| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಸಾರತ್ಥದೀಪನೀ-ಟೀಕಾ • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
೧೩. ಕುಲದೂಸಕಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ
13. Kuladūsakasikkhāpadavaṇṇanā
೪೩೧. ತೇರಸಮೇ ಕೀಟಾಗಿರೀತಿ ತಸ್ಸ ನಿಗಮಸ್ಸ ನಾಮಂ। ತಞ್ಹಿ ಸನ್ಧಾಯ ಪರತೋ ‘‘ನ ಅಸ್ಸಜಿಪುನಬ್ಬಸುಕೇಹಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಕೀಟಾಗಿರಿಸ್ಮಿಂ ವತ್ಥಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ತೇನ ಪನ ಯೋಗತೋ ಸೋ ಜನಪದೋಪಿ ‘‘ಕೀಟಾಗಿರಿ’’ಇಚ್ಚೇವ ಸಙ್ಖ್ಯಂ ಗತೋತಿ ಆಹ ‘‘ಏವಂನಾಮಕೇ ಜನಪದೇ’’ತಿ। ಆವಾಸೇ ನಿಯುತ್ತಾ ಆವಾಸಿಕಾ, ನಿಬದ್ಧವಾಸಿನೋ। ತೇ ಅಕತಂ ಸೇನಾಸನಂ ಕರೋನ್ತಿ, ಜಿಣ್ಣಂ ಪಟಿಸಙ್ಖರೋನ್ತಿ, ಕತೇ ಇಸ್ಸರಾ ಹೋನ್ತಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ಸೋ ಯೇಸಂ ಆಯತ್ತೋ…ಪೇ॰… ತೇ ಆವಾಸಿಕಾ’’ತಿ । ನಿವಾಸೋ ನಿವಾಸಮತ್ತಂ ಏತೇಸಂ ಅತ್ಥೀತಿ ನೇವಾಸಿಕಾತಿ ಆಹ ‘‘ಯೇ ಪನ ಕೇವಲ’’ನ್ತಿಆದಿ। ತೇತಿ ಅಸ್ಸಜಿಪುನಬ್ಬಸುಕಾ। ಛ ಜನಾತಿ ಪಣ್ಡುಕೋ ಲೋಹಿತಕೋ ಮೇತ್ತಿಯೋ ಭೂಮಜಕೋ ಅಸ್ಸಜಿ ಪುನಬ್ಬಸುಕೋತಿ ಇಮೇ ಛ ಜನಾ। ಸಮ್ಮಾತಿ ಆಲಪನವಚನಮೇತಂ। ಆಯಮುಖಭೂತಾತಿ ಆಯಸ್ಸ ಮುಖಭೂತಾ। ಧುರಟ್ಠಾನೇತಿ ಸಾವತ್ಥಿಯಾ ಅವಿದೂರೇ ಠಾನೇ। ವಸ್ಸಾನೇ ಹೇಮನ್ತೇ ಚಾತಿ ದ್ವೀಸು ಉತೂಸು ವಸ್ಸನತೋ ‘‘ದ್ವೀಹಿ ಮೇಘೇಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ದಿಯಡ್ಢಭಿಕ್ಖುಸಹಸ್ಸತೋ ಗಣಾಚರಿಯಾನಂ ಛನ್ನಂ ಜನಾನಂ ಅಧಿಕತ್ತಾ ‘‘ಸಮಧಿಕ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ, ಸಾಧಿಕನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಮ-ಕಾರೋ ಪದಸನ್ಧಿವಸೇನ ಆಗತೋ। ಅಕತವತ್ಥುನ್ತಿ ಅಕತಪುಬ್ಬಂ ಅಭಿನವವತ್ಥುಂ।
431. Terasame kīṭāgirīti tassa nigamassa nāmaṃ. Tañhi sandhāya parato ‘‘na assajipunabbasukehi bhikkhūhi kīṭāgirismiṃ vatthabba’’nti vuttaṃ. Tena pana yogato so janapadopi ‘‘kīṭāgiri’’icceva saṅkhyaṃ gatoti āha ‘‘evaṃnāmake janapade’’ti. Āvāse niyuttā āvāsikā, nibaddhavāsino. Te akataṃ senāsanaṃ karonti, jiṇṇaṃ paṭisaṅkharonti, kate issarā honti. Tenāha ‘‘so yesaṃ āyatto…pe… te āvāsikā’’ti . Nivāso nivāsamattaṃ etesaṃ atthīti nevāsikāti āha ‘‘ye pana kevala’’ntiādi. Teti assajipunabbasukā. Cha janāti paṇḍuko lohitako mettiyo bhūmajako assaji punabbasukoti ime cha janā. Sammāti ālapanavacanametaṃ. Āyamukhabhūtāti āyassa mukhabhūtā. Dhuraṭṭhāneti sāvatthiyā avidūre ṭhāne. Vassāne hemante cāti dvīsu utūsu vassanato ‘‘dvīhi meghehī’’ti vuttaṃ. Diyaḍḍhabhikkhusahassato gaṇācariyānaṃ channaṃ janānaṃ adhikattā ‘‘samadhika’’nti vuttaṃ, sādhikanti attho. Ma-kāro padasandhivasena āgato. Akatavatthunti akatapubbaṃ abhinavavatthuṃ.
ಕಣಿಕಾರಾದಯೋ ಪುಪ್ಫರುಕ್ಖಾ, ಜಾತಿಸುಮನಾದಯೋ ಪುಪ್ಫಗಚ್ಛಾ। ಕೋಟ್ಟನನ್ತಿ ಸಯಂ ಛಿನ್ದನಂ। ಕೋಟ್ಟಾಪನನ್ತಿ ‘‘ಇಮಂ ಛಿನ್ದ ಭಿನ್ದಾ’’ತಿ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಛೇದಾಪನಂ। ಆಳಿಯಾ ಬನ್ಧನನ್ತಿ ಯಥಾ ಗಚ್ಛಮೂಲೇ ಉದಕಂ ಸನ್ತಿಟ್ಠತಿ, ತಥಾ ಸಮನ್ತತೋ ಬನ್ಧನಂ। ಉದಕಸ್ಸಾತಿ ಅಕಪ್ಪಿಯಉದಕಸ್ಸ। ಕಪ್ಪಿಯಉದಕಸಿಞ್ಚನನ್ತಿ ಇಮಿನಾವ ಸಿಞ್ಚಾಪನಮ್ಪಿ ಸಙ್ಗಹಿತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ನನು ‘‘ಉದಕಸ್ಸ ಸೇಚನಂ ಸೇಚಾಪನ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾವ ಸಾಮಞ್ಞತೋ ಕಪ್ಪಿಯಾಕಪ್ಪಿಯಉದಕಸಿಞ್ಚನಾದಿಂ ಸಕ್ಕಾ ಸಙ್ಗಹೇತುಂ, ತಸ್ಮಾ ಕಪ್ಪಿಯಉದಕಸಿಞ್ಚನಾದಿ ಕಸ್ಮಾ ವಿಸುಂ ವುತ್ತನ್ತಿ? ‘‘ಆರಾಮಾದಿಅತ್ಥಂ ರೋಪಿತೇ ಅಕಪ್ಪಿಯವೋಹಾರೇಸುಪಿ ಕಪ್ಪಿಯಉದಕಸಿಞ್ಚನಾದಿ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವಕ್ಖಮಾನತ್ತಾ ಇಧಾಪಿ ವಿಭಾಗಂ ಕತ್ವಾ ಕಪ್ಪಿಯಉದಕಸಿಞ್ಚನಾದಿ ವಿಸುಂ ದಸ್ಸಿತಂ। ಹತ್ಥಮುಖಪಾದಧೋವನನ್ಹಾನೋದಕಸಿಞ್ಚನನ್ತಿ ಇಮಿನಾಪಿ ಪಕಾರನ್ತರೇನ ಕಪ್ಪಿಯಉದಕಸಿಞ್ಚನಮೇವ ದಸ್ಸೇತಿ। ‘‘ಅಕಪ್ಪಿಯವೋಹಾರೋ’’ತಿ ಕೋಟ್ಟನಖಣನಾದಿವಸೇನ ಸಯಂ ಕರಣಸ್ಸಪಿ ಕಥಂ ಸಙ್ಗಹೋತಿ? ಅಕಪ್ಪಿಯನ್ತಿ ವೋಹರೀಯತೀತಿ ಅಕಪ್ಪಿಯವೋಹಾರೋತಿ ಅಕಪ್ಪಿಯಭೂತಂ ಕರಣಕಾರಾಪನಾದಿ ಸಬ್ಬಮೇವ ಸಙ್ಗಹಿತಂ, ನ ಪನ ಅಕಪ್ಪಿಯವಚನಮತ್ತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಕಪ್ಪಿಯವೋಹಾರೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಸುಕ್ಖಮಾತಿಕಾಯ ಉಜುಕರಣನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಪುರಾಣಪಣ್ಣಾದಿಹರಣಮ್ಪಿ ಸಙ್ಗಹಿತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಕುದಾಲಾದೀನಿ ಭೂಮಿಯಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಠಾನತೋ ಹತ್ಥೇನ ಗಹೇತ್ವಾ ಠಾನಮೇವ ಪಾಕಟತರನ್ತಿ ‘‘ಓಭಾಸೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ।
Kaṇikārādayo puppharukkhā, jātisumanādayo pupphagacchā. Koṭṭananti sayaṃ chindanaṃ. Koṭṭāpananti ‘‘imaṃ chinda bhindā’’ti aññehi chedāpanaṃ. Āḷiyā bandhananti yathā gacchamūle udakaṃ santiṭṭhati, tathā samantato bandhanaṃ. Udakassāti akappiyaudakassa. Kappiyaudakasiñcananti imināva siñcāpanampi saṅgahitanti daṭṭhabbaṃ. Nanu ‘‘udakassa secanaṃ secāpana’’nti imināva sāmaññato kappiyākappiyaudakasiñcanādiṃ sakkā saṅgahetuṃ, tasmā kappiyaudakasiñcanādi kasmā visuṃ vuttanti? ‘‘Ārāmādiatthaṃ ropite akappiyavohāresupi kappiyaudakasiñcanādi vaṭṭatī’’ti vakkhamānattā idhāpi vibhāgaṃ katvā kappiyaudakasiñcanādi visuṃ dassitaṃ. Hatthamukhapādadhovananhānodakasiñcananti imināpi pakārantarena kappiyaudakasiñcanameva dasseti. ‘‘Akappiyavohāro’’ti koṭṭanakhaṇanādivasena sayaṃ karaṇassapi kathaṃ saṅgahoti? Akappiyanti voharīyatīti akappiyavohāroti akappiyabhūtaṃ karaṇakārāpanādi sabbameva saṅgahitaṃ, na pana akappiyavacanamattanti daṭṭhabbaṃ. Kappiyavohārepi eseva nayo. Sukkhamātikāya ujukaraṇanti iminā purāṇapaṇṇādiharaṇampi saṅgahitanti daṭṭhabbaṃ. Kudālādīni bhūmiyaṃ ṭhapetvā ṭhānato hatthena gahetvā ṭhānameva pākaṭataranti ‘‘obhāso’’ti vuttaṃ.
ಮಹಾಪಚ್ಚರಿವಾದಮ್ಹಿ ಪತಿಟ್ಠಪೇತುಕಾಮೋ ಪಚ್ಛಾ ವದತಿ। ವನತ್ಥಾಯಾತಿ ಇದಂ ಕೇಚಿ ‘‘ವತತ್ಥಾಯಾ’’ತಿ ಪಠನ್ತಿ, ತೇಸಂ ವತಿಅತ್ಥಾಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಕಪ್ಪಿಯವೋಹಾರೇಪಿ ಏಕಚ್ಚಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ನ ಕೇವಲಞ್ಚ ಸೇಸ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ। ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಮಾತಿಕನ್ತಿ ಸುಕ್ಖಮಾತಿಕಂ ವಾ ಅಸುಕ್ಖಮಾತಿಕಂ ವಾ। ‘‘ಕಪ್ಪಿಯಉದಕಂ ಸಿಞ್ಚಿತು’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ಕಪ್ಪಿಯಉದಕಂ ಸಿಞ್ಚಥಾತಿ ವತ್ತುಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಸಯಂ ರೋಪೇತುಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತೀತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ರೋಪೇಹೀತಿ ವತ್ತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿಪಿ ಸಿದ್ಧಂ। ಅಞ್ಞತ್ಥಾಯ ವಾ ಕರೋನ್ತಸ್ಸಾತಿ ವತ್ಥುಪೂಜಾದಿಅತ್ಥಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ। ಕಸ್ಮಾ ನ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ವತ್ಥುಪೂಜನತ್ಥಾಯ ಗನ್ಥನಾದೀಸು ಕಸ್ಮಾ ನ ಅನಾಪತ್ತಿ। ಅನಾಪತ್ತಿಯೇವಾತಿ ಪಟಿವಚನಂ ದತ್ವಾ ಇದಾನಿ ತಮೇವ ಅನಾಪತ್ತಿಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಯಥಾಹೀ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥಾತಿ ಆರಾಮಾದಿಅತ್ಥಾಯ ರುಕ್ಖರೋಪನೇ। ತಥಾ ವತ್ಥುಪೂಜನತ್ಥಾಯಪಿ ಅನಾಪತ್ತಿಯೇವಾತಿ ರತನತ್ತಯಪೂಜನತ್ಥಾಯಪಿ ಕಪ್ಪಿಯವೋಹಾರೇನ ಪರಿಯಾಯಾದೀಹಿ ಚ ಗನ್ಥಾಪನೇ ಅನಾಪತ್ತಿಯೇವಾತಿ ಅತ್ಥೋ।
Mahāpaccarivādamhi patiṭṭhapetukāmo pacchā vadati. Vanatthāyāti idaṃ keci ‘‘vatatthāyā’’ti paṭhanti, tesaṃ vatiatthāyāti attho. Akappiyavohārepi ekaccaṃ vaṭṭatīti dassetuṃ ‘‘na kevalañca sesa’’ntiādimāha. Yaṃ kiñci mātikanti sukkhamātikaṃ vā asukkhamātikaṃ vā. ‘‘Kappiyaudakaṃsiñcitu’’nti iminā ‘‘kappiyaudakaṃ siñcathāti vattumpi vaṭṭatī’’ti dasseti. Sayaṃ ropetumpi vaṭṭatīti iminā ‘‘ropehīti vattuṃ vaṭṭatī’’tipi siddhaṃ. Aññatthāya vā karontassāti vatthupūjādiatthaṃ karontassa. Kasmā na anāpattīti vatthupūjanatthāya ganthanādīsu kasmā na anāpatti. Anāpattiyevāti paṭivacanaṃ datvā idāni tameva anāpattibhāvaṃ dassetuṃ ‘‘yathāhī’’tiādi vuttaṃ. Tatthāti ārāmādiatthāya rukkharopane. Tathā vatthupūjanatthāyapi anāpattiyevāti ratanattayapūjanatthāyapi kappiyavohārena pariyāyādīhi ca ganthāpane anāpattiyevāti attho.
‘‘ತಥಾ ವತ್ಥುಪೂಜನತ್ಥಾಯಾ’’ತಿ ಹಿ ಸಾಮಞ್ಞತೋ ವುತ್ತೇಪಿ ‘‘ಯಥಾ ಹಿ ತತ್ಥ ಕಪ್ಪಿಯವೋಹಾರೇನ ಪರಿಯಾಯಾದೀಹಿ ಚಾ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಕಪ್ಪಿಯವೋಹಾರಾದೀಹಿ ಗನ್ಥಾಪನೇ ಏವ ಅನಾಪತ್ತಿ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ, ನ ಸಯಂ ಗನ್ಥನೇ, ತೇನೇವ ಪರೋ ಸಯಂ ಗನ್ಥನಮ್ಪಿ ಕಸ್ಮಾ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಚೋದೇನ್ತೋ ‘‘ನನು ಚಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಯಥಾ ಆರಾಮಾದಿಅತ್ಥಂ ಕಪ್ಪಿಯಪಥವಿಯಂ ಸಯಂ ರೋಪೇತುಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತಿ, ತಥಾ ವತ್ಥುಪೂಜನತ್ಥಾಯ ಸಯಂ ಗನ್ಥನೇಪಿ ಕಸ್ಮಾ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಚೋದಕಸ್ಸ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ವುತ್ತನ್ತಿಆದಿ ಆಚರಿಯಸ್ಸ ಪರಿಹಾರೋ। ಅಥ ‘‘ನ ಪನ ಮಹಾಅಟ್ಠಕಥಾಯ’’ನ್ತಿ ಕಸ್ಮಾ ವದತಿ। ಮಹಾಪಚ್ಚರಿಆದೀಸು ವುತ್ತಮ್ಪಿ ಹಿ ಪಮಾಣಮೇವಾತಿ ನಾಯಂ ವಿರೋಧೋ, ಮಹಾಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಅವುತ್ತಮ್ಪಿ ತತ್ಥೇವ ವುತ್ತೇನ ಸಂಸನ್ದಿತ್ವಾ ಪಮಾಣಮೇವಾತಿ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇತುಂ ವುತ್ತತ್ತಾ। ತಂ ಕಥನ್ತಿ ಮಞ್ಞೇಯ್ಯಾಸೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಮಹಾಅಟ್ಠಕಥಾಯಞ್ಚ ಕಪ್ಪಿಯಉದಕಸೇಚನಂ ವುತ್ತಂ, ತಂ ಕಥನ್ತಿ ಏತ್ಥಾಯಮಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಮಹಾಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಆರಾಮಾದಿಅತ್ಥಾಯ ಕಪ್ಪಿಯಪಥವಿಯಂ ಸಯಂ ರೋಪನಂ ನ ವುತ್ತಂ, ಕಪ್ಪಿಯಉದಕಸ್ಸ ಪನ ಸಯಂ ಸಿಞ್ಚನಂ ವುತ್ತಮೇವ, ತಸ್ಮಾ ಯಥಾ ಆರಾಮಾದಿಅತ್ಥಾಯ ಕಪ್ಪಿಯಉದಕಂ ಸಯಂ ಸಿಞ್ಚಿತುಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತಿ, ತಥಾ ವತ್ಥುಪೂಜನತ್ಥಾಯ ಸಯಂ ಗನ್ಥನಮ್ಪಿ ಕಸ್ಮಾ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ। ತಮ್ಪಿ ನ ವಿರುಜ್ಝತೀತಿ ಯದೇತಂ ಆರಾಮಾದಿಅತ್ಥಾಯ ಸಯಂ ರೋಪನಂ ಕಪ್ಪಿಯಉದಕಸಿಞ್ಚನಞ್ಚ ವುತ್ತಂ, ತಮ್ಪಿ ನ ವಿರುಜ್ಝತಿ। ಕಥಂ ತಂ ನ ವಿರುಜ್ಝತೀತಿ ಆಹ ‘‘ತತ್ರಹೀ’’ತಿಆದಿ। ಏತಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ಮಾಲಾವಚ್ಛಂ ರೋಪೇನ್ತಿಪಿ ರೋಪಾಪೇನ್ತಿಪಿ ಸಿಞ್ಚನ್ತಿಪಿ ಸಿಞ್ಚಾಪೇನ್ತಿಪೀತಿ ಏತಂ ವುತ್ತಂ। ಅಞ್ಞತ್ರ ಪನ ಪರಿಯಾಯೋ ಅತ್ಥೀತಿ ‘‘ಮಾಲಾವಚ್ಛಂ ರೋಪೇನ್ತಿಪಿ ರೋಪಾಪೇನ್ತಿಪಿ ಸಿಞ್ಚನ್ತಿಪಿ ಸಿಞ್ಚಾಪೇನ್ತಿಪೀ’’ತಿ ಕುಲಸಙ್ಗಹತ್ಥಾಯ ರೋಪನಸಿಞ್ಚನಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತತ್ತಾ ತತೋ ಅಞ್ಞತ್ರ ಆರಾಮಾದಿಅತ್ಥಾಯ ಮಾಲಾವಚ್ಛರೋಪನೇ ಪರಿಯಾಯೋ ಅತ್ಥಿ। ತತ್ಥ ಪರಿಯಾಯಂ ಇಧ ಚ ಪರಿಯಾಯಾಭಾವಂ ಞತ್ವಾತಿ ತತ್ಥ ‘‘ಮಾಲಾವಚ್ಛಂ ರೋಪೇನ್ತೀ’’ತಿಆದೀಸು ‘‘ಮಾಲಾವಚ್ಛ’’ನ್ತಿ ವಿಸೇಸವಚನಸಬ್ಭಾವತೋ ಪರಿಯಾಯಂ, ಇಧ ‘‘ಗನ್ಥೇನ್ತೀ’’ತಿಆದೀಸು ತಥಾವಿಧವಿಸೇಸವಚನಾಭಾವತೋ ಪರಿಯಾಯಾಭಾವಞ್ಚ ಞತ್ವಾ।
‘‘Tathā vatthupūjanatthāyā’’ti hi sāmaññato vuttepi ‘‘yathā hi tattha kappiyavohārena pariyāyādīhi cā’’ti vuttattā kappiyavohārādīhi ganthāpane eva anāpatti viññāyati, na sayaṃ ganthane, teneva paro sayaṃ ganthanampi kasmā na vaṭṭatīti codento ‘‘nanu cā’’tiādimāha. Yathā ārāmādiatthaṃ kappiyapathaviyaṃ sayaṃ ropetumpi vaṭṭati, tathā vatthupūjanatthāya sayaṃ ganthanepi kasmā na vaṭṭatīti codakassa adhippāyo. Vuttantiādi ācariyassa parihāro. Atha ‘‘na pana mahāaṭṭhakathāya’’nti kasmā vadati. Mahāpaccariādīsu vuttampi hi pamāṇamevāti nāyaṃ virodho, mahāaṭṭhakathāyaṃ avuttampi tattheva vuttena saṃsanditvā pamāṇamevāti patiṭṭhāpetuṃ vuttattā. Taṃ kathanti maññeyyāsīti sambandho. Mahāaṭṭhakathāyañca kappiyaudakasecanaṃ vuttaṃ, taṃ kathanti etthāyamadhippāyo. Kiñcāpi mahāaṭṭhakathāyaṃ ārāmādiatthāya kappiyapathaviyaṃ sayaṃ ropanaṃ na vuttaṃ, kappiyaudakassa pana sayaṃ siñcanaṃ vuttameva, tasmā yathā ārāmādiatthāya kappiyaudakaṃ sayaṃ siñcitumpi vaṭṭati, tathā vatthupūjanatthāya sayaṃ ganthanampi kasmā na vaṭṭatīti. Tampi na virujjhatīti yadetaṃ ārāmādiatthāya sayaṃ ropanaṃ kappiyaudakasiñcanañca vuttaṃ, tampi na virujjhati. Kathaṃ taṃ na virujjhatīti āha ‘‘tatrahī’’tiādi. Etaṃ vuttanti mālāvacchaṃ ropentipi ropāpentipi siñcantipi siñcāpentipīti etaṃ vuttaṃ. Aññatra pana pariyāyo atthīti ‘‘mālāvacchaṃ ropentipi ropāpentipi siñcantipi siñcāpentipī’’ti kulasaṅgahatthāya ropanasiñcanaṃ sandhāya vuttattā tato aññatra ārāmādiatthāya mālāvaccharopane pariyāyo atthi. Tattha pariyāyaṃ idhaca pariyāyābhāvaṃ ñatvāti tattha ‘‘mālāvacchaṃ ropentī’’tiādīsu ‘‘mālāvaccha’’nti visesavacanasabbhāvato pariyāyaṃ, idha ‘‘ganthentī’’tiādīsu tathāvidhavisesavacanābhāvato pariyāyābhāvañca ñatvā.
ನನು ಚ ಯಥಾ ‘‘ಗನ್ಥೇನ್ತೀ’’ತಿ ಸಾಮಞ್ಞತೋ ವುತ್ತತ್ತಾ ಪರಿಯಾಯೋ ನ ಲಬ್ಭತೀತಿ ಯಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚಿ ಅತ್ಥಾಯ ಸಯಂ ಗನ್ಥನಂ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಏವಂ ‘‘ಗನ್ಥಾಪೇನ್ತೀ’’ತಿ ಸಾಮಞ್ಞತೋ ವುತ್ತತ್ತಾ ಪರಿಯಾಯೇನ ಗನ್ಥಾಪನಮ್ಪಿ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಆಪಜ್ಜತಿ। ಏವಞ್ಚ ಸತಿ ಪರತೋ ‘‘ಏವಂ ಜಾನ, ಏವಂ ಕತೇ ಸೋಭೇಯ್ಯ, ಯಥಾ ಏತಾನಿ ಪುಪ್ಫಾನಿ ನ ವಿಕಿರಿಯನ್ತಿ, ತಥಾ ಕರೋಹೀತಿಆದಿನಾ ಕಪ್ಪಿಯವಚನೇನ ಕಾರೇತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಇದಂ ವಿರುಜ್ಝತೀತಿ? ನ ವಿರುಜ್ಝತಿ, ಪರಿಯಾಯೇನ ಹಿ ಕಾರಾಪನಂ ಗನ್ಥಾಪನಮೇವ ನ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಯಥಾವುತ್ತನಯೇನ ಪರಿಯಾಯತೋ ಕಾರಾಪನಂ ವಟ್ಟತಿ। ಸಬ್ಬಂ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತಂ ವಿನಿಚ್ಛಯಮೇವ ಸಙ್ಖೇಪತೋ ನಿಗಮೇತಿ। ಹರಣಾದೀಸು ಕಸ್ಮಾ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ವತ್ಥುಪೂಜನತ್ಥಾಯ ಹರಣಾದೀಸು ಕಸ್ಮಾ ಅನಾಪತ್ತಿ। ಕುಲಿತ್ಥಿಆದೀನಂ ಅತ್ಥಾಯ ಹರಣತೋತಿ ಕುಲಿತ್ಥಿಆದೀನಂ ಹರಣಸ್ಸ ತತ್ಥ ವುತ್ತತ್ತಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ತೇನೇವಾಹ ‘‘ಹರಣಾಧಿಕಾರೇ ಹೀ’’ತಿಆದಿ। ಮಾಲನ್ತಿ ಪುಪ್ಫದಾಮಂ। ಮಞ್ಜರೀ ವಿಯಾತಿ ಕುಸುಮಮಞ್ಜರೀ ವಿಯ। ಹಾರಸದಿಸನ್ತಿ ಮುತ್ತಾಹಾರಸದಿಸಂ।
Nanu ca yathā ‘‘ganthentī’’ti sāmaññato vuttattā pariyāyo na labbhatīti yassa kassaci atthāya sayaṃ ganthanaṃ na vaṭṭati, evaṃ ‘‘ganthāpentī’’ti sāmaññato vuttattā pariyāyena ganthāpanampi na vaṭṭatīti āpajjati. Evañca sati parato ‘‘evaṃ jāna, evaṃ kate sobheyya, yathā etāni pupphāni na vikiriyanti, tathā karohītiādinā kappiyavacanena kāretuṃ vaṭṭatī’’ti idaṃ virujjhatīti? Na virujjhati, pariyāyena hi kārāpanaṃ ganthāpanameva na hoti, tasmā yathāvuttanayena pariyāyato kārāpanaṃ vaṭṭati. Sabbaṃ vuttanayeneva veditabbanti heṭṭhā vuttaṃ vinicchayameva saṅkhepato nigameti. Haraṇādīsu kasmā anāpattīti vatthupūjanatthāya haraṇādīsu kasmā anāpatti. Kulitthiādīnaṃ atthāya haraṇatoti kulitthiādīnaṃ haraṇassa tattha vuttattāti adhippāyo. Tenevāha ‘‘haraṇādhikāre hī’’tiādi. Mālanti pupphadāmaṃ. Mañjarī viyāti kusumamañjarī viya. Hārasadisanti muttāhārasadisaṃ.
ಪಾಚಿತ್ತಿಯಞ್ಚೇವ ದುಕ್ಕಟಞ್ಚಾತಿ ಪಥವೀಖಣನಪಚ್ಚಯಾ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ, ಕುಲಸಙ್ಗಹಪಚ್ಚಯಾ ದುಕ್ಕಟಂ। ಅಕಪ್ಪಿಯವೋಹಾರೇನಾತಿ ‘‘ಇದಂ ಖಣ, ಇದಂ ರೋಪೇಹೀ’’ತಿಆದಿಅಕಪ್ಪಿಯವೋಹಾರೇನ। ದುಕ್ಕಟಮೇವಾತಿ ಕುಲಸಙ್ಗಹಪಚ್ಚಯಾ ದುಕ್ಕಟಂ। ಉಭಯತ್ಥಾತಿ ಕಪ್ಪಿಯಾಕಪ್ಪಿಯಪಥವಿಯಂ। ಸಬ್ಬತ್ಥಾತಿ ಕುಲಸಙ್ಗಹಪರಿಭೋಗಆರಾಮಾದಿಅತ್ಥಾಯ ರೋಪಿತೇ। ದುಕ್ಕಟಮ್ಪೀತಿ ನ ಕೇವಲಂ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಮೇವ। ಕಪ್ಪಿಯೇನಾತಿ ಕಪ್ಪಿಯೇನ ಉದಕೇನ। ತೇಸಂಯೇವ ದ್ವಿನ್ನನ್ತಿ ಕುಲದೂಸನಪರಿಭೋಗಾನಂ। ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಕುಲಸಙ್ಗಹತ್ಥಾಯ ಸಯಂ ಸಿಞ್ಚನೇ ಕಪ್ಪಿಯವೋಹಾರೇನ ಅಕಪ್ಪಿಯವೋಹಾರೇನ ವಾ ಸಿಞ್ಚಾಪನೇ ಚ ದುಕ್ಕಟಂ, ಪರಿಭೋಗತ್ಥಾಯ ಪನ ಸಯಂ ಸಿಞ್ಚನೇ ಅಕಪ್ಪಿಯವೋಹಾರೇನ ಸಿಞ್ಚಾಪನೇ ಚ ದುಕ್ಕಟಂ। ಆಪತ್ತಿಬಹುಲತಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾತಿ ಏತ್ಥ ಸಯಂ ಸಿಞ್ಚನೇ ಧಾರಾಪಚ್ಛೇದಗಣನಾಯ ಆಪತ್ತಿಗಣನಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಸಿಞ್ಚಾಪನೇ ಪನ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಆಣಾಪೇನ್ತಸ್ಸ ವಾಚಾಯ ವಾಚಾಯ ಆಪತ್ತಿ, ಸಕಿಂ ಆಣತ್ತಸ್ಸ ಬಹೂನಂ ಸಿಞ್ಚನೇಪಿ ಏಕಾವ।
Pācittiyañceva dukkaṭañcāti pathavīkhaṇanapaccayā pācittiyaṃ, kulasaṅgahapaccayā dukkaṭaṃ. Akappiyavohārenāti ‘‘idaṃ khaṇa, idaṃ ropehī’’tiādiakappiyavohārena. Dukkaṭamevāti kulasaṅgahapaccayā dukkaṭaṃ. Ubhayatthāti kappiyākappiyapathaviyaṃ. Sabbatthāti kulasaṅgahaparibhogaārāmādiatthāya ropite. Dukkaṭampīti na kevalaṃ pācittiyameva. Kappiyenāti kappiyena udakena. Tesaṃyeva dvinnanti kuladūsanaparibhogānaṃ. Dukkaṭanti kulasaṅgahatthāya sayaṃ siñcane kappiyavohārena akappiyavohārena vā siñcāpane ca dukkaṭaṃ, paribhogatthāya pana sayaṃ siñcane akappiyavohārena siñcāpane ca dukkaṭaṃ. Āpattibahulatā veditabbāti ettha sayaṃ siñcane dhārāpacchedagaṇanāya āpattigaṇanā veditabbā. Siñcāpane pana punappunaṃ āṇāpentassa vācāya vācāya āpatti, sakiṃ āṇattassa bahūnaṃ siñcanepi ekāva.
ದುಕ್ಕಟಪಾಚಿತ್ತಿಯಾನೀತಿ ಕುಲಸಙ್ಗಹಪಚ್ಚಯಾ ದುಕ್ಕಟಂ, ಭೂತಗಾಮಪಾತಬ್ಯತಾಯ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ। ಅಞ್ಞತ್ಥಾತಿ ವತ್ಥುಪೂಜಾದಿಅತ್ಥಾಯ ಓಚಿನನೇ। ಸಕಿಂ ಆಣತ್ತೋತಿ ಅಕಪ್ಪಿಯವೋಹಾರೇನ ಆಣತ್ತೋ। ಪಾಚಿತ್ತಿಯಮೇವಾತಿ ಅಕಪ್ಪಿಯವಚನೇನ ಆಣತ್ತತ್ತಾ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ। ಕಪ್ಪಿಯವಚನೇನ ಪನ ವತ್ಥುಪೂಜಾದಿಅತ್ಥಾಯ ಓಚಿನಾಪೇನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತಿಯೇವ।
Dukkaṭapācittiyānīti kulasaṅgahapaccayā dukkaṭaṃ, bhūtagāmapātabyatāya pācittiyaṃ. Aññatthāti vatthupūjādiatthāya ocinane. Sakiṃ āṇattoti akappiyavohārena āṇatto. Pācittiyamevāti akappiyavacanena āṇattattā pācittiyaṃ. Kappiyavacanena pana vatthupūjādiatthāya ocināpentassa anāpattiyeva.
ಗನ್ಥನೇನ ನಿಬ್ಬತ್ತಂ ಗನ್ತಿಮಂ। ಏಸ ನಯೋ ಸೇಸೇಸುಪಿ। ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಕುಲಸಙ್ಗಹತ್ಥಾಯ ವತ್ಥುಪೂಜಾದಿಅತ್ಥಾಯ ವಾ ವುತ್ತನಯೇನ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಚ ಕಾರಾಪೇನ್ತಸ್ಸ ಚ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪುರಿಮನಯೇನೇವಾತಿ ‘‘ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ವಾ’’ತಿಆದಿನಾ ವುತ್ತನಯೇನ। ಧಮ್ಮಾಸನವಿತಾನೇ ಬದ್ಧಕಣ್ಟಕೇಸು ಪುಪ್ಫಾನಿ ವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಠಪೇನ್ತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಉಪರೂಪರಿ ವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಛತ್ತಸದಿಸಂ ಕತ್ವಾ ಆವುಣನತೋ ‘‘ಛತ್ತಾತಿಛತ್ತಂ ವಿಯಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ‘‘ಕದಲಿಕ್ಖನ್ಧಮ್ಹೀ’’ತಿಆದಿನಾ ವುತ್ತಂ ಸಬ್ಬಮೇವ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ತಂ ಅತಿಓಳಾರಿಕಮೇವಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ಸಯಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಅಕಪ್ಪಿಯವಚನೇನೇವ ಕಾರಾಪೇನ್ತಸ್ಸ ಚ ದುಕ್ಕಟಮೇವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪುಪ್ಫವಿಜ್ಝನತ್ಥನ್ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಪುಪ್ಫಾನಿ ವಿಜ್ಝಿತುಂಯೇವ ಕಣ್ಟಕಂ ಬನ್ಧಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಪುಪ್ಫದಾಮಾದಿಬನ್ಧನತ್ಥಂ ಪನ ವಟ್ಟತಿ। ಕಣ್ಟಕಮ್ಪಿ ಬನ್ಧಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಚ ಇದಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಚರಿಯಪ್ಪಮಾಣೇನ ಗಹೇತಬ್ಬಂ। ಪವೇಸೇತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಪುಪ್ಫಚ್ಛಿದ್ದೇ ಅಪವೇಸೇತ್ವಾ ಉಪರೂಪರಿ ಠಪೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ। ಜಾಲಮಯಂ ವಿತಾನಂ ಜಾಲವಿತಾನಂ। ನಾಗದನ್ತಕಮ್ಪಿ ಸಚ್ಛಿದ್ದಕಂಯೇವ ಗಹೇತಬ್ಬಂ। ಪುಪ್ಫಪಟಿಚ್ಛಕಂ ದಣ್ಡಾದೀಹಿ ಕತಪುಪ್ಫಾಧಾರಣಂ, ತಮ್ಪಿ ಸಚ್ಛಿದ್ದಮೇವ ಇಧ ವುತ್ತಂ। ಅಸೋಕಪಿಣ್ಡಿಯಾತಿ ಅಸೋಕಪುಪ್ಫಮಞ್ಜರಿಕಾಯ। ‘‘ಧಮ್ಮರಜ್ಜು ನಾಮ ಚೇತಿಯಂ ವಾ ಬೋಧಿಂ ವಾ ಪುಪ್ಫಪವೇಸನತ್ಥಂ ಆವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಬದ್ಧರಜ್ಜೂ’’ತಿ ಮಹಾಗಣ್ಠಿಪದೇ ಮಜ್ಝಿಮಗಣ್ಠಿಪದೇ ಚ ವುತ್ತಂ, ತಸ್ಮಾ ತಥಾಬದ್ಧಾಯ ರಜ್ಜುಯಾ ಚೇತಿಯಸ್ಸ ಚ ಅನ್ತರೇ ಪುಪ್ಫಾನಿ ಪವೇಸೇತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ। ಗಣ್ಠಿಪದೇ ಪನ ‘‘ಧಮ್ಮರಜ್ಜುನ್ತಿ ಸಿಥಿಲಂ ವಟ್ಟಿಕಂ ರಜ್ಜುಂ ಕತ್ವಾ ಬೋಧಿಂ ವಾ ಚೇತಿಯಂ ವಾ ಪರಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಧಮ್ಮಾಸನೇ ವಾ ಲಮ್ಬಿತ್ವಾ ತತ್ಥ ಪುಪ್ಫಾನಿ ಪವೇಸೇನ್ತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ತಸ್ಮಾ ಸಿಥಿಲವಟ್ಟಿಕಾಯ ರಜ್ಜುಯಾ ಅನ್ತರೇಪಿ ಪುಪ್ಫಾನಿ ಪವೇಸೇತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ, ವೀಮಂಸಿತ್ವಾ ಯುತ್ತತರಂ ಗಹೇತಬ್ಬಂ। ಉಭಯತ್ಥಾಪಿ ಪನೇತ್ಥ ನೇವತ್ಥಿ ವಿರೋಧೋತಿ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಖನ್ತಿ।
Ganthanena nibbattaṃ gantimaṃ. Esa nayo sesesupi. Na vaṭṭatīti kulasaṅgahatthāya vatthupūjādiatthāya vā vuttanayena karontassa ca kārāpentassa ca dukkaṭanti attho. Purimanayenevāti ‘‘bhikkhussa vā’’tiādinā vuttanayena. Dhammāsanavitāne baddhakaṇṭakesu pupphāni vijjhitvā ṭhapentīti sambandho. Uparūpari vijjhitvā chattasadisaṃ katvā āvuṇanato ‘‘chattātichattaṃ viyā’’ti vuttaṃ. ‘‘Kadalikkhandhamhī’’tiādinā vuttaṃ sabbameva sandhāya ‘‘taṃ atioḷārikamevā’’ti vuttaṃ, sayaṃ karontassa akappiyavacaneneva kārāpentassa ca dukkaṭamevāti attho. Pupphavijjhanatthanti vuttattā pupphāni vijjhituṃyeva kaṇṭakaṃ bandhituṃ na vaṭṭati, pupphadāmādibandhanatthaṃ pana vaṭṭati. Kaṇṭakampi bandhituṃ na vaṭṭatīti ca idaṃ aṭṭhakathācariyappamāṇena gahetabbaṃ. Pavesetuṃ na vaṭṭatīti vuttattā pupphacchidde apavesetvā uparūpari ṭhapetuṃ vaṭṭati. Jālamayaṃ vitānaṃ jālavitānaṃ. Nāgadantakampi sacchiddakaṃyeva gahetabbaṃ. Pupphapaṭicchakaṃ daṇḍādīhi katapupphādhāraṇaṃ, tampi sacchiddameva idha vuttaṃ. Asokapiṇḍiyāti asokapupphamañjarikāya. ‘‘Dhammarajju nāma cetiyaṃ vā bodhiṃ vā pupphapavesanatthaṃ āvijjhitvā baddharajjū’’ti mahāgaṇṭhipade majjhimagaṇṭhipade ca vuttaṃ, tasmā tathābaddhāya rajjuyā cetiyassa ca antare pupphāni pavesetuṃ vaṭṭatīti viññāyati. Gaṇṭhipade pana ‘‘dhammarajjunti sithilaṃ vaṭṭikaṃ rajjuṃ katvā bodhiṃ vā cetiyaṃ vā parikkhipitvā dhammāsane vā lambitvā tattha pupphāni pavesentī’’ti vuttaṃ, tasmā sithilavaṭṭikāya rajjuyā antarepi pupphāni pavesetuṃ vaṭṭatīti viññāyati, vīmaṃsitvā yuttataraṃ gahetabbaṃ. Ubhayatthāpi panettha nevatthi virodhoti amhākaṃ khanti.
ಮತ್ಥಕದಾಮನ್ತಿ ಧಮ್ಮಾಸನಾದಿಮತ್ಥಕೇ ಲಮ್ಬಕದಾಮಂ। ಪುಪ್ಫೇಹಿ ವೇಠೇನ್ತೀತಿ ಪುಪ್ಫದಾಮೇನ ವೇಠೇನ್ತಿ। ತೇಸಂಯೇವಾತಿ ಉಪ್ಪಲಾದೀನಂಯೇವ। ವಾಕೇನ ವಾ ದಣ್ಡಕೇನ ವಾತಿ ವಿಸುಂ ಅಚ್ಛಿನ್ನೇನ ಪುಪ್ಫಸಹಿತೇನೇವ ವಾಕೇನ ವಾ ದಣ್ಡಕೇನ ವಾ। ಖನ್ಧೇ ಠಪಿತಕಾಸಾವಸ್ಸಾತಿ ಖನ್ಧೇ ಠಪಿತಸಙ್ಘಾಟಿಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ। ತಞ್ಹಿ ತಥಾ ಬನ್ಧಿತುಂ ಸಕ್ಕಾ ಭವೇಯ್ಯ। ಇಮಿನಾವ ಅಞ್ಞಮ್ಪಿ ತಾದಿಸಂ ಕಾಸಾವಂ ವಾ ವತ್ಥಂ ವಾ ವುತ್ತನಯೇನ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ತತ್ಥ ಪುಪ್ಫಾನಿ ಪಕ್ಖಿಪಿತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಸಿದ್ಧಂ। ಅಂಸಭಣ್ಡಿಕಂ ಪಸಿಬ್ಬಕೇ ಪಕ್ಖಿತ್ತಸದಿಸತ್ತಾ ವೇಠಿಮಂ ನಾಮ ನ ಜಾತಂ, ತಸ್ಮಾ ಸಿಥಿಲಬನ್ಧಸ್ಸ ಅನ್ತರನ್ತರಾ ಪಕ್ಖಿಪಿತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ವದನ್ತಿ।
Matthakadāmanti dhammāsanādimatthake lambakadāmaṃ. Pupphehi veṭhentīti pupphadāmena veṭhenti. Tesaṃyevāti uppalādīnaṃyeva. Vākena vā daṇḍakena vāti visuṃ acchinnena pupphasahiteneva vākena vā daṇḍakena vā. Khandhe ṭhapitakāsāvassāti khandhe ṭhapitasaṅghāṭiṃ sandhāya vuttaṃ. Tañhi tathā bandhituṃ sakkā bhaveyya. Imināva aññampi tādisaṃ kāsāvaṃ vā vatthaṃ vā vuttanayena bandhitvā tattha pupphāni pakkhipituṃ vaṭṭatīti siddhaṃ. Aṃsabhaṇḍikaṃ pasibbake pakkhittasadisattā veṭhimaṃ nāma na jātaṃ, tasmā sithilabandhassa antarantarā pakkhipituṃ vaṭṭatīti vadanti.
ಪುಪ್ಫಪಟೇ ಚ ದಟ್ಠಬ್ಬನ್ತಿ ಪುಪ್ಫಪಟಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ದೀಘತೋ ಪುಪ್ಫದಾಮಸ್ಸ ಹರಣಪಚ್ಚಾಹರಣವಸೇನ ಪೂರಣಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ। ತಿರಿಯತೋ ಹರಣಂ ಪನ ವಾಯಿಮಂ ನಾಮ ಹೋತಿ, ನ ಪೂರಿಮಂ। ಪುರಿಮಟ್ಠಾನಂ ಅತಿಕ್ಕಾಮೇತೀತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಅಫುಸಾಪೇತ್ವಾಪಿ ಅತಿಕ್ಕಾಮೇನ್ತಸ್ಸ ಆಪತ್ತಿಯೇವಾ’’ತಿ ತೀಸುಪಿ ಗಣ್ಠಿಪದೇಸು ವುತ್ತಂ। ‘‘ಪುರಿಮಟ್ಠಾನಂ ಅತಿಕ್ಕಾಮೇತೀ’’ತಿ ಅವಿಸೇಸೇನ ವುತ್ತತ್ತಾ ತಂ ಯುತ್ತಂ। ಕೇಚಿ ಪನ ‘‘ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಅಫುಸಾಪೇತ್ವಾ ಅನೇಕಕ್ಖತ್ತುಂ ಪರಿಕ್ಖಿಪಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವದನ್ತೀತಿ ವುತ್ತಂ, ತತ್ಥ ಕಾರಣಂ ನ ದಿಸ್ಸತಿ। ಬನ್ಧಿತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಪುಪ್ಫರಹಿತಾಯ ಸುತ್ತಕೋಟಿಯಾ ವಾಕಕೋಟಿಯಾ ವಾ ಬನ್ಧಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ। ಏಕವಾರಂ ಹರಿತ್ವಾ ವಾ ಪರಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ವಾತಿ ಇದಂ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತಚೇತಿಯಾದಿಪರಿಕ್ಖೇಪಂ ಪುಪ್ಫಪಟಕರಣಞ್ಚ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ, ತಸ್ಮಾ ಚೇತಿಯಂ ವಾ ಬೋಧಿಂ ವಾ ಪರಿಕ್ಖಿಪನ್ತೇನ ಏಕವಾರಂ ಪರಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಪುರಿಮಟ್ಠಾನಂ ಸಮ್ಪತ್ತೇ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ದಾತಬ್ಬಂ, ತೇನಪಿ ಏಕವಾರಂ ಪರಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ತಥೇವ ಕಾತಬ್ಬಂ। ಪುಪ್ಫಪಟಂ ಕರೋನ್ತೇನ ಚ ಏಕವಾರಂ ಹರಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ದಾತಬ್ಬಂ, ತೇನಪಿ ತಥೇವ ಕಾತಬ್ಬಂ। ಸಚೇಪಿ ದ್ವೇಯೇವ ಭಿಕ್ಖೂ ಉಭೋಸು ಪಸ್ಸೇಸು ಠತ್ವಾ ಪರಿಯಾಯೇನ ಹರನ್ತಿ, ವಟ್ಟತಿಯೇವಾತಿ ವದನ್ತಿ।
Pupphapaṭeca daṭṭhabbanti pupphapaṭaṃ karontassa dīghato pupphadāmassa haraṇapaccāharaṇavasena pūraṇaṃ sandhāya vuttaṃ. Tiriyato haraṇaṃ pana vāyimaṃ nāma hoti, na pūrimaṃ. Purimaṭṭhānaṃ atikkāmetīti ettha ‘‘aphusāpetvāpi atikkāmentassa āpattiyevā’’ti tīsupi gaṇṭhipadesu vuttaṃ. ‘‘Purimaṭṭhānaṃ atikkāmetī’’ti avisesena vuttattā taṃ yuttaṃ. Keci pana ‘‘aññamaññaṃ aphusāpetvā anekakkhattuṃ parikkhipituṃ vaṭṭatī’’ti vadantīti vuttaṃ, tattha kāraṇaṃ na dissati. Bandhituṃ vaṭṭatīti puppharahitāya suttakoṭiyā vākakoṭiyā vā bandhituṃ vaṭṭati. Ekavāraṃ haritvā vā parikkhipitvā vāti idaṃ pubbe vuttacetiyādiparikkhepaṃ pupphapaṭakaraṇañca sandhāya vuttaṃ, tasmā cetiyaṃ vā bodhiṃ vā parikkhipantena ekavāraṃ parikkhipitvā purimaṭṭhānaṃ sampatte aññassa dātabbaṃ, tenapi ekavāraṃ parikkhipitvā tatheva kātabbaṃ. Pupphapaṭaṃ karontena ca ekavāraṃ haritvā aññassa dātabbaṃ, tenapi tatheva kātabbaṃ. Sacepi dveyeva bhikkhū ubhosu passesu ṭhatvā pariyāyena haranti, vaṭṭatiyevāti vadanti.
ಪೂರಿತನ್ತಿ ದೀಘತೋ ಪಸಾರಣವಸೇನ ಪೂರಿತಂ। ವಾಯಿತುಂ ನ ಲಭತೀತಿ ದೀಘತೋ ಪಸಾರಿತೇ ತಿರಿಯತೋ ಹರಣಂ ವಾಯನಂ ನಾಮ ಹೋತೀತಿ ಏಕವಾರಮ್ಪಿ ಪುಪ್ಫಗುಣಂ ತಿರಿಯತೋ ಹರಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ। ಪುಪ್ಫಾನಿ ಠಪೇನ್ತೇನಾತಿ ಅಗನ್ಥಿತಾನಿ ಪಾಕತಿಕಪುಪ್ಫಾನಿ ಠಪೇನ್ತೇನ। ಪುಪ್ಫದಾಮಂ ಪನ ಪೂಜನತ್ಥಾಯ ಭೂಮಿಯಂ ಠಪೇನ್ತೇನ ಫುಸಾಪೇತ್ವಾ ವಾ ಅಫುಸಾಪೇತ್ವಾ ವಾ ದಿಗುಣಂ ಕತ್ವಾ ಠಪೇತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ವದನ್ತಿ। ಘಟಿಕದಾಮಓಲಮ್ಬಕೋತಿ ಅನ್ತೇ ಘಟಿಕಾಕಾರಯುತ್ತೋ ಯಮಕದಾಮಓಲಮ್ಬಕೋ। ಏಕೇಕಂ ಪನ ದಾಮಂ ನಿಕ್ಖನ್ತಸುತ್ತಕೋಟಿಯಾವ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಓಲಮ್ಬಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ಪುಪ್ಫದಾಮದ್ವಯಂ ಸಙ್ಘಟಿತುಕಾಮೇನಪಿ ನಿಕ್ಖನ್ತಸುತ್ತಕೋಟಿಯಾವ ಸುತ್ತಕೋಟಿಂ ಸಙ್ಘಟಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ। ಅಡ್ಢಚನ್ದಾಕಾರೇನ ಮಾಲಾಗುಣಪರಿಕ್ಖೇಪೋತಿ ಅಡ್ಢಚನ್ದಾಕಾರೇನ ಮಾಲಾಗುಣಸ್ಸ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಹರಣಪಚ್ಚಾಹರಣವಸೇನ ಪೂರೇತ್ವಾ ಪರಿಕ್ಖಿಪನಂ। ತೇನೇವ ತಂ ಪೂರಿಮೇ ಪವಿಟ್ಠಂ, ತಸ್ಮಾ ಏತಮ್ಪಿ ಅಡ್ಢಚನ್ದಾಕಾರಂ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಹರಣಪಚ್ಚಾಹರಣವಸೇನ ಪೂರಿತಂ ನ ವಟ್ಟತಿ। ಏಕವಾರಂ ಪನ ಅಡ್ಢಚನ್ದಾಕಾರೇನ ಮಾಲಾಗುಣಂ ಹರಿತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ವದನ್ತಿ। ಪುಪ್ಫದಾಮಕರಣನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಸುತ್ತಕೋಟಿಯಂ ಗಹೇತ್ವಾಪಿ ಏಕತೋ ಕಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ವದನ್ತಿ। ಗೇಣ್ಡುಕಖರಪತ್ತದಾಮಾನಂ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತತ್ತಾ ಚೇಲಾದೀಹಿ ಕತದಾಮಮ್ಪಿ ನ ವಟ್ಟತಿ ಅಕಪ್ಪಿಯಾನುಲೋಮತ್ತಾತಿ ವದನ್ತಿ।
Pūritanti dīghato pasāraṇavasena pūritaṃ. Vāyituṃ na labhatīti dīghato pasārite tiriyato haraṇaṃ vāyanaṃ nāma hotīti ekavārampi pupphaguṇaṃ tiriyato harituṃ na vaṭṭati. Pupphāni ṭhapentenāti aganthitāni pākatikapupphāni ṭhapentena. Pupphadāmaṃ pana pūjanatthāya bhūmiyaṃ ṭhapentena phusāpetvā vā aphusāpetvā vā diguṇaṃ katvā ṭhapetuṃ na vaṭṭatīti vadanti. Ghaṭikadāmaolambakoti ante ghaṭikākārayutto yamakadāmaolambako. Ekekaṃ pana dāmaṃ nikkhantasuttakoṭiyāva bandhitvā olambituṃ vaṭṭati, pupphadāmadvayaṃ saṅghaṭitukāmenapi nikkhantasuttakoṭiyāva suttakoṭiṃ saṅghaṭituṃ vaṭṭati. Aḍḍhacandākārena mālāguṇaparikkhepoti aḍḍhacandākārena mālāguṇassa punappunaṃ haraṇapaccāharaṇavasena pūretvā parikkhipanaṃ. Teneva taṃ pūrime paviṭṭhaṃ, tasmā etampi aḍḍhacandākāraṃ punappunaṃ haraṇapaccāharaṇavasena pūritaṃ na vaṭṭati. Ekavāraṃ pana aḍḍhacandākārena mālāguṇaṃ harituṃ vaṭṭatīti vadanti. Pupphadāmakaraṇanti ettha suttakoṭiyaṃ gahetvāpi ekato kātuṃ na vaṭṭatīti vadanti. Geṇḍukakharapattadāmānaṃ paṭikkhittattā celādīhi katadāmampi na vaṭṭati akappiyānulomattāti vadanti.
‘‘ಲಾಸಿಯನಾಟಕಂ ನಾಟೇನ್ತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತಮೇವ ಪರಿಯಾಯನ್ತರೇನ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ರೇಚಕಂ ದೇನ್ತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ಅಭಿನಯಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ, ಅತ್ತನೋ ಅಧಿಪ್ಪಾಯಂ ಪಕಾಸೇತ್ವಾ ‘‘ಏವಂ ನಚ್ಚಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಪಠಮಂ ಉಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ನಚ್ಚನಾಕಾರಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಕೇಚಿ ಪನ ‘‘ಮುಖೇ ಅಙ್ಗುಲಿಯೋ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಸದ್ದಂ ಕರೋನ್ತಾ ಚಕ್ಕಮಿವ ಅತ್ತಾನಂ ಭಮಯಮಾನಾ ರೇಚಕಂ ದೇನ್ತಿ ನಾಮಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ। ಏಕೇಕಾಯ ಪನ್ತಿಯಾ ಅಟ್ಠ ಅಟ್ಠ ಪದಾನಿ ಅಸ್ಸಾತಿ ಅಟ್ಠಪದಂ। ‘‘ಅಟ್ಠಾಪದ’’ನ್ತಿಪಿ ಪಠನ್ತಿ। ದಸಪದೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಪದಾನೀತಿ ಚ ಸಾರಿಆದೀನಂ ಪತಿಟ್ಠಾನಟ್ಠಾನಾನಿ। ದಸಪದಂ ನಾಮ ದ್ವೀಹಿ ಪನ್ತೀಹಿ ವೀಸತಿಯಾ ಪದೇಹಿ ಕೀಳನಜೂತಂ। ಆಕಾಸೇಯೇವ ಕೀಳನ್ತೀತಿ ‘‘ಅಯಂ ಸಾರೀ ಅಸುಕಪದಂ ಮಯಾ ನೀತಾ, ಅಯಂ ಅಸುಕಪದ’’ನ್ತಿ ಕೇವಲಂ ಮುಖೇನೇವ ವದನ್ತಾ ಆಕಾಸೇಯೇವ ಜೂತಂ ಕೀಳನ್ತಿ। ಜೂತಫಲಕೇತಿ ಜೂತಮಣ್ಡಲೇ। ಪಾಸಕಕೀಳಾಯ ಕೀಳನ್ತೀತಿ ಪಾಸಕಂ ವುಚ್ಚತಿ ಛಸು ಪಸ್ಸೇಸು ಏಕೇಕಂ ಯಾವ ಛಕ್ಕಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಕತಕೀಳನಂ, ತಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಯಥಾಲದ್ಧಏಕಕಾದಿವಸೇನ ಸಾರಿಯೋ ಅಪನೇನ್ತಾ ಉಪನೇನ್ತಾ ಚ ಕೀಳನ್ತಿ। ಘಟೇನ ಕೀಳಾ ಘಟಿಕಾತಿ ಏಕೇ।
‘‘Lāsiyanāṭakaṃnāṭentī’’ti vatvā tameva pariyāyantarena dassetuṃ ‘‘recakaṃ dentī’’ti vuttaṃ, abhinayaṃ dassentīti attho, attano adhippāyaṃ pakāsetvā ‘‘evaṃ naccitabba’’nti paṭhamaṃ uṭṭhahitvā naccanākāraṃ dassentīti vuttaṃ hoti. Keci pana ‘‘mukhe aṅguliyo pakkhipitvā saddaṃ karontā cakkamiva attānaṃ bhamayamānā recakaṃ denti nāmā’’ti vadanti. Ekekāya pantiyā aṭṭha aṭṭha padāni assāti aṭṭhapadaṃ. ‘‘Aṭṭhāpada’’ntipi paṭhanti. Dasapadepi eseva nayo. Padānīti ca sāriādīnaṃ patiṭṭhānaṭṭhānāni. Dasapadaṃ nāma dvīhi pantīhi vīsatiyā padehi kīḷanajūtaṃ. Ākāseyeva kīḷantīti ‘‘ayaṃ sārī asukapadaṃ mayā nītā, ayaṃ asukapada’’nti kevalaṃ mukheneva vadantā ākāseyeva jūtaṃ kīḷanti. Jūtaphalaketi jūtamaṇḍale. Pāsakakīḷāya kīḷantīti pāsakaṃ vuccati chasu passesu ekekaṃ yāva chakkaṃ dassetvā katakīḷanaṃ, taṃ vaḍḍhetvā yathāladdhaekakādivasena sāriyo apanentā upanentā ca kīḷanti. Ghaṭena kīḷā ghaṭikāti eke.
ಮಞ್ಜಟ್ಠಿಯಾ ವಾತಿ ಮಞ್ಜಟ್ಠಿರುಕ್ಖಸಾರಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಕ್ಕಕಸಾವಂ ಸನ್ಧಾಯ ವದತಿ। ಸಲಾಕಹತ್ಥನ್ತಿ ತಾಲಹೀರಾದೀನಂ ಕಲಾಪಸ್ಸೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ। ಬಹೂಸು ಸಲಾಕಾಸು ವಿಸೇಸರಹಿತಂ ಏಕಂ ಸಲಾಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ತಾಸು ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಪುನ ತಂಯೇವ ಉದ್ಧರನ್ತಾ ಸಲಾಕಹತ್ಥೇನ ಕೀಳನ್ತೀತಿ ಕೇಚಿ। ಪಣ್ಣೇನ ವಂಸಾಕಾರೇನ ಕತಾ ನಾಳಿಕಾ ಪಣ್ಣನಾಳಿಕಾ। ತೇನೇವಾಹ ‘‘ತಂ ಧಮನ್ತಾ’’ತಿ। ಪುಚ್ಛನ್ತಸ್ಸ ಮುಖಾಗತಂ ಅಕ್ಖರಂ ಗಹೇತ್ವಾ ನಟ್ಠಮುಟ್ಠಿಲಾಭಾಲಾಭಾದಿಜಾನನಕೀಳಾ ಅಕ್ಖರಿಕಾತಿಪಿ ವದನ್ತಿ। ಹತ್ಥಿಸ್ಮಿನ್ತಿ ನಿಮಿತ್ತತ್ಥೇ ಭುಮ್ಮಂ, ಹತ್ಥಿನಿಮಿತ್ತಸಿಪ್ಪೇತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಸ್ಸಸ್ಮಿನ್ತಿಆದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ‘‘ಉಸ್ಸೇಳೇನ್ತಿ ಅಪ್ಫೋಟೇನ್ತೀ’’ತಿ ದ್ವಿನ್ನಂ ಪದಾನಂ ಅತ್ಥೋ ಪಾಕಟೋಯೇವಾತಿ ನ ವುತ್ತೋ। ತತ್ಥ ಉಸ್ಸೇಳೇನ್ತೀತಿ ಮುಖೇನ ಉಸ್ಸೇಳನಸದ್ದಂ ಪಮುಞ್ಚನ್ತಿ, ಮಹನ್ತಂ ಕತ್ವಾ ಅಬ್ಯತ್ತಸದ್ದಂ ಪವತ್ತೇನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ‘‘ಅಜಾನಂ ಸಞ್ಞಂ ದೇನ್ತಾ ಅಜಪಾಲಕಾ ವಿಯ ಮುಖೇನ ವಾತಂ ನಿಚ್ಛಾರೇನ್ತಾ ಸುಖುಮಂ ಅಬ್ಯತ್ತನಾದಂ ಪವತ್ತೇನ್ತೀ’’ತಿಪಿ ವದನ್ತಿ। ಅಪ್ಫೋಟೇನ್ತೀತಿ ಭುಜಹತ್ಥಸಙ್ಘಟ್ಟನಸದ್ದಂ ಪವತ್ತೇನ್ತಿ, ವಾಮಹತ್ಥಂ ಉರೇ ಠಪೇತ್ವಾ ದಕ್ಖಿಣೇನ ಪಾಣಿನಾ ತತ್ಥ ತಾಳನೇನ ಸದ್ದಂ ಕರೋನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಮುಖಡಿಣ್ಡಿಮನ್ತಿ ಮುಖಭೇರಿಯಾ ಏತಂ ಅಧಿವಚನಂ।
Mañjaṭṭhiyā vāti mañjaṭṭhirukkhasāraṃ gahetvā pakkakasāvaṃ sandhāya vadati. Salākahatthanti tālahīrādīnaṃ kalāpassetaṃ adhivacanaṃ. Bahūsu salākāsu visesarahitaṃ ekaṃ salākaṃ gahetvā tāsu pakkhipitvā puna taṃyeva uddharantā salākahatthena kīḷantīti keci. Paṇṇena vaṃsākārena katā nāḷikā paṇṇanāḷikā. Tenevāha ‘‘taṃ dhamantā’’ti. Pucchantassa mukhāgataṃ akkharaṃ gahetvā naṭṭhamuṭṭhilābhālābhādijānanakīḷā akkharikātipi vadanti. Hatthisminti nimittatthe bhummaṃ, hatthinimittasippeti attho. Assasmintiādīsupi eseva nayo. ‘‘Usseḷenti apphoṭentī’’ti dvinnaṃ padānaṃ attho pākaṭoyevāti na vutto. Tattha usseḷentīti mukhena usseḷanasaddaṃ pamuñcanti, mahantaṃ katvā abyattasaddaṃ pavattentīti attho. ‘‘Ajānaṃ saññaṃ dentā ajapālakā viya mukhena vātaṃ nicchārentā sukhumaṃ abyattanādaṃ pavattentī’’tipi vadanti. Apphoṭentīti bhujahatthasaṅghaṭṭanasaddaṃ pavattenti, vāmahatthaṃ ure ṭhapetvā dakkhiṇena pāṇinā tattha tāḷanena saddaṃ karontīti attho. Mukhaḍiṇḍimanti mukhabheriyā etaṃ adhivacanaṃ.
೪೩೨. ಪಸಾದಾವಹೇನಾತಿ ಪಸಾದಜನನಕೇನ। ಅಭಿಕ್ಕಮನಂ ಅಭಿಕ್ಕನ್ತನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಗಮನೇನಾ’’ತಿ। ಪಟಿಕ್ಕಮನಂ ಪಟಿಕ್ಕನ್ತಂ। ನಿವತ್ತನೇನಾತಿ ನಿವತ್ತಿಮತ್ತಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ನಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಪನ ಗಮನಂ ಗಮನಮೇವ। ಅಭಿಮುಖಂ ಲೋಕಿತಂ ಆಲೋಕಿತನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಪುರತೋ ದಸ್ಸನೇನಾ’’ತಿ। ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ದಸ್ಸನೇನಾತಿ ಅನುದಿಸಾಪೇಕ್ಖನಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಯಂದಿಸಾಭಿಮುಖೋ ಗಚ್ಛತಿ ತಿಟ್ಠತಿ ನಿಸೀದತಿ, ತದಭಿಮುಖಂ ಪೇಕ್ಖನಂ ಆಲೋಕಿತಂ, ತದನುಗತದಿಸಾಲೋಕನಂ ‘‘ವಿಲೋಕಿತ’’ನ್ತಿ ಹಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಅಞ್ಞಾನಿಪಿ ಹೇಟ್ಠಾ ಉಪರಿ ಪಚ್ಛತೋ ಪೇಕ್ಖನವಸೇನ ಓಲೋಕಿತಉಲ್ಲೋಕಿತಾಪಲೋಕಿತಾನಿ ನಾಮ ಹೋನ್ತಿ। ತಾನಿ ಪನ ನ ಸಮಣಸಾರುಪ್ಪಾನಿ ಅಪ್ಪಸಾದಾವಹಾನಿ, ತೇನೇವೇತ್ಥ ಆಲೋಕಿತವಿಲೋಕಿತಾನೇವ ಗಹಿತಾನಿ। ತೇಸನ್ತಿ ಸಮಾಸೇ ಗುಣೀಭೂತಾನಿಪಿ ಪಬ್ಬಾನಿ ಪರಾಮಸತಿ। ‘‘ಪಬ್ಬಸಙ್ಕೋಚನೇನಾ’’ತಿ ಹಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಪಬ್ಬಾನಿ ತತ್ಥ ಗುಣೀಭೂತಾನಿ ಸಙ್ಕೋಚನಸ್ಸ ಪಧಾನತ್ತಾ। ಸತಿಸಮ್ಪಜಞ್ಞೇಹೀತಿ ಸಾತ್ಥಕತಾದಿಪರಿಗ್ಗಾಹಿಕಾಯ ಸತಿಯಾ ತಥಾಪವತ್ತಸಮ್ಪಜಞ್ಞೇನ ಚ ಸಮನ್ತತೋ ಪಕಾರೇಹಿ, ಪಕಟ್ಠಂ ವಾ ಸವಿಸೇಸಂ ಜಾನಾತೀತಿ ಸಮ್ಪಜಾನೋ, ತಸ್ಸ ಭಾವೋ ಸಮ್ಪಜಞ್ಞಂ। ತಥಾಪವತ್ತಞಾಣಸ್ಸೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ। ಅಭಿಸಙ್ಖತತ್ತಾತಿ ಸಮ್ಮಾ ಪವತ್ತಿತತ್ತಾ। ಹೇಟ್ಠಾಖಿತ್ತಚಕ್ಖೂತಿ ಖನ್ಧಂ ಅನಾಮೇತ್ವಾವ ಅಧೋಖಿತ್ತಚಕ್ಖು। ಖನ್ಧಂ ನಾಮೇತ್ವಾ ಹಿ ಹೇಟ್ಠಾವಲೋಕನಂ ನ ಸಮಣಸಾರುಪ್ಪಂ। ‘‘ಓಕ್ಖಿತ್ತಚಕ್ಖೂ’’ತಿ ಚ ಇಮಿನಾ ಯುಗಮತ್ತದಸ್ಸಿತಾ ವುತ್ತಾ।
432.Pasādāvahenāti pasādajananakena. Abhikkamanaṃ abhikkantanti āha ‘‘gamanenā’’ti. Paṭikkamanaṃ paṭikkantaṃ. Nivattanenāti nivattimattaṃ dasseti. Nivattetvā pana gamanaṃ gamanameva. Abhimukhaṃ lokitaṃ ālokitanti āha ‘‘purato dassanenā’’ti. Ito cito ca dassanenāti anudisāpekkhanaṃ dasseti. Yaṃdisābhimukho gacchati tiṭṭhati nisīdati, tadabhimukhaṃ pekkhanaṃ ālokitaṃ, tadanugatadisālokanaṃ ‘‘vilokita’’nti hi vuccati. Aññānipi heṭṭhā upari pacchato pekkhanavasena olokitaullokitāpalokitāni nāma honti. Tāni pana na samaṇasāruppāni appasādāvahāni, tenevettha ālokitavilokitāneva gahitāni. Tesanti samāse guṇībhūtānipi pabbāni parāmasati. ‘‘Pabbasaṅkocanenā’’ti hi vuttattā pabbāni tattha guṇībhūtāni saṅkocanassa padhānattā. Satisampajaññehīti sātthakatādipariggāhikāya satiyā tathāpavattasampajaññena ca samantato pakārehi, pakaṭṭhaṃ vā savisesaṃ jānātīti sampajāno, tassa bhāvo sampajaññaṃ. Tathāpavattañāṇassetaṃ adhivacanaṃ. Abhisaṅkhatattāti sammā pavattitattā. Heṭṭhākhittacakkhūti khandhaṃ anāmetvāva adhokhittacakkhu. Khandhaṃ nāmetvā hi heṭṭhāvalokanaṃ na samaṇasāruppaṃ. ‘‘Okkhittacakkhū’’ti ca iminā yugamattadassitā vuttā.
ಬೋನ್ದೋತಿ ಲೋಲೋ ಮನ್ದಧಾತುಕೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಭಕುಟಿಂ ಕತ್ವಾತಿ ಭಮುಕಭೇದಂ ಕತ್ವಾ। ಸಾಖಲ್ಯೇನ ಯುತ್ತಾತಿ ‘‘ತತ್ಥ ಕತಮಂ ಸಾಖಲ್ಯಂ? ಯಾ ಸಾ ವಾಚಾ ನೇಲಾ ಕಣ್ಣಸುಖಾ’’ತಿಆದಿನಾ (ಧ॰ ಸ॰ ೧೩೫೦) ನಯೇನ ವುತ್ತಸಾಖಲ್ಯೇನ ಸಮನ್ನಾಗತಾ, ಮುದುವಚನಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ನೇಲಾತಿ ಏಲಂ ವುಚ್ಚತಿ ದೋಸೋ, ನಾಸ್ಸಾ ಏಲನ್ತಿ ನೇಲಾ, ನಿದ್ದೋಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕಣ್ಣಸುಖಾತಿ ಬ್ಯಞ್ಜನಮಧುರತಾಯ ಕಣ್ಣಾನಂ ಸುಖಾ, ಸೂಚಿನಾ ವಿಜ್ಝನಂ ವಿಯ ಕಣ್ಣಸೂಲಂ ನ ಜನೇತಿ। ದಾನನಿಬದ್ಧಾನೀತಿ ನಿಬದ್ಧದಾನಾನಿ।
Bondoti lolo mandadhātukoti attho. Bhakuṭiṃ katvāti bhamukabhedaṃ katvā. Sākhalyena yuttāti ‘‘tattha katamaṃ sākhalyaṃ? Yā sā vācā nelā kaṇṇasukhā’’tiādinā (dha. sa. 1350) nayena vuttasākhalyena samannāgatā, muduvacanāti attho. Nelāti elaṃ vuccati doso, nāssā elanti nelā, niddosāti attho. Kaṇṇasukhāti byañjanamadhuratāya kaṇṇānaṃ sukhā, sūcinā vijjhanaṃ viya kaṇṇasūlaṃ na janeti. Dānanibaddhānīti nibaddhadānāni.
‘‘ಸಾರಿಪುತ್ತಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೇ ಆಮನ್ತೇಸೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಗಚ್ಛಥ ತುಮ್ಹೇ ಸಾರಿಪುತ್ತಾ’’ತಿ ವಚನತೋ ‘‘ಸಾರಿಪುತ್ತಾ’’ತಿ ಇದಂ ಏಕಸೇಸನಯೇನ ವುತ್ತನ್ತಿ ಅಯಮತ್ಥೋ ಪಾಕಟೋಯೇವಾತಿ ನ ವುತ್ತೋ। ‘‘ಸಾರಿಪುತ್ತಾ’’ತಿ ಹಿ ಇದಂ ಏಕಸೇಸನಯೇನ ವುತ್ತಂ ವಿರೂಪೇಕಸೇಸಸ್ಸಪಿ ಇಚ್ಛಿತತ್ತಾ, ತೇನೇವೇತ್ಥ ಬಹುವಚನನಿದ್ದೇಸೋ ಕತೋತಿ। ಸದ್ಧಸ್ಸ ಪಸನ್ನಸ್ಸಾತಿ ರತನತ್ತಯಸ್ಸ ಸದ್ಧಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತಸ್ಸ ತತೋಯೇವ ಚ ಪಸನ್ನಸ್ಸ, ಕಮ್ಮಫಲಸದ್ಧಾಯ ವಾ ಸಮನ್ನಾಗತತ್ತಾ ಸದ್ಧಸ್ಸ ರತನತ್ತಯಪ್ಪಸಾದಬಹುಲತಾಯ ಪಸನ್ನಸ್ಸ।
‘‘Sāriputtamoggallāne āmantesī’’ti vatvā ‘‘gacchatha tumhe sāriputtā’’ti vacanato ‘‘sāriputtā’’ti idaṃ ekasesanayena vuttanti ayamattho pākaṭoyevāti na vutto. ‘‘Sāriputtā’’ti hi idaṃ ekasesanayena vuttaṃ virūpekasesassapi icchitattā, tenevettha bahuvacananiddeso katoti. Saddhassa pasannassāti ratanattayassa saddhāya samannāgatassa tatoyeva ca pasannassa, kammaphalasaddhāya vā samannāgatattā saddhassa ratanattayappasādabahulatāya pasannassa.
೪೩೩. ಆಪತ್ತಿಂ ರೋಪೇತಬ್ಬಾತಿ ಕುಲದೂಸಕಕಮ್ಮೇನ ಆಪನ್ನಾಪತ್ತಿಂ ರೋಪೇತಬ್ಬಾ। ತಸ್ಮಿಂ ವಿಹಾರೇತಿ ಬಹಿಗಾಮೇ ವಿಹಾರಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ। ಅನ್ತೋಗಾಮೇ ವಿಹಾರೋ ಪನ ‘‘ತಸ್ಮಿಂ ಗಾಮೇ ನ ವಸಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾವ ಸಙ್ಗಹಿತೋ ಗಾಮಗ್ಗಹಣೇನೇವ ಗಹಿತತ್ತಾ। ‘‘ತಸ್ಮಿಂ ವಿಹಾರೇ’’ತಿ ವಚನತೋ ತಸ್ಸ ಗಾಮಸ್ಸ ಸಾಮನ್ತಾ ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ವಿಹಾರೇ ವಸಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ। ಸಾಮನ್ತಗಾಮೇ ಪಿಣ್ಡಾಯ ನ ಚರಿತಬ್ಬನ್ತಿ ತಸ್ಮಿಂ ವಿಹಾರೇ ವಾಸಸ್ಸ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತತ್ತಾ ಯದಿ ತತ್ಥ ವಸತಿ, ತೇನ ಸಾಮನ್ತಗಾಮೇಪಿ ಪಿಣ್ಡಾಯ ನ ಚರಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ತಸ್ಮಿಂ ಗಾಮೇ ಪಿಣ್ಡಾಯ ನ ಚರಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ಗಾಮೇ ಕುಲದೂಸಕಕಮ್ಮಂ ಕತಂ, ತಸ್ಮಿಂ ಗಾಮೇ ನ ಚರಿತಬ್ಬಂ। ಯಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಗಾಮೇ ವಾ ನಿಗಮೇ ವಾ ಕುಲದೂಸಕಕಮ್ಮಂ ಕತಂ, ಯಸ್ಮಿಞ್ಚ ವಿಹಾರೇ ವಸತಿ, ನೇವ ತಸ್ಮಿಂ ಗಾಮೇ ವಾ ನಿಗಮೇ ವಾ ಚರಿತುಂ ಲಬ್ಭತಿ, ನ ವಿಹಾರೇ ವಸಿತುಂ। ಸಾಮನ್ತವಿಹಾರೇ ವಸನ್ತೇನ ಪನ ಸಾಮನ್ತಗಾಮೇ ಚರಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ ತತ್ಥ ವಾಸಸ್ಸ ಅಪ್ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತತ್ತಾ।
433.Āpattiṃ ropetabbāti kuladūsakakammena āpannāpattiṃ ropetabbā. Tasmiṃ vihāreti bahigāme vihāraṃ sandhāya vuttaṃ. Antogāme vihāro pana ‘‘tasmiṃ gāme na vasitabba’’nti imināva saṅgahito gāmaggahaṇeneva gahitattā. ‘‘Tasmiṃ vihāre’’ti vacanato tassa gāmassa sāmantā aññasmiṃ vihāre vasituṃ vaṭṭati. Sāmantagāme piṇḍāya na caritabbanti tasmiṃ vihāre vāsassa paṭikkhittattā yadi tattha vasati, tena sāmantagāmepi piṇḍāya na caritabbanti adhippāyo. Tasmiṃ gāme piṇḍāya na caritabbanti yasmiṃ gāme kuladūsakakammaṃ kataṃ, tasmiṃ gāme na caritabbaṃ. Yasmiñhi gāme vā nigame vā kuladūsakakammaṃ kataṃ, yasmiñca vihāre vasati, neva tasmiṃ gāme vā nigame vā carituṃ labbhati, na vihāre vasituṃ. Sāmantavihāre vasantena pana sāmantagāme carituṃ vaṭṭati tattha vāsassa appaṭikkhittattā.
೪೩೫. ಅಟ್ಠಾರಸ ವತ್ತಾನೀತಿ ‘‘ನ ಉಪಸಮ್ಪಾದೇತಬ್ಬಂ, ನ ನಿಸ್ಸಯೋ ದಾತಬ್ಬೋ, ನ ಸಾಮಣೇರೋ ಉಪಟ್ಠಾಪೇತಬ್ಬೋ, ನ ಭಿಕ್ಖುನೋವಾದಕಸಮ್ಮುತಿ ಸಾದಿತಬ್ಬಾ, ಸಮ್ಮತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಿಯೋ ನ ಓವದಿತಬ್ಬಾ, ಯಾಯ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಸಙ್ಘೇನ ಪಬ್ಬಾಜನೀಯಕಮ್ಮಂ ಕತಂ ಹೋತಿ, ನ ಸಾ ಆಪತ್ತಿ ಆಪಜ್ಜಿತಬ್ಬಾ ಅಞ್ಞಾ ವಾ ತಾದಿಸಿಕಾ ತತೋ ವಾ ಪಾಪಿಟ್ಠತರಾ, ಕಮ್ಮಂ ನ ಗರಹಿತಬ್ಬಂ, ಕಮ್ಮಿಕಾ ನ ಗರಹಿತಬ್ಬಾ, ನ ಪಕತತ್ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಉಪೋಸಥೋ ಠಪೇತಬ್ಬೋ, ನ ಪವಾರಣಾ ಠಪೇತಬ್ಬಾ, ನ ಸವಚನೀಯಂ ಕಾತಬ್ಬಂ, ನ ಅನುವಾದೋ ಠಪೇತಬ್ಬೋ, ನ ಓಕಾಸೋ ಕಾರೇತಬ್ಬೋ, ನ ಚೋದೇತಬ್ಬೋ, ನ ಸಾರೇತಬ್ಬೋ, ನ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಸಮ್ಪಯೋಜೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಏವಮಾಗತಾನಿ ಅಟ್ಠಾರಸ ವತ್ತಾನಿ।
435.Aṭṭhārasavattānīti ‘‘na upasampādetabbaṃ, na nissayo dātabbo, na sāmaṇero upaṭṭhāpetabbo, na bhikkhunovādakasammuti sāditabbā, sammatena bhikkhuniyo na ovaditabbā, yāya āpattiyā saṅghena pabbājanīyakammaṃ kataṃ hoti, na sā āpatti āpajjitabbā aññā vā tādisikā tato vā pāpiṭṭhatarā, kammaṃ na garahitabbaṃ, kammikā na garahitabbā, na pakatattassa bhikkhuno uposatho ṭhapetabbo, na pavāraṇā ṭhapetabbā, na savacanīyaṃ kātabbaṃ, na anuvādo ṭhapetabbo, na okāso kāretabbo, na codetabbo, na sāretabbo, na bhikkhūhi sampayojetabba’’nti evamāgatāni aṭṭhārasa vattāni.
ಅಸ್ಸಜಿಪುನಬ್ಬಸುಕಪ್ಪಧಾನಾ ಅಸ್ಸಜಿಪುನಬ್ಬಸುಕಾತಿ ವುತ್ತಾ ಸಹಚರಣಞಾಯೇನ। ಅನುಲೋಮಪಟಿಪದಂ ಅಪ್ಪಟಿಪಜ್ಜನತಾಯಾತಿ ಯಥಾಪಞ್ಞತ್ತಸಮ್ಮಾವತ್ತಸಙ್ಖಾತಂ ಅನುಲೋಮಪಟಿಪದಂ ಅಪ್ಪಟಿಪಜ್ಜನತಾಯ, ಯೇನ ವತ್ತೇನ ಚಿಣ್ಣೇನ ಸಙ್ಘೋ ಅನುಲೋಮಿಕೋ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಅವತ್ತನತೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ನ ಪನ್ನಲೋಮಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ಪತಿತಲೋಮಾ ನ ಹೋನ್ತಿ, ಅನುಕೂಲವುತ್ತಿನೋ ನ ಹೋನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ನಿತ್ಥರಣಮಗ್ಗಂ ನ ಪಟಿಪಜ್ಜನ್ತೀತಿ ಅನುಲೋಮವತ್ತಸಙ್ಖಾತಂ ನಿತ್ಥರಣೂಪಾಯಂ ನ ಪಟಿಪಜ್ಜನ್ತಿ, ಯೇನ ವತ್ತೇನ ಚಿಣ್ಣೇನ ಸಾಪತ್ತಿಕಭಾವತೋ ನಿತ್ತಿಣ್ಣಾ ಹೋನ್ತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ನಿತ್ಥರಣಕವತ್ತಸ್ಮಿಂ ನ ವತ್ತನ್ತಿ, ಆಪತ್ತಿವುಟ್ಠಾನತ್ಥಂ ತುರಿತತುರಿತಾ ಛನ್ದಜಾತಾ ನ ಹೋನ್ತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ದಸಹಿ ಅಕ್ಕೋಸವತ್ಥೂಹೀತಿ ಜಾತಿನಾಮಗೋತ್ತಕಮ್ಮಸಿಪ್ಪಆಬಾಧಲಿಙ್ಗಕಿಲೇಸಆಪತ್ತಿಹೀನಸಙ್ಖಾತೇಹಿದಸಹಿ ಅಕ್ಕೋಸಕಾರಣೇಹಿ। ಛನ್ದಗಾಮಿತಾ ಪಾಪೇನ್ತೀತಿಆದೀಸು ಯ-ಕಾರೋ ‘‘ಸಯಂ ಅಭಿಞ್ಞಾ’’ತಿಆದೀಸು ವಿಯ ಲುತ್ತನಿದ್ದಿಟ್ಠೋತಿ ಆಹ ‘‘ಛನ್ದಗಾಮಿತಾಯಪಿ ಪಾಪೇನ್ತೀ’’ತಿಆದಿ। ತೇಸನ್ತಿ ಅಸ್ಸಜಿಪುನಬ್ಬಸುಕಾನಂ ಗಣಪಾಮೋಕ್ಖಾನಂ।
Assajipunabbasukappadhānā assajipunabbasukāti vuttā sahacaraṇañāyena. Anulomapaṭipadaṃ appaṭipajjanatāyāti yathāpaññattasammāvattasaṅkhātaṃ anulomapaṭipadaṃ appaṭipajjanatāya, yena vattena ciṇṇena saṅgho anulomiko hoti, tasmiṃ avattanatoti vuttaṃ hoti. Na pannalomā hontīti patitalomā na honti, anukūlavuttino na hontīti attho. Nittharaṇamaggaṃ na paṭipajjantīti anulomavattasaṅkhātaṃ nittharaṇūpāyaṃ na paṭipajjanti, yena vattena ciṇṇena sāpattikabhāvato nittiṇṇā honti, tasmiṃ nittharaṇakavattasmiṃ na vattanti, āpattivuṭṭhānatthaṃ turitaturitā chandajātā na hontīti vuttaṃ hoti. Dasahi akkosavatthūhīti jātināmagottakammasippaābādhaliṅgakilesaāpattihīnasaṅkhātehidasahi akkosakāraṇehi. Chandagāmitā pāpentītiādīsu ya-kāro ‘‘sayaṃ abhiññā’’tiādīsu viya luttaniddiṭṭhoti āha ‘‘chandagāmitāyapi pāpentī’’tiādi. Tesanti assajipunabbasukānaṃ gaṇapāmokkhānaṃ.
೪೩೬-೪೩೭. ನಿಗಮಸ್ಸ ಅಪಾಕಟತ್ತಾ ತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ತತ್ಥಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಪರಸನ್ತಕಂ ದೇತಿ, ದುಕ್ಕಟಮೇವಾತಿ ವಿಸ್ಸಾಸಗ್ಗಾಹೇನ ಪರಸನ್ತಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ದೇನ್ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ। ತಞ್ಚ ಖೋ ವತ್ಥುಪೂಜನತ್ಥಾಯಾತಿ ಮಾತಾಪಿತೂನಮ್ಪಿ ದೇನ್ತೇನ ವತ್ಥುಪೂಜನತ್ಥಾಯ ಏವ ದಾತಬ್ಬನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ‘‘ಮಣ್ಡನತ್ಥಾಯ ಪನ ಸಿವಲಿಙ್ಗಾದಿಪೂಜನತ್ಥಾಯಾತಿ ಏತ್ತಕಮೇವ ವುತ್ತತ್ತಾ ಇಮಂ ವಿಕ್ಕಿಣಿತ್ವಾ ಜೀವಿಕಮ್ಪಿ ಕಪ್ಪೇಸ್ಸನ್ತೀತಿ ಮಾತುಆದೀನಂ ದಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ। ಕಸ್ಸಚಿಪೀತಿ ಞಾತಕಸ್ಸ ಅಞ್ಞಾತಕಸ್ಸ ವಾ ಕಸ್ಸಚಿಪಿ। ಞಾತಿಸಾಮಣೇರೇಹೇವಾತಿ ಅನುಚ್ಛವಿಕತ್ತಾ ವುತ್ತಂ। ಸಮ್ಪತ್ತಾನಂ ಸಾಮಣೇರಾನಂ ಉಪಡ್ಢಭಾಗಂ ದಾತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಸಙ್ಘಿಕಸ್ಸ ಲಾಭಸ್ಸ ಉಪಚಾರಸೀಮಗತಾನಂ ಸಾಮಣೇರಾನಮ್ಪಿ ಸನ್ತಕತ್ತಾ ತೇಸಮ್ಪಿ ಉಪಡ್ಢಭಾಗೋ ಲಬ್ಭತೇವಾತಿ ಕತ್ವಾ ವುತ್ತಂ। ಚೂಳಕನ್ತಿ ಉಪಡ್ಢಭಾಗತೋಪಿ ಉಪಡ್ಢಂ। ಚತುತ್ಥಭಾಗಸ್ಸೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ।
436-437. Nigamassa apākaṭattā taṃ dassetuṃ ‘‘tatthā’’tiādimāha. Parasantakaṃ deti, dukkaṭamevāti vissāsaggāhena parasantakaṃ gahetvā dentaṃ sandhāya vuttaṃ. Tañca kho vatthupūjanatthāyāti mātāpitūnampi dentena vatthupūjanatthāya eva dātabbanti dasseti. ‘‘Maṇḍanatthāya pana sivaliṅgādipūjanatthāyāti ettakameva vuttattā imaṃ vikkiṇitvā jīvikampi kappessantīti mātuādīnaṃ dātuṃ vaṭṭatī’’ti vadanti. Kassacipīti ñātakassa aññātakassa vā kassacipi. Ñātisāmaṇerehevāti anucchavikattā vuttaṃ. Sampattānaṃ sāmaṇerānaṃ upaḍḍhabhāgaṃ dātuṃ vaṭṭatīti saṅghikassa lābhassa upacārasīmagatānaṃ sāmaṇerānampi santakattā tesampi upaḍḍhabhāgo labbhatevāti katvā vuttaṃ. Cūḷakanti upaḍḍhabhāgatopi upaḍḍhaṃ. Catutthabhāgassetaṃ adhivacanaṃ.
‘‘ಸಾಮಣೇರಾ…ಪೇ॰… ಠಪೇನ್ತೀ’’ತಿ ಇದಂ ವಸ್ಸಗ್ಗೇನ ಅಭಾಜಿಯಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ತತ್ಥಾತಿ ಮಗ್ಗೇ ವಾ ಚೇತಿಯಙ್ಗಣೇ ವಾ। ದಾಪೇತುಂ ನ ಲಭನ್ತೀತಿ ಸಾಮಣೇರೇಹಿ ದಾಪೇತುಂ ಅನನುಚ್ಛವಿಕತ್ತಾ ವುತ್ತಂ। ನ ಹಿ ತಂ ಪುಪ್ಫದಾನಂ ನಾಮ ಸಿಯಾ। ಯದಿ ಹಿ ತಥಾ ಆಗತಾನಂ ತೇಸಂ ದಾನಂ ಪುಪ್ಫದಾನಂ ಭವೇಯ್ಯ, ಸಾಮಣೇರೇಹಿಪಿ ದಾತುಂ ನ ಲಬ್ಭೇಯ್ಯ। ಸಯಮೇವಾತಿ ಸಾಮಣೇರಾ ಸಯಮೇವ। ಯಾಗುಭತ್ತಾದೀನಿ ಆದಾಯಾತಿ ಇದಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅತ್ಥಾಯ ಯಾಗುಭತ್ತಾದಿಸಮ್ಪಾದನಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತತ್ತಾ ‘‘ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಅವಿಸೇಸೇನ ವುತ್ತಂ।
‘‘Sāmaṇerā…pe… ṭhapentī’’ti idaṃ vassaggena abhājiyaṃ sandhāya vuttaṃ. Tattha tatthāti magge vā cetiyaṅgaṇe vā. Dāpetuṃ na labhantīti sāmaṇerehi dāpetuṃ ananucchavikattā vuttaṃ. Na hi taṃ pupphadānaṃ nāma siyā. Yadi hi tathā āgatānaṃ tesaṃ dānaṃ pupphadānaṃ bhaveyya, sāmaṇerehipi dātuṃ na labbheyya. Sayamevāti sāmaṇerā sayameva. Yāgubhattādīni ādāyāti idaṃ bhikkhūnaṃ atthāya yāgubhattādisampādanaṃ sandhāya vuttattā ‘‘na vaṭṭatī’’ti avisesena vuttaṃ.
ವುತ್ತನಯೇನೇವಾತಿ ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ತಾವ ಹರಿತ್ವಾಪಿ ಹರಾಪೇತ್ವಾಪಿ ಪಕ್ಕೋಸಿತ್ವಾಪಿ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾಪಿ ದಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ಸೇಸಞಾತಕಾನಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾವ। ಮಾತಾಪಿತೂನಞ್ಚ ಹರಾಪೇನ್ತೇನ ಞಾತಿಸಾಮಣೇರೇಹೇವ ಹರಾಪೇತಬ್ಬಂ, ಇತರೇ ಪನ ಯದಿ ಸಯಮೇವ ಇಚ್ಛನ್ತಿ, ವಟ್ಟತೀತಿ ಇಮಂ ಪುಪ್ಫೇ ವುತ್ತನಯಂ ಫಲೇಪಿ ಅತಿದಿಸತಿ, ತಸ್ಮಾ ಫಲಮ್ಪಿ ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ಹರಣಹರಾಪನಾದಿನಾ ದಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ಸೇಸಞಾತೀನಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾವ। ಇದಾನಿ ‘‘ಯೋ ಹರಿತ್ವಾ ವಾ ಹರಾಪೇತ್ವಾ ವಾ…ಪೇ॰… ಇಸ್ಸರವತಾಯ ದದತೋ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯ’’ನ್ತಿ ಇಮಂ ಪುಪ್ಫೇ ವುತ್ತನಯಂ ಫಲೇಪಿ ಸಙ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಕುಲಸಙ್ಗಹತ್ಥಾಯ ಪನಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಖೀಣಪರಿಬ್ಬಯಾನನ್ತಿ ಆಗನ್ತುಕೇ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ। ಫಲಪರಿಚ್ಛೇದೇನ ವಾತಿ ‘‘ಏತ್ತಕಾನಿ ಫಲಾನಿ ದಾತಬ್ಬಾನೀ’’ತಿ ಏವಂ ಫಲಪರಿಚ್ಛೇದೇನ ವಾ। ರುಕ್ಖಪರಿಚ್ಛೇದೇನ ವಾತಿ ‘‘ಇಮೇಹಿ ರುಕ್ಖೇಹಿ ದಾತಬ್ಬಾನೀ’’ತಿ ಏವಂ ರುಕ್ಖಪರಿಚ್ಛೇದೇನ ವಾ। ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನೇಸುಪಿ ರುಕ್ಖೇಸು ‘‘ಇಧ ಫಲಾನಿ ಸುನ್ದರಾನಿ, ಇತೋ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ವದನ್ತೇನ ಕುಲಸಙ್ಗಹೋ ಕತೋ ನಾಮ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಏವಂ ಪನ ನ ವತ್ತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ।
Vuttanayenevāti mātāpitūnaṃ tāva haritvāpi harāpetvāpi pakkositvāpi pakkosāpetvāpi dātuṃ vaṭṭati, sesañātakānaṃ pakkosāpetvāva. Mātāpitūnañca harāpentena ñātisāmaṇereheva harāpetabbaṃ, itare pana yadi sayameva icchanti, vaṭṭatīti imaṃ pupphe vuttanayaṃ phalepi atidisati, tasmā phalampi mātāpitūnaṃ haraṇaharāpanādinā dātuṃ vaṭṭati, sesañātīnaṃ pakkosāpetvāva. Idāni ‘‘yo haritvā vā harāpetvā vā…pe… issaravatāya dadato thullaccaya’’nti imaṃ pupphe vuttanayaṃ phalepi saṅkhipitvā dassento ‘‘kulasaṅgahatthāya panā’’tiādimāha. Khīṇaparibbayānanti āgantuke sandhāya vuttaṃ. Phalaparicchedena vāti ‘‘ettakāni phalāni dātabbānī’’ti evaṃ phalaparicchedena vā. Rukkhaparicchedena vāti ‘‘imehi rukkhehi dātabbānī’’ti evaṃ rukkhaparicchedena vā. Paricchinnesupi rukkhesu ‘‘idha phalāni sundarāni, ito gaṇhathā’’ti vadantena kulasaṅgaho kato nāma hotīti āha ‘‘evaṃ pana na vattabba’’nti.
ರುಕ್ಖಚ್ಛಲ್ಲೀತಿ ರುಕ್ಖತ್ತಚೋ। ತೇಸಂ ತೇಸಂ ಗಿಹೀನಂ ಗಾಮನ್ತರದೇಸನ್ತರಾದೀಸು ಸಾಸನಪಟಿಸಾಸನಹರಣಂ ಜಙ್ಘಪೇಸನಿಕಂ। ತೇನಾಹ ‘‘ಗಿಹೀನಂ ದೂತೇಯ್ಯಂ ಸಾಸನಹರಣಕಮ್ಮ’’ನ್ತಿ। ದೂತಸ್ಸ ಕಮ್ಮಂ ದೂತೇಯ್ಯಂ। ಪಠಮಂ ಸಾಸನಂ ಅಗ್ಗಹೇತ್ವಾಪಿ…ಪೇ॰… ಪದೇ ಪದೇ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಇದಂ ತಸ್ಸ ಸಾಸನಂ ಆರೋಚೇಸ್ಸಾಮೀತಿ ಇಮಿನಾ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ಗಮನಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ, ತಸ್ಸ ಪನ ಸಾಸನಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಸಯಮೇವ ಕಾರುಞ್ಞೇ ಠಿತೋ ಗನ್ತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಪತಿರೂಪಂ ಸಾಸನಂ ಆರೋಚೇತಿ, ಅನಾಪತ್ತಿ। ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರನ್ತಿ ‘‘ಮಮ ವಚನೇನ ಭಗವತೋ ಪಾದೇ ವನ್ದಥಾ’’ತಿಆದಿನಾ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ಪಠಮಂ ವುತ್ತಂ। ಪಕ್ಕಮತಾಯಸ್ಮಾತಿ ಇದಂ ಪಬ್ಬಾಜನೀಯಕಮ್ಮವಸೇನ ವುತ್ತಂ। ಪುನ ಪಕ್ಕಮತಾಯಸ್ಮಾತಿ ಇದಂ ಪನ ಪಬ್ಬಾಜನೀಯಕಮ್ಮಕತಸ್ಸ ವತ್ತವಸೇನ ವುತ್ತಂ। ಪಠಮಸಙ್ಘಭೇದಸದಿಸಾನೇವಾತಿ ಏತ್ಥ ಅಙ್ಗೇಸುಪಿ ಯಥಾ ತತ್ಥ ಪರಕ್ಕಮನಂ, ಏವಂ ಇಧ ಛನ್ದಾದೀಹಿ ಪಾಪನಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಸೇಸಂ ತಾದಿಸಮೇವಾತಿ।
Rukkhacchallīti rukkhattaco. Tesaṃ tesaṃ gihīnaṃ gāmantaradesantarādīsu sāsanapaṭisāsanaharaṇaṃ jaṅghapesanikaṃ. Tenāha ‘‘gihīnaṃ dūteyyaṃ sāsanaharaṇakamma’’nti. Dūtassa kammaṃ dūteyyaṃ. Paṭhamaṃ sāsanaṃ aggahetvāpi…pe… pade pade dukkaṭanti idaṃ tassa sāsanaṃ ārocessāmīti iminā adhippāyena gamanaṃ sandhāya vuttaṃ, tassa pana sāsanaṃ paṭikkhipitvā sayameva kāruññe ṭhito gantvā attano patirūpaṃ sāsanaṃ āroceti, anāpatti. Pubbe vuttappakāranti ‘‘mama vacanena bhagavato pāde vandathā’’tiādinā vuttappakāraṃ sikkhāpade paṭhamaṃ vuttaṃ. Pakkamatāyasmāti idaṃ pabbājanīyakammavasena vuttaṃ. Puna pakkamatāyasmāti idaṃ pana pabbājanīyakammakatassa vattavasena vuttaṃ. Paṭhamasaṅghabhedasadisānevāti ettha aṅgesupi yathā tattha parakkamanaṃ, evaṃ idha chandādīhi pāpanaṃ daṭṭhabbaṃ. Sesaṃ tādisamevāti.
ಕುಲದೂಸಕಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Kuladūsakasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ವಿನಯಪಿಟಕ • Vinayapiṭaka / ಮಹಾವಿಭಙ್ಗ • Mahāvibhaṅga / ೧೩. ಕುಲದೂಸಕಸಿಕ್ಖಾಪದಂ • 13. Kuladūsakasikkhāpadaṃ
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಮಹಾವಿಭಙ್ಗ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ೧೩. ಕುಲದೂಸಕಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ • 13. Kuladūsakasikkhāpadavaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ವಜಿರಬುದ್ಧಿ-ಟೀಕಾ • Vajirabuddhi-ṭīkā / ೧೩. ಕುಲದೂಸಕಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ • 13. Kuladūsakasikkhāpadavaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ವಿಮತಿವಿನೋದನೀ-ಟೀಕಾ • Vimativinodanī-ṭīkā / ೧೩. ಕುಲದೂಸಕಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ • 13. Kuladūsakasikkhāpadavaṇṇanā
