| Library / Tipiṭaka / ཏིཔིཊཀ • Tipiṭaka / སཱརཏྠདཱིཔནཱི-ཊཱིཀཱ • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
༡༣. ཀུལདཱུསཀསིཀྑཱཔདཝཎྞནཱ
13. Kuladūsakasikkhāpadavaṇṇanā
༤༣༡. ཏེརསམེ ཀཱིཊཱགིརཱིཏི ཏསྶ ནིགམསྶ ནཱམཾ། ཏཉྷི སནྡྷཱཡ པརཏོ ‘‘ན ཨསྶཛིཔུནབྦསུཀེཧི བྷིཀྑཱུཧི ཀཱིཊཱགིརིསྨིཾ ཝཏྠབྦ’’ནྟི ཝུཏྟཾ། ཏེན པན ཡོགཏོ སོ ཛནཔདོཔི ‘‘ཀཱིཊཱགིརི’’ཨིཙྩེཝ སངྑྱཾ གཏོཏི ཨཱཧ ‘‘ཨེཝཾནཱམཀེ ཛནཔདེ’’ཏི། ཨཱཝཱསེ ནིཡུཏྟཱ ཨཱཝཱསིཀཱ, ནིབདྡྷཝཱསིནོ། ཏེ ཨཀཏཾ སེནཱསནཾ ཀརོནྟི, ཛིཎྞཾ པཊིསངྑརོནྟི, ཀཏེ ཨིསྶརཱ ཧོནྟི། ཏེནཱཧ ‘‘སོ ཡེསཾ ཨཱཡཏྟོ…པེ॰… ཏེ ཨཱཝཱསིཀཱ’’ཏི ། ནིཝཱསོ ནིཝཱསམཏྟཾ ཨེཏེསཾ ཨཏྠཱིཏི ནེཝཱསིཀཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཡེ པན ཀེཝལ’’ནྟིཨཱདི། ཏེཏི ཨསྶཛིཔུནབྦསུཀཱ། ཚ ཛནཱཏི པཎྜུཀོ ལོཧིཏཀོ མེཏྟིཡོ བྷཱུམཛཀོ ཨསྶཛི པུནབྦསུཀོཏི ཨིམེ ཚ ཛནཱ། སམྨཱཏི ཨཱལཔནཝཙནམེཏཾ། ཨཱཡམུཁབྷཱུཏཱཏི ཨཱཡསྶ མུཁབྷཱུཏཱ། དྷུརཊྛཱནེཏི སཱཝཏྠིཡཱ ཨཝིདཱུརེ ཋཱནེ། ཝསྶཱནེ ཧེམནྟེ ཙཱཏི དྭཱིསུ ཨུཏཱུསུ ཝསྶནཏོ ‘‘དྭཱིཧི མེགྷེཧཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ། དིཡཌྜྷབྷིཀྑུསཧསྶཏོ གཎཱཙརིཡཱནཾ ཚནྣཾ ཛནཱནཾ ཨདྷིཀཏྟཱ ‘‘སམདྷིཀ’’ནྟི ཝུཏྟཾ, སཱདྷིཀནྟི ཨཏྠོ། མ-ཀཱརོ པདསནྡྷིཝསེན ཨཱགཏོ། ཨཀཏཝཏྠུནྟི ཨཀཏཔུབྦཾ ཨབྷིནཝཝཏྠུཾ།
431. Terasame kīṭāgirīti tassa nigamassa nāmaṃ. Tañhi sandhāya parato ‘‘na assajipunabbasukehi bhikkhūhi kīṭāgirismiṃ vatthabba’’nti vuttaṃ. Tena pana yogato so janapadopi ‘‘kīṭāgiri’’icceva saṅkhyaṃ gatoti āha ‘‘evaṃnāmake janapade’’ti. Āvāse niyuttā āvāsikā, nibaddhavāsino. Te akataṃ senāsanaṃ karonti, jiṇṇaṃ paṭisaṅkharonti, kate issarā honti. Tenāha ‘‘so yesaṃ āyatto…pe… te āvāsikā’’ti . Nivāso nivāsamattaṃ etesaṃ atthīti nevāsikāti āha ‘‘ye pana kevala’’ntiādi. Teti assajipunabbasukā. Cha janāti paṇḍuko lohitako mettiyo bhūmajako assaji punabbasukoti ime cha janā. Sammāti ālapanavacanametaṃ. Āyamukhabhūtāti āyassa mukhabhūtā. Dhuraṭṭhāneti sāvatthiyā avidūre ṭhāne. Vassāne hemante cāti dvīsu utūsu vassanato ‘‘dvīhi meghehī’’ti vuttaṃ. Diyaḍḍhabhikkhusahassato gaṇācariyānaṃ channaṃ janānaṃ adhikattā ‘‘samadhika’’nti vuttaṃ, sādhikanti attho. Ma-kāro padasandhivasena āgato. Akatavatthunti akatapubbaṃ abhinavavatthuṃ.
ཀཎིཀཱརཱདཡོ པུཔྥརུཀྑཱ, ཛཱཏིསུམནཱདཡོ པུཔྥགཙྪཱ། ཀོཊྚནནྟི སཡཾ ཚིནྡནཾ། ཀོཊྚཱཔནནྟི ‘‘ཨིམཾ ཚིནྡ བྷིནྡཱ’’ཏི ཨཉྙེཧི ཚེདཱཔནཾ། ཨཱལི༹ཡཱ བནྡྷནནྟི ཡཐཱ གཙྪམཱུལེ ཨུདཀཾ སནྟིཊྛཏི, ཏཐཱ སམནྟཏོ བནྡྷནཾ། ཨུདཀསྶཱཏི ཨཀཔྤིཡཨུདཀསྶ། ཀཔྤིཡཨུདཀསིཉྩནནྟི ཨིམིནཱཝ སིཉྩཱཔནམྤི སངྒཧིཏནྟི དཊྛབྦཾ། ནནུ ‘‘ཨུདཀསྶ སེཙནཾ སེཙཱཔན’’ནྟི ཨིམིནཱཝ སཱམཉྙཏོ ཀཔྤིཡཱཀཔྤིཡཨུདཀསིཉྩནཱདིཾ སཀྐཱ སངྒཧེཏུཾ, ཏསྨཱ ཀཔྤིཡཨུདཀསིཉྩནཱདི ཀསྨཱ ཝིསུཾ ཝུཏྟནྟི? ‘‘ཨཱརཱམཱདིཨཏྠཾ རོཔིཏེ ཨཀཔྤིཡཝོཧཱརེསུཔི ཀཔྤིཡཨུདཀསིཉྩནཱདི ཝཊྚཏཱི’’ཏི ཝཀྑམཱནཏྟཱ ཨིདྷཱཔི ཝིབྷཱགཾ ཀཏྭཱ ཀཔྤིཡཨུདཀསིཉྩནཱདི ཝིསུཾ དསྶིཏཾ། ཧཏྠམུཁཔཱདདྷོཝནནྷཱནོདཀསིཉྩནནྟི ཨིམིནཱཔི པཀཱརནྟརེན ཀཔྤིཡཨུདཀསིཉྩནམེཝ དསྶེཏི། ‘‘ཨཀཔྤིཡཝོཧཱརོ’’ཏི ཀོཊྚནཁཎནཱདིཝསེན སཡཾ ཀརཎསྶཔི ཀཐཾ སངྒཧོཏི? ཨཀཔྤིཡནྟི ཝོཧརཱིཡཏཱིཏི ཨཀཔྤིཡཝོཧཱརོཏི ཨཀཔྤིཡབྷཱུཏཾ ཀརཎཀཱརཱཔནཱདི སབྦམེཝ སངྒཧིཏཾ, ན པན ཨཀཔྤིཡཝཙནམཏྟནྟི དཊྛབྦཾ། ཀཔྤིཡཝོཧཱརེཔི ཨེསེཝ ནཡོ། སུཀྑམཱཏིཀཱཡ ཨུཛུཀརཎནྟི ཨིམིནཱ པུརཱཎཔཎྞཱདིཧརཎམྤི སངྒཧིཏནྟི དཊྛབྦཾ། ཀུདཱལཱདཱིནི བྷཱུམིཡཾ ཋཔེཏྭཱ ཋཱནཏོ ཧཏྠེན གཧེཏྭཱ ཋཱནམེཝ པཱཀཊཏརནྟི ‘‘ཨོབྷཱསོ’’ཏི ཝུཏྟཾ།
Kaṇikārādayo puppharukkhā, jātisumanādayo pupphagacchā. Koṭṭananti sayaṃ chindanaṃ. Koṭṭāpananti ‘‘imaṃ chinda bhindā’’ti aññehi chedāpanaṃ. Āḷiyā bandhananti yathā gacchamūle udakaṃ santiṭṭhati, tathā samantato bandhanaṃ. Udakassāti akappiyaudakassa. Kappiyaudakasiñcananti imināva siñcāpanampi saṅgahitanti daṭṭhabbaṃ. Nanu ‘‘udakassa secanaṃ secāpana’’nti imināva sāmaññato kappiyākappiyaudakasiñcanādiṃ sakkā saṅgahetuṃ, tasmā kappiyaudakasiñcanādi kasmā visuṃ vuttanti? ‘‘Ārāmādiatthaṃ ropite akappiyavohāresupi kappiyaudakasiñcanādi vaṭṭatī’’ti vakkhamānattā idhāpi vibhāgaṃ katvā kappiyaudakasiñcanādi visuṃ dassitaṃ. Hatthamukhapādadhovananhānodakasiñcananti imināpi pakārantarena kappiyaudakasiñcanameva dasseti. ‘‘Akappiyavohāro’’ti koṭṭanakhaṇanādivasena sayaṃ karaṇassapi kathaṃ saṅgahoti? Akappiyanti voharīyatīti akappiyavohāroti akappiyabhūtaṃ karaṇakārāpanādi sabbameva saṅgahitaṃ, na pana akappiyavacanamattanti daṭṭhabbaṃ. Kappiyavohārepi eseva nayo. Sukkhamātikāya ujukaraṇanti iminā purāṇapaṇṇādiharaṇampi saṅgahitanti daṭṭhabbaṃ. Kudālādīni bhūmiyaṃ ṭhapetvā ṭhānato hatthena gahetvā ṭhānameva pākaṭataranti ‘‘obhāso’’ti vuttaṃ.
མཧཱཔཙྩརིཝཱདམྷི པཏིཊྛཔེཏུཀཱམོ པཙྪཱ ཝདཏི། ཝནཏྠཱཡཱཏི ཨིདཾ ཀེཙི ‘‘ཝཏཏྠཱཡཱ’’ཏི པཋནྟི, ཏེསཾ ཝཏིཨཏྠཱཡཱཏི ཨཏྠོ། ཨཀཔྤིཡཝོཧཱརེཔི ཨེཀཙྩཾ ཝཊྚཏཱིཏི དསྶེཏུཾ ‘‘ན ཀེཝལཉྩ སེས’’ནྟིཨཱདིམཱཧ། ཡཾ ཀིཉྩི མཱཏིཀནྟི སུཀྑམཱཏིཀཾ ཝཱ ཨསུཀྑམཱཏིཀཾ ཝཱ། ‘‘ཀཔྤིཡཨུདཀཾ སིཉྩིཏུ’’ནྟི ཨིམིནཱ ‘‘ཀཔྤིཡཨུདཀཾ སིཉྩཐཱཏི ཝཏྟུམྤི ཝཊྚཏཱི’’ཏི དསྶེཏི། སཡཾ རོཔེཏུམྤི ཝཊྚཏཱིཏི ཨིམིནཱ ‘‘རོཔེཧཱིཏི ཝཏྟུཾ ཝཊྚཏཱི’’ཏིཔི སིདྡྷཾ། ཨཉྙཏྠཱཡ ཝཱ ཀརོནྟསྶཱཏི ཝཏྠུཔཱུཛཱདིཨཏྠཾ ཀརོནྟསྶ། ཀསྨཱ ན ཨནཱཔཏྟཱིཏི ཝཏྠུཔཱུཛནཏྠཱཡ གནྠནཱདཱིསུ ཀསྨཱ ན ཨནཱཔཏྟི། ཨནཱཔཏྟིཡེཝཱཏི པཊིཝཙནཾ དཏྭཱ ཨིདཱནི ཏམེཝ ཨནཱཔཏྟིབྷཱཝཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཡཐཱཧཱི’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ། ཏཏྠཱཏི ཨཱརཱམཱདིཨཏྠཱཡ རུཀྑརོཔནེ། ཏཐཱ ཝཏྠུཔཱུཛནཏྠཱཡཔི ཨནཱཔཏྟིཡེཝཱཏི རཏནཏྟཡཔཱུཛནཏྠཱཡཔི ཀཔྤིཡཝོཧཱརེན པརིཡཱཡཱདཱིཧི ཙ གནྠཱཔནེ ཨནཱཔཏྟིཡེཝཱཏི ཨཏྠོ།
Mahāpaccarivādamhi patiṭṭhapetukāmo pacchā vadati. Vanatthāyāti idaṃ keci ‘‘vatatthāyā’’ti paṭhanti, tesaṃ vatiatthāyāti attho. Akappiyavohārepi ekaccaṃ vaṭṭatīti dassetuṃ ‘‘na kevalañca sesa’’ntiādimāha. Yaṃ kiñci mātikanti sukkhamātikaṃ vā asukkhamātikaṃ vā. ‘‘Kappiyaudakaṃsiñcitu’’nti iminā ‘‘kappiyaudakaṃ siñcathāti vattumpi vaṭṭatī’’ti dasseti. Sayaṃ ropetumpi vaṭṭatīti iminā ‘‘ropehīti vattuṃ vaṭṭatī’’tipi siddhaṃ. Aññatthāya vā karontassāti vatthupūjādiatthaṃ karontassa. Kasmā na anāpattīti vatthupūjanatthāya ganthanādīsu kasmā na anāpatti. Anāpattiyevāti paṭivacanaṃ datvā idāni tameva anāpattibhāvaṃ dassetuṃ ‘‘yathāhī’’tiādi vuttaṃ. Tatthāti ārāmādiatthāya rukkharopane. Tathā vatthupūjanatthāyapi anāpattiyevāti ratanattayapūjanatthāyapi kappiyavohārena pariyāyādīhi ca ganthāpane anāpattiyevāti attho.
‘‘ཏཐཱ ཝཏྠུཔཱུཛནཏྠཱཡཱ’’ཏི ཧི སཱམཉྙཏོ ཝུཏྟེཔི ‘‘ཡཐཱ ཧི ཏཏྠ ཀཔྤིཡཝོཧཱརེན པརིཡཱཡཱདཱིཧི ཙཱ’’ཏི ཝུཏྟཏྟཱ ཀཔྤིཡཝོཧཱརཱདཱིཧི གནྠཱཔནེ ཨེཝ ཨནཱཔཏྟི ཝིཉྙཱཡཏི, ན སཡཾ གནྠནེ, ཏེནེཝ པརོ སཡཾ གནྠནམྤི ཀསྨཱ ན ཝཊྚཏཱིཏི ཙོདེནྟོ ‘‘ནནུ ཙཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ། ཡཐཱ ཨཱརཱམཱདིཨཏྠཾ ཀཔྤིཡཔཐཝིཡཾ སཡཾ རོཔེཏུམྤི ཝཊྚཏི, ཏཐཱ ཝཏྠུཔཱུཛནཏྠཱཡ སཡཾ གནྠནེཔི ཀསྨཱ ན ཝཊྚཏཱིཏི ཙོདཀསྶ ཨདྷིཔྤཱཡོ། ཝུཏྟནྟིཨཱདི ཨཱཙརིཡསྶ པརིཧཱརོ། ཨཐ ‘‘ན པན མཧཱཨཊྛཀཐཱཡ’’ནྟི ཀསྨཱ ཝདཏི། མཧཱཔཙྩརིཨཱདཱིསུ ཝུཏྟམྤི ཧི པམཱཎམེཝཱཏི ནཱཡཾ ཝིརོདྷོ, མཧཱཨཊྛཀཐཱཡཾ ཨཝུཏྟམྤི ཏཏྠེཝ ཝུཏྟེན སཾསནྡིཏྭཱ པམཱཎམེཝཱཏི པཏིཊྛཱཔེཏུཾ ཝུཏྟཏྟཱ། ཏཾ ཀཐནྟི མཉྙེཡྻཱསཱིཏི སམྦནྡྷོ། མཧཱཨཊྛཀཐཱཡཉྩ ཀཔྤིཡཨུདཀསེཙནཾ ཝུཏྟཾ, ཏཾ ཀཐནྟི ཨེཏྠཱཡམདྷིཔྤཱཡོ། ཀིཉྩཱཔི མཧཱཨཊྛཀཐཱཡཾ ཨཱརཱམཱདིཨཏྠཱཡ ཀཔྤིཡཔཐཝིཡཾ སཡཾ རོཔནཾ ན ཝུཏྟཾ, ཀཔྤིཡཨུདཀསྶ པན སཡཾ སིཉྩནཾ ཝུཏྟམེཝ, ཏསྨཱ ཡཐཱ ཨཱརཱམཱདིཨཏྠཱཡ ཀཔྤིཡཨུདཀཾ སཡཾ སིཉྩིཏུམྤི ཝཊྚཏི, ཏཐཱ ཝཏྠུཔཱུཛནཏྠཱཡ སཡཾ གནྠནམྤི ཀསྨཱ ན ཝཊྚཏཱིཏི། ཏམྤི ན ཝིརུཛ྄ཛྷཏཱིཏི ཡདེཏཾ ཨཱརཱམཱདིཨཏྠཱཡ སཡཾ རོཔནཾ ཀཔྤིཡཨུདཀསིཉྩནཉྩ ཝུཏྟཾ, ཏམྤི ན ཝིརུཛ྄ཛྷཏི། ཀཐཾ ཏཾ ན ཝིརུཛ྄ཛྷཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཏཏྲཧཱི’’ཏིཨཱདི། ཨེཏཾ ཝུཏྟནྟི མཱལཱཝཙྪཾ རོཔེནྟིཔི རོཔཱཔེནྟིཔི སིཉྩནྟིཔི སིཉྩཱཔེནྟིཔཱིཏི ཨེཏཾ ཝུཏྟཾ། ཨཉྙཏྲ པན པརིཡཱཡོ ཨཏྠཱིཏི ‘‘མཱལཱཝཙྪཾ རོཔེནྟིཔི རོཔཱཔེནྟིཔི སིཉྩནྟིཔི སིཉྩཱཔེནྟིཔཱི’’ཏི ཀུལསངྒཧཏྠཱཡ རོཔནསིཉྩནཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཏྟཱ ཏཏོ ཨཉྙཏྲ ཨཱརཱམཱདིཨཏྠཱཡ མཱལཱཝཙྪརོཔནེ པརིཡཱཡོ ཨཏྠི། ཏཏྠ པརིཡཱཡཾ ཨིདྷ ཙ པརིཡཱཡཱབྷཱཝཾ ཉཏྭཱཏི ཏཏྠ ‘‘མཱལཱཝཙྪཾ རོཔེནྟཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ ‘‘མཱལཱཝཙྪ’’ནྟི ཝིསེསཝཙནསབྦྷཱཝཏོ པརིཡཱཡཾ, ཨིདྷ ‘‘གནྠེནྟཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ ཏཐཱཝིདྷཝིསེསཝཙནཱབྷཱཝཏོ པརིཡཱཡཱབྷཱཝཉྩ ཉཏྭཱ།
‘‘Tathā vatthupūjanatthāyā’’ti hi sāmaññato vuttepi ‘‘yathā hi tattha kappiyavohārena pariyāyādīhi cā’’ti vuttattā kappiyavohārādīhi ganthāpane eva anāpatti viññāyati, na sayaṃ ganthane, teneva paro sayaṃ ganthanampi kasmā na vaṭṭatīti codento ‘‘nanu cā’’tiādimāha. Yathā ārāmādiatthaṃ kappiyapathaviyaṃ sayaṃ ropetumpi vaṭṭati, tathā vatthupūjanatthāya sayaṃ ganthanepi kasmā na vaṭṭatīti codakassa adhippāyo. Vuttantiādi ācariyassa parihāro. Atha ‘‘na pana mahāaṭṭhakathāya’’nti kasmā vadati. Mahāpaccariādīsu vuttampi hi pamāṇamevāti nāyaṃ virodho, mahāaṭṭhakathāyaṃ avuttampi tattheva vuttena saṃsanditvā pamāṇamevāti patiṭṭhāpetuṃ vuttattā. Taṃ kathanti maññeyyāsīti sambandho. Mahāaṭṭhakathāyañca kappiyaudakasecanaṃ vuttaṃ, taṃ kathanti etthāyamadhippāyo. Kiñcāpi mahāaṭṭhakathāyaṃ ārāmādiatthāya kappiyapathaviyaṃ sayaṃ ropanaṃ na vuttaṃ, kappiyaudakassa pana sayaṃ siñcanaṃ vuttameva, tasmā yathā ārāmādiatthāya kappiyaudakaṃ sayaṃ siñcitumpi vaṭṭati, tathā vatthupūjanatthāya sayaṃ ganthanampi kasmā na vaṭṭatīti. Tampi na virujjhatīti yadetaṃ ārāmādiatthāya sayaṃ ropanaṃ kappiyaudakasiñcanañca vuttaṃ, tampi na virujjhati. Kathaṃ taṃ na virujjhatīti āha ‘‘tatrahī’’tiādi. Etaṃ vuttanti mālāvacchaṃ ropentipi ropāpentipi siñcantipi siñcāpentipīti etaṃ vuttaṃ. Aññatra pana pariyāyo atthīti ‘‘mālāvacchaṃ ropentipi ropāpentipi siñcantipi siñcāpentipī’’ti kulasaṅgahatthāya ropanasiñcanaṃ sandhāya vuttattā tato aññatra ārāmādiatthāya mālāvaccharopane pariyāyo atthi. Tattha pariyāyaṃ idhaca pariyāyābhāvaṃ ñatvāti tattha ‘‘mālāvacchaṃ ropentī’’tiādīsu ‘‘mālāvaccha’’nti visesavacanasabbhāvato pariyāyaṃ, idha ‘‘ganthentī’’tiādīsu tathāvidhavisesavacanābhāvato pariyāyābhāvañca ñatvā.
ནནུ ཙ ཡཐཱ ‘‘གནྠེནྟཱི’’ཏི སཱམཉྙཏོ ཝུཏྟཏྟཱ པརིཡཱཡོ ན ལབྦྷཏཱིཏི ཡསྶ ཀསྶཙི ཨཏྠཱཡ སཡཾ གནྠནཾ ན ཝཊྚཏི, ཨེཝཾ ‘‘གནྠཱཔེནྟཱི’’ཏི སཱམཉྙཏོ ཝུཏྟཏྟཱ པརིཡཱཡེན གནྠཱཔནམྤི ན ཝཊྚཏཱིཏི ཨཱཔཛྫཏི། ཨེཝཉྩ སཏི པརཏོ ‘‘ཨེཝཾ ཛཱན, ཨེཝཾ ཀཏེ སོབྷེཡྻ, ཡཐཱ ཨེཏཱནི པུཔྥཱནི ན ཝིཀིརིཡནྟི, ཏཐཱ ཀརོཧཱིཏིཨཱདིནཱ ཀཔྤིཡཝཙནེན ཀཱརེཏུཾ ཝཊྚཏཱི’’ཏི ཨིདཾ ཝིརུཛ྄ཛྷཏཱིཏི? ན ཝིརུཛ྄ཛྷཏི, པརིཡཱཡེན ཧི ཀཱརཱཔནཾ གནྠཱཔནམེཝ ན ཧོཏི, ཏསྨཱ ཡཐཱཝུཏྟནཡེན པརིཡཱཡཏོ ཀཱརཱཔནཾ ཝཊྚཏི། སབྦཾ ཝུཏྟནཡེནེཝ ཝེདིཏབྦནྟི ཧེཊྛཱ ཝུཏྟཾ ཝིནིཙྪཡམེཝ སངྑེཔཏོ ནིགམེཏི། ཧརཎཱདཱིསུ ཀསྨཱ ཨནཱཔཏྟཱིཏི ཝཏྠུཔཱུཛནཏྠཱཡ ཧརཎཱདཱིསུ ཀསྨཱ ཨནཱཔཏྟི། ཀུལིཏྠིཨཱདཱིནཾ ཨཏྠཱཡ ཧརཎཏོཏི ཀུལིཏྠིཨཱདཱིནཾ ཧརཎསྶ ཏཏྠ ཝུཏྟཏྟཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ། ཏེནེཝཱཧ ‘‘ཧརཎཱདྷིཀཱརེ ཧཱི’’ཏིཨཱདི། མཱལནྟི པུཔྥདཱམཾ། མཉྫརཱི ཝིཡཱཏི ཀུསུམམཉྫརཱི ཝིཡ། ཧཱརསདིསནྟི མུཏྟཱཧཱརསདིསཾ།
Nanu ca yathā ‘‘ganthentī’’ti sāmaññato vuttattā pariyāyo na labbhatīti yassa kassaci atthāya sayaṃ ganthanaṃ na vaṭṭati, evaṃ ‘‘ganthāpentī’’ti sāmaññato vuttattā pariyāyena ganthāpanampi na vaṭṭatīti āpajjati. Evañca sati parato ‘‘evaṃ jāna, evaṃ kate sobheyya, yathā etāni pupphāni na vikiriyanti, tathā karohītiādinā kappiyavacanena kāretuṃ vaṭṭatī’’ti idaṃ virujjhatīti? Na virujjhati, pariyāyena hi kārāpanaṃ ganthāpanameva na hoti, tasmā yathāvuttanayena pariyāyato kārāpanaṃ vaṭṭati. Sabbaṃ vuttanayeneva veditabbanti heṭṭhā vuttaṃ vinicchayameva saṅkhepato nigameti. Haraṇādīsu kasmā anāpattīti vatthupūjanatthāya haraṇādīsu kasmā anāpatti. Kulitthiādīnaṃ atthāya haraṇatoti kulitthiādīnaṃ haraṇassa tattha vuttattāti adhippāyo. Tenevāha ‘‘haraṇādhikāre hī’’tiādi. Mālanti pupphadāmaṃ. Mañjarī viyāti kusumamañjarī viya. Hārasadisanti muttāhārasadisaṃ.
པཱཙིཏྟིཡཉྩེཝ དུཀྐཊཉྩཱཏི པཐཝཱིཁཎནཔཙྩཡཱ པཱཙིཏྟིཡཾ, ཀུལསངྒཧཔཙྩཡཱ དུཀྐཊཾ། ཨཀཔྤིཡཝོཧཱརེནཱཏི ‘‘ཨིདཾ ཁཎ, ཨིདཾ རོཔེཧཱི’’ཏིཨཱདིཨཀཔྤིཡཝོཧཱརེན། དུཀྐཊམེཝཱཏི ཀུལསངྒཧཔཙྩཡཱ དུཀྐཊཾ། ཨུབྷཡཏྠཱཏི ཀཔྤིཡཱཀཔྤིཡཔཐཝིཡཾ། སབྦཏྠཱཏི ཀུལསངྒཧཔརིབྷོགཨཱརཱམཱདིཨཏྠཱཡ རོཔིཏེ། དུཀྐཊམྤཱིཏི ན ཀེཝལཾ པཱཙིཏྟིཡམེཝ། ཀཔྤིཡེནཱཏི ཀཔྤིཡེན ཨུདཀེན། ཏེསཾཡེཝ དྭིནྣནྟི ཀུལདཱུསནཔརིབྷོགཱནཾ། དུཀྐཊནྟི ཀུལསངྒཧཏྠཱཡ སཡཾ སིཉྩནེ ཀཔྤིཡཝོཧཱརེན ཨཀཔྤིཡཝོཧཱརེན ཝཱ སིཉྩཱཔནེ ཙ དུཀྐཊཾ, པརིབྷོགཏྠཱཡ པན སཡཾ སིཉྩནེ ཨཀཔྤིཡཝོཧཱརེན སིཉྩཱཔནེ ཙ དུཀྐཊཾ། ཨཱཔཏྟིབཧུལཏཱ ཝེདིཏབྦཱཏི ཨེཏྠ སཡཾ སིཉྩནེ དྷཱརཱཔཙྪེདགཎནཱཡ ཨཱཔཏྟིགཎནཱ ཝེདིཏབྦཱ། སིཉྩཱཔནེ པན པུནཔྤུནཾ ཨཱཎཱཔེནྟསྶ ཝཱཙཱཡ ཝཱཙཱཡ ཨཱཔཏྟི, སཀིཾ ཨཱཎཏྟསྶ བཧཱུནཾ སིཉྩནེཔི ཨེཀཱཝ།
Pācittiyañceva dukkaṭañcāti pathavīkhaṇanapaccayā pācittiyaṃ, kulasaṅgahapaccayā dukkaṭaṃ. Akappiyavohārenāti ‘‘idaṃ khaṇa, idaṃ ropehī’’tiādiakappiyavohārena. Dukkaṭamevāti kulasaṅgahapaccayā dukkaṭaṃ. Ubhayatthāti kappiyākappiyapathaviyaṃ. Sabbatthāti kulasaṅgahaparibhogaārāmādiatthāya ropite. Dukkaṭampīti na kevalaṃ pācittiyameva. Kappiyenāti kappiyena udakena. Tesaṃyeva dvinnanti kuladūsanaparibhogānaṃ. Dukkaṭanti kulasaṅgahatthāya sayaṃ siñcane kappiyavohārena akappiyavohārena vā siñcāpane ca dukkaṭaṃ, paribhogatthāya pana sayaṃ siñcane akappiyavohārena siñcāpane ca dukkaṭaṃ. Āpattibahulatā veditabbāti ettha sayaṃ siñcane dhārāpacchedagaṇanāya āpattigaṇanā veditabbā. Siñcāpane pana punappunaṃ āṇāpentassa vācāya vācāya āpatti, sakiṃ āṇattassa bahūnaṃ siñcanepi ekāva.
དུཀྐཊཔཱཙིཏྟིཡཱནཱིཏི ཀུལསངྒཧཔཙྩཡཱ དུཀྐཊཾ, བྷཱུཏགཱམཔཱཏབྱཏཱཡ པཱཙིཏྟིཡཾ། ཨཉྙཏྠཱཏི ཝཏྠུཔཱུཛཱདིཨཏྠཱཡ ཨོཙིནནེ། སཀིཾ ཨཱཎཏྟོཏི ཨཀཔྤིཡཝོཧཱརེན ཨཱཎཏྟོ། པཱཙིཏྟིཡམེཝཱཏི ཨཀཔྤིཡཝཙནེན ཨཱཎཏྟཏྟཱ པཱཙིཏྟིཡཾ། ཀཔྤིཡཝཙནེན པན ཝཏྠུཔཱུཛཱདིཨཏྠཱཡ ཨོཙིནཱཔེནྟསྶ ཨནཱཔཏྟིཡེཝ།
Dukkaṭapācittiyānīti kulasaṅgahapaccayā dukkaṭaṃ, bhūtagāmapātabyatāya pācittiyaṃ. Aññatthāti vatthupūjādiatthāya ocinane. Sakiṃ āṇattoti akappiyavohārena āṇatto. Pācittiyamevāti akappiyavacanena āṇattattā pācittiyaṃ. Kappiyavacanena pana vatthupūjādiatthāya ocināpentassa anāpattiyeva.
གནྠནེན ནིབྦཏྟཾ གནྟིམཾ། ཨེས ནཡོ སེསེསུཔི། ན ཝཊྚཏཱིཏི ཀུལསངྒཧཏྠཱཡ ཝཏྠུཔཱུཛཱདིཨཏྠཱཡ ཝཱ ཝུཏྟནཡེན ཀརོནྟསྶ ཙ ཀཱརཱཔེནྟསྶ ཙ དུཀྐཊནྟི ཨཏྠོ། པུརིམནཡེནེཝཱཏི ‘‘བྷིཀྑུསྶ ཝཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཝུཏྟནཡེན། དྷམྨཱསནཝིཏཱནེ བདྡྷཀཎྚཀེསུ པུཔྥཱནི ཝིཛ྄ཛྷིཏྭཱ ཋཔེནྟཱིཏི སམྦནྡྷོ། ཨུཔརཱུཔརི ཝིཛ྄ཛྷིཏྭཱ ཚཏྟསདིསཾ ཀཏྭཱ ཨཱཝུཎནཏོ ‘‘ཚཏྟཱཏིཚཏྟཾ ཝིཡཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ། ‘‘ཀདལིཀྑནྡྷམྷཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ཝུཏྟཾ སབྦམེཝ སནྡྷཱཡ ‘‘ཏཾ ཨཏིཨོལཱ༹རིཀམེཝཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ, སཡཾ ཀརོནྟསྶ ཨཀཔྤིཡཝཙནེནེཝ ཀཱརཱཔེནྟསྶ ཙ དུཀྐཊམེཝཱཏི ཨཏྠོ། པུཔྥཝིཛ྄ཛྷནཏྠནྟི ཝུཏྟཏྟཱ པུཔྥཱནི ཝིཛ྄ཛྷིཏུཾཡེཝ ཀཎྚཀཾ བནྡྷིཏུཾ ན ཝཊྚཏི, པུཔྥདཱམཱདིབནྡྷནཏྠཾ པན ཝཊྚཏི། ཀཎྚཀམྤི བནྡྷིཏུཾ ན ཝཊྚཏཱིཏི ཙ ཨིདཾ ཨཊྛཀཐཱཙརིཡཔྤམཱཎེན གཧེཏབྦཾ། པཝེསེཏུཾ ན ཝཊྚཏཱིཏི ཝུཏྟཏྟཱ པུཔྥཙྪིདྡེ ཨཔཝེསེཏྭཱ ཨུཔརཱུཔརི ཋཔེཏུཾ ཝཊྚཏི། ཛཱལམཡཾ ཝིཏཱནཾ ཛཱལཝིཏཱནཾ། ནཱགདནྟཀམྤི སཙྪིདྡཀཾཡེཝ གཧེཏབྦཾ། པུཔྥཔཊིཙྪཀཾ དཎྜཱདཱིཧི ཀཏཔུཔྥཱདྷཱརཎཾ, ཏམྤི སཙྪིདྡམེཝ ཨིདྷ ཝུཏྟཾ། ཨསོཀཔིཎྜིཡཱཏི ཨསོཀཔུཔྥམཉྫརིཀཱཡ། ‘‘དྷམྨརཛྫུ ནཱམ ཙེཏིཡཾ ཝཱ བོདྷིཾ ཝཱ པུཔྥཔཝེསནཏྠཾ ཨཱཝིཛ྄ཛྷིཏྭཱ བདྡྷརཛྫཱུ’’ཏི མཧཱགཎྛིཔདེ མཛ྄ཛྷིམགཎྛིཔདེ ཙ ཝུཏྟཾ, ཏསྨཱ ཏཐཱབདྡྷཱཡ རཛྫུཡཱ ཙེཏིཡསྶ ཙ ཨནྟརེ པུཔྥཱནི པཝེསེཏུཾ ཝཊྚཏཱིཏི ཝིཉྙཱཡཏི། གཎྛིཔདེ པན ‘‘དྷམྨརཛྫུནྟི སིཐིལཾ ཝཊྚིཀཾ རཛྫུཾ ཀཏྭཱ བོདྷིཾ ཝཱ ཙེཏིཡཾ ཝཱ པརིཀྑིཔིཏྭཱ དྷམྨཱསནེ ཝཱ ལམྦིཏྭཱ ཏཏྠ པུཔྥཱནི པཝེསེནྟཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ, ཏསྨཱ སིཐིལཝཊྚིཀཱཡ རཛྫུཡཱ ཨནྟརེཔི པུཔྥཱནི པཝེསེཏུཾ ཝཊྚཏཱིཏི ཝིཉྙཱཡཏི, ཝཱིམཾསིཏྭཱ ཡུཏྟཏརཾ གཧེཏབྦཾ། ཨུབྷཡཏྠཱཔི པནེཏྠ ནེཝཏྠི ཝིརོདྷོཏི ཨམྷཱཀཾ ཁནྟི།
Ganthanena nibbattaṃ gantimaṃ. Esa nayo sesesupi. Na vaṭṭatīti kulasaṅgahatthāya vatthupūjādiatthāya vā vuttanayena karontassa ca kārāpentassa ca dukkaṭanti attho. Purimanayenevāti ‘‘bhikkhussa vā’’tiādinā vuttanayena. Dhammāsanavitāne baddhakaṇṭakesu pupphāni vijjhitvā ṭhapentīti sambandho. Uparūpari vijjhitvā chattasadisaṃ katvā āvuṇanato ‘‘chattātichattaṃ viyā’’ti vuttaṃ. ‘‘Kadalikkhandhamhī’’tiādinā vuttaṃ sabbameva sandhāya ‘‘taṃ atioḷārikamevā’’ti vuttaṃ, sayaṃ karontassa akappiyavacaneneva kārāpentassa ca dukkaṭamevāti attho. Pupphavijjhanatthanti vuttattā pupphāni vijjhituṃyeva kaṇṭakaṃ bandhituṃ na vaṭṭati, pupphadāmādibandhanatthaṃ pana vaṭṭati. Kaṇṭakampi bandhituṃ na vaṭṭatīti ca idaṃ aṭṭhakathācariyappamāṇena gahetabbaṃ. Pavesetuṃ na vaṭṭatīti vuttattā pupphacchidde apavesetvā uparūpari ṭhapetuṃ vaṭṭati. Jālamayaṃ vitānaṃ jālavitānaṃ. Nāgadantakampi sacchiddakaṃyeva gahetabbaṃ. Pupphapaṭicchakaṃ daṇḍādīhi katapupphādhāraṇaṃ, tampi sacchiddameva idha vuttaṃ. Asokapiṇḍiyāti asokapupphamañjarikāya. ‘‘Dhammarajju nāma cetiyaṃ vā bodhiṃ vā pupphapavesanatthaṃ āvijjhitvā baddharajjū’’ti mahāgaṇṭhipade majjhimagaṇṭhipade ca vuttaṃ, tasmā tathābaddhāya rajjuyā cetiyassa ca antare pupphāni pavesetuṃ vaṭṭatīti viññāyati. Gaṇṭhipade pana ‘‘dhammarajjunti sithilaṃ vaṭṭikaṃ rajjuṃ katvā bodhiṃ vā cetiyaṃ vā parikkhipitvā dhammāsane vā lambitvā tattha pupphāni pavesentī’’ti vuttaṃ, tasmā sithilavaṭṭikāya rajjuyā antarepi pupphāni pavesetuṃ vaṭṭatīti viññāyati, vīmaṃsitvā yuttataraṃ gahetabbaṃ. Ubhayatthāpi panettha nevatthi virodhoti amhākaṃ khanti.
མཏྠཀདཱམནྟི དྷམྨཱསནཱདིམཏྠཀེ ལམྦཀདཱམཾ། པུཔྥེཧི ཝེཋེནྟཱིཏི པུཔྥདཱམེན ཝེཋེནྟི། ཏེསཾཡེཝཱཏི ཨུཔྤལཱདཱིནཾཡེཝ། ཝཱཀེན ཝཱ དཎྜཀེན ཝཱཏི ཝིསུཾ ཨཙྪིནྣེན པུཔྥསཧིཏེནེཝ ཝཱཀེན ཝཱ དཎྜཀེན ཝཱ། ཁནྡྷེ ཋཔིཏཀཱསཱཝསྶཱཏི ཁནྡྷེ ཋཔིཏསངྒྷཱཊིཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ། ཏཉྷི ཏཐཱ བནྡྷིཏུཾ སཀྐཱ བྷཝེཡྻ། ཨིམིནཱཝ ཨཉྙམྤི ཏཱདིསཾ ཀཱསཱཝཾ ཝཱ ཝཏྠཾ ཝཱ ཝུཏྟནཡེན བནྡྷིཏྭཱ ཏཏྠ པུཔྥཱནི པཀྑིཔིཏུཾ ཝཊྚཏཱིཏི སིདྡྷཾ། ཨཾསབྷཎྜིཀཾ པསིབྦཀེ པཀྑིཏྟསདིསཏྟཱ ཝེཋིམཾ ནཱམ ན ཛཱཏཾ, ཏསྨཱ སིཐིལབནྡྷསྶ ཨནྟརནྟརཱ པཀྑིཔིཏུཾ ཝཊྚཏཱིཏི ཝདནྟི།
Matthakadāmanti dhammāsanādimatthake lambakadāmaṃ. Pupphehi veṭhentīti pupphadāmena veṭhenti. Tesaṃyevāti uppalādīnaṃyeva. Vākena vā daṇḍakena vāti visuṃ acchinnena pupphasahiteneva vākena vā daṇḍakena vā. Khandhe ṭhapitakāsāvassāti khandhe ṭhapitasaṅghāṭiṃ sandhāya vuttaṃ. Tañhi tathā bandhituṃ sakkā bhaveyya. Imināva aññampi tādisaṃ kāsāvaṃ vā vatthaṃ vā vuttanayena bandhitvā tattha pupphāni pakkhipituṃ vaṭṭatīti siddhaṃ. Aṃsabhaṇḍikaṃ pasibbake pakkhittasadisattā veṭhimaṃ nāma na jātaṃ, tasmā sithilabandhassa antarantarā pakkhipituṃ vaṭṭatīti vadanti.
པུཔྥཔཊེ ཙ དཊྛབྦནྟི པུཔྥཔཊཾ ཀརོནྟསྶ དཱིགྷཏོ པུཔྥདཱམསྶ ཧརཎཔཙྩཱཧརཎཝསེན པཱུརཎཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ། ཏིརིཡཏོ ཧརཎཾ པན ཝཱཡིམཾ ནཱམ ཧོཏི, ན པཱུརིམཾ། པུརིམཊྛཱནཾ ཨཏིཀྐཱམེཏཱིཏི ཨེཏྠ ‘‘ཨཕུསཱཔེཏྭཱཔི ཨཏིཀྐཱམེནྟསྶ ཨཱཔཏྟིཡེཝཱ’’ཏི ཏཱིསུཔི གཎྛིཔདེསུ ཝུཏྟཾ། ‘‘པུརིམཊྛཱནཾ ཨཏིཀྐཱམེཏཱི’’ཏི ཨཝིསེསེན ཝུཏྟཏྟཱ ཏཾ ཡུཏྟཾ། ཀེཙི པན ‘‘ཨཉྙམཉྙཾ ཨཕུསཱཔེཏྭཱ ཨནེཀཀྑཏྟུཾ པརིཀྑིཔིཏུཾ ཝཊྚཏཱི’’ཏི ཝདནྟཱིཏི ཝུཏྟཾ, ཏཏྠ ཀཱརཎཾ ན དིསྶཏི། བནྡྷིཏུཾ ཝཊྚཏཱིཏི པུཔྥརཧིཏཱཡ སུཏྟཀོཊིཡཱ ཝཱཀཀོཊིཡཱ ཝཱ བནྡྷིཏུཾ ཝཊྚཏི། ཨེཀཝཱརཾ ཧརིཏྭཱ ཝཱ པརིཀྑིཔིཏྭཱ ཝཱཏི ཨིདཾ པུབྦེ ཝུཏྟཙེཏིཡཱདིཔརིཀྑེཔཾ པུཔྥཔཊཀརཎཉྩ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ, ཏསྨཱ ཙེཏིཡཾ ཝཱ བོདྷིཾ ཝཱ པརིཀྑིཔནྟེན ཨེཀཝཱརཾ པརིཀྑིཔིཏྭཱ པུརིམཊྛཱནཾ སམྤཏྟེ ཨཉྙསྶ དཱཏབྦཾ, ཏེནཔི ཨེཀཝཱརཾ པརིཀྑིཔིཏྭཱ ཏཐེཝ ཀཱཏབྦཾ། པུཔྥཔཊཾ ཀརོནྟེན ཙ ཨེཀཝཱརཾ ཧརིཏྭཱ ཨཉྙསྶ དཱཏབྦཾ, ཏེནཔི ཏཐེཝ ཀཱཏབྦཾ། སཙེཔི དྭེཡེཝ བྷིཀྑཱུ ཨུབྷོསུ པསྶེསུ ཋཏྭཱ པརིཡཱཡེན ཧརནྟི, ཝཊྚཏིཡེཝཱཏི ཝདནྟི།
Pupphapaṭeca daṭṭhabbanti pupphapaṭaṃ karontassa dīghato pupphadāmassa haraṇapaccāharaṇavasena pūraṇaṃ sandhāya vuttaṃ. Tiriyato haraṇaṃ pana vāyimaṃ nāma hoti, na pūrimaṃ. Purimaṭṭhānaṃ atikkāmetīti ettha ‘‘aphusāpetvāpi atikkāmentassa āpattiyevā’’ti tīsupi gaṇṭhipadesu vuttaṃ. ‘‘Purimaṭṭhānaṃ atikkāmetī’’ti avisesena vuttattā taṃ yuttaṃ. Keci pana ‘‘aññamaññaṃ aphusāpetvā anekakkhattuṃ parikkhipituṃ vaṭṭatī’’ti vadantīti vuttaṃ, tattha kāraṇaṃ na dissati. Bandhituṃ vaṭṭatīti puppharahitāya suttakoṭiyā vākakoṭiyā vā bandhituṃ vaṭṭati. Ekavāraṃ haritvā vā parikkhipitvā vāti idaṃ pubbe vuttacetiyādiparikkhepaṃ pupphapaṭakaraṇañca sandhāya vuttaṃ, tasmā cetiyaṃ vā bodhiṃ vā parikkhipantena ekavāraṃ parikkhipitvā purimaṭṭhānaṃ sampatte aññassa dātabbaṃ, tenapi ekavāraṃ parikkhipitvā tatheva kātabbaṃ. Pupphapaṭaṃ karontena ca ekavāraṃ haritvā aññassa dātabbaṃ, tenapi tatheva kātabbaṃ. Sacepi dveyeva bhikkhū ubhosu passesu ṭhatvā pariyāyena haranti, vaṭṭatiyevāti vadanti.
པཱུརིཏནྟི དཱིགྷཏོ པསཱརཎཝསེན པཱུརིཏཾ། ཝཱཡིཏུཾ ན ལབྷཏཱིཏི དཱིགྷཏོ པསཱརིཏེ ཏིརིཡཏོ ཧརཎཾ ཝཱཡནཾ ནཱམ ཧོཏཱིཏི ཨེཀཝཱརམྤི པུཔྥགུཎཾ ཏིརིཡཏོ ཧརིཏུཾ ན ཝཊྚཏི། པུཔྥཱནི ཋཔེནྟེནཱཏི ཨགནྠིཏཱནི པཱཀཏིཀཔུཔྥཱནི ཋཔེནྟེན། པུཔྥདཱམཾ པན པཱུཛནཏྠཱཡ བྷཱུམིཡཾ ཋཔེནྟེན ཕུསཱཔེཏྭཱ ཝཱ ཨཕུསཱཔེཏྭཱ ཝཱ དིགུཎཾ ཀཏྭཱ ཋཔེཏུཾ ན ཝཊྚཏཱིཏི ཝདནྟི། གྷཊིཀདཱམཨོལམྦཀོཏི ཨནྟེ གྷཊིཀཱཀཱརཡུཏྟོ ཡམཀདཱམཨོལམྦཀོ། ཨེཀེཀཾ པན དཱམཾ ནིཀྑནྟསུཏྟཀོཊིཡཱཝ བནྡྷིཏྭཱ ཨོལམྦིཏུཾ ཝཊྚཏི, པུཔྥདཱམདྭཡཾ སངྒྷཊིཏུཀཱམེནཔི ནིཀྑནྟསུཏྟཀོཊིཡཱཝ སུཏྟཀོཊིཾ སངྒྷཊིཏུཾ ཝཊྚཏི། ཨཌྜྷཙནྡཱཀཱརེན མཱལཱགུཎཔརིཀྑེཔོཏི ཨཌྜྷཙནྡཱཀཱརེན མཱལཱགུཎསྶ པུནཔྤུནཾ ཧརཎཔཙྩཱཧརཎཝསེན པཱུརེཏྭཱ པརིཀྑིཔནཾ། ཏེནེཝ ཏཾ པཱུརིམེ པཝིཊྛཾ, ཏསྨཱ ཨེཏམྤི ཨཌྜྷཙནྡཱཀཱརཾ པུནཔྤུནཾ ཧརཎཔཙྩཱཧརཎཝསེན པཱུརིཏཾ ན ཝཊྚཏི། ཨེཀཝཱརཾ པན ཨཌྜྷཙནྡཱཀཱརེན མཱལཱགུཎཾ ཧརིཏུཾ ཝཊྚཏཱིཏི ཝདནྟི། པུཔྥདཱམཀརཎནྟི ཨེཏྠ སུཏྟཀོཊིཡཾ གཧེཏྭཱཔི ཨེཀཏོ ཀཱཏུཾ ན ཝཊྚཏཱིཏི ཝདནྟི། གེཎྜུཀཁརཔཏྟདཱམཱནཾ པཊིཀྑིཏྟཏྟཱ ཙེལཱདཱིཧི ཀཏདཱམམྤི ན ཝཊྚཏི ཨཀཔྤིཡཱནུལོམཏྟཱཏི ཝདནྟི།
Pūritanti dīghato pasāraṇavasena pūritaṃ. Vāyituṃ na labhatīti dīghato pasārite tiriyato haraṇaṃ vāyanaṃ nāma hotīti ekavārampi pupphaguṇaṃ tiriyato harituṃ na vaṭṭati. Pupphāni ṭhapentenāti aganthitāni pākatikapupphāni ṭhapentena. Pupphadāmaṃ pana pūjanatthāya bhūmiyaṃ ṭhapentena phusāpetvā vā aphusāpetvā vā diguṇaṃ katvā ṭhapetuṃ na vaṭṭatīti vadanti. Ghaṭikadāmaolambakoti ante ghaṭikākārayutto yamakadāmaolambako. Ekekaṃ pana dāmaṃ nikkhantasuttakoṭiyāva bandhitvā olambituṃ vaṭṭati, pupphadāmadvayaṃ saṅghaṭitukāmenapi nikkhantasuttakoṭiyāva suttakoṭiṃ saṅghaṭituṃ vaṭṭati. Aḍḍhacandākārena mālāguṇaparikkhepoti aḍḍhacandākārena mālāguṇassa punappunaṃ haraṇapaccāharaṇavasena pūretvā parikkhipanaṃ. Teneva taṃ pūrime paviṭṭhaṃ, tasmā etampi aḍḍhacandākāraṃ punappunaṃ haraṇapaccāharaṇavasena pūritaṃ na vaṭṭati. Ekavāraṃ pana aḍḍhacandākārena mālāguṇaṃ harituṃ vaṭṭatīti vadanti. Pupphadāmakaraṇanti ettha suttakoṭiyaṃ gahetvāpi ekato kātuṃ na vaṭṭatīti vadanti. Geṇḍukakharapattadāmānaṃ paṭikkhittattā celādīhi katadāmampi na vaṭṭati akappiyānulomattāti vadanti.
‘‘ལཱསིཡནཱཊཀཾ ནཱཊེནྟཱི’’ཏི ཝཏྭཱ ཏམེཝ པརིཡཱཡནྟརེན དསྶེཏུཾ ‘‘རེཙཀཾ དེནྟཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ, ཨབྷིནཡཾ དསྶེནྟཱིཏི ཨཏྠོ, ཨཏྟནོ ཨདྷིཔྤཱཡཾ པཀཱསེཏྭཱ ‘‘ཨེཝཾ ནཙྩིཏབྦ’’ནྟི པཋམཾ ཨུཊྛཧིཏྭཱ ནཙྩནཱཀཱརཾ དསྶེནྟཱིཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི། ཀེཙི པན ‘‘མུཁེ ཨངྒུལིཡོ པཀྑིཔིཏྭཱ སདྡཾ ཀརོནྟཱ ཙཀྐམིཝ ཨཏྟཱནཾ བྷམཡམཱནཱ རེཙཀཾ དེནྟི ནཱམཱ’’ཏི ཝདནྟི། ཨེཀེཀཱཡ པནྟིཡཱ ཨཊྛ ཨཊྛ པདཱནི ཨསྶཱཏི ཨཊྛཔདཾ། ‘‘ཨཊྛཱཔད’’ནྟིཔི པཋནྟི། དསཔདེཔི ཨེསེཝ ནཡོ། པདཱནཱིཏི ཙ སཱརིཨཱདཱིནཾ པཏིཊྛཱནཊྛཱནཱནི། དསཔདཾ ནཱམ དྭཱིཧི པནྟཱིཧི ཝཱིསཏིཡཱ པདེཧི ཀཱིལ༹ནཛཱུཏཾ། ཨཱཀཱསེཡེཝ ཀཱིལ༹ནྟཱིཏི ‘‘ཨཡཾ སཱརཱི ཨསུཀཔདཾ མཡཱ ནཱིཏཱ, ཨཡཾ ཨསུཀཔད’’ནྟི ཀེཝལཾ མུཁེནེཝ ཝདནྟཱ ཨཱཀཱསེཡེཝ ཛཱུཏཾ ཀཱིལ༹ནྟི། ཛཱུཏཕལཀེཏི ཛཱུཏམཎྜལེ། པཱསཀཀཱིལཱ༹ཡ ཀཱིལ༹ནྟཱིཏི པཱསཀཾ ཝུཙྩཏི ཚསུ པསྶེསུ ཨེཀེཀཾ ཡཱཝ ཚཀྐཾ དསྶེཏྭཱ ཀཏཀཱིལ༹ནཾ, ཏཾ ཝཌྜྷེཏྭཱ ཡཐཱལདྡྷཨེཀཀཱདིཝསེན སཱརིཡོ ཨཔནེནྟཱ ཨུཔནེནྟཱ ཙ ཀཱིལ༹ནྟི། གྷཊེན ཀཱིལཱ༹ གྷཊིཀཱཏི ཨེཀེ།
‘‘Lāsiyanāṭakaṃnāṭentī’’ti vatvā tameva pariyāyantarena dassetuṃ ‘‘recakaṃ dentī’’ti vuttaṃ, abhinayaṃ dassentīti attho, attano adhippāyaṃ pakāsetvā ‘‘evaṃ naccitabba’’nti paṭhamaṃ uṭṭhahitvā naccanākāraṃ dassentīti vuttaṃ hoti. Keci pana ‘‘mukhe aṅguliyo pakkhipitvā saddaṃ karontā cakkamiva attānaṃ bhamayamānā recakaṃ denti nāmā’’ti vadanti. Ekekāya pantiyā aṭṭha aṭṭha padāni assāti aṭṭhapadaṃ. ‘‘Aṭṭhāpada’’ntipi paṭhanti. Dasapadepi eseva nayo. Padānīti ca sāriādīnaṃ patiṭṭhānaṭṭhānāni. Dasapadaṃ nāma dvīhi pantīhi vīsatiyā padehi kīḷanajūtaṃ. Ākāseyeva kīḷantīti ‘‘ayaṃ sārī asukapadaṃ mayā nītā, ayaṃ asukapada’’nti kevalaṃ mukheneva vadantā ākāseyeva jūtaṃ kīḷanti. Jūtaphalaketi jūtamaṇḍale. Pāsakakīḷāya kīḷantīti pāsakaṃ vuccati chasu passesu ekekaṃ yāva chakkaṃ dassetvā katakīḷanaṃ, taṃ vaḍḍhetvā yathāladdhaekakādivasena sāriyo apanentā upanentā ca kīḷanti. Ghaṭena kīḷā ghaṭikāti eke.
མཉྫཊྛིཡཱ ཝཱཏི མཉྫཊྛིརུཀྑསཱརཾ གཧེཏྭཱ པཀྐཀསཱཝཾ སནྡྷཱཡ ཝདཏི། སལཱཀཧཏྠནྟི ཏཱལཧཱིརཱདཱིནཾ ཀལཱཔསྶེཏཾ ཨདྷིཝཙནཾ། བཧཱུསུ སལཱཀཱསུ ཝིསེསརཧིཏཾ ཨེཀཾ སལཱཀཾ གཧེཏྭཱ ཏཱསུ པཀྑིཔིཏྭཱ པུན ཏཾཡེཝ ཨུདྡྷརནྟཱ སལཱཀཧཏྠེན ཀཱིལ༹ནྟཱིཏི ཀེཙི། པཎྞེན ཝཾསཱཀཱརེན ཀཏཱ ནཱལི༹ཀཱ པཎྞནཱལི༹ཀཱ། ཏེནེཝཱཧ ‘‘ཏཾ དྷམནྟཱ’’ཏི། པུཙྪནྟསྶ མུཁཱགཏཾ ཨཀྑརཾ གཧེཏྭཱ ནཊྛམུཊྛིལཱབྷཱལཱབྷཱདིཛཱནནཀཱིལཱ༹ ཨཀྑརིཀཱཏིཔི ཝདནྟི། ཧཏྠིསྨིནྟི ནིམིཏྟཏྠེ བྷུམྨཾ, ཧཏྠིནིམིཏྟསིཔྤེཏི ཨཏྠོ། ཨསྶསྨིནྟིཨཱདཱིསུཔི ཨེསེཝ ནཡོ། ‘‘ཨུསྶེལེ༹ནྟི ཨཔྥོཊེནྟཱི’’ཏི དྭིནྣཾ པདཱནཾ ཨཏྠོ པཱཀཊོཡེཝཱཏི ན ཝུཏྟོ། ཏཏྠ ཨུསྶེལེ༹ནྟཱིཏི མུཁེན ཨུསྶེལ༹ནསདྡཾ པམུཉྩནྟི, མཧནྟཾ ཀཏྭཱ ཨབྱཏྟསདྡཾ པཝཏྟེནྟཱིཏི ཨཏྠོ། ‘‘ཨཛཱནཾ སཉྙཾ དེནྟཱ ཨཛཔཱལཀཱ ཝིཡ མུཁེན ཝཱཏཾ ནིཙྪཱརེནྟཱ སུཁུམཾ ཨབྱཏྟནཱདཾ པཝཏྟེནྟཱི’’ཏིཔི ཝདནྟི། ཨཔྥོཊེནྟཱིཏི བྷུཛཧཏྠསངྒྷཊྚནསདྡཾ པཝཏྟེནྟི, ཝཱམཧཏྠཾ ཨུརེ ཋཔེཏྭཱ དཀྑིཎེན པཱཎིནཱ ཏཏྠ ཏཱལ༹ནེན སདྡཾ ཀརོནྟཱིཏི ཨཏྠོ། མུཁཌིཎྜིམནྟི མུཁབྷེརིཡཱ ཨེཏཾ ཨདྷིཝཙནཾ།
Mañjaṭṭhiyā vāti mañjaṭṭhirukkhasāraṃ gahetvā pakkakasāvaṃ sandhāya vadati. Salākahatthanti tālahīrādīnaṃ kalāpassetaṃ adhivacanaṃ. Bahūsu salākāsu visesarahitaṃ ekaṃ salākaṃ gahetvā tāsu pakkhipitvā puna taṃyeva uddharantā salākahatthena kīḷantīti keci. Paṇṇena vaṃsākārena katā nāḷikā paṇṇanāḷikā. Tenevāha ‘‘taṃ dhamantā’’ti. Pucchantassa mukhāgataṃ akkharaṃ gahetvā naṭṭhamuṭṭhilābhālābhādijānanakīḷā akkharikātipi vadanti. Hatthisminti nimittatthe bhummaṃ, hatthinimittasippeti attho. Assasmintiādīsupi eseva nayo. ‘‘Usseḷenti apphoṭentī’’ti dvinnaṃ padānaṃ attho pākaṭoyevāti na vutto. Tattha usseḷentīti mukhena usseḷanasaddaṃ pamuñcanti, mahantaṃ katvā abyattasaddaṃ pavattentīti attho. ‘‘Ajānaṃ saññaṃ dentā ajapālakā viya mukhena vātaṃ nicchārentā sukhumaṃ abyattanādaṃ pavattentī’’tipi vadanti. Apphoṭentīti bhujahatthasaṅghaṭṭanasaddaṃ pavattenti, vāmahatthaṃ ure ṭhapetvā dakkhiṇena pāṇinā tattha tāḷanena saddaṃ karontīti attho. Mukhaḍiṇḍimanti mukhabheriyā etaṃ adhivacanaṃ.
༤༣༢. པསཱདཱཝཧེནཱཏི པསཱདཛནནཀེན། ཨབྷིཀྐམནཾ ཨབྷིཀྐནྟནྟི ཨཱཧ ‘‘གམནེནཱ’’ཏི། པཊིཀྐམནཾ པཊིཀྐནྟཾ། ནིཝཏྟནེནཱཏི ནིཝཏྟིམཏྟཾ དསྶེཏི། ནིཝཏྟེཏྭཱ པན གམནཾ གམནམེཝ། ཨབྷིམུཁཾ ལོཀིཏཾ ཨཱལོཀིཏནྟི ཨཱཧ ‘‘པུརཏོ དསྶནེནཱ’’ཏི། ཨིཏོ ཙིཏོ ཙ དསྶནེནཱཏི ཨནུདིསཱཔེཀྑནཾ དསྶེཏི། ཡཾདིསཱབྷིམུཁོ གཙྪཏི ཏིཊྛཏི ནིསཱིདཏི, ཏདབྷིམུཁཾ པེཀྑནཾ ཨཱལོཀིཏཾ, ཏདནུགཏདིསཱལོཀནཾ ‘‘ཝིལོཀིཏ’’ནྟི ཧི ཝུཙྩཏི། ཨཉྙཱནིཔི ཧེཊྛཱ ཨུཔརི པཙྪཏོ པེཀྑནཝསེན ཨོལོཀིཏཨུལློཀིཏཱཔལོཀིཏཱནི ནཱམ ཧོནྟི། ཏཱནི པན ན སམཎསཱརུཔྤཱནི ཨཔྤསཱདཱཝཧཱནི, ཏེནེཝེཏྠ ཨཱལོཀིཏཝིལོཀིཏཱནེཝ གཧིཏཱནི། ཏེསནྟི སམཱསེ གུཎཱིབྷཱུཏཱནིཔི པབྦཱནི པརཱམསཏི། ‘‘པབྦསངྐོཙནེནཱ’’ཏི ཧི ཝུཏྟཏྟཱ པབྦཱནི ཏཏྠ གུཎཱིབྷཱུཏཱནི སངྐོཙནསྶ པདྷཱནཏྟཱ། སཏིསམྤཛཉྙེཧཱིཏི སཱཏྠཀཏཱདིཔརིགྒཱཧིཀཱཡ སཏིཡཱ ཏཐཱཔཝཏྟསམྤཛཉྙེན ཙ སམནྟཏོ པཀཱརེཧི, པཀཊྛཾ ཝཱ སཝིསེསཾ ཛཱནཱཏཱིཏི སམྤཛཱནོ, ཏསྶ བྷཱཝོ སམྤཛཉྙཾ། ཏཐཱཔཝཏྟཉཱཎསྶེཏཾ ཨདྷིཝཙནཾ། ཨབྷིསངྑཏཏྟཱཏི སམྨཱ པཝཏྟིཏཏྟཱ། ཧེཊྛཱཁིཏྟཙཀྑཱུཏི ཁནྡྷཾ ཨནཱམེཏྭཱཝ ཨདྷོཁིཏྟཙཀྑུ། ཁནྡྷཾ ནཱམེཏྭཱ ཧི ཧེཊྛཱཝལོཀནཾ ན སམཎསཱརུཔྤཾ། ‘‘ཨོཀྑིཏྟཙཀྑཱུ’’ཏི ཙ ཨིམིནཱ ཡུགམཏྟདསྶིཏཱ ཝུཏྟཱ།
432.Pasādāvahenāti pasādajananakena. Abhikkamanaṃ abhikkantanti āha ‘‘gamanenā’’ti. Paṭikkamanaṃ paṭikkantaṃ. Nivattanenāti nivattimattaṃ dasseti. Nivattetvā pana gamanaṃ gamanameva. Abhimukhaṃ lokitaṃ ālokitanti āha ‘‘purato dassanenā’’ti. Ito cito ca dassanenāti anudisāpekkhanaṃ dasseti. Yaṃdisābhimukho gacchati tiṭṭhati nisīdati, tadabhimukhaṃ pekkhanaṃ ālokitaṃ, tadanugatadisālokanaṃ ‘‘vilokita’’nti hi vuccati. Aññānipi heṭṭhā upari pacchato pekkhanavasena olokitaullokitāpalokitāni nāma honti. Tāni pana na samaṇasāruppāni appasādāvahāni, tenevettha ālokitavilokitāneva gahitāni. Tesanti samāse guṇībhūtānipi pabbāni parāmasati. ‘‘Pabbasaṅkocanenā’’ti hi vuttattā pabbāni tattha guṇībhūtāni saṅkocanassa padhānattā. Satisampajaññehīti sātthakatādipariggāhikāya satiyā tathāpavattasampajaññena ca samantato pakārehi, pakaṭṭhaṃ vā savisesaṃ jānātīti sampajāno, tassa bhāvo sampajaññaṃ. Tathāpavattañāṇassetaṃ adhivacanaṃ. Abhisaṅkhatattāti sammā pavattitattā. Heṭṭhākhittacakkhūti khandhaṃ anāmetvāva adhokhittacakkhu. Khandhaṃ nāmetvā hi heṭṭhāvalokanaṃ na samaṇasāruppaṃ. ‘‘Okkhittacakkhū’’ti ca iminā yugamattadassitā vuttā.
བོནྡོཏི ལོལོ མནྡདྷཱཏུཀོཏི ཨཏྠོ། བྷཀུཊིཾ ཀཏྭཱཏི བྷམུཀབྷེདཾ ཀཏྭཱ། སཱཁལྱེན ཡུཏྟཱཏི ‘‘ཏཏྠ ཀཏམཾ སཱཁལྱཾ? ཡཱ སཱ ཝཱཙཱ ནེལཱ ཀཎྞསུཁཱ’’ཏིཨཱདིནཱ (དྷ॰ ས॰ ༡༣༥༠) ནཡེན ཝུཏྟསཱཁལྱེན སམནྣཱགཏཱ, མུདུཝཙནཱཏི ཨཏྠོ། ནེལཱཏི ཨེལཾ ཝུཙྩཏི དོསོ, ནཱསྶཱ ཨེལནྟི ནེལཱ, ནིདྡོསཱཏི ཨཏྠོ། ཀཎྞསུཁཱཏི བྱཉྫནམདྷུརཏཱཡ ཀཎྞཱནཾ སུཁཱ, སཱུཙིནཱ ཝིཛ྄ཛྷནཾ ཝིཡ ཀཎྞསཱུལཾ ན ཛནེཏི། དཱནནིབདྡྷཱནཱིཏི ནིབདྡྷདཱནཱནི།
Bondoti lolo mandadhātukoti attho. Bhakuṭiṃ katvāti bhamukabhedaṃ katvā. Sākhalyena yuttāti ‘‘tattha katamaṃ sākhalyaṃ? Yā sā vācā nelā kaṇṇasukhā’’tiādinā (dha. sa. 1350) nayena vuttasākhalyena samannāgatā, muduvacanāti attho. Nelāti elaṃ vuccati doso, nāssā elanti nelā, niddosāti attho. Kaṇṇasukhāti byañjanamadhuratāya kaṇṇānaṃ sukhā, sūcinā vijjhanaṃ viya kaṇṇasūlaṃ na janeti. Dānanibaddhānīti nibaddhadānāni.
‘‘སཱརིཔུཏྟམོགྒལླཱནེ ཨཱམནྟེསཱི’’ཏི ཝཏྭཱ ‘‘གཙྪཐ ཏུམྷེ སཱརིཔུཏྟཱ’’ཏི ཝཙནཏོ ‘‘སཱརིཔུཏྟཱ’’ཏི ཨིདཾ ཨེཀསེསནཡེན ཝུཏྟནྟི ཨཡམཏྠོ པཱཀཊོཡེཝཱཏི ན ཝུཏྟོ། ‘‘སཱརིཔུཏྟཱ’’ཏི ཧི ཨིདཾ ཨེཀསེསནཡེན ཝུཏྟཾ ཝིརཱུཔེཀསེསསྶཔི ཨིཙྪིཏཏྟཱ, ཏེནེཝེཏྠ བཧུཝཙནནིདྡེསོ ཀཏོཏི། སདྡྷསྶ པསནྣསྶཱཏི རཏནཏྟཡསྶ སདྡྷཱཡ སམནྣཱགཏསྶ ཏཏོཡེཝ ཙ པསནྣསྶ, ཀམྨཕལསདྡྷཱཡ ཝཱ སམནྣཱགཏཏྟཱ སདྡྷསྶ རཏནཏྟཡཔྤསཱདབཧུལཏཱཡ པསནྣསྶ།
‘‘Sāriputtamoggallāne āmantesī’’ti vatvā ‘‘gacchatha tumhe sāriputtā’’ti vacanato ‘‘sāriputtā’’ti idaṃ ekasesanayena vuttanti ayamattho pākaṭoyevāti na vutto. ‘‘Sāriputtā’’ti hi idaṃ ekasesanayena vuttaṃ virūpekasesassapi icchitattā, tenevettha bahuvacananiddeso katoti. Saddhassa pasannassāti ratanattayassa saddhāya samannāgatassa tatoyeva ca pasannassa, kammaphalasaddhāya vā samannāgatattā saddhassa ratanattayappasādabahulatāya pasannassa.
༤༣༣. ཨཱཔཏྟིཾ རོཔེཏབྦཱཏི ཀུལདཱུསཀཀམྨེན ཨཱཔནྣཱཔཏྟིཾ རོཔེཏབྦཱ། ཏསྨིཾ ཝིཧཱརེཏི བཧིགཱམེ ཝིཧཱརཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ། ཨནྟོགཱམེ ཝིཧཱརོ པན ‘‘ཏསྨིཾ གཱམེ ན ཝསིཏབྦ’’ནྟི ཨིམིནཱཝ སངྒཧིཏོ གཱམགྒཧཎེནེཝ གཧིཏཏྟཱ། ‘‘ཏསྨིཾ ཝིཧཱརེ’’ཏི ཝཙནཏོ ཏསྶ གཱམསྶ སཱམནྟཱ ཨཉྙསྨིཾ ཝིཧཱརེ ཝསིཏུཾ ཝཊྚཏི། སཱམནྟགཱམེ པིཎྜཱཡ ན ཙརིཏབྦནྟི ཏསྨིཾ ཝིཧཱརེ ཝཱསསྶ པཊིཀྑིཏྟཏྟཱ ཡདི ཏཏྠ ཝསཏི, ཏེན སཱམནྟགཱམེཔི པིཎྜཱཡ ན ཙརིཏབྦནྟི ཨདྷིཔྤཱཡོ། ཏསྨིཾ གཱམེ པིཎྜཱཡ ན ཙརིཏབྦནྟི ཡསྨིཾ གཱམེ ཀུལདཱུསཀཀམྨཾ ཀཏཾ, ཏསྨིཾ གཱམེ ན ཙརིཏབྦཾ། ཡསྨིཉྷི གཱམེ ཝཱ ནིགམེ ཝཱ ཀུལདཱུསཀཀམྨཾ ཀཏཾ, ཡསྨིཉྩ ཝིཧཱརེ ཝསཏི, ནེཝ ཏསྨིཾ གཱམེ ཝཱ ནིགམེ ཝཱ ཙརིཏུཾ ལབྦྷཏི, ན ཝིཧཱརེ ཝསིཏུཾ། སཱམནྟཝིཧཱརེ ཝསནྟེན པན སཱམནྟགཱམེ ཙརིཏུཾ ཝཊྚཏི ཏཏྠ ཝཱསསྶ ཨཔྤཊིཀྑིཏྟཏྟཱ།
433.Āpattiṃ ropetabbāti kuladūsakakammena āpannāpattiṃ ropetabbā. Tasmiṃ vihāreti bahigāme vihāraṃ sandhāya vuttaṃ. Antogāme vihāro pana ‘‘tasmiṃ gāme na vasitabba’’nti imināva saṅgahito gāmaggahaṇeneva gahitattā. ‘‘Tasmiṃ vihāre’’ti vacanato tassa gāmassa sāmantā aññasmiṃ vihāre vasituṃ vaṭṭati. Sāmantagāme piṇḍāya na caritabbanti tasmiṃ vihāre vāsassa paṭikkhittattā yadi tattha vasati, tena sāmantagāmepi piṇḍāya na caritabbanti adhippāyo. Tasmiṃ gāme piṇḍāya na caritabbanti yasmiṃ gāme kuladūsakakammaṃ kataṃ, tasmiṃ gāme na caritabbaṃ. Yasmiñhi gāme vā nigame vā kuladūsakakammaṃ kataṃ, yasmiñca vihāre vasati, neva tasmiṃ gāme vā nigame vā carituṃ labbhati, na vihāre vasituṃ. Sāmantavihāre vasantena pana sāmantagāme carituṃ vaṭṭati tattha vāsassa appaṭikkhittattā.
༤༣༥. ཨཊྛཱརས ཝཏྟཱནཱིཏི ‘‘ན ཨུཔསམྤཱདེཏབྦཾ, ན ནིསྶཡོ དཱཏབྦོ, ན སཱམཎེརོ ཨུཔཊྛཱཔེཏབྦོ, ན བྷིཀྑུནོཝཱདཀསམྨུཏི སཱདིཏབྦཱ, སམྨཏེན བྷིཀྑུནིཡོ ན ཨོཝདིཏབྦཱ, ཡཱཡ ཨཱཔཏྟིཡཱ སངྒྷེན པབྦཱཛནཱིཡཀམྨཾ ཀཏཾ ཧོཏི, ན སཱ ཨཱཔཏྟི ཨཱཔཛྫིཏབྦཱ ཨཉྙཱ ཝཱ ཏཱདིསིཀཱ ཏཏོ ཝཱ པཱཔིཊྛཏརཱ, ཀམྨཾ ན གརཧིཏབྦཾ, ཀམྨིཀཱ ན གརཧིཏབྦཱ, ན པཀཏཏྟསྶ བྷིཀྑུནོ ཨུཔོསཐོ ཋཔེཏབྦོ, ན པཝཱརཎཱ ཋཔེཏབྦཱ, ན སཝཙནཱིཡཾ ཀཱཏབྦཾ, ན ཨནུཝཱདོ ཋཔེཏབྦོ, ན ཨོཀཱསོ ཀཱརེཏབྦོ, ན ཙོདེཏབྦོ, ན སཱརེཏབྦོ, ན བྷིཀྑཱུཧི སམྤཡོཛེཏབྦ’’ནྟི ཨེཝམཱགཏཱནི ཨཊྛཱརས ཝཏྟཱནི།
435.Aṭṭhārasavattānīti ‘‘na upasampādetabbaṃ, na nissayo dātabbo, na sāmaṇero upaṭṭhāpetabbo, na bhikkhunovādakasammuti sāditabbā, sammatena bhikkhuniyo na ovaditabbā, yāya āpattiyā saṅghena pabbājanīyakammaṃ kataṃ hoti, na sā āpatti āpajjitabbā aññā vā tādisikā tato vā pāpiṭṭhatarā, kammaṃ na garahitabbaṃ, kammikā na garahitabbā, na pakatattassa bhikkhuno uposatho ṭhapetabbo, na pavāraṇā ṭhapetabbā, na savacanīyaṃ kātabbaṃ, na anuvādo ṭhapetabbo, na okāso kāretabbo, na codetabbo, na sāretabbo, na bhikkhūhi sampayojetabba’’nti evamāgatāni aṭṭhārasa vattāni.
ཨསྶཛིཔུནབྦསུཀཔྤདྷཱནཱ ཨསྶཛིཔུནབྦསུཀཱཏི ཝུཏྟཱ སཧཙརཎཉཱཡེན། ཨནུལོམཔཊིཔདཾ ཨཔྤཊིཔཛྫནཏཱཡཱཏི ཡཐཱཔཉྙཏྟསམྨཱཝཏྟསངྑཱཏཾ ཨནུལོམཔཊིཔདཾ ཨཔྤཊིཔཛྫནཏཱཡ, ཡེན ཝཏྟེན ཙིཎྞེན སངྒྷོ ཨནུལོམིཀོ ཧོཏི, ཏསྨིཾ ཨཝཏྟནཏོཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི། ན པནྣལོམཱ ཧོནྟཱིཏི པཏིཏལོམཱ ན ཧོནྟི, ཨནུཀཱུལཝུཏྟིནོ ན ཧོནྟཱིཏི ཨཏྠོ། ནིཏྠརཎམགྒཾ ན པཊིཔཛྫནྟཱིཏི ཨནུལོམཝཏྟསངྑཱཏཾ ནིཏྠརཎཱུཔཱཡཾ ན པཊིཔཛྫནྟི, ཡེན ཝཏྟེན ཙིཎྞེན སཱཔཏྟིཀབྷཱཝཏོ ནིཏྟིཎྞཱ ཧོནྟི, ཏསྨིཾ ནིཏྠརཎཀཝཏྟསྨིཾ ན ཝཏྟནྟི, ཨཱཔཏྟིཝུཊྛཱནཏྠཾ ཏུརིཏཏུརིཏཱ ཚནྡཛཱཏཱ ན ཧོནྟཱིཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི། དསཧི ཨཀྐོསཝཏྠཱུཧཱིཏི ཛཱཏིནཱམགོཏྟཀམྨསིཔྤཨཱབཱདྷལིངྒཀིལེསཨཱཔཏྟིཧཱིནསངྑཱཏེཧིདསཧི ཨཀྐོསཀཱརཎེཧི། ཚནྡགཱམིཏཱ པཱཔེནྟཱིཏིཨཱདཱིསུ ཡ-ཀཱརོ ‘‘སཡཾ ཨབྷིཉྙཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཝིཡ ལུཏྟནིདྡིཊྛོཏི ཨཱཧ ‘‘ཚནྡགཱམིཏཱཡཔི པཱཔེནྟཱི’’ཏིཨཱདི། ཏེསནྟི ཨསྶཛིཔུནབྦསུཀཱནཾ གཎཔཱམོཀྑཱནཾ།
Assajipunabbasukappadhānā assajipunabbasukāti vuttā sahacaraṇañāyena. Anulomapaṭipadaṃ appaṭipajjanatāyāti yathāpaññattasammāvattasaṅkhātaṃ anulomapaṭipadaṃ appaṭipajjanatāya, yena vattena ciṇṇena saṅgho anulomiko hoti, tasmiṃ avattanatoti vuttaṃ hoti. Na pannalomā hontīti patitalomā na honti, anukūlavuttino na hontīti attho. Nittharaṇamaggaṃ na paṭipajjantīti anulomavattasaṅkhātaṃ nittharaṇūpāyaṃ na paṭipajjanti, yena vattena ciṇṇena sāpattikabhāvato nittiṇṇā honti, tasmiṃ nittharaṇakavattasmiṃ na vattanti, āpattivuṭṭhānatthaṃ turitaturitā chandajātā na hontīti vuttaṃ hoti. Dasahi akkosavatthūhīti jātināmagottakammasippaābādhaliṅgakilesaāpattihīnasaṅkhātehidasahi akkosakāraṇehi. Chandagāmitā pāpentītiādīsu ya-kāro ‘‘sayaṃ abhiññā’’tiādīsu viya luttaniddiṭṭhoti āha ‘‘chandagāmitāyapi pāpentī’’tiādi. Tesanti assajipunabbasukānaṃ gaṇapāmokkhānaṃ.
༤༣༦-༤༣༧. ནིགམསྶ ཨཔཱཀཊཏྟཱ ཏཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཏཏྠཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ། པརསནྟཀཾ དེཏི, དུཀྐཊམེཝཱཏི ཝིསྶཱསགྒཱཧེན པརསནྟཀཾ གཧེཏྭཱ དེནྟཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ། ཏཉྩ ཁོ ཝཏྠུཔཱུཛནཏྠཱཡཱཏི མཱཏཱཔིཏཱུནམྤི དེནྟེན ཝཏྠུཔཱུཛནཏྠཱཡ ཨེཝ དཱཏབྦནྟི དསྶེཏི། ‘‘མཎྜནཏྠཱཡ པན སིཝལིངྒཱདིཔཱུཛནཏྠཱཡཱཏི ཨེཏྟཀམེཝ ཝུཏྟཏྟཱ ཨིམཾ ཝིཀྐིཎིཏྭཱ ཛཱིཝིཀམྤི ཀཔྤེསྶནྟཱིཏི མཱཏུཨཱདཱིནཾ དཱཏུཾ ཝཊྚཏཱི’’ཏི ཝདནྟི། ཀསྶཙིཔཱིཏི ཉཱཏཀསྶ ཨཉྙཱཏཀསྶ ཝཱ ཀསྶཙིཔི། ཉཱཏིསཱམཎེརེཧེཝཱཏི ཨནུཙྪཝིཀཏྟཱ ཝུཏྟཾ། སམྤཏྟཱནཾ སཱམཎེརཱནཾ ཨུཔཌྜྷབྷཱགཾ དཱཏུཾ ཝཊྚཏཱིཏི སངྒྷིཀསྶ ལཱབྷསྶ ཨུཔཙཱརསཱིམགཏཱནཾ སཱམཎེརཱནམྤི སནྟཀཏྟཱ ཏེསམྤི ཨུཔཌྜྷབྷཱགོ ལབྦྷཏེཝཱཏི ཀཏྭཱ ཝུཏྟཾ། ཙཱུལ༹ཀནྟི ཨུཔཌྜྷབྷཱགཏོཔི ཨུཔཌྜྷཾ། ཙཏུཏྠབྷཱགསྶེཏཾ ཨདྷིཝཙནཾ།
436-437. Nigamassa apākaṭattā taṃ dassetuṃ ‘‘tatthā’’tiādimāha. Parasantakaṃ deti, dukkaṭamevāti vissāsaggāhena parasantakaṃ gahetvā dentaṃ sandhāya vuttaṃ. Tañca kho vatthupūjanatthāyāti mātāpitūnampi dentena vatthupūjanatthāya eva dātabbanti dasseti. ‘‘Maṇḍanatthāya pana sivaliṅgādipūjanatthāyāti ettakameva vuttattā imaṃ vikkiṇitvā jīvikampi kappessantīti mātuādīnaṃ dātuṃ vaṭṭatī’’ti vadanti. Kassacipīti ñātakassa aññātakassa vā kassacipi. Ñātisāmaṇerehevāti anucchavikattā vuttaṃ. Sampattānaṃ sāmaṇerānaṃ upaḍḍhabhāgaṃ dātuṃ vaṭṭatīti saṅghikassa lābhassa upacārasīmagatānaṃ sāmaṇerānampi santakattā tesampi upaḍḍhabhāgo labbhatevāti katvā vuttaṃ. Cūḷakanti upaḍḍhabhāgatopi upaḍḍhaṃ. Catutthabhāgassetaṃ adhivacanaṃ.
‘‘སཱམཎེརཱ…པེ॰… ཋཔེནྟཱི’’ཏི ཨིདཾ ཝསྶགྒེན ཨབྷཱཛིཡཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ། ཏཏྠ ཏཏྠཱཏི མགྒེ ཝཱ ཙེཏིཡངྒཎེ ཝཱ། དཱཔེཏུཾ ན ལབྷནྟཱིཏི སཱམཎེརེཧི དཱཔེཏུཾ ཨནནུཙྪཝིཀཏྟཱ ཝུཏྟཾ། ན ཧི ཏཾ པུཔྥདཱནཾ ནཱམ སིཡཱ། ཡདི ཧི ཏཐཱ ཨཱགཏཱནཾ ཏེསཾ དཱནཾ པུཔྥདཱནཾ བྷཝེཡྻ, སཱམཎེརེཧིཔི དཱཏུཾ ན ལབྦྷེཡྻ། སཡམེཝཱཏི སཱམཎེརཱ སཡམེཝ། ཡཱགུབྷཏྟཱདཱིནི ཨཱདཱཡཱཏི ཨིདཾ བྷིཀྑཱུནཾ ཨཏྠཱཡ ཡཱགུབྷཏྟཱདིསམྤཱདནཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཏྟཱ ‘‘ན ཝཊྚཏཱི’’ཏི ཨཝིསེསེན ཝུཏྟཾ།
‘‘Sāmaṇerā…pe… ṭhapentī’’ti idaṃ vassaggena abhājiyaṃ sandhāya vuttaṃ. Tattha tatthāti magge vā cetiyaṅgaṇe vā. Dāpetuṃ na labhantīti sāmaṇerehi dāpetuṃ ananucchavikattā vuttaṃ. Na hi taṃ pupphadānaṃ nāma siyā. Yadi hi tathā āgatānaṃ tesaṃ dānaṃ pupphadānaṃ bhaveyya, sāmaṇerehipi dātuṃ na labbheyya. Sayamevāti sāmaṇerā sayameva. Yāgubhattādīni ādāyāti idaṃ bhikkhūnaṃ atthāya yāgubhattādisampādanaṃ sandhāya vuttattā ‘‘na vaṭṭatī’’ti avisesena vuttaṃ.
ཝུཏྟནཡེནེཝཱཏི མཱཏཱཔིཏཱུནཾ ཏཱཝ ཧརིཏྭཱཔི ཧརཱཔེཏྭཱཔི པཀྐོསིཏྭཱཔི པཀྐོསཱཔེཏྭཱཔི དཱཏུཾ ཝཊྚཏི, སེསཉཱཏཀཱནཾ པཀྐོསཱཔེཏྭཱཝ། མཱཏཱཔིཏཱུནཉྩ ཧརཱཔེནྟེན ཉཱཏིསཱམཎེརེཧེཝ ཧརཱཔེཏབྦཾ, ཨིཏརེ པན ཡདི སཡམེཝ ཨིཙྪནྟི, ཝཊྚཏཱིཏི ཨིམཾ པུཔྥེ ཝུཏྟནཡཾ ཕལེཔི ཨཏིདིསཏི, ཏསྨཱ ཕལམྤི མཱཏཱཔིཏཱུནཾ ཧརཎཧརཱཔནཱདིནཱ དཱཏུཾ ཝཊྚཏི, སེསཉཱཏཱིནཾ པཀྐོསཱཔེཏྭཱཝ། ཨིདཱནི ‘‘ཡོ ཧརིཏྭཱ ཝཱ ཧརཱཔེཏྭཱ ཝཱ…པེ॰… ཨིསྶརཝཏཱཡ དདཏོ ཐུལླཙྩཡ’’ནྟི ཨིམཾ པུཔྥེ ཝུཏྟནཡཾ ཕལེཔི སངྑིཔིཏྭཱ དསྶེནྟོ ‘‘ཀུལསངྒཧཏྠཱཡ པནཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ། ཁཱིཎཔརིབྦཡཱནནྟི ཨཱགནྟུཀེ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ། ཕལཔརིཙྪེདེན ཝཱཏི ‘‘ཨེཏྟཀཱནི ཕལཱནི དཱཏབྦཱནཱི’’ཏི ཨེཝཾ ཕལཔརིཙྪེདེན ཝཱ། རུཀྑཔརིཙྪེདེན ཝཱཏི ‘‘ཨིམེཧི རུཀྑེཧི དཱཏབྦཱནཱི’’ཏི ཨེཝཾ རུཀྑཔརིཙྪེདེན ཝཱ། པརིཙྪིནྣེསུཔི རུཀྑེསུ ‘‘ཨིདྷ ཕལཱནི སུནྡརཱནི, ཨིཏོ གཎྷཐཱ’’ཏི ཝདནྟེན ཀུལསངྒཧོ ཀཏོ ནཱམ ཧོཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཨེཝཾ པན ན ཝཏྟབྦ’’ནྟི།
Vuttanayenevāti mātāpitūnaṃ tāva haritvāpi harāpetvāpi pakkositvāpi pakkosāpetvāpi dātuṃ vaṭṭati, sesañātakānaṃ pakkosāpetvāva. Mātāpitūnañca harāpentena ñātisāmaṇereheva harāpetabbaṃ, itare pana yadi sayameva icchanti, vaṭṭatīti imaṃ pupphe vuttanayaṃ phalepi atidisati, tasmā phalampi mātāpitūnaṃ haraṇaharāpanādinā dātuṃ vaṭṭati, sesañātīnaṃ pakkosāpetvāva. Idāni ‘‘yo haritvā vā harāpetvā vā…pe… issaravatāya dadato thullaccaya’’nti imaṃ pupphe vuttanayaṃ phalepi saṅkhipitvā dassento ‘‘kulasaṅgahatthāya panā’’tiādimāha. Khīṇaparibbayānanti āgantuke sandhāya vuttaṃ. Phalaparicchedena vāti ‘‘ettakāni phalāni dātabbānī’’ti evaṃ phalaparicchedena vā. Rukkhaparicchedena vāti ‘‘imehi rukkhehi dātabbānī’’ti evaṃ rukkhaparicchedena vā. Paricchinnesupi rukkhesu ‘‘idha phalāni sundarāni, ito gaṇhathā’’ti vadantena kulasaṅgaho kato nāma hotīti āha ‘‘evaṃ pana na vattabba’’nti.
རུཀྑཙྪལླཱིཏི རུཀྑཏྟཙོ། ཏེསཾ ཏེསཾ གིཧཱིནཾ གཱམནྟརདེསནྟརཱདཱིསུ སཱསནཔཊིསཱསནཧརཎཾ ཛངྒྷཔེསནིཀཾ། ཏེནཱཧ ‘‘གིཧཱིནཾ དཱུཏེཡྻཾ སཱསནཧརཎཀམྨ’’ནྟི། དཱུཏསྶ ཀམྨཾ དཱུཏེཡྻཾ། པཋམཾ སཱསནཾ ཨགྒཧེཏྭཱཔི…པེ॰… པདེ པདེ དུཀྐཊནྟི ཨིདཾ ཏསྶ སཱསནཾ ཨཱརོཙེསྶཱམཱིཏི ཨིམིནཱ ཨདྷིཔྤཱཡེན གམནཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ, ཏསྶ པན སཱསནཾ པཊིཀྑིཔིཏྭཱ སཡམེཝ ཀཱརུཉྙེ ཋིཏོ གནྟྭཱ ཨཏྟནོ པཏིརཱུཔཾ སཱསནཾ ཨཱརོཙེཏི, ཨནཱཔཏྟི། པུབྦེ ཝུཏྟཔྤཀཱརནྟི ‘‘མམ ཝཙནེན བྷགཝཏོ པཱདེ ཝནྡཐཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཝུཏྟཔྤཀཱརཾ སིཀྑཱཔདེ པཋམཾ ཝུཏྟཾ། པཀྐམཏཱཡསྨཱཏི ཨིདཾ པབྦཱཛནཱིཡཀམྨཝསེན ཝུཏྟཾ། པུན པཀྐམཏཱཡསྨཱཏི ཨིདཾ པན པབྦཱཛནཱིཡཀམྨཀཏསྶ ཝཏྟཝསེན ཝུཏྟཾ། པཋམསངྒྷབྷེདསདིསཱནེཝཱཏི ཨེཏྠ ཨངྒེསུཔི ཡཐཱ ཏཏྠ པརཀྐམནཾ, ཨེཝཾ ཨིདྷ ཚནྡཱདཱིཧི པཱཔནཾ དཊྛབྦཾ། སེསཾ ཏཱདིསམེཝཱཏི།
Rukkhacchallīti rukkhattaco. Tesaṃ tesaṃ gihīnaṃ gāmantaradesantarādīsu sāsanapaṭisāsanaharaṇaṃ jaṅghapesanikaṃ. Tenāha ‘‘gihīnaṃ dūteyyaṃ sāsanaharaṇakamma’’nti. Dūtassa kammaṃ dūteyyaṃ. Paṭhamaṃ sāsanaṃ aggahetvāpi…pe… pade pade dukkaṭanti idaṃ tassa sāsanaṃ ārocessāmīti iminā adhippāyena gamanaṃ sandhāya vuttaṃ, tassa pana sāsanaṃ paṭikkhipitvā sayameva kāruññe ṭhito gantvā attano patirūpaṃ sāsanaṃ āroceti, anāpatti. Pubbe vuttappakāranti ‘‘mama vacanena bhagavato pāde vandathā’’tiādinā vuttappakāraṃ sikkhāpade paṭhamaṃ vuttaṃ. Pakkamatāyasmāti idaṃ pabbājanīyakammavasena vuttaṃ. Puna pakkamatāyasmāti idaṃ pana pabbājanīyakammakatassa vattavasena vuttaṃ. Paṭhamasaṅghabhedasadisānevāti ettha aṅgesupi yathā tattha parakkamanaṃ, evaṃ idha chandādīhi pāpanaṃ daṭṭhabbaṃ. Sesaṃ tādisamevāti.
ཀུལདཱུསཀསིཀྑཱཔདཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ།
Kuladūsakasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ཏིཔིཊཀ (མཱུལ) • Tipiṭaka (Mūla) / ཝིནཡཔིཊཀ • Vinayapiṭaka / མཧཱཝིབྷངྒ • Mahāvibhaṅga / ༡༣. ཀུལདཱུསཀསིཀྑཱཔདཾ • 13. Kuladūsakasikkhāpadaṃ
ཨཊྛཀཐཱ • Aṭṭhakathā / ཝིནཡཔིཊཀ (ཨཊྛཀཐཱ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / མཧཱཝིབྷངྒ-ཨཊྛཀཐཱ • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ༡༣. ཀུལདཱུསཀསིཀྑཱཔདཝཎྞནཱ • 13. Kuladūsakasikkhāpadavaṇṇanā
ཊཱིཀཱ • Tīkā / ཝིནཡཔིཊཀ (ཊཱིཀཱ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ཝཛིརབུདྡྷི-ཊཱིཀཱ • Vajirabuddhi-ṭīkā / ༡༣. ཀུལདཱུསཀསིཀྑཱཔདཝཎྞནཱ • 13. Kuladūsakasikkhāpadavaṇṇanā
ཊཱིཀཱ • Tīkā / ཝིནཡཔིཊཀ (ཊཱིཀཱ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ཝིམཏིཝིནོདནཱི-ཊཱིཀཱ • Vimativinodanī-ṭīkā / ༡༣. ཀུལདཱུསཀསིཀྑཱཔདཝཎྞནཱ • 13. Kuladūsakasikkhāpadavaṇṇanā
