਕਾਰਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਮਿਸ੍ਸਕਕਮ੍ਮਞ੍ਹੀ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਕਣ੍ਹਸੁਕ੍ਕਸਮਞ੍ਞਾ ਕਣ੍ਹਸੁਕ੍ਕਾਭਿਜਾਤਿਹੇਤੁਤਾਯਾਤਿ, ਅਪਚ੍ਚਯਗਾਮਿਤਾਯ ਤਦੁਭਯવਿਨਿਮੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮਕ੍ਖਯਕਰਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਇਧ ਸੁਕ੍ਕਪਰਿਯਾਯੋਪਿ ਨ ਇਚ੍ਛਿਤੋਤਿ ਆਹ – ‘‘ਉਭਯ…ਪੇ॰… ਅਸੁਕ੍ਕਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਉਭਯવਿਪਾਕਸ੍ਸਾਤਿ ਯਥਾਧਿਗਤਸ੍ਸ વਿਪਾਕਸ੍ਸ। ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਭવਪਰਿਯਾਪਨ੍ਨੋ ਹਿ વਿਪਾਕੋ ਇਧ ‘‘ਸੁਕ੍ਕવਿਪਾਕੋ’’ਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤੋ, ਨ ਅਚ੍ਚਨ੍ਤਪਰਿਸੁਦ੍ਧੋ।
Kāḷakanti (a. ni. ṭī. 2.4.232) malīnaṃ, cittassa apabhassarabhāvakaraṇanti attho. Taṃ panettha kammapathasampattameva adhippetanti āha ‘‘dasaakusalakammapatha’’nti. Kaṇhanti kaṇhābhijātihetuto vā kaṇhaṃ. Tenāha ‘‘kaṇhavipāka’’nti. Apāyūpapatti manussesu ca dobhaggiyaṃ kaṇhavipāko, yathā tamabhāvo vutto, ekattaniddesena pana ‘‘apāye nibbattanato’’ti vuttaṃ, nibbattāpanatoti attho. Sukkanti odātaṃ, cittassa pabhassarabhāvakaraṇanti attho, sukkābhijātihetuto vā sukkaṃ. Tenāha ‘‘sukkavipāka’’nti. Saggūpapatti manussaloke sobhaggiyañca sukkavipāko, yathā ca jotibhāvo vutto, ekattaniddesena pana ‘‘sagge nibbattanato’’ti vuttaṃ, nibbattāpanatoti attho, vomissakakammanti kālena kaṇhaṃ, kālena sukkanti evaṃ missakavasena katakammaṃ. ‘‘Sukhadukkhavipāka’’nti vatvā sukhadukkhānaṃ pavattiākāraṃ dassetuṃ ‘‘missakakammañhī’’tiādi vuttaṃ. Kammassa kaṇhasukkasamaññā kaṇhasukkābhijātihetutāyāti, apaccayagāmitāya tadubhayavinimuttassa kammakkhayakarakammassa idha sukkapariyāyopi na icchitoti āha – ‘‘ubhaya…pe… asukkanti vutta’’nti. Tattha ubhayavipākassāti yathādhigatassa vipākassa. Sampattibhavapariyāpanno hi vipāko idha ‘‘sukkavipāko’’ti adhippeto, na accantaparisuddho.
ਸਦੁਕ੍ਖਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਤਨਾ ਉਪ੍ਪਾਦੇਤਬ੍ਬੇਨ ਦੁਕ੍ਖੇਨ ਸਦੁਕ੍ਖਂ, ਦੁਕ੍ਖਸਂવਤ੍ਤਨਿਕਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ‘‘ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਸੁਤ੍ਤੇ ਚੇਤਨਾ ਧੁਰਂ, ਉਪਾਲਿਸੁਤ੍ਤੇ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੨.੫੬) ਕਮ੍ਮ’’ਨ੍ਤਿ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਅਤ੍ਥਂ ਇਧ ਸਾਧਯਤਿ વਿਜਾਨਨਤ੍ਥਂ। ਅਭਿਸਙ੍ਖਰਿਤ੍વਾਤਿ ਆਯੂਹਿਤ੍વਾ। ਤਂ ਪਨ ਪਚ੍ਚਯਸਮવਾਯਸਿਦ੍ਧਿਤੋ ਸਂਕਡ੍ਢਨਂ ਪਿਣ੍ਡਨਂ વਿਯ ਹੋਤੀਤਿ ਆਹ – ‘‘ਸਙ੍ਕਡ੍ਢਿਤ੍વਾ, ਪਿਣ੍ਡਂ ਕਤ੍વਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ’’ਤਿ, ਸਦੁਕ੍ਖਂ ਲੋਕਨ੍ਤਿ ਅਪਾਯਲੋਕਮਾਹ। વਿਪਾਕਫਸ੍ਸਾਤਿ ਫਸ੍ਸਸੀਸੇਨ ਤਤ੍ਥ વਿਪਾਕਪવਤ੍ਤਮਾਹ। ਭੂਤਕਮ੍ਮਤੋਤਿ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਕਮ੍ਮਤੋ ਅਤ੍ਤਨਾ ਕਤੂਪਚਿਤਕਮ੍ਮਤੋ। ਯਥਾਭੂਤਨ੍ਤਿ ਯਾਦਿਸਂ। ਕਮ੍ਮਸਭਾਗવਸੇਨਾਤਿ ਕਮ੍ਮਸਰਿਕ੍ਖਕવਸੇਨ। ਉਪਪਤ੍ਤਿ ਹੋਤੀਤਿ ਅਪਦਾਦਿਭੇਦਾ ਉਪਪਤ੍ਤਿ। ਕਮ੍ਮੇਨ વਿਯ વੁਤ੍ਤਾਤਿ ਯਂ ਕਰੋਤਿ, ਤੇਨ ਉਪਪਜ੍ਜਤੀਤਿ ਏਕਕਮ੍ਮੇਨੇવ ਜਾਯਮਾਨਾ વਿਯ વੁਤ੍ਤਾ ਅਪਦਾਦਿਭੇਦਾ। ਉਪਪਤ੍ਤਿ ਚ ਨਾਮ વਿਪਾਕੇਨ ਹੋਤਿ વਿਪਾਕੇ ਸਮ੍ਭવਨ੍ਤੇ ਏਕਂਸੇਨ ਤੇ ਉਪਪਤ੍ਤਿવਿਸੇਸਾ ਸਮ੍ਭવਨ੍ਤਿ। ਯਦਿ ਏવਂ ਕਸ੍ਮਾ ‘‘ਤੇਨ ਉਪਪਜ੍ਜਤੀ’’ਤਿ ਉਪਪਤ੍ਤਿਕਮ੍ਮਹੇਤੁਕਾ વੁਤ੍ਤਾਤਿ ਆਹ ‘‘ਯਸ੍ਮਾ ਪਨਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਯੇਨ ਕਮ੍ਮવਿਪਾਕੇਨ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੋਤਿ ਯੇਨ ਕਮ੍ਮવਿਪਾਕੇਨ વਿਪਚ੍ਚਮਾਨੇਨ ਅਯਂ ਸਤ੍ਤੋ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਤਂਕਮ੍ਮવਿਪਾਕਫਸ੍ਸਾਤਿ ਤਸ੍ਸ ਤਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸ વਿਪਾਕਭੂਤਾ ਫਸ੍ਸਾ। ਕਮ੍ਮੇਨ ਦਾਤਬ੍ਬਂ ਦਾਯਂ ਤਬ੍ਬਿਪਾਕਂ ਆਦਿਯਨ੍ਤੀਤਿ ਕਮ੍ਮਦਾਯਾਦਾ, ਫਸ੍ਸਾ। ਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਦਾਯਜ੍ਜਤਾ ਕਮ੍ਮਫਲਸ੍ਸ ਦਾਯਜ੍ਜਂ, ਤਸ੍ਮਾ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਕਮ੍ਮਦਾਯਜ੍ਜਾ’’ਤਿ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਕਮ੍ਮਮੇવ ਨੇਸਂ ਦਾਯਜ੍ਜਂ ਸਨ੍ਤਕ’’ਨ੍ਤਿ।
Sadukkhanti attanā uppādetabbena dukkhena sadukkhaṃ, dukkhasaṃvattanikanti attho. ‘‘Imasmiṃ sutte cetanā dhuraṃ, upālisutte (ma. ni. 2.56) kamma’’nti heṭṭhā vuttampi atthaṃ idha sādhayati vijānanatthaṃ. Abhisaṅkharitvāti āyūhitvā. Taṃ pana paccayasamavāyasiddhito saṃkaḍḍhanaṃ piṇḍanaṃ viya hotīti āha – ‘‘saṅkaḍḍhitvā, piṇḍaṃ katvāti attho’’ti, sadukkhaṃ lokanti apāyalokamāha. Vipākaphassāti phassasīsena tattha vipākapavattamāha. Bhūtakammatoti nibbattakammato attanā katūpacitakammato. Yathābhūtanti yādisaṃ. Kammasabhāgavasenāti kammasarikkhakavasena. Upapatti hotīti apadādibhedā upapatti. Kammena viya vuttāti yaṃ karoti, tena upapajjatīti ekakammeneva jāyamānā viya vuttā apadādibhedā. Upapatti ca nāma vipākena hoti vipāke sambhavante ekaṃsena te upapattivisesā sambhavanti. Yadi evaṃ kasmā ‘‘tena upapajjatī’’ti upapattikammahetukā vuttāti āha ‘‘yasmā panā’’tiādi. Yena kammavipākena nibbattoti yena kammavipākena vipaccamānena ayaṃ satto nibbattoti vuccati. Taṃkammavipākaphassāti tassa tassa kammassa vipākabhūtā phassā. Kammena dātabbaṃ dāyaṃ tabbipākaṃ ādiyantīti kammadāyādā, phassā. Kammassa dāyajjatā kammaphalassa dāyajjaṃ, tasmā vuttaṃ ‘‘kammadāyajjā’’ti. Tenāha ‘‘kammameva nesaṃ dāyajjaṃ santaka’’nti.
ਤਿਸ੍ਸੋ ਚ ਹੇਟ੍ਠਿਮਜ੍ਝਾਨਚੇਤਨਾਤਿ ਇਦਂ ਅਬ੍ਯਾਬਜ੍ਝવੇਦਨਂ વੇਦਿਯਨਏਕਨ੍ਤਸੁਖੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਹੇਤੁਭਾવਸਾਧਨਂ। ਯਦਿ ਏવਂ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਾ ਝਾਨਚੇਤਨਾ ਤਾવ ਹੋਤੁ ਏਕਨ੍ਤਸੁਖੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਹੇਤੁਭਾવਤੋ। ਕਾਮਾવਚਰਾ ਕਿਨ੍ਤੀਤਿ ਕਾਮਾવਚਰਾ ਪਨ ਕੁਸਲਚੇਤਨਾ ਤਂਸਭਾવਾਭਾવਤੋ ਕਿਨ੍ਤਿ ਕੇਨ ਪਕਾਰੇਨ ਅਬ੍ਯਾਬਜ੍ਝਮਨੋਸਙ੍ਖਾਰੋ ਨਾਮ ਜਾਤੋਤਿ ਚੋਦੇਤਿ, ਇਤਰੋ ਪਨ ਨ ਸਬ੍ਬਾ ਕਾਮਾવਚਰਕੁਸਲਚੇਤਨਾ ਤਥਾ ਗਹਿਤਾ, ਅਥ ਖੋ ਏਕਚ੍ਚਾ ਝਾਨਚੇਤਨਾਨੁਕੂਲਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਕਸਿਣਸਜ੍ਜਨਕਾਲੇ ਕਸਿਣਾਸੇવਨਕਾਲੇ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਤਤ੍ਥ ਕਸਿਣਾਸੇવਨਚੇਤਨਾ ਗਹੇਤਬ੍ਬਾ, ਸਾ ਉਪਚਾਰਜ੍ਝਾਨਸ੍ਸ ਸਾਧਿਕਾ। ਤੇਨ ਕਾਮਾવਚਰਚੇਤਨਾ ਪਠਮਜ੍ਝਾਨਚੇਤਨਾਯ ਘਟਿਤਾਤਿ ਕਸਿਣਸਜ੍ਜਨਚੇਤਨਾਪਿ ਕਦਾਚਿ ਤਾਦਿਸਾ ਹੋਤੀਤਿ ਗਹਿਤਾ। ਪਰਿਕਮ੍ਮਾਦਿવਸੇਨ ਹਿ ਪવਤ੍ਤਾ ਭਾવਨਾਮਯਾ ਕਾਮਾવਚਰਕੁਸਲਚੇਤਨਾ ਪਠਮਜ੍ਝਾਨਸ੍ਸ ਆਸਨ੍ਨਤਾਯ વੁਤ੍ਤਾ। ਚਤੁਤ੍ਥਜ੍ਝਾਨਚੇਤਨਾ ਤਤਿਯਜ੍ਝਾਨਚੇਤਨਾਯ ਘਟਿਤਾਤਿ ਇਦਂ ਏਕਤ੍ਤਕਾਯਏਕਤ੍ਤਸਞ੍ਞੀਸਤ੍ਤਾવਾਸવਤਾਯ ਤਂਸਰਿਕ੍ਖਕਾ ਉਪੇਕ੍ਖਾਪਿ ਈਦਿਸੇਸੁ ਠਾਨੇਸੁ ਸੁਖਸਰਿਕ੍ਖਤਾ, ਏવਂ ਸਨ੍ਤਸਭਾવਤਾ ਞਾਣਸਹਿਤਤਾ ਚ। ਕੇਚਿ ਪਨ ਚਤੁਤ੍ਥਜ੍ਝਾਨਚੇਤਨਾਨੁਗੁਣਾਤਿ ਨਿਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤਾ ਕਸਿਣਸਜ੍ਜਨਕਾਲੇ ਕਸਿਣਜ੍ਝਾਨਕਾਲੇ ਕਸਿਣਾਸੇવਨਕਾਲੇ ਲਬ੍ਭਤੀਤਿ ਤਤਿਯਜ੍ਝਾਨਚੇਤਨਾਯ ਆਸਨ੍ਨਘਟਿਤਤਾ વੁਤ੍ਤਾਤਿ વਦਨ੍ਤਿ, ਤਂ ਤੇਸਂ ਮਤਿਮਤ੍ਤਂ, વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ ਤਾਸਂ ਘਟਿਤਤਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਉਭਯਮਿਸ੍ਸਕવਸੇਨਾਤਿ ਉਭਯੇਸਂ ਕੁਸਲਾਕੁਸਲਸਙ੍ਖਾਰਾਨਂ ਸੁਖਦੁਕ੍ਖਾਨਞ੍ਚ ਮਿਸ੍ਸਕਭਾવવਸੇਨ। વੇਮਾਨਿਕਪੇਤਾਨਨ੍ਤਿ ਇਦਂ ਬਾਹੁਲ੍ਲਤੋ વੁਤ੍ਤਂ, ਇਤਰੇਸਮ੍ਪਿ વਿਨਿਪਾਤਿਕਾਨਂ ਕਾਲੇਨ ਦੁਕ੍ਖਂ ਹੋਤਿਯੇવ।
Tisso ca heṭṭhimajjhānacetanāti idaṃ abyābajjhavedanaṃ vediyanaekantasukhuppattiyā hetubhāvasādhanaṃ. Yadi evaṃ yathāvuttā jhānacetanā tāva hotu ekantasukhuppattihetubhāvato. Kāmāvacarā kintīti kāmāvacarā pana kusalacetanā taṃsabhāvābhāvato kinti kena pakārena abyābajjhamanosaṅkhāro nāma jātoti codeti, itaro pana na sabbā kāmāvacarakusalacetanā tathā gahitā, atha kho ekaccā jhānacetanānukūlāti dassento ‘‘kasiṇasajjanakāle kasiṇāsevanakāle labbhantī’’ti āha. Tattha kasiṇāsevanacetanā gahetabbā, sā upacārajjhānassa sādhikā. Tena kāmāvacaracetanā paṭhamajjhānacetanāya ghaṭitāti kasiṇasajjanacetanāpi kadāci tādisā hotīti gahitā. Parikammādivasena hi pavattā bhāvanāmayā kāmāvacarakusalacetanā paṭhamajjhānassa āsannatāya vuttā. Catutthajjhānacetanā tatiyajjhānacetanāya ghaṭitāti idaṃ ekattakāyaekattasaññīsattāvāsavatāya taṃsarikkhakā upekkhāpi īdisesu ṭhānesu sukhasarikkhatā, evaṃ santasabhāvatā ñāṇasahitatā ca. Keci pana catutthajjhānacetanānuguṇāti nidassentā kasiṇasajjanakāle kasiṇajjhānakāle kasiṇāsevanakāle labbhatīti tatiyajjhānacetanāya āsannaghaṭitatā vuttāti vadanti, taṃ tesaṃ matimattaṃ, vuttanayeneva tāsaṃ ghaṭitatā veditabbā. Ubhayamissakavasenāti ubhayesaṃ kusalākusalasaṅkhārānaṃ sukhadukkhānañca missakabhāvavasena. Vemānikapetānanti idaṃ bāhullato vuttaṃ, itaresampi vinipātikānaṃ kālena dukkhaṃ hotiyeva.
ਤਸ੍ਸ ਪਹਾਨਾਯਾਤਿ ਤਸ੍ਸ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਅਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਧਮ੍ਮਤਾਪਾਦਨਾਯ। ਯਾ ਚੇਤਨਾਤਿ ਯਾ ਅਪਚਯਗਾਮਿਨਿਚੇਤਨਾ। ਕਮ੍ਮਂ ਪਤ੍વਾਤਿ ਸੁਖਕਮ੍ਮਨ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਮਾਨੇ ਮਗ੍ਗਚੇਤਨਾਯ ਅਞ੍ਞੋ ਪਣ੍ਡਰਤਰੋ ਧਮ੍ਮੋ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ ਅਚ੍ਚਨ੍ਤਪਾਰਿਸੁਦ੍ਧਿਭਾવਤੋ। ਅਕਣ੍ਹਾ ਅਸੁਕ੍ਕਾਤਿ ਆਗਤਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਸੁਕ੍ਕਭਾવਪਟਿਕ੍ਖੇਪਕਾਰਣਂ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਨਯਮੇવ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਇਦਂ ਪਨ ਕਮ੍ਮਚਤੁਕ੍ਕਂ ਪਤ੍વਾ’’ਤਿਆਦਿ।
Tassapahānāyāti tassa yathāvuttassa kammassa anuppattidhammatāpādanāya. Yā cetanāti yā apacayagāminicetanā. Kammaṃ patvāti sukhakammanti vuccamāne maggacetanāya añño paṇḍarataro dhammo nāma natthi accantapārisuddhibhāvato. Akaṇhā asukkāti āgatāti ettha sukkabhāvapaṭikkhepakāraṇaṃ heṭṭhā vuttanayameva. Tenāha ‘‘idaṃ pana kammacatukkaṃ patvā’’tiādi.
੮੨. ਅਨਿਯ੍ਯਾਨਿਕਪਕ੍ਖੇਤਿ ਅਚੇਲ਼ਕਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾਯ ਕੁਕ੍ਕੁਰવਤੇ ਚ। ਯੋਗੇਤਿ ਞਾਯਧਮ੍ਮਪਟਿਪਤ੍ਤਿਯਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਯੋਨੇਨਾਤਿ ਯੋ ਤਿਤ੍ਥਿਯਪਰਿવਾਸੋ ਤੇਨ ਭਗવਤਾ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤੋ। ਯਂ ਤਿਤ੍ਥਿਯਪਰਿવਾਸਂ ਸਮਾਦਿਯਿਤ੍વਾਤਿ ਅਯਮੇਤ੍ਥ ਯੋਜਨਾ। ਘਂਸਿਤ੍વਾ ਸੁવਣ੍ਣਂ વਿਯ ਨਿਘਂਸੋਪ੍ਪਲੇ। ਕੋਟ੍ਟੇਤ੍વਾ ਹਤ੍ਥੇਨ વਿਯ ਕੁਲਾਲਭਾਜਨਂ।
82.Aniyyānikapakkheti aceḷakapabbajjāya kukkuravate ca. Yogeti ñāyadhammapaṭipattiyanti attho. Yonenāti yo titthiyaparivāso tena bhagavatā paññatto. Yaṃ titthiyaparivāsaṃ samādiyitvāti ayamettha yojanā. Ghaṃsitvā suvaṇṇaṃ viya nighaṃsoppale. Koṭṭetvā hatthena viya kulālabhājanaṃ.
વੂਪਕਟ੍ਠੋਤਿ વਿવਿਤ੍ਤੋ ਏਕੀਭੂਤੋ। ਪੇਸਿਤਤ੍ਤੋਤਿ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਪਤਿ ਪੇਸਿਤਤ੍ਤੋ। ਕਾਮਂ ਤਦਨੁਤ੍ਤਰਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਪਰਿਯੋਸਾਨਂ…ਪੇ॰… વਿਹਾਸੀਤਿ ਇਮਿਨਾવ ਅਰਹਤ੍ਤਨਿਕੂਟੇਨ ਦੇਸਨਾ ਨਿਟ੍ਠਾਪਿਤਾ ਹੋਤਿ, ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਪਨ ਸੇਨਿਯਸ੍ਸ ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਕਿਤ੍ਤਨਪਰਮੇਤਂ ਉਜੁਕਂ ਆਪਨ੍ਨਅਰਹਤ੍ਤਭਾવਦੀਪਨਂ, ਯਦਿਦਂ ‘‘ਅਞ੍ਞਤਰੋ ਖੋ ਪਨਾ’’ਤਿਆਦਿવਚਨਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘ਅਰਹਤ੍ਤਨਿਕੂਟੇਨੇવਾ’’ਤਿ। ਅਰਹਤ੍ਤਾਧਿਗਮੋਯੇવ ਤਸ੍ਸ ਤੇਸਂ ਅਬ੍ਭਨ੍ਤਰਤਾ। ਸੇਸਂ ਸਬ੍ਬਂ ਸੁવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਮੇવ।
Vūpakaṭṭhoti vivitto ekībhūto. Pesitattoti nibbānaṃ pati pesitatto. Kāmaṃ tadanuttaraṃ brahmacariyapariyosānaṃ…pe… vihāsīti imināva arahattanikūṭena desanā niṭṭhāpitā hoti, āyasmato pana seniyassa paṭipattikittanaparametaṃ ujukaṃ āpannaarahattabhāvadīpanaṃ, yadidaṃ ‘‘aññataro kho panā’’tiādivacananti āha ‘‘arahattanikūṭenevā’’ti. Arahattādhigamoyeva tassa tesaṃ abbhantaratā. Sesaṃ sabbaṃ suviññeyyameva.
ਕੁਕ੍ਕੁਰવਤਿਕਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾਯ ਲੀਨਤ੍ਥਪ੍ਪਕਾਸਨਾ ਸਮਤ੍ਤਾ।
Kukkuravatikasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā samattā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯ • Majjhimanikāya / ੭. ਕੁਕ੍ਕੁਰવਤਿਕਸੁਤ੍ਤਂ • 7. Kukkuravatikasuttaṃ
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ੭. ਕੁਕ੍ਕੁਰવਤਿਕਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • 7. Kukkuravatikasuttavaṇṇanā
